La antad ba ka real GDP jong ka India kan kiew hapdeng 6.5–7 per cent ha u 2024-25. Ka ioh ka kot ha India ka la khyllie im biang mar mar hadien ka khlam, ha kaba ka real GDP ha u snem mang tyngka 24 ka long 20 per cent kham bun ia kaba ju long shuwa ka COVID, ne ki jinglong jingman ha u snem mang tyngka 20. Ia kane la pyni da ka Economic Survey 2023-24 ba la wanrah ha Parliament mynta ka sngi da ka Myntri Sorkar Pdeng ba dei khmih ia ki Tnad Kam PlaTyngka bad Corporate Affairs, Nirmala Sitharaman.

Kane ka Survey ka pyni ba ki bor jong ka jingkiew ka ri ki la kyrshan ia ka jingkiew ka ioh ka kot ha u snem mang tyngka 24 watla ki la don ki jingartatien ha ki kam ka ioh ka kot ha ka pyrthei. Ka la ong ruh ba ha ki shiphew snem ba kut ha u snem mang tyngka 20, ka India ka la kiew ha ka average kaba 6.6 per cent, kaba long ka dak jong ki lad jong ka jingkiew ka ioh ka kot.

Hynrei, kane ka Survey ka ong ba kano kano ka jingheh shuh shuh jong ki jingiathut hapdeng ki ri ka lah ban wanrah ia ka jingthut ha ki lad pynbiang mar, ka jingkiewdor ki mar ki mata, ka jingkhie im biang jong ka inflation bad ka jingpynsuki ia ki polisi kiba iadei bad ki kam pisa ha kaba lah ban don ka jingthut ha ka jingtyllun ka pisa. Kane ka lah ban ktah ruh ia ka rukom peit ia RBi ia ki polisi kiba iadei bad ka pisa. Ka don ka jingkyrmen kaba bha ia ki kam khaii ha ka pyrthei ha u 2024 bad la antad ba ka jingkhaii pateng kan kiew biang hadien ka jinghiar kaba la iohi ha u snem 2023.

Ka Survey ka pyni ia ki sienjam ba la shim da ka Sorkar bad ka jingshim ia ki lad kiba don ha ki iew kiba dang mih; ka jingshalan ia ki kam khaii, ka kam ai jingmut bad ki jingshakri ha ki kam IT ki lah ban kham iar. Watla ka inflation ka long kumba3 per cent, ka RBI, da kaba peit ia ki bynta ba kongsan kum ka US Fed, kam shym la pynkylla ia ki bai sut la katto katne por, bad ia ka jingpynduna la kham pynjlan.

Ka Economic Survey ka ong ba ka ioh ka kot jong ka India ka la pyni ia ka jingskhem watla ki la don ki jingeh ha ka pyrthei bad nabar ri namar ka real GDP ka la kiew da 8.2 percent ha u snem mang tyngka 24, kaba tam ia ka 8 percent ha lai na ki saw bynta jong u snem mang tyngka 24, kaba la wan namar ka jingpyndonkam ia ki mar bad ka jingkiew ka jingdonkam ia ka jingbei tyngka.

Ka Survey ka ong ba ki bynta jong ki kam rep, ki karkhana bad ki jingai jingshakri ha ka GVA ha ki dor ba mynta ha u snem mang tyngka 24 ki long 17.7 per cent, 27.6 per cent bad 54.7 per cent. Ka GVA ha ki kam rep ka la bteng ban kiew, watla ka long kaba kham suki namar ki jingkylla ha ka suin bneng mynta u snem bad ka jingduna ka jinglong ryntih ka jinghap slap ha u 2023 kaba la ktah ia ka jingseisoh jong ki kam.

Ha ki kam karkhana, ka GVA jong ka jingpynmih mar ka la lah ban lait na u snem mang tyngka 23 uba pynduh mynsiem bad ka la kiew da 9.9 per cent ha u snem mang tyngka 24, ha kaba ki kam pynmih tiar ki la ioh jingmyntoi na ka jingduna dor ki mar ba donkam bad ka la lah ban pynbiang ia ki jingdawa ia ki mar. Kumjuh, ki kam tei jingtei ki la kham sted bad ki la kiew da 9.9 per cent ha u snem mang tyngka 24 namar ka jingtei ia ki jingdon jingem bad ka jingdawa ia ki iingsah briew bad ki jaka treikam.

