પરિચય

આગામી બે નાણાકીય વર્ષ માટે સૌથી ઝડપથી વિકસતા મોટા અર્થતંત્ર તરીકેનો દરજ્જો જાળવી રાખીને ભારત વૈશ્વિક આર્થિક પરિદ્રશ્ય પર પ્રભુત્વ જમાવવા માટે સજ્જ  છે. વર્લ્ડ બેંકના ગ્લોબલ ઇકોનોમિક પ્રોસ્પેક્ટ્સ (જીઇપી) અહેવાલની જાન્યુઆરી 2025 ની આવૃત્તિમાં ભારતનું અર્થતંત્ર નાણાકીય વર્ષ 26 અને નાણાકીય વર્ષ 27 બંનેમાં 6.7 ટકાના સ્થિર દરે વૃદ્ધિ પામશે તેવું અનુમાન કરવામાં આવ્યું છે, જે વૈશ્વિક અને પ્રાદેશિક સાથીદારોને નોંધપાત્ર રીતે પાછળ છોડી દે છે. એવા સમયે જ્યારે 2025-26માં વૈશ્વિક વૃદ્ધિ દર 2.7 ટકા રહેવાની અપેક્ષા છે, ત્યારે આ નોંધપાત્ર પ્રદર્શન ભારતની સ્થિતિસ્થાપકતા અને વિશ્વના આર્થિક માર્ગને આકાર આપવામાં તેના વધતા મહત્વને રેખાંકિત કરે છે.

જીઇપી (GEP) અહેવાલે આ અસાધારણ ગતિનો શ્રેય સમૃદ્ધ સેવા ક્ષેત્ર અને પુનર્જીવિત ઉત્પાદન આધારને આપ્યો છે, જે પરિવર્તનશીલ સરકારની પહેલોથી પ્રેરિત છે. માળખાગત સુવિધાના આધુનિકીકરણથી માંડીને કરવેરાને સરળ બનાવવા સુધીનાં આ પગલાંથી સ્થાનિક વિકાસને વેગ મળ્યો છે અને ભારતને વૈશ્વિક આર્થિક સ્થિરતાનાં પાયા તરીકે સ્થાપિત કરવામાં મદદ મળી છે. તેના સૌથી નજીકના હરીફ ચીન સાથે, આવતા વર્ષે 4 ટકાની વૃદ્ધિ દર સુધી નીચે આવી રહ્યું છે, ભારતનો ઉદય માત્ર એક આંકડાથી વિશેષ છે. તે મહત્ત્વાકાંક્ષા, નવીનતા અને અજોડ સંભવિતતાની શક્તિશાળી વાર્તા છે.

વિશ્વ બેંકના અહેવાલને પૂરક બનાવતા, આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાં ભંડોળ (આઇએમએફ) ના વર્લ્ડ ઇકોનોમિક આઉટલુક (ડબ્લ્યુઇઓ) ના તાજેતરના અપડેટ પણ ભારતના મજબૂત આર્થિક માર્ગને મજબૂત બનાવે છે. આઇએમએફએ 2025 અને 2026 બંને માટે ભારતનો વિકાસ દર 6.5 ટકા પર મજબૂત રહેવાની આગાહી કરી છે, જે ઓક્ટોબરથી અગાઉના અંદાજો સાથે સુસંગત છે. આ સતત વૃદ્ધિનો દૃષ્ટિકોણ ભારતના સ્થિર આર્થિક ફંડામેન્ટલ્સ અને વૈશ્વિક અનિશ્ચિતતાઓ છતાં વેગ જાળવવાની તેની ક્ષમતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. વિશ્વ બેંક અને આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાં ભંડોળ (આઇએમએફ) એમ બંને દેશો દ્વારા રજૂ કરવામાં આવેલા અંદાજ મુજબ ભારતના આર્થિક દેખાવની સતત તાકાત દેશની સ્થિતિસ્થાપકતા પર ભાર મૂકે છે અને તેના આર્થિક મૂળભૂત સિદ્ધાંતોની સાતત્યપૂર્ણ તાકાત પર ભાર મૂકે છે, જે ભારતને વૈશ્વિક આર્થિક પરિદ્રશ્યમાં નિર્ણાયક ખેલાડી બનાવે છે.

