આ કાર્યક્રમમાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળના મારા સાથીદારો, શ્રી જગત પ્રકાશ નડ્ડા જી, મનસુખ માંડવિયા જી, પ્રતાપ રાવ જાધવ જી, શ્રીમતી અનુપ્રિયા પટેલ જી, સુશ્રી શોભા કરંદલાજે જી, સંસદમાં મારા સાથીદારો, પ્રદેશના સાંસદ શ્રી રામવીર સિંહ બિધુરી જી, વિવિધ રાજ્યોમાંથી વર્ચ્યુઅલ રીતે જોડાયેલા માનનીય રાજ્યપાલો, માનનીય મુખ્યમંત્રીઓ, સાંસદો, ધારાસભ્યો, અન્ય તમામ આદરણીય જનપ્રતિનિધિઓ, દેશના વિભિન્ન વિસ્તારોમાંથી આરોગ્ય સંસ્થાઓ સાથે જોડાયેલા ડૉક્ટરો, વૈદ્ય, આયુષ અને હેલ્થ પ્રોફેશનલ્સ.. સ્વાસ્થા વ્યવસ્થા સાથે જોડાયેલા લાખો ભાઈઓ અને બહેનો, ઓલ ઈન્ડિયા ઈન્સ્ટીટ્યૂટ ઓફ આયુર્વેદના તમામ ડોકટર્સ તેમજ કર્મચારી દેવીઓ અને સજ્જનો!

આજે આખો દેશ ધનતેરસનો તહેવાર અને ભગવાન ધન્વંતરીની જન્મજયંતિની ઉજવણી કરી રહ્યો છે. હું આપ સૌને ધનતેરસ અને ધન્વંતરી જયંતિની શુભકામનાઓ પાઠવું છું. આજે દેશમાં મોટી સંખ્યામાં લોકો તેમના ઘર માટે કંઈક નવું ખરીદે છે. હું ખાસ કરીને દેશના વેપારી સાથીઓને મારી શુભકામનાઓ આપું છું. આપ સૌને અગાઉથી દિવાળીની શુભકામનાઓ. આપણામાંથી ઘણા એવા છે જેમણે ઘણી બધી દિવાળીઓ જોઈ છે, પરંતુ જો તમે દિવાળીઓ જોઈ હોય તો પણ આ દિવાળી ઐતિહાસિક છે, તમને લાગશે કે આટલી બધી દિવાળીઓ જોઈને વાળ સફેદ થઈ ગયા છે અને મોદીજી આ ઐતિહાસિક દિવાળી ક્યાંથી લાવ્યા. 500 વર્ષ પછી આવી તક આવી છે...જ્યારે અયોધ્યામાં તેમના જન્મસ્થળ પર બનેલા રામ લલ્લાના મંદિરમાં હજારો દીવા પ્રગટાવવામાં આવશે, ત્યારે અદ્ભુત ઉજવણી થશે. આ એવી દિવાળી હશે, જ્યારે આપણા રામ ફરી એકવાર તેમના ઘરે આવ્યા છે. અને આ વખતે આ રાહ 14 વર્ષ પછી નહીં, પરંતુ 500 વર્ષ પછી ખતમ થઈ રહી છે.

મિત્રો,

ધનતેરસના દિવસે સૌભાગ્ય અને આરોગ્યની આ ઉજવણી... માત્ર એક સંયોગ નથી. તે ભારતીય સંસ્કૃતિના જીવન દર્શનનું પ્રતીક છે. આપણા ઋષિમુનિઓએ કહ્યું છે – આરોગ્યમ્ પરમમ ભાગ્યમ! અર્થાત્ સ્વાસ્થ્ય એ અંતિમ ભાગ્ય છે, અંતિમ સંપત્તિ છે. કહેવાય છે કે સ્વાસ્થ્ય એ સંપત્તિ છે. આ પ્રાચીન વિચાર આજે આયુર્વેદ દિવસના રૂપમાં સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રસરી રહ્યો છે. આપણા બધા માટે ખુશીની વાત છે કે આજે 150થી વધુ દેશોમાં આયુર્વેદ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવી રહી છે. આયુર્વેદ તરફ વધતા વૈશ્વિક આકર્ષણનો આ પુરાવો છે! અને આ પુરાવો છે કે ભારત તેના પ્રાચીન અનુભવોથી વિશ્વને કેટલું નવું આપી શકે છે.

