કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રી શ્રી શિવરાજ સિંહ ચૌહાણ, કૃષિ અર્થશાસ્ત્રની આંતરરાષ્ટ્રીય પરિષદના પ્રમુખ ડૉ. મતિન કૈમ, નીતિ આયોગના સભ્ય શ્રી રમેશજી, ભારત અને અન્ય દેશોના કૃષિ વૈજ્ઞાનિકો, સંશોધન, કૃષિ ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલી વિવિધ યુનિવર્સિટીઓના અમારા સાથીદારો. નિષ્ણાતો અને હિતધારકો, મહિલાઓ અને સજ્જનો,

મને ખુશી છે કે આ ICAE કોન્ફરન્સ ભારતમાં 65 વર્ષ પછી ફરીથી યોજાઈ રહી છે. તમે વિશ્વના વિવિધ દેશોમાંથી ભારત આવ્યા છો. ભારતના 120 મિલિયન ખેડૂતો વતી સ્વાગત છે. ભારતના 30 મિલિયનથી વધુ મહિલા ખેડૂતો વતી સ્વાગત છે. દેશના 30 કરોડ માછીમારો વતી સ્વાગત છે. દેશના 80 મિલિયનથી વધુ પશુપાલકો વતી તમારું સ્વાગત છે. તમે એવા દેશમાં છો જ્યાં 550 મિલિયન પશુઓ છે. કૃષિપ્રધાન દેશ ભારતમાં આપનું સ્વાગત છે, પ્રાણીપ્રેમીઓ, અભિનંદન.

મિત્રો,

ભારત જેટલું પ્રાચીન છે, ખેતી અને ખોરાકને લગતી આપણી માન્યતાઓ અને અનુભવો પણ એટલા જ પ્રાચીન છે. અને ભારતીય કૃષિ પરંપરામાં વિજ્ઞાન અને તર્કશાસ્ત્રને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવ્યું છે. આજે વિશ્વમાં ખોરાક અને પોષણને લઈને ઘણી ચિંતા છે. પરંતુ હજારો વર્ષો પહેલા આપણા શાસ્ત્રોમાં કહેવામાં આવ્યું છે – अन्नं हि भूतानां ज्येष्ठम्, तस्मात् सर्वौषधं उच्यते।। એટલે કે તમામ પદાર્થોમાં ખોરાક શ્રેષ્ઠ છે, તેથી જ ખોરાકને બધી દવાઓનું સ્વરૂપ અને મૂળ કહેવામાં આવ્યું છે. આપણા ખોરાકનો ઔષધીય અસરો સાથે ઉપયોગ કરવાનું સંપૂર્ણ આયુર્વેદિક વિજ્ઞાન છે. આ પરંપરાગત જ્ઞાન પ્રણાલી ભારતના સામાજિક જીવનનો એક ભાગ છે.

મિત્રો,

જીવન અને ખોરાક વિશે, આ હજારો વર્ષો પહેલાનું ભારતીય શાણપણ છે. આ શાણપણના આધારે ભારતમાં ખેતીનો વિકાસ થયો છે. ભારતમાં લગભગ 2 હજાર વર્ષ પહેલાં લખાયેલું કૃષિ પરાશર નામનું પુસ્તક સમગ્ર માનવ ઇતિહાસનો વારસો છે. આ વૈજ્ઞાનિક ખેતીનો વ્યાપક દસ્તાવેજ છે, જેનું ભાષાંતરિત સંસ્કરણ પણ હવે ઉપલબ્ધ છે. આ પુસ્તકમાં ખેતી પર ગ્રહો અને નક્ષત્રોની અસર... વાદળોના પ્રકાર... વરસાદ અને આગાહી માપવાની પદ્ધતિ, વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ... જૈવિક ખાતરો... પ્રાણીઓની સંભાળ, બીજનું રક્ષણ કેવી રીતે કરવું, કેવી રીતે કરવું. સ્ટોરેજ ગો... આવા ઘણા વિષયો આ પુસ્તકમાં વિગતવાર સમજાવવામાં આવ્યા છે. આ વારસાને આગળ લઈ જઈને ભારતમાં કૃષિ સંબંધિત શિક્ષણ અને સંશોધનની મજબૂત ઈકોસિસ્ટમ છે. ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ એગ્રીકલ્ચર રિસર્ચ પોતે સો કરતાં વધુ સંશોધન સંસ્થાઓ ધરાવે છે. ભારતમાં કૃષિ અને સંબંધિત વિષયોના અભ્યાસ માટે 500થી વધુ કોલેજો છે. ભારતમાં 700થી વધુ કૃષિ વિજ્ઞાન કેન્દ્રો છે, જે ખેડૂતોને નવી ટેકનોલોજી પ્રદાન કરવામાં મદદ કરે છે.