Katto katne ki dak ki la pyni ia ka jingkiew ha ki kam ai jingshakri. Ka jinglum Goods and Services Tax (GST) bad ka jingai ia ki e-way bill, kaba dei ka dak jong ki jingdie kyllum bad ki jingdie khutia, ki la kiew da ar dak ha u snem mang tyngka 24. Ki jingai jingshakri ki la iarap bha ia ka jingkiew shaphrang hadien ka khlam, la ong u survey.

Ka Gross Fixed Capital Formation (GFCF) ka bteng ban long ka bynta kaba khraw ha ka jingkiew shaphrang. Ka GFCF da ki non-financial corporation shimet ka la kiew da 19.8 per cent ha u snem mang tyngka 23. Ki don ki dak ki shin ba ka jingkiew ka jingpynmih pisa na ki kynhun shimet ka la bteng ha u snem mang tyngka 24. Katkum ka data ba la ioh na ka Axis Bank Research, ki jingbei tyngka shimet ha palat 3,200 ki non-financial firm ka la kiew da 19.8 per cent ha u snem mang tyngka 24.

Ha ryngkat ki corporation shimet, ki longiing ruh ki la iarap bha ha ka jingpynmih pisa. Ha u 2023, ka jingdie ia ki iingsah briew ki long kiba bun tam hadien u 2013 ha kaba ka la don ka jingkiew kaba 33 per cent na u snem sha u snem, ha kaba la die haduh 4.1 lak ki unit ha ki phra tylli ki nongbah ba heh tam.

Ha ka jingdon ki balance sheet ba kham khuid bad ki jingshngain ha ka pisa, ki kam bank bad ki kam pisa ki don ka lad ban pynbiang kham bun ia ki jingdonkam pisa ban bei tyngka. Ka jingai ram da ki scheduled commercial bank (SCB) ia ki karkhana micro, small and medium enterprises (MSME) bad ki jingai jingshakri ka dang bteng ban kiew ha ki ar dak watla ki la long kiba kham iar. Kumjuh ki jingshim ram shimet na ka bynta ka jingshna iing ka la kiew kaba iahap bad ka jingkiew ka jingdawa ia ki iingsah briew.

Ka Survey ka ong ba wat hapdeng ki jingthut ha ki lad pynbiang mar ha ka pyrthei bad ka suin bneng kaba wanrah ia ki jingeh, ki jingbankhia jong ka inflation ha ka ri ki la kham jem ha u snem mang tyngka 24. Hadien ka average kaba 6.7 per cent ha u snem mang tyngka 23, ka retail inflation ka la hiar sha ka 5.4 per cent ha u snem mang tyngka 24.Kane ka dei namar ki sienjam ba la shim da ka Sorkar badka RBI. Ka Sorkar Pdeng ka la shim mardor ia ki sienjam kum ka jingdie ha ki iew, ka jingdie khutia ha katto katne ki jaka die, ka jingshalan ia ki mar sha ka ri ha ki por ba biang, ka jingpynduna ia ka dor jong ki tyndong Liquified Petroleum Gas (LPG) bad ka la pyntreikam ia ka jingpynduna ia ki dor petrol bad diesel. Ka RBI ka la pynkiew ia ki dor da 250 bps hapdeng u Jymmang 2022 bad Rymphang 2023.

Ka Survey ka ong ba hapdeng ki jinglong jingman ha ka pyrthei ha kaba ka fiscal deficit ka la kham iar bad ka jingkiew ka jingbankhia ki ram, ka India ka la bteng ban iaid shaphrang. Ka fiscal deficit jong ka Sorkar Pdeng ka la hiar na ka 6.4 per cent jong ka GDP ha u snem mang tyngka 23 sha ka 5.6 per cent jong ka GDP ha u snem mang tyngka 24, katkum ka provisional actual (PA) data ba la pyllait da ka Ophis jong u Controller General of Accounts (CGA).

La antad ba ka jingkiew ha ka gross tax revenue (GTR) kan long 13.4 per cent ha u snem mang tyngka 24, kaba long ka jingkiew kaba 1.4 ha ka jinglum khajna. Ka jingkiew kalong da 15.6 per cent ka jingkiew ha ki direct tax bad 10.6 per cent ka jingkiew ha ki indirect tax haba ianujor bad u snem mang tyngka 23.

Ka Survey ka bynrap shuh shuh ba 55 per cent ka GTR kaba wan na ki direct tax bad kaba sah 45 per cent na ki indirect tax. Ka jingkiew ha ki indirect tax ha u snem mang tyngka 24 kadei na ka jingkiew kaba 12.7 per cent ha ka jinglum GST. Ka jingkiew ha ka jinglum GST bad ka jingai ia ka E-way bill ka pyni ka jingkiew ka jingbud ia ki kyndon katba dang iaid ka por.