મિત્રો,

છેલ્લા 10 વર્ષમાં દેશે આયુર્વેદના જ્ઞાનને આધુનિક ચિકિત્સા સાથે જોડીને આરોગ્ય ક્ષેત્રે એક નવો અધ્યાય ઉમેર્યો છે. આ માટે ‘ઓલ ઈન્ડિયા ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ આયુર્વેદ’ એક મોટું કેન્દ્ર બની ગયું છે. 7 વર્ષ પહેલા, આ દિવસે, મને આ સંસ્થાના પ્રથમ તબક્કાને સમર્પિત કરવાનો લહાવો મળ્યો હતો. આજે, ભગવાન ધન્વંતરિની જન્મજયંતિ પર, મને તેના બીજા તબક્કાનું ઉદ્ઘાટન કરવાની તક મળી રહી છે. હવે અહીં આપણે આધુનિક ટેકનોલોજી સાથે પંચકર્મ જેવી પ્રાચીન પદ્ધતિઓનું મિશ્રણ જોઈશું. આયુર્વેદ અને તબીબી વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રોમાં પણ અદ્યતન સંશોધન થશે. અને આ માટે હું તમામ દેશવાસીઓને અભિનંદન આપું છું.

મિત્રો,

જે દેશના નાગરિકો જેટલા સ્વસ્થ હશે, તે દેશની પ્રગતિની ગતિ તેટલી જ ઝડપી થશે. આ વિચારને ધ્યાનમાં રાખીને, તેના નાગરિકોના સ્વાસ્થ્યને પ્રાથમિકતા આપતા, કેન્દ્ર સરકારે આરોગ્ય નીતિના પાંચ સ્તંભો નક્કી કર્યા છે. પહેલું- પ્રિવેન્ટિવ હેલ્થકેર, એટલે કે રોગ થાય તે પહેલાં જ અટકાવો... બીજું- રોગનું સમયસર નિદાન... ત્રીજું- મફત અને સસ્તી સારવાર, સસ્તી દવાઓ... ચોથું- નાના શહેરોમાં સારી સારવાર, ડૉક્ટરોની અછત દૂર કરવી. ..અને પાંચમું- આરોગ્ય સંભાળમાં ટેકનોલોજીનું વિસ્તરણ. ભારત હવે આરોગ્ય ક્ષેત્રને સર્વગ્રાહી આરોગ્ય સંભાળના પરિપ્રેક્ષ્યથી જુએ છે. આજે, આ પાંચ સ્તંભોનું મજબૂત પ્રતિબિંબ આ કાર્યક્રમમાં દેખાય છે. હાલમાં અહીં લગભગ 13 હજાર કરોડ રૂપિયાના પ્રોજેક્ટ્સનું ઉદ્ઘાટન અને શિલાન્યાસ કરવામાં આવ્યો છે. આયુર-સ્વાસ્થ્ય યોજના હેઠળ 4 શ્રેષ્ઠતા કેન્દ્રો...એઈમ્સ ઋષિકેશમાં આરોગ્ય સેવાઓનું વિસ્તરણ...એઈમ્સ દિલ્હી અને એઈમ્સ બિલાસપુરમાં નવી ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર...દેશના અન્ય 5 એઇમ્સમાં વિસ્તરણ સેવાઓ... મેડિકલ કોલેજો ખોલવી... નર્સિંગ કોલેજોનું ભૂમિપૂજન... દેશમાં આરોગ્ય સેવાઓના કાયાકલ્પને લગતા આવા અનેક કાર્યો આજે કરવામાં આવ્યા છે. મને ખુશી છે કે આમાંથી ઘણી હોસ્પિટલો આપણા મજૂર ભાઈઓ અને બહેનોની સારવાર માટે બનાવવામાં આવી છે. આ હોસ્પિટલો આપણા કામદાર વર્ગ માટે સેવાનું કેન્દ્ર બનશે. આજે જે ફાર્મા યુનિટનું ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું છે તે દેશમાં અદ્યતન દવાઓની સાથે ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળા સ્ટેન્ટ અને ઈમ્પ્લાન્ટનું ઉત્પાદન કરશે. આ એકમો ફાર્મા સેક્ટરમાં ભારતના વિકાસને આગળ વધારશે.