મિત્રો,

ભારતીય ખેતીની બીજી વિશેષતા છે. આજે પણ ભારતમાં આપણે છ ઋતુઓને ધ્યાનમાં રાખીને બધું જ પ્લાન કરીએ છીએ. પંદર એગ્રો ક્લાઈમેટિક ઝોનની અહીં પોતાની વિશેષતા છે. જો તમે ભારતમાં કેટલાક સો કિલોમીટરની મુસાફરી કરો છો, તો ખેતી બદલાય છે. મેદાનોમાં ખેતી અલગ છે...હિમાલયમાં ખેતી અલગ છે...રણમાં ખેતી કરવી અલગ છે...સૂકા રણ અલગ છે...જ્યાં પાણી ઓછું છે ત્યાં ખેતી અલગ છે...અને દરિયાકાંઠાના પટ્ટામાં ખેતી કરવી અલગ છે. અલગ છે. આ વિવિધતા ભારતને વૈશ્વિક ખાદ્ય સુરક્ષા માટે આશાનું કિરણ બનાવે છે.

છેલ્લી વખત જ્યારે ICAE કોન્ફરન્સ અહીં યોજાઈ હતી, ત્યારે ભારતને નવી-નવી આઝાદી મળી હતી. તે ભારતની ખાદ્ય સુરક્ષા અને ભારતની કૃષિને લગતો પડકારજનક સમય હતો. આજે ભારત ફૂડ સરપ્લસ દેશ છે. આજે ભારત દૂધ, કઠોળ અને મસાલાનો સૌથી મોટો ઉત્પાદક દેશ છે. ભારત ખાદ્યાન્ન, ફળો, શાકભાજી, કપાસ, ખાંડ, ચા, ઉગાડવામાં આવતી માછલીઓનું બીજું સૌથી મોટું ઉત્પાદક છે... એક સમય હતો જ્યારે ભારતની ખાદ્ય સુરક્ષા વિશ્વ માટે ચિંતાનો વિષય હતો. આજે એવો સમય છે જ્યારે ભારત વૈશ્વિક ખાદ્ય સુરક્ષા, વૈશ્વિક પોષણ સુરક્ષાના ઉકેલો પ્રદાન કરવામાં વ્યસ્ત છે. તેથી, 'ફૂડ સિસ્ટમ ટ્રાન્સફોર્મેશન' જેવા વિષય પર ચર્ચા કરવામાં ભારતના અનુભવો મૂલ્યવાન છે. ખાસ કરીને ગ્લોબલ સાઉથ માટે તે ખૂબ જ ફાયદાકારક હોવાની ખાતરી છે.

મિત્રો,

વૈશ્વિક ભાઈ તરીકે ભારત માનવતાના કલ્યાણને સર્વોપરી રાખે છે. જી-20 દરમિયાન ભારતે 'એક પૃથ્વી, એક પરિવાર અને એક ભવિષ્ય'નું વિઝન રજૂ કર્યું હતું. ભારતે પર્યાવરણ બચાવવાની જીવનશૈલી એટલે કે મિશન લાઇફનો મંત્ર પણ આપ્યો. ભારતે પણ 'વન અર્થ-વન હેલ્થ' પહેલ શરૂ કરી. આપણે મનુષ્ય, પ્રાણીઓ અને છોડના સ્વાસ્થ્યને અલગથી જોઈ શકતા નથી. આજે ટકાઉ કૃષિ અને ખાદ્ય પ્રણાલીઓ સામે જે પણ પડકારો છે…તેનો સામનો ‘એક પૃથ્વી, એક પરિવાર અને એક ભવિષ્ય’ના સર્વગ્રાહી અભિગમથી જ થઈ શકે છે.

