આ કોન્કલેવમાં નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારામનજી, ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઇકોનોમિક ગ્રોથના પ્રમુખ એન કે સિંહજી, ભારત અને વિદેશના અન્ય વિશિષ્ટ અતિથિઓ, દેવીઓ અને સજ્જનો! કૌટિલ્ય કૉન્ક્લેવની આ ત્રીજી આવૃત્તિ છે. આપ સૌને મળવાની તક મળી એ બદલ મને આનંદ થયો. આગામી ત્રણ દિવસ દરમિયાન અહીં અનેક સત્રો યોજાશે, જેમાં વિવિધ આર્થિક મુદ્દાઓ પર ચર્ચા કરવામાં આવશે. મને વિશ્વાસ છે કે આ ચર્ચાઓથી ભારતના વિકાસને વેગ મળશે.

મિત્રો,

આ કોન્ક્લેવ એવા સમયે આયોજિત કરવામાં આવી રહી છે જ્યારે વિશ્વના બે મોટા પ્રદેશો યુદ્ધની સ્થિતિમાં છે. આ પ્રદેશો વૈશ્વિક અર્થતંત્ર માટે, ખાસ કરીને ઊર્જા સુરક્ષાની દ્રષ્ટિએ, નિર્ણાયક છે. આવી નોંધપાત્ર વૈશ્વિક અનિશ્ચિતતા વચ્ચે આપણે અહીં 'ધ ઇન્ડિયન એરા'ની ચર્ચા કરવા એકત્ર થયા છીએ. આ બતાવે છે કે આજે ભારત પરનો વિશ્વાસ અનન્ય છે ... તે દર્શાવે છે કે ભરતનો આત્મવિશ્વાસ અપવાદરૂપ છે.

મિત્રો,

અત્યારે ભારત દુનિયામાં સૌથી વધુ ઝડપથી વિકસતું મોટું અર્થતંત્ર છે. ભારત હાલમાં જીડીપીની દ્રષ્ટિએ પાંચમી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા છે. વૈશ્વિક ફિંટેક દત્તક દરની દ્રષ્ટિએ અમે પહેલા નંબરે છીએ. આજે આપણે સ્માર્ટફોન ડેટા વપરાશમાં નંબર વન પર છીએ. અમે વૈશ્વિક સ્તરે બીજા ક્રમનો સૌથી મોટો ઇન્ટરનેટ વપરાશકર્તા આધાર છીએ. વિશ્વના લગભગ અડધા રિયલ ટાઈમ ડિજિટલ ટ્રાન્ઝેક્શન આજે ભારતમાં થઈ રહ્યા છે. ભારત અત્યારે વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી સ્ટાર્ટ-અપ ઇકોસિસ્ટમ ધરાવે છે. પુનઃપ્રાપ્ય ઊર્જા ક્ષમતાની દ્રષ્ટિએ ભારત ચોથા ક્રમે છે. જ્યારે ઉત્પાદનની વાત આવે છે, ત્યારે ભારત બીજા ક્રમનો સૌથી મોટો મોબાઇલ ફોન ઉત્પાદક છે. ભારત ટુ-વ્હીલર અને ટ્રેક્ટરનો સૌથી મોટો ઉત્પાદક દેશ પણ છે. એટલું જ નહીં, ભરત દુનિયાનો સૌથી યુવા દેશ છે. ભારત વૈશ્વિક સ્તરે વૈજ્ઞાનિકો અને ટેકનિશિયનોનો ત્રીજો સૌથી મોટો ભંડાર ધરાવે છે. વિજ્ઞાન હોય, ટેક્નોલૉજી હોય કે નવીનતા હોય, ભારત સ્પષ્ટ પણે એક મીઠી સ્થિતિમાં છે.