મિત્રો,

આપણામાંના મોટાભાગના લોકો એવી પૃષ્ઠભૂમિમાંથી આવે છે જ્યાં બીમારીનો અર્થ સમગ્ર પરિવાર પર વીજળી પડી હોય તેવું લાગે છે. જો કોઈ ગરીબ પરિવારમાં કોઈ વ્યક્તિ ગંભીર રીતે બીમાર પડે છે, તો તે ઘરના દરેક સભ્યને અસર કરે છે. એક સમય હતો જ્યારે લોકોને સારવાર માટે ઘર, જમીન અને ઘરેણાં વેચવા પડતા હતા... ગંભીર બીમારીની સારવારનો ખર્ચ સાંભળીને ગરીબનો આત્મા કંપી ઉઠ્યો હતો... વૃદ્ધ માતાએ પોતાની સારવાર કરાવવાનું કે પૌત્ર-પૌત્રોને ભણાવવાનું વિચાર્યું ... વૃદ્ધ પિતા વિચારતા હતા... મારે મારી સારવાર કરાવવી જોઈએ કે ઘરનો ખર્ચ જોવો જોઈએ... એટલે ગરીબ પરિવારના વડીલોને એક જ રસ્તો દેખાતો હતો... ચુપચાપ દુઃખ સહન કરવું. દર્દ સહન કરવું...મરણની ચુપચાપ રાહ જોવી...પૈસાના અભાવે સારવાર ન મેળવી શકવાની એ લાચારી...એ ગરીબને ભાંગી નાખતી હતી.

હું મારા ગરીબ ભાઈ-બહેનોને આ લાચારીમાં જોઈ શક્યો નહીં. તેથી જ તે સહાનુભૂતિમાંથી, તે પીડામાંથી, તે વેદનામાંથી, મારા દેશવાસીઓ પ્રત્યે સંપૂર્ણ સમર્પણની ભાવનામાંથી, આયુષ્માન ભારત યોજનાનો જન્મ થયો છે. સરકારે નિર્ણય લીધો છે કે ગરીબોના હોસ્પિટલમાં દાખલ થવાનો ખર્ચ સરકાર ઉઠાવશે... 5 લાખ રૂપિયા સુધીની સારવારનો ખર્ચ. આજે મને સંતોષ છે કે દેશમાં લગભગ 4 કરોડ ગરીબ લોકોએ આયુષ્માન યોજનાનો લાભ લીધો છે. આ 4 કરોડ ગરીબ લોકોને હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા, તેમાંથી કેટલાકને વિવિધ રોગો માટે ઘણી વખત દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા…તેમના રોગોની સારવાર થઈ હતી…અને તેમને એક પણ રૂપિયો ખર્ચવો પડ્યો ન હતો. જો આયુષ્માન યોજના ન હોત... તો આ ગરીબ લોકોએ પોતાના ખિસ્સામાંથી અંદાજે 1.25 લાખ કરોડ રૂપિયા ચૂકવવા પડત. હું અવારનવાર દેશના વિવિધ રાજ્યોમાં આયુષ્માન યોજનાના લાભાર્થીઓને મળું છું, તેમના સુખ-દુઃખની વાતો સાંભળું છું, તેમના અનુભવો સાંભળું છું અને તેમની સાથે વાત કરતી વખતે તેમની આંખોમાંથી વહેતા ખુશીના આંસુ, તે આયુષ્માન યોજના સાથે જોડાયેલી દરેક વ્યક્તિ...દરેક ડૉક્ટર માટે...દરેક પેરામેડિકલ સ્ટાફ માટે, તે આશીર્વાદથી ઓછું નથી, આનાથી મોટો આશીર્વાદ કોઈ હોઈ શકે નહીં.

મારા પર વિશ્વાસ કરો...લોકોને આવી કટોકટીમાંથી ઉગારવાની યોજના પહેલા ક્યારેય બની નથી...અને આજે મને ખૂબ જ સંતોષ છે કે આયુષ્માન યોજનાનો વિસ્તાર કરવામાં આવી રહ્યો છે. દેશના દરેક વડીલની નજર આ કાર્યક્રમ પર છે. ચૂંટણી સમયે મેં બાંહેધરી આપી હતી કે ત્રીજી ટર્મમાં 70 વર્ષથી વધુ ઉંમરના તમામ વૃદ્ધોને આયુષ્માન યોજનાના દાયરામાં લાવવામાં આવશે…આજે ધન્વંતરી જયંતિ પર આ ગેરંટી પૂરી થઈ રહી છે. હવે દેશમાં 70 વર્ષથી વધુ ઉંમરના દરેક વૃદ્ધને હોસ્પિટલમાં મફત સારવાર મળશે. આવા વૃદ્ધોને આયુષ્માન વય વંદના કાર્ડ આપવામાં આવશે. સરકાર એ સુનિશ્ચિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે કે દેશના દરેક વૃદ્ધ વ્યક્તિ કે જેની ઉંમર 70 વર્ષથી વધુ છે, તેને આયુષ્માન વય વંદના કાર્ડ શક્ય તેટલું જલ્દી મળે. અને આ એક એવી યોજના છે જેમાં આવક પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી, પછી તે ગરીબ હોય, મધ્યમ વર્ગનો પરિવાર હોય, ઉચ્ચ વર્ગનો પરિવાર હોય, દરેક વ્યક્તિ તેના લાભાર્થી બની શકે છે. આ દેશના નાગરિક જે આ યોજનાનો લાભ લેવા માંગે છે, જો તેની ઉંમર 70 વર્ષથી વધુ હોય તો તેનો લાભ લઈ શકે છે.

