ਕੇਂਦਰੀ ਵਿੱਤ ਅਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਅੱਜ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਰਵੇਖਣ 2023-2024 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ-ਵਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ "ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਨੂੰ ਮੁੜ ਆਕਾਰ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ: ਘਰੇਲੂ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤ ਵਿੱਚ ਵਿਵਿਧਤਾ।”

ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਰਵਿਸਿਸ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੋਟੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

1. ਸੰਪਰਕ-ਇੰਟੈਂਸਿਵ (ਭੌਤਿਕ ਕਨੈਕਟੀਵਿਟੀ-ਅਧਾਰਿਤ ਸੇਵਾਵਾਂ): ਵਪਾਰ, ਪ੍ਰਾਹੁਣਚਾਰੀ, ਐਵੀਏਸ਼ਨ, ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ, ਸਮਾਜਿਕ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

2. ਗੈਰ-ਸੰਪਰਕ-ਇੰਟੈਂਸਿਵ ਸੇਵਾਵਾਂ (ਜਾਣਕਾਰੀ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਸਮਰੱਥਾ ਕੇਂਦਰ): ਵਿੱਤੀ, ਸੂਚਨਾ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ, ਪੇਸ਼ੇਵਰ, ਸੰਚਾਰ, ਪ੍ਰਸਾਰਣ, ਅਤੇ ਸਟੋਰੇਜ ਸੇਵਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

 ਭੌਤਿਕ ਕਨੈਕਟੀਵਿਟੀ ਅਧਾਰਿਤ ਸੇਵਾਵਾਂ 

ਸ਼ਿਪਿੰਗ ਕੰਪਨੀਆਂ, ਫ੍ਰੇਟ ਫਾਰਵਰਡਰ ਅਤੇ ਕੋਰੀਅਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਟ੍ਰੇਨਾਂ, ਬੱਸਾਂ, ਟੈਕਸੀਆਂ ਅਤੇ ਏਅਰਲਾਈਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਯਾਤਰੀ ਐਵੀਏਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਿਭਿੰਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਨੈਟਵਰਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਾਲ, ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਦੀ ਨਿਰਵਿਘਨ ਐਵੀਏਸ਼ਨ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। 

1. ਰੋਡਵੇਜ਼: ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਾਲ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਹਿੱਸਾ ਸੜਕ ਰਾਹੀਂ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿਭਿੰਨ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਮਾਰਗ (ਐੱਨਐੱਚ) 'ਤੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਨੂੰ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ: 

    ੦ ਟੋਲ ਡਿਜੀਟਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਨੇ ਟੋਲ ਪਲਾਜ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਉਡੀਕ ਸਮੇਂ ਨੂੰ 2014 ਵਿੱਚ 734 ਸਕਿੰਟ ਤੋਂ 2024 ਵਿੱਚ 47 ਸਕਿੰਟਾਂ ਤੱਕ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। 

    ੦  ਸੜਕੀ ਐਵੀਏਸ਼ਨ ਅਤੇ ਰਾਜਮਾਰਗ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਐੱਮਓਆਰਟੀਐੱਚ) ਨੇ ਐੱਨਐੱਚ 'ਤੇ ਸੜਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਮਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ '4ਈ' ਰਣਨੀਤੀ - ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ (ਸੜਕਾਂ ਅਤੇ ਵਾਹਨ), ਲਾਗੂਕਰਨ, ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੇਖਭਾਲ, ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ - ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। 

   ੦  ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਗਤੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਸਟਰ ਪਲਾਨ ਪੋਰਟਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ।

1. ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ: ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ (ਆਈਆਰ) ਉਪਭੋਗਤਾ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ, ਰੇਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਦਕਸ਼ਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਕਸਿਤ ਭਾਰਤ ਲਈ ਸਮਰੱਥਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

   • ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 24 ਵਿੱਚ ਆਈਆਰ ਵਿੱਚ ਮੁਸਾਫਰਾਂ ਦੀ ਐਵੀਏਸ਼ਨ 673 ਕਰੋੜ ਸੀ (ਅਸਥਾਈ ਵਾਸਤਵਿਕ), ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲਗਭਗ 5.2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਧ ਗਈ।