વિશ્વ બેંકના જીઇપી રિપોર્ટની ઝાંખી

ગ્લોબલ ઇકોનોમિક પ્રોસ્પેક્ટ્સ (જીઇપી)નો અહેવાલ વિશ્વ બેંક જૂથનું મુખ્ય પ્રકાશન છે, જે વૈશ્વિક અર્થતંત્રમાં વલણો અને અનુમાનોની તપાસ કરે છે. તે ઉભરતા બજારો અને વિકાસશીલ અર્થતંત્રો પર વિશેષ ભાર મૂકે છે, જે તેમના વિકાસના માર્ગો અને પડકારોની આંતરદૃષ્ટિ પ્રદાન કરે છે. જાન્યુઆરી અને જૂનમાં વર્ષમાં બે વાર પ્રકાશિત આ અહેવાલ નીતિ ઘડવૈયાઓ, અર્થશાસ્ત્રીઓ અને સંશોધકો માટે મહત્ત્વના સ્ત્રોત તરીકે કામ કરે છે. જાન્યુઆરીની આવૃત્તિમાં નીતિવિષયક મુદ્દાઓના વિસ્તૃત વિશ્લેષણનો સમાવેશ થાય છે, જ્યારે જૂનની આવૃત્તિ ટૂંકા, કેન્દ્રિત વિશ્લેષણાત્મક ટુકડાઓ પૂરા પાડે છે.

જીઇપીનો તાજેતરનો અહેવાલ 21મી સદીની શરૂઆતથી વિકાસશીલ અર્થતંત્રોની કામગીરીની પ્રથમ વિસ્તૃત સમીક્ષા ઓફર કરીને નોંધપાત્ર સીમાચિહ્નરૂપ છે. 2025 તેના પ્રથમ ત્રિમાસિક ગાળાના અંતના સંકેત સાથે, અહેવાલ 2000 થી આ અર્થતંત્રો દ્વારા કરવામાં આવેલી પ્રગતિનું મૂલ્યાંકન કરે છે અને આગામી 25 વર્ષોમાં તેમની ભાવિ સંભાવનાઓનું મૂલ્યાંકન કરે છે. આ આવૃત્તિમાં બે વિશ્લેષણાત્મક પ્રકરણો છે. એક મધ્યમ-આવક ઉભરતા અને વિકાસશીલ અર્થતંત્રો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતી તકો અને પડકારોની તપાસ કરે છે, જ્યારે બીજો વિશ્વના સૌથી ગરીબ રાષ્ટ્રોની પ્રગતિ અને અવરોધો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

જાન્યુઆરી 2025ના અહેવાલમાં મુખ્ય તારણો

• ભારત નાણાકીય વર્ષ 26 અને નાણાકીય વર્ષ 27 માટે સૌથી ઝડપથી વિકસતું મોટું અર્થતંત્ર બની રહેશે એવી ધારણા છે, જે વૈશ્વિક આર્થિક પરિદ્રશ્યમાં તેના પ્રભુત્વની પુષ્ટિ કરશે.

• નાણાકીય વર્ષ ૨૬ અને નાણાકીય વર્ષ ૨૭ દરમિયાન ભારતની અર્થવ્યવસ્થા વાર્ષિક ૬.૭ ટકાના સ્થિર દરે વૃદ્ધિની અપેક્ષા છે.

• ભારતના સેવા ક્ષેત્રમાં વૃદ્ધિ મજબૂત રહેવાની અપેક્ષા છે, જ્યારે ઉત્પાદન પ્રવૃત્તિ મજબૂત બનશે, જેને લોજિસ્ટિક્સ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં સુધારો કરવા અને કર પ્રણાલીને સુવ્યવસ્થિત કરવાના સરકારના પ્રયત્નો દ્વારા ટેકો મળશે.

• ભારતમાં ખાનગી વપરાશને વેગ મળવાની સંભાવના છે, જે મજબૂત શ્રમ બજાર, ધિરાણની વધતી પહોંચ અને નીચા ફુગાવાને કારણે ચાલે છે.

• ભારતની રોકાણ વૃદ્ધિ સ્થિર રહેવાની અપેક્ષા છે, જેને ખાનગી રોકાણોમાં વધારો, કોર્પોરેટ બેલેન્સશીટમાં સુધારો અને અનુકૂળ નાણાકીય પરિસ્થિતિઓનો ટેકો છે.

• વર્ષ 2025-26માં વૈશ્વિક આર્થિક વૃદ્ધિ દર 2.7 ટકા પર સ્થિર રહેવાનું અનુમાન છે, જે ભારતના આઉટપરફોર્મન્સને ઉજાગર કરે છે.

