గుజరాత్ ముఖ్యమంత్రి శ్రీ భూపేంద్ర భాయి పటేల్, కేంద్ర మంత్రిమండలిలోని నా సహచరులు సి.ఆర్ పాటిల్, నిముబెన్, గుజరాత్ ప్రభుత్వంలోని మంత్రులు, ఎంపీలు, ఎమ్మెల్యేలు, జిల్లా మేజిస్ట్రేట్లు, దేశంలోని ఇతర జిల్లాల కలెక్టర్లు, ఇతర గౌరవనీయ అతిథులు, నా ప్రియ సోదర సోదరీమణులారా!

ఈ రోజు, జల శక్తి మంత్రిత్వ శాఖ గుజరాత్ లో ఒక ముఖ్యమైన కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభిస్తోంది.. అంతకు ముందు, ఇటీవలి రోజుల్లో దేశం నలుమూలలా విస్తారంగా వర్షాలు కురుస్తున్నాయి. దేశంలో ఈ విపత్తు బారిన పడని ప్రాంతం లేదు. నేను చాలా సంవత్సరాలు గుజరాత్ ముఖ్యమంత్రిగా పనిచేశాను, కానీ ఒకేసారి ఇన్ని తాలూకాల్లో ఇంత తీవ్రమైన వర్షం పడినట్లు నేను ఎప్పుడూ వినలేదు, చూడలేదు. అయితే, గుజరాత్ ఈసారి గణనీయమైన సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొంది. ప్రకృతి బీభత్సాన్ని తట్టుకునే శక్తి మన వ్యవస్థలకు లేదు. కానీ గుజరాత్ ప్రజలు, నిజానికి మన దేశ ప్రజలు సంక్షోభ సమయాల్లో ఒకరికొకరు అండగా నిలిచే స్వభావం, సామర్థ్యం కలిగి ఉన్నారు. నేటికీ దేశంలోని పలు ప్రాంతాల్లో భారీ వర్షాలు కురుస్తుండటంతో ఇబ్బందులు ఎదురవుతున్నాయి.

మిత్రులారా,

'జల్ సంచాయ్' (జల సంరక్షణ) అనేది కేవలం ఒక విధానం మాత్రమే కాదు. ఇది కూడా ఒక ప్రయత్నమే, ఒక రకంగా చెప్పాలంటే పుణ్యం అని కూడా అనవచ్చు. ఇది ఉదారత, బాధ్యత రెండింటినీ కలిగి ఉంటుంది. భవిష్యత్ తరాలు మనల్ని అంచనా వేసినప్పుడు, నీటి పట్ల మన వైఖరి వారి ప్రాధమిక ప్రమాణాలలో ఒకటిగా ఉంటుంది. ఇది కేవలం వనరుల సమస్య మాత్రమే కాదు. ఇది జీవితానికి సంబంధించిన ప్రశ్న. ఇది మానవాళి భవిష్యత్తుకు సంబంధించిన ప్రశ్న. అందువల్ల సుస్థిర భవిష్యత్తు కోసం మేం ప్రవేశపెట్టిన తొమ్మిది తీర్మానాల్లో నీటి సంరక్షణ మొదటి తీర్మానం. ఈ దిశలో మరో అర్థవంతమైన ప్రయత్నం ఈ రోజు 'జన భాగీదారి' (ప్రజల భాగస్వామ్యం) ద్వారా ప్రారంభమవుతున్నందుకు నేను సంతోషిస్తున్నాను. ఈ సందర్భంగా భారత ప్రభుత్వ జల శక్తి మంత్రిత్వ శాఖకు, గుజరాత్ ప్రభుత్వానికి, ఈ కార్యక్రమంలో పాల్గొంటున్న దేశ ప్రజలందరికీ నా శుభాకాంక్షలు తెలియజేస్తున్నాను.

మిత్రులారా,

పర్యావరణం, జలసంరక్షణ గురించి మాట్లాడేటప్పుడు మనం అనేక వాస్తవాలను గుర్తుంచుకోవాలి. ప్రపంచంలోని మంచినీటిలో భారత్ వాటా కేవలం 4 శాతమే. ఇది కేవలం 4 శాతమేనని గుజరాత్ ప్రజలు అర్థం చేసుకోవాలి. భారతదేశంలో అనేక పెద్ద నదులు ఉన్నప్పటికీ, దేశంలో ఎక్కువ భాగం నీటి కొరతతో సతమతమవుతోంది. పలు చోట్ల నీటి మట్టాలు క్రమంగా పడిపోతున్నాయి. వాతావరణ మార్పులు ఈ సంక్షోభాన్ని మరింత తీవ్రతరం చేస్తున్నాయి.