દરેક વૃદ્ધ વ્યક્તિએ ચિંતાઓથી મુક્ત રહેવું જોઈએ, સ્વસ્થ જીવન જીવવું જોઈએ... સ્વાભિમાન સાથે જીવવું જોઈએ... આ યોજના તેના માટે સીમાચિહ્નરૂપ સાબિત થશે. જો ઘરના વડીલો પાસે આયુષ્માન વય વંદના કાર્ડ હશે તો પરિવારનો ખર્ચ ઓછો થશે અને તેમની ચિંતાઓ પણ ઓછી થશે. હું આ યોજના માટે તમામ દેશવાસીઓને અભિનંદન આપું છું અને 70 વર્ષથી વધુ ઉંમરના તમામ વડીલોને પણ હું આદર આપું છું. પરંતુ સાથે જ હું દિલ્હીમાં 70 વર્ષથી વધુ ઉંમરના તમામ વડીલો અને પશ્ચિમ બંગાળમાં 70 વર્ષથી વધુ ઉંમરના તમામ વડીલોની માફી માગું છું કે હું તમારી સેવા કરી શકીશ નહીં. હું તેમની માફી માંગુ છું કે જો મને ખબર તો પડી જશે કે તમને તકલીફ થઈ રહી છે, મને માહિતી મળશે પણ હું તમારી મદદ કરી શકીશ નહીં અને તેનું કારણ એ છે કે દિલ્હીની સરકાર અને પશ્ચિમ બંગાળની સરકાર આ આયુષ્માનમાં જોડાઈ રહી નથી. પોતાના રાજકીય સ્વાર્થ ખાતર પોતાના રાજ્યના બીમાર લોકો પર અત્યાચાર કરવાની આ વૃત્તિ માનવતાના દૃષ્ટિકોણથી કોઈપણ ધોરણોને પૂર્ણ કરતી નથી. અને તેથી હું પશ્ચિમ બંગાળના વડીલોની માફી માંગુ છું, હું દિલ્હીના વડીલોની માફી માંગુ છું. હું દેશવાસીઓની સેવા કરવા સક્ષમ છું પરંતુ રાજકીય સ્વાર્થની દીવાલો મને દિલ્હી અને પશ્ચિમ બંગાળના વડીલોની સેવા કરતા રોકી રહી છે. અને મારા માટે, હું રાજકીય દૃષ્ટિકોણથી બોલતો નથી, અંદર એક દર્દ છે કે હું જ્યાંથી બોલી રહ્યો છું ત્યાંના દિલ્હીના વડીલો મારી વાત સાંભળી રહ્યા હશે. મારા હૃદયમાં કેટલી પીડા હશે તે હું શબ્દોમાં વ્યક્ત કરી શકતો નથી.

મિત્રો,

ગરીબ હોય કે મધ્યમ વર્ગ, દરેક માટે સારવારનો ખર્ચ ઓછો હોવો જોઈએ આ અમારી સરકારની પ્રાથમિકતા છે. આજે દેશભરમાં 14 હજારથી વધુ પીએમ જન ઔષધિ કેન્દ્રો છે...આ વાતનો પુરાવો છે કે અમારી સરકાર કેટલી સંવેદનશીલતાથી કામ કરી રહી છે. જન ઔષધિ કેન્દ્રો પર 80 ટકા ડિસ્કાઉન્ટમાં દવાઓ ઉપલબ્ધ છે… જો આ જન ઔષધિ કેન્દ્રો ન હોત તો ગરીબો અને મધ્યમ વર્ગને અત્યાર સુધીમાં જે દેવાઓ વેચવામાં આવી છે તેના હિસાબે હું કહી શકું છું કે દવાઓ પર 30 હજાર કરોડ રૂપિયા વધુ ખર્ચાયા હોત, 30 હજાર કરોડ રૂપિયા બચ્યા કારણ કે તેમને જન ઔષધિ કેન્દ્રમાંથી દવાઓ મળી, 80 ટકા ડિસ્કાઉન્ટમાં મળી.