Ka jingpynlut pisa na ka bynta u snem mang tyngka 24 kalong ₹9.5 lak klur, ka jingkiew kaba 28.2 per cent na u snem sha u snem, bad kalong ka jingkiew kaba 2.8 shah ka jinglong jingman ha u snem mang tyngka 20. Ka jingpeit bniah jong ka Sorkar ia ka capex ka la iarap bha ia ka jingkiew ka ioh ka kot hapdeng ka jingbymthikna bad ka jingeh ba iadei bad ka jinglong jingman kylleng ka pyrthei. Ka jingpynlut ha ki kam kum ka road transport and highways, railways, defence services, bad telecommunications ka wanrah ia ka jingkiew shaphrang da kaba weng ia ki jingeh ba iadei bad ka logistic bad pyniar ia ki kam kiba seisoh. 

Ka Survey ka ong, kalong ruh kaba kongsan ia ki kompani shimet ban rah shakhmat ia ka bor ha ka jingwanrah ia ka pisa dalade bad ha ka jingiatreilang bad ka Sorkar. Ka bynta jong ki ha ryngkat ka capital stock ha kaba iadei bad ki mar ki mata bad ki kor treikam, ka la sdang kiew bha naduh u snem mang tyngka 22, ka rukom kaba donkam ban pynneh ha ka bor jong ka dor trai bad ki balance sheet khnang ban pynmih ia ki kam kiba ai jingmyntoi bha.

Ka Survey ka kdew ba ki Sorkar jylla ki bteng ban kyntiew ia ki kam pisa pilain jong ki ha u snem mang tyngka 24. Ki jingantad ba nyngkong bym pat pynshisha ha kaba iadei bad ka pisa pilain na ka bynta ki 23 tylli ki jylla, la pynmih da ka Comptroller and Auditor General of India, kaba ai jingmut ba ka gross fiscal deficit jong kine ki 23 tylli ki jylla kalong 8.6 per cent kaba duna ia ka mang tyngka kaba T. 9.1 lak klur. Kane ka pyni ba ka fiscal deficit katkum ka per cent jong ka GDP na ka bynta kine ki jylla kalong 2.8 per cent pyrshah ia ka mang tyngka kaba 3.1 per cent.  Ka jingpynlut jong ki sorkar jylla ka la kham biang, bad ki sorkar jylla ki la phaikhmat ruh sha ka Capex.

Ki jingphah pisa ka Sorkar Pdeng sha ki jylla kalong kaba kiew bha, ha kaba ki jylla kiba duna ka Gross State Domestic Product (GSDP) per capita ki ioh kham bun ka jingphah pisa katkum ka jinglong ka GSDP jong ki.

Ka jingjurip ka pyni ka jingpeitngor jong ka RBI ha kaba iadei bad ki kam bank bad kam pisa bad ka shim ia ki sienjam mar mar ban pynthikna ba ka kam ka lah ban iaineh lada don kino kino ki jingjynjar. Ka Data na ka Financial Stability Report jong u Jylliew 2024 jong ka RBI ka pyni ba ka jinglong ki jingdon jingem jong ki Scheduled commercials bank ka la kham biang, ha kaba ka Gross Non-Performing Assets (GNPA) ratio ka la hiar sha ka 2.8 per cent ha u Lber 2024, kaba long kaba duna tam ha ki 12 snem.

Ka jingiohnong jong ki SCB kalong kaba skhem, lyngba ka jingwanphai na ka equity bad ka jingwanphai namar ki asset ratio kaba 13.8 per cent bad 1.3 per cent haduh u Lber 2024. Ki jingpyrshang ban peit ia ki jingeh kiba lah ban wanruh ka pynpaw ba ki SCB kin lah ban bud ia ki jingdonkam ia ka bai trai wat ha ki jinglong jingman kiba eh. Ka jingshngain jong ki kam bank kan pynsuk ka jingbei tyngka ba seisoh bad pynjlan ia ka samoi jong ki kam pisa,bad baroh ar ki long ba kongsan ban pynneh ia ka jingkiew ka ioh ka kot.

Ka jingjurip ka pyni ba ha kaba iadei bad ki kam shabar ri, ka jingpynduna ia ki jingshalan mar shabar ri ka la bteng ha u u snem mang tyngka 24 bad kane ka dei namar ka jinghiar ka jingdawa ia ki mar namar ka jingbteng jong ki jingiathut hapdeng ki ri. Ka jingshalan (ki mar bad ki jingai jingshakri) ha u snem mang tyngka 24 ka la kiew da 0.15 per cent, katba ka jingthied nabar ri ka la duna da 4.9 per cent la ong ka survey.