మిత్రులారా,,

ఇంత జరుగుతున్నా ఈ సవాళ్లకు తనకే కాదు యావత్ ప్రపంచానికి పరిష్కారాలు కనుగొనే సత్తా భారత్ కే ఉంది. దీనికి కారణం భారతదేశంలోని ప్రాచీన జ్ఞాన సంప్రదాయం. జలసంరక్షణ, ప్రకృతి పరిరక్షణ మనకు కొత్త భావనలు కావు. అవి కేవలం సైద్ధాంతిక పరిజ్ఞానం మాత్రమే కాదు. ఇవి పరిస్థితుల వల్ల మనకు వచ్చినవి కావు. అవి భారత సాంస్కృతిక చైతన్యంలో భాగం. నీటిని దైవంగా భావించి, నదులను దేవతలుగా భావించే సంస్కృతి మనది. 'సరోవర్లు' (సరస్సులు), 'కుండలు' (చెరువులు) దేవాలయాల హోదా పొందాయి. గంగాదేవి మన తల్లి; నర్మద మన తల్లి. గోదావరి, కావేరి మన తల్లులు. ఈ బంధం వేల సంవత్సరాల నాటిది. వేల సంవత్సరాల క్రితమే మన పూర్వీకులు నీరు, నీటి సంరక్షణ ప్రాముఖ్యతను అర్థం చేసుకున్నారు. మన ప్రాచీన గ్రంధాలు ఇలా చెబుతున్నాయి: "अद्भिः सर्वाणि भूतानि, जीवन्ति प्रभवन्ति च। तस्मात् सर्वेषु दानेषु, तयोदानं विशिष्यते॥", "అంటే సమస్త జీవరాశులు నీటి నుండి పుట్టి దాని ప్రకారమే జీవిస్తాయి. అందువలన, నీటిని దానం చేయడం, ఇతరుల కోసం నీటిని పొదుపు చేయడం గొప్ప దానం. శతాబ్దాల క్రితమే రహీమ్ దాస్ కూడా ఇదే విషయాన్ని ప్రధానంగా ప్రస్తావించారు. మనమందరం చదివాం. రహీమ్ దాస్ ఇలా అన్నాడు: "रहिमन पानी राखिए, बिन पानी सब सून!", మనం నీటిని కాపాడుకోవాలి. "నీరు లేకుండా ఉంటే, ప్రతిదీ బంజరుగా ఉంటుంది!" అని అన్నారు. ఇంత దూరదృష్టి, సమగ్ర ఆలోచన ఉన్న దేశం నీటి సంక్షోభానికి పరిష్కారాలు కనుగొనడంలో ప్రపంచంలోనే ముందుండాలి.

మిత్రులారా,

ప్రతి పౌరుడికి నీటిని అందించడం, సంరక్షించడంలో అనేక విజయవంతమైన ప్రయోగాలు జరిగిన గుజరాత్ గడ్డపై నేటి కార్యక్రమం ప్రారంభమైంది. సౌరాష్ట్ర, ఉత్తర గుజరాత్ లలో రెండు మూడు దశాబ్దాల క్రితం వరకు ఉన్న పరిస్థితుల గురించి మనందరికీ తెలుసు. గత ప్రభుత్వాలకు నీటి సంరక్షణపై దూరదృష్టి లోపించింది. అందుకే నీటి సంక్షోభానికి పరిష్కారం సాధ్యమేనని ప్రపంచానికి నిరూపించాలని నిశ్చయించుకున్నాను. చాలా కాలంగా పెండింగ్ లో ఉన్న సర్దార్ సరోవర్ డ్యామ్ ప్రాజెక్టును పూర్తి చేశాను. గుజరాత్ లో సౌనీ ప్రాజెక్టు ప్రారంభమైంది. మిగులు జలాలు ఉన్న ప్రాంతాల నుంచి నీటి ఎద్దడి ఉన్న ప్రాంతాలకు నీటిని తరలించారు. ప్రతిపక్ష సభ్యులు కూడా మమ్మల్ని ఎగతాళి చేశారు, వేసిన పైపులు గాలిని మాత్రమే తీసుకువెళతాయి, నీరు కాదు అని అన్నారు. కానీ నేడు గుజరాత్ లో చేసిన ప్రయత్నాల ఫలితాలు యావత్ ప్రపంచానికి కనిపిస్తున్నాయి. గుజరాత్ విజయం, గుజరాత్ లో నా అనుభవాలు దేశాన్ని నీటి సంక్షోభం నుంచి విముక్తం చేయగలమని నాకు భరోసా ఇస్తున్నాయి.