તમે જાણો છો...અમે સ્ટેન્ટ અને ઘૂંટણના પ્રત્યારોપણ જેવા ઉપકરણોને સસ્તા બનાવ્યા છે. જો આ નિર્ણય ન લેવાયો હોત તો પણ 80 હજાર કરોડ રૂપિયા વધુ ખર્ચવા પડ્યા હોત. મફત ડાયાલિસિસની યોજનાએ લાખો દર્દીઓના હજારો કરોડ રૂપિયાના ખર્ચની પણ બચત કરી છે. અમારી સરકાર જીવલેણ રોગોથી બચવા માટે મિશન ઇન્દ્રધનુષ અભિયાન ચલાવી રહી છે. આનાથી માત્ર સગર્ભા સ્ત્રીઓનો જીવ બચી રહ્યો છે...નવજાત શિશુઓનો જીવ બચી રહ્યો છે...પરંતુ તેઓને ગંભીર બીમારીઓનો શિકાર થવાથી પણ બચાવી શકાય છે. હું મારા દેશના ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગને મોંઘી સારવારના બોજમાંથી મુક્ત કરવા ઈચ્છું છું અને દેશ આજે આ દિશામાં આગળ વધી રહ્યો છે.

મિત્રો,

તમે જાણો છો… રોગને કારણે થતી સમસ્યાઓ અને જોખમોને ઘટાડવા માટે સૌથી મહત્વની બાબત છે સમયસર નિદાન… જો કોઈ બીમાર પડે તો તેને વહેલા નિદાનની સુવિધા મળવી જોઈએ, સારવાર ઝડપથી શરૂ થવી જોઈએ… આ માટે સમગ્ર દેશમાં પ્રયાસો થઈ રહ્યા છે. દેશમાં બે લાખથી વધુ આયુષ્માન આરોગ્ય મંદિરો ખોલવામાં આવ્યા છે. આજે, આ આરોગ્ય મંદિરોમાં કરોડો લોકો સરળતાથી કેન્સર, બ્લડ પ્રેશર, ડાયાબિટીસ વગેરે જેવા રોગોની તપાસ કરાવી રહ્યા છે. સરળ ટેસ્ટિંગને કારણે લોકોની સારવાર પણ સમયસર શરૂ થઈ રહી છે. અને સમયસર શરૂ થયેલી સારવારથી લોકોના પૈસાની પણ બચત થઈ રહી છે.

અમારી સરકાર પણ આરોગ્ય ક્ષેત્રે ટેકનોલોજીનો મહત્તમ ઉપયોગ કરીને દેશવાસીઓના પૈસા બચાવી રહી છે. ઈ-સંજીવની યોજના હેઠળ, અત્યાર સુધીમાં 30 કરોડ લોકો, આ આંકડો નાનો નથી, 30 કરોડ લોકોએ પ્રતિષ્ઠિત અને પ્રતિષ્ઠિત ડોક્ટરો પાસેથી ઓનલાઈન સલાહ લીધી છે. તેઓએ ડોક્ટરો પાસેથી મફત અને સચોટ સલાહ મેળવીને ઘણા પૈસા બચાવ્યા છે. આજે અમે U-win પ્લેટફોર્મ પણ લોન્ચ કર્યું છે. આ પ્લેટફોર્મ સાથે, ભારતનું પોતાનું ટેક્નોલોજીકલી એડવાન્સ ઈન્ટરફેસ હશે. કોરોના સમયગાળા દરમિયાન અમારા કો-વિન પ્લેટફોર્મની સફળતા આખી દુનિયાએ જોઈ છે. પેમેન્ટ સિસ્ટમમાં UPIની સફળતા પણ આજે વૈશ્વિક વાર્તા બની ગઈ છે. ભારત હવે ડિજિટલ પબ્લિક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર એટલે કે ડીપીઆઈ દ્વારા આરોગ્ય ક્ષેત્રમાં સમાન સફળતાનું પુનરાવર્તન કરી રહ્યું છે.