મિત્રો

અમારી આર્થિક નીતિના કેન્દ્રમાં કૃષિ છે. અહીં લગભગ નેવું ટકા પરિવારો એવા છે કે જેમની પાસે ખૂબ ઓછી જમીન છે. આ નાના ખેડૂતો ભારતની ખાદ્ય સુરક્ષાની સૌથી મોટી તાકાત છે. એશિયાના ઘણા વિકાસશીલ દેશોમાં આ સ્થિતિ છે. તેથી, ભારતનું મોડેલ ઘણા દેશો માટે ઉપયોગી થઈ શકે છે. તેનું ઉદાહરણ ટકાઉ ખેતી છે. ભારતમાં, અમે રાસાયણિક મુક્ત કુદરતી ખેતીને મોટા પાયે પ્રોત્સાહન આપી રહ્યા છીએ. ખૂબ જ સારા પરિણામો જોવા મળ્યા છે. આ વર્ષના બજેટમાં ટકાઉ ખેતી અને આબોહવા સ્થિતિસ્થાપક ખેતી પર પણ ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. અમે અમારા ખેડૂતોને ટેકો આપવા માટે એક સંપૂર્ણ ઇકોસિસ્ટમ વિકસાવી રહ્યા છીએ. આબોહવા સ્થિતિસ્થાપક પાક સંબંધિત સંશોધન અને વિકાસ પર ભારતનો ભાર છે. છેલ્લા 10 વર્ષોમાં, અમે અમારા ખેડૂતોને લગભગ 1900 નવી ક્લાઈમેટ રેઝિલિયન્ટ જાતો આપી છે. ભારતીય ખેડૂતોને પણ તેનો ફાયદો મળી રહ્યો છે. આપણી પાસે ચોખાની કેટલીક જાતો પણ છે જેને પરંપરાગત જાતોની સરખામણીમાં પચીસ ટકા ઓછા પાણીની જરૂર પડે છે. તાજેતરના વર્ષોમાં, કાળા ચોખા આપણા દેશમાં સુપરફૂડ તરીકે ઉભરી આવ્યા છે. અહીં, મણિપુર, આસામ અને મેઘાલયના કાળા ચોખા તેના ઔષધીય મૂલ્યને કારણે પસંદ કરવામાં આવે છે, ભારત તેના અનુભવો વિશ્વ સમુદાય સાથે શેર કરવા માટે સમાન રીતે ઉત્સુક છે.

મિત્રો

આજના સમયમાં પાણીની અછત અને હવામાન પરિવર્તનની સાથે પોષણ પણ એક મોટો પડકાર છે. ભારત પાસે તેનો ઉકેલ પણ છે. ભારત વિશ્વમાં બાજરીના સૌથી મોટા ઉત્પાદક દેશ છે. જેને દુનિયા સુપરફૂડ કહે છે અને અમે તેને શ્રી અન્નની ઓળખ આપી છે. તેઓ લઘુત્તમ પાણી, મહત્તમ ઉત્પાદનના સિદ્ધાંત પર કામ કરે છે. ભારતના વિવિધ સુપરફૂડ્સ વૈશ્વિક પોષણ સમસ્યાને ઉકેલવામાં મોટી ભૂમિકા ભજવી શકે છે. ભારત તેના સુપરફૂડની આ ટોપલી દુનિયા સાથે શેર કરવા માંગે છે. ઉપરાંત, ભારતની પહેલ પર, ગયા વર્ષે સમગ્ર વિશ્વએ આંતરરાષ્ટ્રીય બાજરી વર્ષની ઉજવણી કરી હતી.

મિત્રો

છેલ્લા દાયકામાં અમે ખેતીને આધુનિક ટેક્નોલોજી સાથે જોડવાના ઘણા પ્રયાસો કર્યા છે. આજે, સોઇલ હેલ્થ કાર્ડની મદદથી ખેડૂત જાણી શકે છે કે શું ઉગાડવું. તે સોલાર પાવરની મદદથી પંપ ચલાવે છે અને વેસ્ટલેન્ડમાં સોલાર ફાર્મિંગમાંથી પણ કમાણી કરે છે. તે ઈ-નામ એટલે કે ભારતના ડિજિટલ એગ્રીકલ્ચર માર્કેટ દ્વારા પોતાની પેદાશ વેચી શકે છે, તે કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડનો ઉપયોગ કરે છે. તે પ્રધાનમંત્રી ફસલ બીમા યોજના દ્વારા પોતાના પાકનું રક્ષણ સુનિશ્ચિત કરે છે. ખેડૂતોથી લઈને એગ્રીટેક સ્ટાર્ટઅપ્સ સુધી, કુદરતી ખેતીથી લઈને ફાર્મ સ્ટે અને ફાર્મ-ટુ-ટેબલ વ્યવસ્થા, કૃષિ અને સંબંધિત ક્ષેત્રો ભારતમાં સતત ઔપચારિક બની રહ્યાં છે. માત્ર છેલ્લા દસ વર્ષમાં અમે નેવું લાખ હેક્ટર ખેતીને સૂક્ષ્મ સિંચાઈ સાથે જોડી છે. અમારા ઇથેનોલ મિશ્રણ કાર્યક્રમથી ખેતી અને પર્યાવરણ બંનેને પણ ફાયદો થઈ રહ્યો છે. અમે પેટ્રોલમાં 20 ટકા ઇથેનોલ મિશ્રણના લક્ષ્ય તરફ ઝડપથી આગળ વધી રહ્યા છીએ.