మిత్రులారా,

జల సంరక్షణ అనేది కేవలం విధానాలకు సంబంధించిన విషయం మాత్రమే కాదు, సామాజిక నిబద్ధతకు సంబంధించినది కూడా. 'జాగృక్ జనమానస్' (ప్రజల్లో చైతన్యం), 'జన్ భాగీదారి' (ప్రజా భాగస్వామ్యం), 'జన్ ఆందోళన్' (ప్రజా ఉద్యమం) ఈ కార్యక్రమం గొప్ప బలాలు. దశాబ్దాలుగా నీరు, నదులకు సంబంధించి వేల కోట్ల రూపాయల విలువైన అనేక పథకాలు ఉన్న విషయం మీకు గుర్తుండే ఉంటుంది. కానీ గత పదేళ్లలో మాత్రమే స్పష్టమైన ఫలితాలను చూశాం. మా ప్రభుత్వం మొత్తం సమాజం, పూర్తి ప్రభుత్వ దృక్పథంతో పనిచేసింది. గత 10 సంవత్సరాలలో అన్ని ప్రధాన పథకాలను చూడండి. తొలిసారిగా నీటి సమస్యలకు సంబంధించిన స్తంభాలు తెగిపోయాయి. పూర్తి నిబద్ధతతో ప్రత్యేక జల శక్తి మంత్రిత్వ శాఖను ఏర్పాటు చేశాం. జల్ జీవన్ మిషన్ ద్వారా 'హర్ ఘర్ జల్' (ప్రతి ఇంటికీ నీరు) అనే ప్రతిజ్ఞను దేశం తొలిసారిగా చేపట్టింది. గతంలో దేశంలో కేవలం 3 కోట్ల ఇళ్లకు మాత్రమే పైపుల ద్వారా నీరు అందేది. నేడు 15 కోట్లకు పైగా గ్రామీణ గృహాలకు పైపుల ద్వారా నీరు అందుతోంది. జల్ జీవన్ మిషన్ ద్వారా దేశంలో 75 శాతానికి పైగా ఇళ్లకు స్వచ్ఛమైన నీరు చేరింది. స్థానిక 'జల సమితులు' (నీటి కమిటీలు) ఇప్పుడు జల్ జీవన్ మిషన్ బాధ్యతలను నిర్వహిస్తున్నాయి. గుజరాత్ లో 'జలసమితుల'లో మహిళలు రాణించినట్లే ఇప్పుడు దేశవ్యాప్తంగా 'జలసమితుల'లో మహిళలు అద్భుతంగా రాణిస్తున్నారు. ఈ కమిటీల్లో కనీసం 50 శాతం మంది గ్రామీణ మహిళలే ఉన్నారు.