મિત્રો,

આઝાદીના 6-7 દાયકામાં આરોગ્ય ક્ષેત્રે જે કામ નહોતું થયું તે કામ છેલ્લા 10 વર્ષમાં થયું છે. છેલ્લા 10 વર્ષમાં દેશમાં રેકોર્ડ સંખ્યામાં નવી AIIMS અને મેડિકલ કોલેજો ખોલવામાં આવી છે. આજે આ કાર્યક્રમમાં જ કર્ણાટક, યુપી, એમપી અને મધ્યપ્રદેશમાં અનેક હોસ્પિટલોનો શિલાન્યાસ કરવામાં આવ્યો છે. કર્ણાટકના નરસાપુર અને બોમ્મા-સાન્દ્રા, મધ્યપ્રદેશના પીથમપુર, આંધ્રપ્રદેશના અચિતાપુરમ અને હરિયાણાના ફરીદાબાદમાં નવી મેડિકલ કોલેજોનો શિલાન્યાસ કરવામાં આવ્યો છે. યુપીના મેરઠમાં નવી ESIC હોસ્પિટલનું કામ પણ શરૂ થઈ ગયું છે. ઈન્દોરમાં એક હોસ્પિટલનું પણ ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું છે. હોસ્પિટલોની આ વધતી સંખ્યા દર્શાવે છે કે મેડિકલ સીટો પણ એટલી જ ઝડપથી વધી રહી છે… હું ઈચ્છું છું કે કોઈ પણ ગરીબ બાળક જે ડૉક્ટર બનવાનું સપનું જુએ છે તેનું સપનું તૂટી ન જાય. અને હું માનું છું કે સરકારની સફળતા એ હકીકતમાં પણ રહેલી છે કે મારા દેશના કોઈપણ યુવાનોના સપના ચકનાચૂર ન થાય. સપનાની પણ પોતાની શક્તિ હોય છે, સપના પણ ક્યારેક પ્રેરણાનું કારણ બની જાય છે. હું ઈચ્છું છું કે કોઈ પણ મધ્યમ વર્ગના બાળકને મેડિકલ અભ્યાસ માટે વિદેશ જવાની ફરજ પાડવામાં ન આવે, એટલા માટે છેલ્લા 10 વર્ષથી ભારતમાં મેડિકલ સીટ વધારવા માટે અભિયાન ચાલી રહ્યું છે. છેલ્લા 10 વર્ષમાં MBBS અને MDની અંદાજે એક લાખ નવી બેઠકો ઉમેરવામાં આવી છે. અને મેં આ વર્ષે લાલ કિલ્લા પરથી જાહેરાત કરી છે કે આવનારા 5 વર્ષમાં અમે મેડિકલ લાઇનમાં 75 હજાર વધુ સીટો ઉમેરીશું... તમે કલ્પના કરી શકો છો... દરેક ગામમાં ડોક્ટરોની પહોંચ કેટલી વધશે.

મિત્રો,

આજે અમારી પાસે દેશમાં 7.5 લાખથી વધુ નોંધાયેલા આયુષ પ્રેક્ટિશનરો છે. આપણે આ સંખ્યા વધુ વધારવી પડશે. આ માટે દેશમાં પણ કામ ચાલી રહ્યું છે. આજે વિશ્વ ભારતને મેડિકલ અને વેલનેસ ટુરિઝમના મુખ્ય કેન્દ્ર તરીકે પણ જુએ છે. વિશ્વભરમાંથી લોકો યોગ, પંચકર્મ અને ધ્યાન માટે ભારતમાં આવે છે. આગામી સમયમાં આ સંખ્યા ઝડપથી વધશે. આપણા યુવાનોએ, આપણા આયુષ પ્રેક્ટિશનરોએ આ માટે તૈયાર રહેવું પડશે. પ્રિવેન્ટિવ કાર્ડિયોલોજી….આયુર્વેદિક ઓર્થોપેડિક્સ….આયુર્વેદ સ્પોર્ટ્સ મેડિસિન અને આયુર્વેદ પુનર્વસન કેન્દ્રો….આવા ઘણા ક્ષેત્રોમાં, માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ વિવિધ દેશોમાં પણ આયુષ પ્રેક્ટિશનરો માટે અપાર તકો ઊભી કરવામાં આવી રહી છે. આ તકો દ્વારા આપણા યુવાનો માત્ર પોતાની જાતને જ નહીં પરંતુ માનવતાની પણ મોટી સેવા કરશે.