• ઇમર્જિંગ માર્કેટ એન્ડ ડેવલપિંગ ઇકોનોમીઝ (ઇએમડીઇ)માં વર્ષ 2000થી નોંધપાત્ર પરિવર્તન આવ્યું છે, જે અત્યારે વૈશ્વિક જીડીપીમાં આશરે 45 ટકાનું યોગદાન આપે છે, જ્યારે સદીની શરૂઆતમાં આ આંકડો 25 ટકા હતો.

• ભારત, ચીન અને બ્રાઝિલ, ત્રણ સૌથી મોટા ઇએમડીઇ છે, જેણે સદીની શરૂઆતથી અત્યાર સુધીમાં સામૂહિક રીતે વાર્ષિક વૈશ્વિક વૃદ્ધિના આશરે 60 ટકા ને વેગ આપ્યો છે.

સરકારી યોજનાઓ અને પહેલો વૃદ્ધિને આગળ ધપાવે છે

ભારત સરકારે દેશને સતત આર્થિક વૃદ્ધિ અને વૈશ્વિક નેતૃત્વ તરફ આગળ વધારવાના હેતુથી સ્વપ્નદ્રષ્ટા યોજનાઓ અને પહેલોની શ્રેણીનો અમલ કર્યો છે. પ્રધાનમંત્રી ગાતીશક્તિ રાષ્ટ્રીય માસ્ટર પ્લાન હેઠળ માળખાગત વિકાસથી માંડીને સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા અને પ્રોડક્શન લિન્ક્ડ ઇન્સેન્ટિવ સ્કીમ જેવી પહેલો મારફતે નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવા સુધી, આ સુધારાઓ ઉત્પાદન, ડિજિટલ અર્થતંત્ર અને નાણાકીય સર્વસમાવેશકતા જેવા ક્ષેત્રોમાં પરિવર્તન લાવી રહ્યાં છે. સામૂહિક રીતે, તેઓ સ્થિતિસ્થાપક, આત્મનિર્ભર અને વૈશ્વિક સ્તરે સ્પર્ધાત્મક અર્થતંત્રનું નિર્માણ કરવાની ભારતની પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

નિષ્કર્ષ

ભારતનો નોંધપાત્ર આર્થિક માર્ગ સર્વસમાવેશક વૃદ્ધિ અને નવીનતા-સંચાલિત વિકાસના તેના વિઝનનો પુરાવો છે. દૂરંદેશી વિચારસરણી ધરાવતી નીતિઓનો અમલ કરીને, મજબૂત માળખાગત સુવિધાને પ્રોત્સાહન આપીને અને ડિજિટલ પરિવર્તનને અપનાવીને દેશ તેની વૈશ્વિક પ્રતિષ્ઠાને નવેસરથી વ્યાખ્યાયિત કરી રહ્યો છે. સૌથી ઝડપથી વિકસતા મોટા અર્થતંત્ર તરીકે, આગામી બે નાણાકીય વર્ષોમાં સ્થિર વૃદ્ધિ દર 6.7% રહેવાની ધારણા સાથે, ભારત વૈશ્વિક સાથીદારોને પાછળ છોડી દેવાનું ચાલુ રાખે છે અને આર્થિક સ્થિતિસ્થાપકતા અને પ્રગતિમાં એક નેતા તરીકેની તેની સ્થિતિને મજબૂત કરે છે. વસ્તુ અને સેવા કર (જીએસટી)થી માંડીને બજારને એકીકૃત કરવાથી માંડીને સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા અને પ્રોડક્શન લિન્ક્ડ ઇન્સેન્ટિવ સ્કીમ જેવી પહેલો સુધી, ઉદ્યોગસાહસિકતા અને ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપતી પહેલ સુધી, રાષ્ટ્ર એક ગતિશીલ અને મજબૂત અર્થતંત્રનું નિર્માણ કરી રહ્યું છે. આ ગતિ સાથે ભારત વૈશ્વિક અર્થતંત્રના ભવિષ્યને આકાર આપવાની તૈયારીમાં છે, જે અપ્રતિમ પ્રગતિ હાંસલ કરવામાં મહત્ત્વાકાંક્ષા, સ્થિતિસ્થાપકતા અને વ્યૂહાત્મક શાસનની શક્તિનું ઉદાહરણ પૂરું પાડશે.

સંદર્ભો:

• https://openknowledge.worldbank.org/server/api/core/bitstreams/2f23708f-a06a-4dd5-872f-09b10e362ab4/content
• https://openknowledge.worldbank.org/collections/09c5e8fc-187f-5c2f-a077-3e03044c7b62?spc.sf=dc.date.issued&spc.sd=DESC
• https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2025/01/17/world-economic-outlook-update-january-2025

પીડીએફ જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો.

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com