సోదర సోదరీమణులారా,

నేడు జల శక్తి ఉద్యమం జాతీయ మిషన్ గా మారింది. సంప్రదాయ నీటి వనరుల పునరుద్ధరణ అయినా, కొత్త నిర్మాణాల నిర్మాణంలో భాగస్వాముల నుంచి పౌర సమాజం, పంచాయతీల వరకు ప్రతి ఒక్కరూ భాగస్వాములవుతారు. జన్ భాగీదారీ ద్వారా స్వాతంత్య్ర అమృత్ మహోత్సవ్ సందర్భంగా ప్రతి జిల్లాలో అమృత్ సరోవర్లను సృష్టించే పనిని ప్రారంభించాం. ఇందులో భాగంగా జన్ భాగీదారీ ద్వారా దేశవ్యాప్తంగా 60 వేలకు పైగా అమృత్ సరోవర్లను ఏర్పాటు చేయడం జరిగింది. ఇది మన దేశ భవిష్యత్ తరాలకు ఎంత ముఖ్యమో మీరు ఊహించవచ్చు. అదేవిధంగా భూగర్భ జలాల రీచార్జ్ కోసం అటల్ భుజల్ యోజనను ప్రారంభించాం. ఈ పథకంలో నీటి వనరుల నిర్వహణ బాధ్యతను గ్రామాల్లోని ప్రజలకు అప్పగించారు. 2021లో 'క్యాచ్ ది రెయిన్' క్యాంపెయిన్ ప్రారంభించాం. నేడు నగరాల నుంచి గ్రామాల వరకు ప్రజలు 'క్యాచ్ ది రెయిన్' ప్రచారంలో ఎక్కువగా పాల్గొంటున్నారు. 'నమామి గంగే' పథకం మరో ఉదాహరణ. 'నమామి గంగే' కోట్లాది మంది భారతీయులకు భావోద్వేగ ప్రతిజ్ఞగా మారింది. ప్రజలు మూఢనమ్మకాలను విడనాడి నదులను పరిశుభ్రంగా ఉంచడానికి అసంబద్ధమైన ఆచారాలను మారుస్తున్నారు.

మిత్రులారా,

పర్యావరణం కోసం 'ఏక్ పేడ్ మా కే నామ్' కోసం నేను దేశ ప్రజలకు విజ్ఞప్తి చేసిన విషయం మీ అందరికీ తెలిసిందే. చెట్లు నాటితే భూగర్భ జల మట్టాలు వేగంగా పెరుగుతాయి. గత కొద్ది వారాల్లోనే తల్లుల పేరిట దేశవ్యాప్తంగా లక్షలాది మొక్కలు నాటారు. ఇలాంటి ప్రచారాలు, వాగ్దానాలు ఎన్నో ఉన్నాయి, నేడు ఇవి 140 కోట్ల మంది పౌరుల భాగస్వామ్యంతో ప్రజా ఉద్యమాలుగా మారుతున్నాయి.

మిత్రులారా,

నీటి సంరక్షణ కోసం ‘‘తగ్గింపు.. పునరుపయోగం, పునఃపూరణ.. పునరావృత్తి’’ అనే సూత్రాలపై మనం దృష్టి పెట్టాలి. మరో మాటలో చెప్పాలంటే, మనం దాని దుర్వినియోగాన్ని నిరోధించినప్పుడు- దాని వినియోగాన్ని తగ్గించినప్పుడు నీరు ఆదా అవుతుంది. నీటి పునరుపయోగం, నీటి వనరులను పునఃపూరణ  చేయడం, కలుషితమైన నీటిని పునరావృత్తి చేయాలి. ఇందుకోసం కొత్త పద్ధతులు అవలంబించాలి. మనం సృజనాత్మకంగా ఉండాలి, సాంకేతికతను ఉపయోగించాలి. మన నీటి అవసరాలలో 80 శాతం వ్యవసాయ అవసరాల కోసం అని మనందరికీ తెలుసు. అందుకే సుస్థిర వ్యవసాయం దిశగా బిందు సేద్యం వంటి సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని మన ప్రభుత్వం నిరంతరం ప్రోత్సహిస్తోంది. 'పర్ డ్రాప్ మోర్ క్రాప్' వంటి ప్రచారాలు నీటిని ఆదా చేస్తూ తక్కువ నీటి ప్రాంతాల్లో రైతుల ఆదాయాన్ని పెంచుతున్నాయి. పప్పుధాన్యాలు, నూనెగింజలు, చిరుధాన్యాలు వంటి నీటి సామర్థ్యం కలిగిన పంటల సాగును ప్రభుత్వం ప్రోత్సహిస్తోంది. కొన్ని రాష్ట్రాలు నీటి సంరక్షణ కోసం ప్రత్యామ్నాయ పంటల కోసం రైతులకు ప్రోత్సాహకాలు అందిస్తున్నాయి. ఈ ప్రయత్నాలను వేగవంతం చేయడానికి మరియు మిషన్ మోడ్లో పనిచేయడానికి అన్ని రాష్ట్రాలు కలిసి రావాలని నేను కోరుతున్నాను. పొలాలకు సమీపంలో చెరువులు, రిజర్వాయర్లు నిర్మించి, నీటి పునఃపూరణకి కొత్త సాంకేతిక పరిజ్ఞానంతో పాటు సంప్రదాయ విజ్ఞానాన్ని పెంపొందించాలి.