મિત્રો,

21મી સદીમાં વિજ્ઞાને દવાના ક્ષેત્રમાં અભૂતપૂર્વ પ્રગતિ કરી છે. જે બિમારીઓ પહેલા અસાધ્ય માનવામાં આવતી હતી, આજે તેની સારવાર છે. દુનિયા સારવારની સાથે વેલનેસને પણ મહત્વ આપી રહી છે. અને જ્યારે વેલનેસની વાત આવે છે, જ્યારે સ્વાસ્થ્યની વાત આવે છે, ત્યારે ભારતને આમાં હજારો વર્ષનો અનુભવ છે. આજે સમય આવી ગયો છે, આપણે આ પ્રાચીન જ્ઞાનને આધુનિક વિજ્ઞાનના પરિપ્રેક્ષ્યમાં પણ પ્રમાણિત કરવું જોઈએ. તેથી જ, હું સતત પુરાવા આધારિત આયુર્વેદ વિશે વાત કરું છું. આયુર્વેદ પાસે વ્યક્તિગત સારવાર પ્રોટોકોલનું આટલું ગંભીર જ્ઞાન છે…પરંતુ, આધુનિક વિજ્ઞાનના પરિપ્રેક્ષ્યમાં, આ દિશામાં પહેલાં કોઈ નક્કર નિર્ણાયક કાર્ય થયું નથી. મને ખુશી છે કે આજે દેશ આ દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ અભિયાન શરૂ કરી રહ્યો છે. આ ઝુંબેશ છે – પ્રકૃતિ પરીક્ષણ ઝુંબેશ!, આ પ્રકૃતિ પરીક્ષણ ઝુંબેશ! કારણ કે આપણે જોઈએ છીએ કે આયુર્વેદને લીધે અમુક દર્દી સાજા થાય છે, પરિણામ દેખાય છે, પુરાવા ઉપલબ્ધ નથી, અમને પરિણામ પણ જોઈએ છે, અમને પુરાવા પણ જોઈએ છે. જેથી આપણે વિશ્વને બતાવવું પડશે કે આપણી પાસે વિશ્વના સ્વાસ્થ્ય માટે જડીબુટ્ટી છે. આ અભિયાન હેઠળ, અમે આયુર્વેદના સિદ્ધાંતો પર દરેક વ્યક્તિ માટે આદર્શ જીવનશૈલીની રચના કરી શકીએ છીએ. રોગોના હુમલા પહેલા જ અમે તે લોકો માટે જોખમ વિશ્લેષણ કરી શકીએ છીએ. હું માનું છું કે, આ દિશામાં સકારાત્મક પ્રગતિ આપણા સ્વાસ્થ્ય ક્ષેત્રને સંપૂર્ણપણે ફરીથી વ્યાખ્યાયિત કરી શકે છે. અમે સમગ્ર વિશ્વને આરોગ્ય સંભાળનો નવો પરિપ્રેક્ષ્ય આપી શકીએ છીએ.

મિત્રો,

આધુનિક તબીબી વિજ્ઞાનની સફળતા માટેનું બીજું મુખ્ય કારણ દરેક પ્રિન્સિપાલની લેબ માન્યતા છે...આપણી પરંપરાગત આરોગ્ય સંભાળ પ્રણાલીએ પણ આ માપદંડને પૂર્ણ કરવું પડશે. તમે જુઓ, અશ્વગંધા, હળદર, કાળા મરી… આપણે પેઢી દર પેઢી જુદી જુદી સારવાર માટે આવી અનેક ઔષધિઓનો ઉપયોગ કરતા આવ્યા છીએ. હવે તેમની ઉપયોગીતા ઉચ્ચ અસરવાળા અભ્યાસોમાં સાબિત થઈ રહી છે. તેથી, આજે વિશ્વમાં અશ્વગંધા જેવી દવાઓની માંગ ઝડપથી વધી છે. આ દાયકાના અંત સુધીમાં અશ્વગંધા અર્કનું બજાર લગભગ અઢી અબજ ડોલર સુધી પહોંચવાની અપેક્ષા છે. તમે કલ્પના કરી શકો છો...આ ઔષધિઓનું મૂલ્યાંકન લેબ માન્યતા દ્વારા આપણે કેટલું વધારી શકીએ છીએ! આપણે કેટલું મોટું માર્કેટ બનાવી શકીએ છીએ!

