પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે વિનસ ઓર્બિટર મિશન (VOM)ના વિકાસને મંજૂરી આપી છે, જે ચંદ્ર અને મંગળની બહાર શુક્રનું અન્વેષણ અને અભ્યાસ કરવાના સરકારના વિઝન તરફ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું હશે. શુક્ર, પૃથ્વીની સૌથી નજીકનો ગ્રહ અને પૃથ્વી જેવી જ પરિસ્થિતિઓમાં રચાયો હોવાનું માનવામાં આવે છે, તે સમજવાની અનન્ય તક આપે છે કે ગ્રહોના વાતાવરણ કેવી રીતે ખૂબ જ અલગ રીતે વિકસિત થઈ શકે છે.

અવકાશ વિભાગ દ્વારા પૂર્ણ કરવામાં આવનાર 'વિનસ ઓર્બિટર મિશન' શુક્રની સપાટી અને ઉપસપાટી, વાતાવરણીય પ્રક્રિયાઓ અને શુક્રના વાતાવરણ પર સૂર્યના પ્રભાવને સારી રીતે સમજવા માટે શુક્ર ગ્રહની ભ્રમણકક્ષામાં વૈજ્ઞાનિક અવકાશયાનની પરિકલ્પના કરવામાં આવી છે. શુક્રના પરિવર્તનના મૂળ કારણોનો અભ્યાસ, જે એક સમયે વસવાટયોગ્ય અને પૃથ્વી સાથે એકદમ સમાન હોવાનું માનવામાં આવે છે, તે શુક્ર અને પૃથ્વી બંને બહેન ગ્રહોની ઉત્ક્રાંતિને સમજવામાં અમૂલ્ય સહાયક સાબિત થશે.

અવકાશયાનના વિકાસ અને તેના પ્રક્ષેપણની જવાબદારી ISROની રહેશે. ઇસરોમાં પ્રવર્તતી સ્થાપિત પ્રથાઓ દ્વારા પ્રોજેક્ટનું અસરકારક રીતે સંચાલન અને નિરીક્ષણ કરવામાં આવશે. મિશનમાંથી જનરેટ કરવામાં આવેલ ડેટા હાલની મિકેનિઝમ્સ દ્વારા વૈજ્ઞાનિક સમુદાયમાં પ્રસારિત કરવામાં આવશે.

માર્ચ 2028 દરમિયાન ઉપલબ્ધ તક પર આ મિશન પૂર્ણ થવાની અપેક્ષા છે. ભારતીય શુક્ર મિશન વિવિધ વૈજ્ઞાનિક પરિણામોમાં પરિણમતા કેટલાક ઉત્કૃષ્ટ વૈજ્ઞાનિક પ્રશ્નોના જવાબ આપે તેવી અપેક્ષા છે. અવકાશયાન અને પ્રક્ષેપણ વાહનની અનુભૂતિ વિવિધ ઉદ્યોગો દ્વારા થાય છે અને એવી કલ્પના કરવામાં આવે છે કે અર્થતંત્રના અન્ય ક્ષેત્રોમાં મોટી રોજગારીની સંભાવના અને ટેકનોલોજી સ્પિન-ઓફ હશે.

“વિનસ ઓર્બિટર મિશન” (VOM) માટે મંજૂર થયેલ કુલ ભંડોળ રૂ. 1236 કરોડ છે જેમાંથી રૂ. 824.00 કરોડ અવકાશયાન પર ખર્ચવામાં આવશે. ખર્ચમાં અવકાશયાનના વિકાસ અને અનુભૂતિનો સમાવેશ થાય છે જેમાં તેના ચોક્કસ પેલોડ્સ અને ટેક્નોલોજી તત્વો, નેવિગેશન અને નેટવર્ક માટે વૈશ્વિક ગ્રાઉન્ડ સ્ટેશન સપોર્ટ ખર્ચ તેમજ લોન્ચ વ્હીકલની કિંમતનો સમાવેશ થાય છે.

શુક્ર તરફનો પ્રવાસ

આ મિશન ભારતને મોટા પેલોડ્સ, શ્રેષ્ઠ ભ્રમણકક્ષા નિવેશ અભિગમ સાથે ભાવિ ગ્રહોના મિશન માટે સક્ષમ બનાવશે. અવકાશયાન અને પ્રક્ષેપણ વાહનના વિકાસ દરમિયાન ભારતીય ઉદ્યોગની નોંધપાત્ર ભાગીદારી હશે. વિવિધ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓનો સમાવેશ અને પ્રી-લોન્ચ તબક્કામાં વિદ્યાર્થીઓને તાલીમ આપવાની પણ કલ્પના કરવામાં આવી છે જેમાં ડિઝાઇન, વિકાસ, પરીક્ષણ, ટેસ્ટ ડેટા રિડક્શન, કેલિબ્રેશન વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. આ મિશન તેના અનન્ય સાધનો દ્વારા ભારતીય વિજ્ઞાન સમુદાયને નવા અને મૂલ્યવાન વિજ્ઞાન ડેટા પ્રદાન કરે છે અને ત્યાંથી ઉભરતી અને નવી તકો પૂરી પાડે છે.

AP/GP/JD