K Net private transfer, ba kynthup ki jingsiew na shabar ri, ka la kiew sha ka USD 106.6 billion ha u snem mang tyngka 24. Kumta, ka Current Account Deficit (CAD) ka long 0.7 per cent jong ka GDP ha u snem, ka jingkiew na ka duna kaba 2.0 per cent jong ka GDP ha u snem mang tyngka23. Ka jingrung ka net FPI ka long USD 44.1 billion ha u snem mang tyngka 24 haba ianujor bad ka jingmih ka pisa ha ki ar snem ba la dep.

Ki kam shabar ri jong ka India ki dei kiba la pyniaid ha ryngkat ka jingshngain ha ka foreign exchange reserve bad ka dor jong ka tyngka kaba ryntih. Ki Forex reserve haduh kaba kut jong u Lber 2024 ka la dap na ka bynta 11 bnai ki jingantad ia ki jingshalan mar nabar ri.

Ka jingjurip ka pyni ba ka dor jong ka tyngka ka dei kaba la kham iaid ryntih napdeng ki iew ba dang mih ha u snem mang tyngka. Ki dak jong ka jingshah ram ka India shabar ri ruh ki long kiba duna. Ka jingshah ram shabar ri haba ianujor bad ka GDP ka long kaba duna tam ha ka 18.7 per cent haduh ba kut u Lber 2024. Ka bynta jong ka foreign exchange reserve ha kaba iadei bad baroh ki ram ka long 97.4 per cent haduh u Lber 2024 katkum ka Economic Survey 2023- 24.

Ka jingjurip ka pyni ba ka rukom treikam ka India ha kaba iadei bad ka bha ka miat jong ka imlang sahlang ka la kylla na ka rukom treikam ba mynshuwa sha ka jingpynkupbor ban don ki jingseisoh. Ki sienjam jong ka sorkar kum ka jingai ei ia ki gas connection hapoh ka PM Ujjwala Yojana, ka jingshna ia ki painkhana hapoh ka Swacch Bharat Mission, ka jingplie ia ki bank account hapoh ka Jan Dhan Yojana, ka jingshna ia ki iing hapoh ka PM-AWAS Yojana ka la kyntiew ia ki bor treikam bad plie ki lad ki lynti na ka bynta ki briew kiba duna ka ioh ka kot. Kane ka rukom treikam ka don ruh ka bynta jong ka jingpyntreikam ia ki sienjam kiba wanrah jingkylla ban pynpoi kam sha baroh ki jaka ban pynurlong ia ka thong ba ‘yn ym don mano mano ba shah iehdien’, la ong ka Survey.

Ka skhim Direct Benefit Transfer (DBT) bad ka Jan Dhan Yojana-Aadhaar-Mobile ka la kyntiew ia ka jingseisoh ki kam pisa bad ka jingpynduna ia ki jingjah pisa , ha kaba T.36.9 lak klur la phah lyngba ka DBT naduh ba la sdang ia ka ha u 2013.

Ka Survey ka ong, ba ka jingdon kiba khlem kam khlem jam ha India ha ka shisnem (ki briew kiba ha ka rta 15 snem shaneng, katkum ka jinglong jingman) ka la duna naduh ka khlam bad kane ka la wan ha ryngkat ka jingkiew ka jingiashim bynta ki briew ha ki kam ki jam. Na ka liang ki kynthei bad shynrang, ka jingdon ki longkmie kiba iashim bynta ha ki kam ka la kiew ha ki hynriew snem kata na ka 23.3 per cent ha u 2017-18 sha ka 37 per cent ha u 2022-23, kaba wan namar ka jingkiew ka jingiashim bynta ki longkmie na ki jaka nongkyndong ha ki kam.

Ha kaba iadei bad ka jinglong ka ioh ka kot ha kylleng ka pyrthei ka jingjurip ka pyni ba hadien shi snem ki jingbymthikna kylleng ka pyrthei bad ki jingkylla syndet, ka ioh ka kot ka la long kaba skhem ha u 2023. Katba ka jingbymthikna ka wan namar ki jingiathut hapdeng ki ri kaba dang kiew, ka jingkiew ka ioh ka kot ha kylleng ka pyrthei ka la long kaba khlain.

Ka jingjurip ka pyni ba katkum ka World Economic Outlook (WEO),Iaiong 2024 jong ka International Monetary Fund (IMF), ka ioh ka kot kylleng ka pyrthei ka la kiew 3.2 per cent ha u 2023.