મિત્રો,

ભારતમાં, અમે કૃષિ ક્ષેત્રમાં ડિજિટલ ટેક્નોલોજીનો સંપૂર્ણ ઉપયોગ કરી રહ્યા છીએ. પીએમ કિસાન સન્માન નિધિ દ્વારા, એક ક્લિક પર 30 સેકન્ડમાં 10 કરોડ ખેડૂતોના બેંક ખાતામાં પૈસા ટ્રાન્સફર થાય છે. અમે ડિજિટલ પાક સર્વે માટે ડિજિટલ પબ્લિક ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર બનાવી રહ્યા છીએ. અમારા ખેડૂતોને વાસ્તવિક સમયની માહિતી મળશે અને તેઓ ડેટા આધારિત નિર્ણયો લઈ શકશે. અમારી આ પહેલથી કરોડો ખેડૂતોને ફાયદો થશે અને તેમની આર્થિક સ્થિતિમાં વધુ સુધારો થશે. સરકાર જમીનના ડિજિટલાઇઝેશન માટે પણ મોટું અભિયાન ચલાવી રહી છે. ખેડૂતોને તેમની જમીનનો ડિજિટલ આઇડેન્ટિફિકેશન નંબર પણ આપવામાં આવશે. અમે ખેતીમાં ડ્રોનના ઉપયોગને પણ ખૂબ જ ઝડપથી પ્રમોટ કરી રહ્યાં છીએ. ડ્રોનથી થનારી ખેતીની કમાન મહિલાઓને, અમારી ડ્રોન દીદીઓને આપવામાં આવી રહી છે. આ પગલાં ભલે ગમે તે હોય, તેનાથી માત્ર ભારતના ખેડૂતોને જ ફાયદો થશે નહીં પરંતુ વૈશ્વિક ખાદ્ય સુરક્ષાને પણ મજબૂત બનાવશે.

મિત્રો

આવનારા 5 દિવસમાં તમે બધા અહીં ખુલ્લેઆમ ચર્ચા કરવાના છો. અહીં મોટી સંખ્યામાં મહિલાઓ અને યુવાનોની ભાગીદારી જોઈને મને વધુ આનંદ થાય છે. દરેક વ્યક્તિ તમારા વિચારો પર નજર રાખશે. મને આશા છે કે આ પરિષદ દ્વારા આપણે વિશ્વને સસ્ટેનેબલ એગ્રી-ફૂડ સિસ્ટમ્સ સાથે જોડવાના માર્ગો શોધી શકીશું. અમે એકબીજા પાસેથી શીખીશું... અને એકબીજાને શીખવીશું પણ.

મિત્રો

જો તમે કૃષિ જગત સાથે સંકળાયેલા લોકો છો, તો મને તમારી સમક્ષ વધુ એક માહિતી રજૂ કરવાનું મન થાય છે. મને ખબર નથી કે દુનિયામાં ક્યાંય કોઈ ખેડૂતની પ્રતિમા છે કે નહીં. અમે વિશ્વની સૌથી ઊંચી પ્રતિમા તરીકે સ્ટેચ્યુ ઓફ લિબર્ટી વિશે ચર્ચાઓ સાંભળી છે. પરંતુ મારા કૃષિ જગતના તમામ લોકોને જાણીને આનંદ થશે કે ભારતમાં સ્વતંત્રતા ચળવળમાં ખેડૂત શક્તિને જગાડનાર અને ખેડૂતોને આઝાદીની ચળવળના મુખ્ય પ્રવાહમાં સામેલ કરનાર મહાપુરુષ સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલની વિશ્વની સૌથી ઉંચી પ્રતિમા ભારતમાં છે. સ્ટેટ ઑફ લિબર્ટીથી તેની ઊંચાઈ બમણી છે. અને તે એક ખેડૂત નેતાની છે. અને બીજી વિશેષતા એ છે કે

જ્યારે આ પ્રતિમા બનાવવામાં આવી હતી ત્યારે ભારતના છ લાખ, છ લાખ ગામડાના ખેડૂતોને કહેવામાં આવ્યું હતું કે તમે જે લોખંડના ઓજારો ખેતરોમાં વાપરો છો, તેવા પોતાના ખેતરોમાં કરેલા ઓજારોના ટુકડાઓ અમને આપો. છ લાખ ગામોમાંથી ખેતરોમાં ઉપયોગ કરેલા લોખંડના ઓજાર લાવવામાં આવ્ય, તેને ઓગાળવામાં આવ્યા અને દુનિયાની સૌથી ઊંચી કિસાન નેતાના સ્ટેચ્યૂની અંદર તે ખેતરમાં ઉપયોગ કરેલા ઓજારોને ઓગાળેલા લોખંડનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો. હું ચોક્કસપણે માનું છું કે આ દેશના ખેડૂત પુત્રને આટલું મોટું સન્માન મળ્યું છે, કદાચ વિશ્વમાં ક્યાંય બન્યું નથી. મને ખાતરી છે કે જો તમે આજે અહીં આવ્યા છો, તો તમે વિશ્વની સૌથી ઉંચી પ્રતિમા સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટીને જોવા માટે ચોક્કસપણે આકર્ષિત થશો. ફરી એકવાર હું તમને બધાને ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છા પાઠવું છું!

AP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com