મિત્રો,

'રિફોર્મ, પરફોર્મ અને ટ્રાન્સફોર્મ'ના મંત્રને અનુસરીને અમે ઝડપથી દેશને આગળ વધારવા માટે સતત નિર્ણયો લઈ રહ્યા છીએ. આ તે અસર છે જેના કારણે ભારતના લોકોએ 60 વર્ષ પછી સતત ત્રીજી વખત એક જ સરકાર પસંદ કરી છે. જ્યારે લોકોનું જીવન બદલાય છે, ત્યારે તેમને વિશ્વાસ થાય છે કે દેશ સાચા રસ્તે આગળ વધી રહ્યો છે. આ ભાવના ભારતીય જનતાના આદેશમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે. 140 કરોડ નાગરિકોનો વિશ્વાસ આ સરકાર માટે એક મોટી સંપત્તિ છે.

અમારી પ્રતિબદ્ધતા ભારતને વિકસિત રાષ્ટ્ર બનાવવા માટે માળખાગત સુધારા કરવાનું ચાલુ રાખવાની છે. અમારા ત્રીજા કાર્યકાળના પ્રથમ ત્રણ મહિનામાં અમે જે કાર્ય કર્યું છે તેમાં તમે આ પ્રતિબદ્ધતા જોઈ શકો છો. બોલ્ડ નીતિગત ફેરફારો, નોકરીઓ અને કૌશલ્યો પ્રત્યેની મજબૂત પ્રતિબદ્ધતા, સાતત્યપૂર્ણ વૃદ્ધિ અને નવીનતા, આધુનિક માળખાગત સુવિધા, જીવનની ગુણવત્તા અને ઝડપી વૃદ્ધિની સાતત્યતા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું એ આપણા પ્રથમ ત્રણ મહિનાની નીતિઓમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે. આ દરમિયાન 15 ટ્રિલિયન રૂપિયા એટલે કે 15 લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુના નિર્ણયો લેવામાં આવ્યા છે. આ ત્રણ મહિનામાં જ ભારતમાં અનેક મેગા ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોજેક્ટ્સ પર કામ શરૂ થઈ ગયું છે. અમે દેશભરમાં 12 ઓદ્યોગિક નોડ્સ બનાવવાનું પણ નક્કી કર્યું છે. આ ઉપરાંત અમે 3 કરોડ નવા મકાનોના નિર્માણને મંજૂરી આપી છે.

મિત્રો,

ભારતની વિકાસગાથામાં બીજું નોંધપાત્ર પરિબળ તેની સમાવિષ્ટ ભાવના છે. એક સમયે એવું માનવામાં આવતું હતું કે વૃદ્ધિ સાથે અસમાનતા પણ આવે છે. પણ ભરતમાં તેનાથી ઊલટું થઈ રહ્યું છે. વૃદ્ધિની સાથે સાથે ભારતમાં પણ સમાવેશ થઈ રહ્યો છે. જેના કારણે છેલ્લા 10 વર્ષમાં 25 કરોડ એટલે કે 25 કરોડ લોકોને ગરીબીમાંથી બહાર કાઢવામાં આવ્યા છે. ભારતની ઝડપી પ્રગતિની સાથે સાથે અમે એ બાબતની પણ ખાતરી આપી રહ્યા છીએ કે અસમાનતા ઓછી થાય અને વિકાસનો લાભ દરેક વ્યક્તિ સુધી પહોંચે.

મિત્રો,

ભારતની વૃદ્ધિની આગાહીઓ પરનો વિશ્વાસ પણ બતાવે છે કે આપણે કઈ દિશામાં જઈ રહ્યા છીએ. તમે તાજેતરના અઠવાડિયા અને મહિનાના ડેટામાં આ જોઈ શકો છો. ગયા વર્ષે, આપણી અર્થવ્યવસ્થાએ કોઈ પણ આગાહી કરતા વધુ સારો દેખાવ કર્યો હતો. પછી તે વિશ્વ બેંક હોય, આઈએમએફ હોય કે મૂડીઝ, બધાએ ભારત માટે પોતાની આગાહીમાં સુધારો કર્યો છે. આ તમામ સંસ્થાઓ કહી રહી છે કે વૈશ્વિક અનિશ્ચિતતા છતાં ભારત 7+ના દરે વૃદ્ધિ કરવાનું ચાલુ રાખશે. અમને ભારતીયોને વિશ્વાસ છે કે અમે તેના કરતા પણ વધુ સારું પ્રદર્શન કરીશું.