   • ਆਈਆਰ ਨੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 24 (ਕੋਨਕਣ ਰੇਲਵੇ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਲਿਮਿਟਿਡ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ) ਵਿੱਚ 158.8 ਕਰੋੜ ਟਨ ਮਾਲੀਆ-ਕਮਾਈ ਦਾ ਮਾਲ ਢੋਇਆ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨਾਲੋਂ 5.3 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਵਾਧਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।

   • ਯਾਤਰੀ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰਨ ਲਈ, ਰੇਲਵੇ ਨੇ 6108 ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਵਾਈ-ਫਾਈ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਪਾੜਾ ਪੁਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। 

3. ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ, ਜਲਮਾਰਗ ਅਤੇ ਸ਼ਿਪਿੰਗ: ਬੰਦਰਗਾਹ ਸੈਕਟਰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਕਾਰਗੋ ਸੰਚਾਲਨ ਨੂੰ ਸੁਚਾਰੂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਾਗਰ ਸੇਤੂ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਕੇਂਦਰੀ ਹੱਬ ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

• ਸਾਗਰ ਸੇਤੂ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ 13 ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 22 ਗੈਰ-ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਅਤੇ 28 ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਟਰਮੀਨਲਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਹੈ।

• ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਲ ਮਾਰਗਾਂ 'ਤੇ ਰਿਵਰ ਕਰੂਜ਼ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 24 ਦੌਰਾਨ ਰਾਤ੍ਰੀ ਕਰੂਜ਼ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 100 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

1. ਏਅਰਵੇਜ਼: ਭਾਰਤ ਤੀਸਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਘਰੇਲੂ ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਬਜ਼ਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਸੈਕਟਰ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਾਧਾ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਿਆਂ 'ਤੇ ਸੰਚਾਲਿਤ ਕੁੱਲ ਹਵਾਈ ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ 15 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 24 ਵਿੱਚ 37.6 ਕਰੋੜ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ।

   • ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 24 ਵਿੱਚ, ਘਰੇਲੂ ਹਵਾਈ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਐਵੀਏਸ਼ਨ 13 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 30.6 ਕਰੋੜ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਐਵੀਏਸ਼ਨ 22 ਫੀਸਦੀ ਵਧ ਕੇ 7 ਕਰੋੜ ਹੋ ਗਈ।

   • ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 24 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਿਆਂ 'ਤੇ ਏਅਰ ਕਾਰਗੋ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ 7 ਫੀਸਦੀ  ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 33.7 ਲੱਖ ਟਨ ਹੋ ਗਿਆ।

   • ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ 21 ਗ੍ਰੀਨਫੀਲਡ ਹਵਾਈ ਅੱਡਿਆਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਠੋਸ ਕੈਪੈਕਸ ਯੋਜਨਾ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਿਤ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਨਵੀਆਂ ਟਰਮੀਨਲ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨੂੰ ਚਾਲੂ ਕੀਤਾ ਹੈ।

   • ਖੇਤਰੀ ਇਕੁਵਿਟੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ, 2016 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ‘ਉੜੇ ਦੇਸ਼ ਕਾ ਆਮ ਨਾਗਰਿਕ’ (ਉਡਾਨ) ਸਕੀਮ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 85 ਅਣਰਿਜ਼ਰਵਡ ਅਤੇ ਘੱਟ ਸੇਵਾ ਵਾਲੇ ਹਵਾਈ ਅੱਡਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਵਿਭਿੰਨ 579 ਖੇਤਰੀ ਕਨੈਕਟੀਵਿਟੀ ਸਕੀਮ ਰੂਟਸ ਵਿੱਚ 141 ਲੱਖ ਘਰੇਲੂ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

   • ਡਿਗੀ ਯਾਤਰਾ ਜਿਹੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੁਆਰਾ ਦਕਸ਼ਤਾ ਵਧਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ

   • ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁੱਲ ਪਾਇਲਟਾਂ ਵਿੱਚ 15 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਔਸਤ ਨਾਲੋਂ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਵਧ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਖੇਤਰ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਮੌਕੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਲ 2023 ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 1622 ਕਮਰਸ਼ੀਅਲ ਪਾਇਲਟ ਲਾਇਸੰਸ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 18 ਫੀਸਦੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।