તેથી જ મિત્રો,

આયુષની સફળતાની અસર માત્ર સ્વાસ્થ્ય ક્ષેત્ર પૂરતી મર્યાદિત નથી. એક તરફ, આનાથી ભારતમાં નવી તકો ઊભી થઈ રહી છે, તો બીજી તરફ વૈશ્વિક સુખાકારી માટેના પ્રયાસો પણ મજબૂત થઈ રહ્યા છે. અમારા પ્રયાસોને કારણે, 10 વર્ષની અંદર, આયુષ દેશના સૌથી ઝડપથી વિકસતા ક્ષેત્રોમાંનું એક બની ગયું છે. 2014માં, આયુષ સાથે સંબંધિત ઉત્પાદન ક્ષેત્ર ત્રણ અબજ ડોલર, 3 અબજ ડોલર હતું... આજે તે વધીને લગભગ 24 અબજ ડોલર થઈ ગયું છે. એટલે કે, 10 વર્ષમાં 8 ગણી વૃદ્ધિ. તેથી જ આજે દેશના યુવાનો નવા આયુષ સ્ટાર્ટઅપ શરૂ કરી રહ્યા છે. પરંપરાગત ઉત્પાદનો...ટેક્નોલોજીથી ચાલતી નવી પ્રોડક્ટ્સ...નવી સેવાઓ...આ બધાને લગતા 900થી વધુ આયુષ સ્ટાર્ટઅપ આજે દેશમાં કામ કરી રહ્યા છે. આજે ભારત હવે 150 દેશોમાં કેટલાક અબજ ડોલરના આયુષ ઉત્પાદનોની નિકાસ કરી રહ્યું છે. જેનો સીધો ફાયદો આપણા ખેડૂતોને મળી રહ્યો છે. જડીબુટ્ટીઓ અને સુપર ફૂડ્સ જે પહેલા સ્થાનિક બજાર પૂરતા મર્યાદિત હતા તે હવે વૈશ્વિક બજારમાં પહોંચી રહ્યા છે.

મિત્રો,

ખેડૂતોને આ બદલાતા માહોલનો મહત્તમ લાભ મળે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે સરકાર ઔષધિઓના ઉત્પાદનને પણ પ્રોત્સાહન આપી રહી છે. નમામિ ગંગે પ્રોજેક્ટ હેઠળ, ગંગાના કિનારે કુદરતી ખેતી અને જડીબુટ્ટીઓના ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે.

મિત્રો,

આપણા રાષ્ટ્રીય ચરિત્રનો આત્મા, આપણું સામાજિક માળખું છે – “સર્વે ભવન્તુ સુખિનઃ, સર્વે સંતુ નિરામયઃ”. સૌ સુખી રહે, સૌ નિર્ભય રહે. છેલ્લા 10 વર્ષોમાં અમે ‘સબકા સાથ, સબકા વિકાસ’ના મંત્રને અનુસરીને આ લાગણીને દેશની નીતિઓ સાથે જોડી છે. આવનારા 25 વર્ષોમાં, સ્વાસ્થ્ય ક્ષેત્રે અમારા પ્રયાસો વિકસિત ભારતનો મજબૂત પાયો બનશે. મને ખાતરી છે કે, ભગવાન ધન્વંતરિના આશીર્વાદથી આપણે વિકસિત ભારત અને શાંતિપૂર્ણ ભારતનું સપનું ચોક્કસપણે સાકાર કરીશું.

અને મિત્રો,

જ્યારે હું પરિણામો અને પુરાવાઓની ચર્ચા કરી રહ્યો હતો, ત્યારે આપણે એક કાર્ય માટે ઘણી શક્તિ લગાવવા જઈ રહ્યા છીએ અને તે છે હસ્તપ્રિત, આપણા દેશમાં હસ્તપ્રતો મોટી માત્રામાં પથરાયેલી છે. આયુર્વેદને લગતી આવી હસ્તપ્રતો ઘણી જગ્યાએ પથરાયેલી છે. હવે આ વિરાસતને જાળવી રાખવા માટે દેશ મિશન મોડ પર કામ કરવા જઈ રહ્યો છે. જ્ઞાનની આ બધી સંપત્તિ ક્યાંક શિલાલેખમાં, ક્યાંક તાંબાની પ્લેટમાં, ક્યાંક હસ્તલિખિત પત્રોમાં જોવા મળશે. આ બધું ભેગું કરવાનું કામ, અને હવે આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સનો યુગ છે, આપણે તેને ટેક્નોલોજી સાથે એ જ રીતે જોડવા માંગીએ છીએ, તે જ્ઞાનમાંથી આપણે કઈ કઈ નવી વસ્તુઓ મેળવી શકીએ છીએ, તો તે દિશામાં મોટું કામ કરવું પડશે. પણ જઈ રહ્યા છે.

મિત્રો,

આજના અવસર પર, હું ફરી એકવાર 70 વર્ષથી વધુ વયના દેશના તમામ મહાન વડીલોને નમસ્કાર કરું છું અને આપ સૌને ખૂબ ખૂબ અભિનંદન આપું છું.

આભાર!

AP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com