મિત્રો,

ભારત પર આ વિશ્વાસ પાછળ નક્કર કારણો છે. મેન્યુફેક્ચરિંગ હોય કે સર્વિસ સેક્ટર, આજે વિશ્વ ભારતને રોકાણ માટે પસંદગીના સ્થળ તરીકે જુએ છે. આ કોઈ યોગાનુયોગ નથી પરંતુ છેલ્લા 10 વર્ષોમાં મોટા સુધારાનું પરિણામ છે. આ સુધારાઓએ ભારતના મેક્રોઇકોનોમિક ફંડામેન્ટલ્સમાં પરિવર્તન લાવ્યું છે. તેનું એક ઉદાહરણ ભારતના બેન્કિંગ સુધારા છે જેણે માત્ર બેંકોની નાણાકીય સ્થિતિને મજબૂત કરી નથી, પરંતુ તેમની ધિરાણ ક્ષમતામાં પણ વધારો કર્યો છે. એ જ રીતે જીએસટીમાં વિવિધ કેન્દ્રીય અને રાજ્યના પરોક્ષ કરવેરાને એકીકૃત કરવામાં આવ્યા છે. ઇન્સોલ્વન્સી એન્ડ બેન્કરપ્સી કોડ (આઇબીસી)એ જવાબદારી, રિકવરી અને રિઝોલ્યુશનની નવી ક્રેડિટ કલ્ચર વિકસાવી છે. ભારતે ખાણકામ, સંરક્ષણ અને અવકાશ જેવા ક્ષેત્રો ખાનગી ખેલાડીઓ અને આપણા યુવા ઉદ્યોગસાહસિકો માટે ખોલ્યા છે. અમે એફડીઆઈ નીતિને ઉદાર બનાવી છે, જેથી દુનિયાભરના રોકાણકારો માટે વધુને વધુ તકોનું સર્જન કરી શકાય. અમે લોજિસ્ટિક્સ ખર્ચ અને સમય ઘટાડવા માટે આધુનિક ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યા છીએ. પાછલા દાયકામાં અમે માળખાગત સુવિધાઓમાં રોકાણોમાં નોંધપાત્ર વધારો કર્યો છે.

મિત્રો,

ભારતે સરકારની ચાલુ પહેલમાં પ્રક્રિયા સુધારણાને એકીકૃત કરી છે. અમે 40,000થી વધારે અનુપાલનોને નાબૂદ કર્યા છે અને કંપની કાયદાને ડીક્રિમિનલાઇઝ કર્યો છે. અગાઉ વ્યાવસાયિક કામગીરીને મુશ્કેલ બનાવતી અસંખ્ય જોગવાઈઓમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે. કંપનીઓ માટે સ્ટાર્ટિંગ, ક્લોઝિંગ અને મંજૂરી મેળવવાની પ્રક્રિયાઓને સરળ બનાવવા માટે નેશનલ સિંગલ વિન્ડો સિસ્ટમ શરૂ કરવામાં આવી છે. હવે, અમે રાજ્ય સરકારોને રાજ્ય સ્તરે પ્રક્રિયા સુધારણાને વેગ આપવા માટે પ્રોત્સાહિત કરી રહ્યા છીએ.