మిత్రులారా,

పరిశుభ్రమైన నీటి లభ్యత, జల సంరక్షణ ఉద్యమ విజయం గణనీయమైన నీటి ఆర్థిక వ్యవస్థతో ముడిపడి ఉన్నాయి. ఉదాహరణకు జల్ జీవన్ మిషన్ లక్షలాది మందికి ఉపాధి, స్వయం ఉపాధి అవకాశాలను కల్పించింది. ఇంజనీర్లు, ప్లంబర్లు, ఎలక్ట్రీషియన్లు, మేనేజర్లకు పెద్ద సంఖ్యలో ఉద్యోగాలు కల్పించారు. డబ్ల్యూహెచ్ఓ ప్రకారం, ప్రతి ఇంటికి పైపుల ద్వారా నీటిని అందించడం వల్ల దేశ ప్రజలకు దాదాపు 5.5 కోట్ల గంటలు ఆదా అవుతాయి. ముఖ్యంగా మన సోదరీమణులు, కూతుళ్లకు ఆదా అయ్యే ఈ సమయం దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థకు ఊతమివ్వడానికి ప్రత్యక్షంగా దోహదం చేస్తుంది. నీటి ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఒక ముఖ్యమైన అంశం ఆరోగ్యం-శ్రేయస్సు. జల్ జీవన్ మిషన్ 125,000 మందికి పైగా పిల్లల అకాల మరణాలను నివారించగలదని నివేదికలు సూచిస్తున్నాయి. అతిసారం వంటి వ్యాధుల నుండి ప్రతి సంవత్సరం 400,000 మందికి పైగా ప్రజలను రక్షించగలుగుతాం, అంటే మనం వైద్య సంరక్షణపై ఖర్చులను తగ్గించగలం.

మిత్రులారా,

ఈ 'జన్ భాగీదారీ' మిషన్ కు మన పారిశ్రామిక రంగం నుంచి కూడా గణనీయమైన సహకారం లభిస్తుంది. ఈ రోజు, వ్యర్థజలాల విడుదలలో నికరశూన్య ప్రమాణాలు, జల పునరావృత్తి లక్ష్యాలను చేరుకున్న పరిశ్రమలకు నేను కృతజ్ఞతలు తెలియజేయాలనుకుంటున్నాను. అనేక పరిశ్రమలు తమ కార్పొరేట్ సామాజిక బాధ్యతల్లో (సీఎస్ఆర్) భాగంగా నీటి సంరక్షణ ప్రయత్నాలను ప్రారంభించాయి. నీటి సంరక్షణ కోసం సీఎస్ఆర్ ను  ఉపయోగించడం ద్వారా గుజరాత్ కొత్త ప్రమాణం నెలకొల్పింది. సూరత్, వల్సాద్, డాంగ్, తాపీ, నవ్‌సారి వంటి ప్రాంతాల్లో సుమారు 10,000 బోరుబావుల పునఃపూరణ వ్యవస్థలు పూర్తయ్యాయని నాకు సమాచారం అందింది. ఇప్పుడు జల్ శక్తి మంత్రిత్వ శాఖ, గుజరాత్ ప్రభుత్వం సంయుక్తంగా 'జల్ సంచాయ్-జన్ భాగీదారీ అభియాన్' కింద అదనంగా 24,000 నిర్మాణాలను సృష్టించడానికి ప్రచారాన్ని ప్రారంభించాయి. భవిష్యత్తులో ఇలాంటి ప్రయత్నాలను చేపట్టడానికి ఇతర రాష్ట్రాలకు స్ఫూర్తినిచ్చేలా ఈ ప్రచారం ఒక నమూనా. మనమందరం కలిసి యావత్ మానవాళికి  జలసంరక్షణలో భారత్ ను స్ఫూర్తిగా నిలుపుదామని ఆశిస్తున్నాను. ఈ ఆత్మవిశ్వాసంతో ఈ ప్రచారం విజయవంతం కావాలని మీ అందరికీ నా శుభాకాంక్షలు తెలియజేస్తున్నాను.

చాలా ధన్యవాదాలు.

***