1. ਟੂਰਿਜ਼ਮ: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਸੈਕਟਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਵਿਸ਼ਵ ਆਰਥਿਕ ਫੋਰਮ ਦੇ ਟਰੈਵਲ ਐਂਡ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਇੰਡੈਕਸ (ਟੀਟੀਡੀਆਈ) 2024 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ 39ਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

   • ਮਹਾਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਹੋਣ ਦੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸੰਕੇਤ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਉਦਯੋਗ ਨੇ 2023 ਵਿੱਚ 92 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵਧ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਦੇਖੀ, ਜੋ ਕਿ 43.5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੈ।

   • ਭਾਰਤ ਨੇ ਟੂਰਿਜ਼ਮ ਦੁਆਰਾ 2.3 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵਧ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਮਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 65.7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦਾ ਸਲਾਨਾ ਵਾਧਾ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।

   • ਸਵਦੇਸ਼ ਦਰਸ਼ਨ 2.0, 32 ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 55 ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਨੂੰ ਟਾਰਗੇਟ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਟੂਰਿਸਟ ਸਥਾਨ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ।

1. ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ: ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਮੁੱਚੇ ਕੁੱਲ ਮੁੱਲ ਜੋੜ (ਜੀਵੀਏ) ਦੇ 7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵਧ ਹੈ, ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਭਿੰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।

   • 2023 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ ਦੀ ਵਿਕਰੀ 2013 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 33 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਸਲਾਨਾ ਵਾਧਾ ਦਰ ਦੇ ਨਾਲ, ਚੋਟੀ ਦੇ ਅੱਠ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 4.1 ਲੱਖ ਯੂਨਿਟਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਹੋਈ।

   • ਹਾਊਸਿੰਗ ਸੈਕਟਰ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਈ ਮੁੱਖ ਕਾਰਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਆਵਾਸ ਯੋਜਨਾ-ਸ਼ਹਿਰੀ (ਪੀਐੱਮਏਵਾਈ-ਯੂ) ਦੇ ਨਾਲ, ਗੁੱਡਸ ਐਂਡ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਟੈਕਸ, ਰੀਅਲ ਅਸਟੇਟ (ਰੈਗੂਲੇਸ਼ਨ ਐਂਡ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ) ਐਕਟ, ਅਤੇ ਦਿਵਾਲੀਆ ਅਤੇ ਦਿਵਾਲੀਆਪਣ (ਐੱਸਡਬਲਿਊਏਐੱਮਆਈਐੱਚ), ਪੀਐੱਮਏਵਾਈ(ਯੂ)-ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਲਿੰਕਡ ਸਬਸਿਡੀ ਸਕੀਮ ਵਿਆਜ ਸਹਾਇਤਾ ਜਿਹੇ ਨੀਤੀ ਸੁਧਾਰਾਂ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ।

   • ਕ੍ਰਿਸਿਲ (CRISIL) ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਾਊਸਿੰਗ ਲੋਨ ਮਾਰਕਿਟ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 18 ਤੋਂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 23 ਤੱਕ ਲਗਭਗ 13 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੇ ਸੀਏਜੀਆਰ ਨਾਲ ਵਧੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਾਊਸਿੰਗ ਲੋਨ ਬਜ਼ਾਰ ਦੇ 13 ਤੋਂ 15 ਫੀਸਦੀ ਦੇ ਸੀਏਜੀਆਰ ਨਾਲ ਵਧਦੇ ਹੋਏ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 26 ਤੱਕ 42 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ 44 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।

ਸੂਚਨਾ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਟੈਕ ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪਸ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਸਮਰੱਥਾ ਕੇਂਦਰ

ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ, ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਣ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਕੁੱਲ ਜੀਵੀਏ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 13 ਵਿੱਚ 3.2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 23 ਵਿੱਚ 5.9 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਹਾਮਾਰੀ-ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਵਾੜੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਸ ਸੈਕਟਰ ਨੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 21 ਵਿੱਚ 10.4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਅਸਲ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਆਈਟੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਵਧਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਸਮਰੱਥਾ ਕੇਂਦਰਾਂ (ਜੀਸੀਸੀ਼ਜ਼) ਅਤੇ ਟੈਕ ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪਸ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। 

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗਲੋਬਲ ਸਮਰੱਥਾ ਕੇਂਦਰਾਂ (ਜੀਸੀਸੀ਼ਜ਼) ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 15 ਵਿੱਚ 1,000 ਤੋਂ ਵਧ ਕੇਂਦਰਾਂ ਤੋਂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 23 ਤੱਕ 2,740 ਯੂਨਿਟਾਂ ਤੋਂ ਵਧ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਕੇਂਦਰ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਜੀਸੀਸੀ਼ਜ਼ ਤੋਂ ਮਾਲੀਆ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 15 ਵਿੱਚ 19.4 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 23 ਵਿੱਚ 46 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 11.4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਮਿਸ਼ਰਿਤ ਸਲਾਨਾ ਵਿਕਾਸ ਦਰ (ਸੀਏਜੀਆਰ) ਨਾਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। 

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪਸ 2014 ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 2,000 ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 2023 ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 31,000 ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਨੈਸਕੋਮ (NASSCOM) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਸੈਕਟਰ ਨੇ 2023 ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 1000 ਨਵੇਂ ਤਕਨੀਕੀ ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇਖੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਨੈਸਕੋਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਟੈਕ ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਗਲੋਬਲ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਤੀਸਰੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਯੂਐੱਸਏ ਅਤੇ ਯੂਕੇ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪ ਇੰਡੀਆ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪ ਹੱਬਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੀਪ ਟੈਕ ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪ ਨੀਤੀ, ਡ੍ਰੋਨ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਈਵੀ-ਸਬੰਧਿਤ ਪੂੰਜੀਗਤ ਵਸਤਾਂ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਲਈ ਕਸਟਮ ਡਿਊਟੀ ਛੋਟਾਂ ਨੇ ਟੈਕ ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪਸ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਰਤਣ ਲਈ ਡੀਪ ਟੈਕ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਲਿਆਉਣ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਬਣਾਉਣ, ਘਰੇਲੂ ਪੂੰਜੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਟਾਰਟ-ਅੱਪ ਇੰਡੀਆ ਜਿਹੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾਉਣ ਜਿਹੇ ਟੀਚਾਬੱਧ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

1. ਦੂਰਸੰਚਾਰ: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਮੁੱਚੀ ਟੈਲੀ ਘਣਤਾ (ਪ੍ਰਤੀ 100 ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਫੋਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ) ਮਾਰਚ 2014 ਵਿੱਚ 75.2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਮਾਰਚ 2024 ਵਿੱਚ 85.7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹੋ ਗਈ।

   • ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਮਾਰਚ 2014 ਵਿੱਚ 25.1 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਮਾਰਚ 2024 ਵਿੱਚ 95.4 ਕਰੋੜ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 91.4 ਕਰੋੜ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਫ਼ੋਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

   • ਮਾਰਚ 2024 ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਘਣਤਾ ਵੀ ਵਧ ਕੇ 68.2 ਫੀਸਦੀ ਹੋ ਗਈ।

   • ਡੇਟਾ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ, ਪ੍ਰਤੀ ਗਾਹਕ ਔਸਤ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਡੇਟਾ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ।

   • ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੇ 5ਜੀ ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਭਾਰਤ 5ਜੀ ਪੋਰਟਲ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ 5ਜੀ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਟੈਲੀਕੋਮ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਵੀਨਤਾ, ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਨੋਲੇਜ-ਸ਼ੇਅਰਿੰਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

1. ਈ-ਕਾਮਰਸ: ਭਾਰਤੀ ਈ-ਕਾਮਰਸ ਉਦਯੋਗ ਦੇ 2030 ਤੱਕ 350 ਬਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।

 *******

ਐੱਨਬੀ/ਐੱਮਵੀ/ਵੀਐੱਮ/ਏਕੇਐੱਸ