મિત્રો,

ભારતમાં ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, અમે પ્રોડક્શન લિંક્ડ ઇન્સેન્ટિવ્સ (પીએલઆઈ) રજૂ કર્યું છે, જેની અસર હવે ઘણા ક્ષેત્રોમાં દેખાઈ રહી છે. છેલ્લાં ત્રણ વર્ષમાં, પીએલઆઈએ આશરે ₹1.25 ટ્રિલિયન (₹1.25 લાખ કરોડ)નું રોકાણ આકર્ષ્યું છે. આના પરિણામે લગભગ ₹11 ટ્રિલિયન (₹11 લાખ કરોડ)નું ઉત્પાદન અને વેચાણ થયું છે. અવકાશ અને સંરક્ષણ ક્ષેત્રમાં ભારતની પ્રગતિ પણ નોંધપાત્ર છે. આ ક્ષેત્રોને તાજેતરમાં જ ખોલવામાં આવ્યા છે, તેમ છતાં અવકાશ ક્ષેત્રમાં 200થી વધુ સ્ટાર્ટ-અપ્સ ઉભરી આવ્યા છે. આજે આપણી ખાનગી સંરક્ષણ કંપનીઓ દેશના કુલ સંરક્ષણ ઉત્પાદનમાં 20 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે.

મિત્રો,

ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ક્ષેત્રની વૃદ્ધિ વધુ નોંધપાત્ર છે. આજથી 10 વર્ષ પહેલા ભરત મોટા ભાગના મોબાઇલ ફોનનો મોટો આયાતકાર હતો. અત્યારે ભારતમાં 330 મિલિયન એટલે કે 33 કરોડથી વધારે મોબાઇલ ફોનનું ઉત્પાદન થાય છે. હકીકતમાં, તમે ગમે તે ક્ષેત્ર તરફ જુઓ, ભારતમાં રોકાણકારો માટે રોકાણ કરવા અને ઊંચું વળતર મેળવવા માટે અપવાદરૂપ તકો રહેલી છે.

મિત્રો,

ભારત હવે એઆઈ અને સેમિકન્ડક્ટર્સ જેવી નિર્ણાયક તકનીકો પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યું છે, અને અમે આ ક્ષેત્રોમાં નોંધપાત્ર રોકાણ કરી રહ્યા છીએ. અમારું એઆઈ મિશન એઆઈ ક્ષેત્રમાં સંશોધન અને કૌશલ્ય વિકાસ બંનેને વધારશે. ઇન્ડિયા સેમીકન્ડક્ટર મિશન હેઠળ કુલ ₹1.5 ટ્રિલિયન (₹1.5 લાખ કરોડ)નું રોકાણ કરવામાં આવી રહ્યું છે. ટૂંક સમયમાં જ, ભારતમાં પાંચ સેમીકન્ડક્ટર પ્લાન્ટ વિશ્વના દરેક ખૂણે 'મેડ ઇન ઇન્ડિયા' ચિપ્સ પહોંચાડવાનું શરૂ કરશે.

મિત્રો,

તમે બધા જાણો છો કે ભારત સસ્તી બૌદ્ધિક શક્તિનો અગ્રણી સ્રોત છે. આનો પુરાવો એ છે કે આજે ભારતમાં કાર્યરત વિશ્વભરની કંપનીઓના 1,700થી વધુ વૈશ્વિક ક્ષમતા કેન્દ્રોની હાજરી છે. આ કેન્દ્રો 20 લાખથી વધુ એટલે કે 20 લાખ ભારતીય યુવાનોને રોજગારી આપે છે, જેઓ વિશ્વને ઉચ્ચ કૌશલ્ય ધરાવતી સેવાઓ પૂરી પાડે છે. આજે ભારત આ જનસંખ્યાકીય લાભને મહત્તમ કરવા પર અભૂતપૂર્વ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યું છે. આ પ્રાપ્ત કરવા માટે, શિક્ષણ, નવીનતા, કુશળતા અને સંશોધન પર વિશેષ ધ્યાન આપવામાં આવી રહ્યું છે. અમે નવી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિના અમલીકરણ સાથે આ ક્ષેત્રમાં નોંધપાત્ર સુધારો રજૂ કર્યો છે. છેલ્લા 10 વર્ષમાં દર અઠવાડિયે એક નવી યુનિવર્સિટીની સ્થાપના કરવામાં આવી છે, અને દરરોજ બે નવી કોલેજો ખોલવામાં આવી છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, આપણા દેશમાં મેડિકલ કોલેજોની સંખ્યા બમણી થઈ ગઈ છે.

અને મિત્રો,

અમે માત્ર શિક્ષણની પહોંચ વિસ્તૃત કરવા પર જ નહીં, પરંતુ તેની ગુણવત્તામાં સુધારો કરવા પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યા છીએ. પરિણામે, ક્યુએસ વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી રેન્કિંગમાં ભારતીય સંસ્થાઓની સંખ્યા છેલ્લા એક દાયકામાં ત્રણ ગણી વધી ગઈ છે. આ વર્ષના બજેટમાં અમે લાખો યુવાનોને કૌશલ્યવર્ધન અને ઇન્ટર્નશિપ માટે એક વિશેષ પેકેજની જાહેરાત કરી હતી. પીએમ ઇન્ટર્નશિપ સ્કીમ હેઠળ પહેલા જ દિવસે 111 કંપનીઓએ પોર્ટલ પર રજિસ્ટ્રેશન કરાવ્યું હતું. આ યોજના મારફતે અમે મોટી કંપનીઓમાં ઇન્ટર્નશિપ સાથે 1 કરોડ યુવાનોને ટેકો આપી રહ્યા છીએ.

મિત્રો,

ભારતના સંશોધન આઉટપુટ અને પેટન્ટ ફાઇલિંગમાં પણ છેલ્લા 10 વર્ષમાં ઝડપી વૃદ્ધિ જોવા મળી છે. એક દાયકાથી પણ ઓછા સમયમાં ભારત ગ્લોબલ ઇનોવેશન ઇન્ડેક્સ રેન્કિંગમાં 81મા સ્થાનેથી વધીને 39મા ક્રમે આવી ગયું છે અને અમારું લક્ષ્ય હજુ આગળ વધવાનું છે. તેની સંશોધન પ્રણાલીને વેગ આપવા માટે, ભારતે ₹1 ટ્રિલિયનનું સંશોધન ભંડોળ પણ બનાવ્યું છે.

મિત્રો,

આજે દુનિયાને ભારત પાસેથી હરિયાળા ભવિષ્ય અને હરિયાળી નોકરીઓને લઈને ઘણી અપેક્ષાઓ છે અને આ ક્ષેત્રમાં તમારા માટે પણ એટલી જ મહત્વપૂર્ણ તકો રહેલી છે. તમે બધાએ ભારતના રાષ્ટ્રપતિપદ હેઠળ યોજાયેલી જી -20 સમિટને અનુસર્યું હતું. આ સમિટની ઘણી સફળતાઓમાંની એક એ હરિયાળી સંક્રમણ માટેનો નવો ઉત્સાહ હતો. જી-20 સમિટ દરમિયાન ભારતની પહેલ પર ગ્લોબલ બાયોફ્યુઅલ એલાયન્સની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી અને જી-20ના સભ્ય દેશોએ ભારતના ગ્રીન હાઇડ્રોજન ઊર્જાના વિકાસને મજબૂત ટેકો આપ્યો હતો. ભારતમાં અમે આ દાયકાના અંત સુધીમાં 50 લાખ ટન ગ્રીન હાઇડ્રોજનનું ઉત્પાદન કરવાનો લક્ષ્યાંક નિર્ધારિત કર્યો છે. અમે સૌર ઊર્જાના ઉત્પાદનને માઇક્રો સ્તરે પણ આગળ વધારી રહ્યા છીએ.

ભારત સરકારે પીએમ સૂર્યા ઘર ફ્રી ઇલેક્ટ્રિસિટી સ્કીમ લોન્ચ કરી છે, જે મોટા પાયે રૂફટોપ સોલાર સ્કીમ છે. અમે રૂફટોપ સોલર સિસ્ટમ્સ સ્થાપિત કરવા અને સોલર ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ઇન્સ્ટોલેશનમાં સહાય માટે દરેક ઘરને ભંડોળ પૂરું પાડી રહ્યા છીએ. અત્યાર સુધીમાં આ યોજના માટે 13 મિલિયન એટલે કે 1 કરોડ 30 લાખ પરિવારોએ રજિસ્ટ્રેશન કરાવ્યું છે, એટલે કે આ ઘરો સૌર ઊર્જા ઉત્પાદક બની ગયા છે. આ પહેલથી દરેક પરિવાર દીઠ સરેરાશ ₹25,000ની બચત થશે. દર ત્રણ કિલોવૉટ સૌર ઊર્જાનું ઉત્પાદન થવા પર 50-60 ટન કાર્બન ડાયોક્સાઇડના ઉત્સર્જનને રોકવામાં આવશે. આ યોજનાથી આશરે 1.7 મિલિયન (17 લાખ) રોજગારીનું સર્જન થશે, જે કુશળ યુવાનો માટે વિશાળ કાર્યબળનું નિર્માણ કરશે. એટલે આ ક્ષેત્રમાં પણ તમારા માટે રોકાણની અનેક નવી તકો ઊભી થઈ રહી છે.

મિત્રો,

ભારતીય અર્થવ્યવસ્થામાં હાલમાં નોંધપાત્ર પરિવર્તન થઈ રહ્યું છે. મજબૂત આર્થિક ફંડામેન્ટલ્સ સાથે ભારત ઊંચી વૃદ્ધિને જાળવી રાખવાના માર્ગે અગ્રેસર છે. આજે ભરત માત્ર ટોચ પર પહોંચવા માટે જ પ્રયત્નશીલ નથી, પરંતુ ત્યાં જ રહેવા માટે પણ તે નક્કર પ્રયાસો કરી રહ્યો છે. વિશ્વ આજે દરેક ક્ષેત્રમાં પુષ્કળ તકો પ્રદાન કરે છે. મને વિશ્વાસ છે કે તમારી ચર્ચાઓ આવનારા દિવસોમાં ઘણી મૂલ્યવાન આંતરદૃષ્ટિ પ્રદાન કરશે.

મને વિશ્વાસ છે કે આગામી દિવસોમાં, તમારી ચર્ચાઓમાંથી ઘણી મૂલ્યવાન આંતરદૃષ્ટિ બહાર આવશે. હું આ પ્રયાસ માટે શુભકામનાઓ પાઠવું છું, અને હું તમને ખાતરી આપું છું કે આ આપણા માટે માત્ર ચર્ચાનો મંચ નથી. અહીં જે ચર્ચાઓ થાય છે, ઉઠાવવામાં આવેલા મુદ્દાઓ, શું કરવું અને શું ન કરવું - જે ફાયદાકારક સાબિત થાય છે - તેને આપણા સરકારી તંત્રમાં ખંતપૂર્વક સંકલિત કરવામાં આવે છે. અમે તેમને અમારી નીતિઓ અને શાસનમાં સામેલ કરીએ છીએ. આ મંથન પ્રક્રિયા દરમિયાન તમે જે શાણપણનો ફાળો આપો છો તે તે છે જેનો ઉપયોગ આપણે આપણા દેશના ઉજ્જવળ ભવિષ્યને આકાર આપવા માટે કરીએ છીએ. એટલે તમારી સહભાગિતા અમારા માટે અતિ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. તમે ઓફર કરો છો તે દરેક શબ્દ અમારા માટે મૂલ્યવાન છે. તમારા વિચારો, તમારો અનુભવ – એ આપણી સંપત્તિ છે. ફરી એક વાર, હું તમારા યોગદાન માટે આપ સૌનો આભાર માનું છું. હું એન. કે. સિંહ અને તેમની સંપૂર્ણ ટીમને પણ તેમના પ્રશંસનીય પ્રયાસો માટે અભિનંદન આપું છું.

હાર્દિક આદર અને શુભેચ્છાઓ સાથે.

આભાર!

AP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com