કેન્દ્રીય નાણાં અને કોર્પોરેટ બાબતોના મંત્રી શ્રીમતી નિર્મલા સીતારમણે આજે સંસદમાં રજૂ કરેલા આર્થિક સર્વેક્ષણ 2023-24માં જણાવ્યું છે કે, તાજેતરના વર્ષોમાં માળખાગત યોજનાઓ, ડિઝાઇન અને અસ્કયામતોની કાર્યદક્ષતામાં સુધારો કરવા માટે માળખાગત વિકાસના વિવિધ પાસાઓને ટેકનોલોજી સાથે સંકલિત કરવામાં આવ્યા  છે. સર્વેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ટેકનોલોજીના કેટલાક સૌથી મહત્વપૂર્ણ ઉપયોગો પીએમ ગાતિશક્તિ, ભુવન, ભારતમેપ્સ, સિંગલ વિન્ડો સિસ્ટમ્સ, પરિવેશ પોર્ટલ, નેશનલ ડેટા એનાલિટિક્સ પ્લેટફોર્મ, યુનિફાઇડ લોજિસ્ટિક્સ ઇન્ટરફેસ પ્લેટફોર્મ, પ્રો-એક્ટિવ ગવર્નન્સ એન્ડ ટાઇમલી ઇમ્પ્લિમેન્ટેશન (પ્રગતિ), ઇન્ડિયા ઇન્વેસ્ટમેન્ટ ગ્રિડ (આઇઆઇજી) અને લગભગ તમામ મંત્રાલયો માટે સમાન ઘણા ડેશબોર્ડ્સ અને ડેટા સ્ટેક મારફતે શક્ય બન્યા છે.

ટેલિકમ્યુનિકેશન ક્ષેત્ર

આર્થિક સર્વેક્ષણમાં નોંધવામાં આવ્યું છે કે ટેલિકોમ્યુનિકેશન્સના ઉપયોગ અને અંતર્ગત તકનીકોમાં મોટા પાયે ફેરફારો થયા છે, ખાસ કરીને પાછલા દાયકામાં. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ટેલિકમ્યુનિકેશન્સ એક્ટ 2023 ટેલિકમ્યુનિકેશન સેવાઓ અને નેટવર્ક, સ્પેક્ટ્રમની સોંપણી અને સંબંધિત બાબતો પરના કાયદાઓમાં સુધારો અને એકીકૃત કરવા માટે બનાવવામાં આવ્યો હતો.

ટેલિકોમ્યુનિકેશન્સ ઉપકરણોની કાર્યક્ષમતા, વિશ્વસનીયતા અને આંતરકાર્યક્ષમતાને સુનિશ્ચિત કરવા માટે ટેસ્ટ લેબ્સના મહત્વ પર પ્રકાશ પાડતા સર્વેક્ષણમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે આ વિશિષ્ટ સુવિધાઓ રાઉટર્સ, સ્વીચો, બેઝ સ્ટેશન્સ અને કમ્યુનિકેશન પ્રોટોકોલ જેવા વિવિધ ટેલિકમ્યુનિકેશન્સ ઉપકરણોની કામગીરીનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે અદ્યતન ટેસ્ટિંગ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરથી સજ્જ છે. તેમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે, ટેલિકોમ ઉત્પાદનોના ઈએમઆઈ/ઈએમસી, સલામતી મૂલ્યાંકન, ટેકનિકલ જરૂરિયાતો અને આરએફ ટેસ્ટિંગ માટે 69થી વધુ લેબ્સને કન્ફોર્મિટી એસેસમેન્ટ બોડીઝ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવી છે.

સર્વેક્ષણમાં વધુમાં નોંધવામાં આવ્યું છે કે સરકારે સહસ્ત્રાબ્દી એસઆરએસ પહેલના ભાગરૂપે સ્પેક્ટ્રમ રેગ્યુલેટરી સેન્ડબોક્સ (એસઆરએસ) અથવા વાયરલેસ ટેસ્ટ ઝોન્સ (વીટીઇ ઝોન) માટે માર્ગદર્શિકા રજૂ કરી છે, જેનો ઉદ્દેશ નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવાનો, વેપાર-વાણિજ્ય કરવાની સરળતા વધારવાનો, ટેલિકમ્યુનિકેશન્સ ક્ષેત્રમાં "મેક ઇન ઇન્ડિયા"ને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે. સર્વેક્ષણમાં જણાવાયું છે કે, "આ પહેલ સંશોધન અને વિકાસ (આરએન્ડડી) પ્રવૃત્તિઓને સરળ બનાવવા, સ્પેક્ટ્રમ બેન્ડ્સના સંશોધનને પ્રોત્સાહન આપવા અને તકનીકી પ્રગતિને આગળ વધારવા માટે એક સરળ નિયમનકારી માળખું પ્રદાન કરે છે." સર્વેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, વિવિધ ફ્રિક્વન્સી બેન્ડમાં પ્રયોગ માટે વિટે ઝોનને શહેરી અથવા દૂરના વિસ્તારોમાં વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યા છે, જેમાં શૈક્ષણિક, આર એન્ડ ડી લેબ્સ, ટેલિકોમ પ્રોવાઇડર્સ અને અન્યોની લાયકાત વધારવામાં આવી છે.

ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી ક્ષેત્ર

સર્વેક્ષણ 2023-24માં ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે, સરકારે સામાજિક પ્રભાવ માટે સમાવેશ, નવીનતા અને સ્વીકારને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પરિવર્તનકારી ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરવા માટે મિશન-કેન્દ્રિત અભિગમ તરીકે ઇન્ડિયા એઆઇ કાર્યક્રમની કલ્પના કરી છે.

સર્વેક્ષણ અનુસાર, ભારત એઆઈના આધારસ્તંભોમાં ગવર્નન્સમાં એઆઈ, એઆઈ આઈપી અને ઇનોવેશન, એઆઈ કોમ્પ્યુટ એન્ડ સિસ્ટમ્સ, એઆઈ માટે ડેટા, એઆઈ માટે કૌશલ્ય અને એઆઈ એથિક્સ અને ગવર્નન્સનો સમાવેશ થાય છે. સર્વેમાં નોંધવામાં આવ્યું છે કે, "'એઆઈ ઇન ઇન્ડિયા અને એઆઇ ફોર ઇન્ડિયા'ના નિર્માણના ભાગરૂપે, ઇન્ડિયાએઆઈની પ્રથમ આવૃત્તિ ઓક્ટોબર 2023માં બહાર પાડવામાં આવી હતી."

આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (જીપીએઆઈ) પર ગ્લોબલ પાર્ટનરશિપના સ્થાપક સભ્ય હોવાને કારણે, સર્વેક્ષણ કહે છે કે ભારતે જીપીએઆઈના લક્ષ્યો અને ઉદ્દેશોમાં ફાળો આપ્યો છે અને એઆઇના જવાબદાર વિકાસ, વ્યૂહરચના અને દત્તક લેવા માટે વિવિધ સ્થાનિક પહેલો પર કામ કરી રહ્યું છે. વધુમાં, તેમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે અલ ઇનોવેશનના આધારસ્તંભો સુધી પહોંચવાનું લોકશાહીકરણ કરવા અને ભારતની અલ ઇકોસિસ્ટમની વૈશ્વિક સ્પર્ધાત્મકતાને સુનિશ્ચિત કરવા માટે વિસ્તૃત ઇન્ડિયાઅલ મિશન માટે રૂ. 10,300 કરોડથી વધુની ફાળવણીને મંજૂરી આપી છે. સર્વેક્ષણમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે, "ભારતને ડિજિટલી સશક્ત સમાજ અને નોલેજ ઇકોનોમીમાં પરિવર્તિત કરવા માટે જુલાઈ, 2015માં શરૂ કરવામાં આવેલા ડિજિટલ ઇન્ડિયા કાર્યક્રમ હેઠળ, નાગરિક-કેન્દ્રિત સેવાઓ પ્રદાન કરવા માટે વિવિધ ડિજિટલ પહેલો હાથ ધરવામાં આવી છે."

બિલ્ડિંગ ઇન્ફર્મેશન મોડલિંગ (બીઆઈએમ)

ભારતમાં જટિલ માળખાગત પ્રોજેક્ટ્સ માટે આર્થિક સર્વેક્ષણમાં જણાવાયું છે કે, બિલ્ડિંગ ઇન્ફર્મેશન મોડલિંગને અપનાવવાથી પ્રોજેક્ટના સરેરાશ વિલંબમાં 39 મહિનાનો ઘટાડો થઈ શકે છે, માળખાગત બાંધકામના ખર્ચમાં 30 ટકા સુધીનો ઘટાડો થઈ શકે છે, જાળવણી ખર્ચમાં 20 ટકા સુધીનો ઘટાડો થઈ શકે છે, માહિતી અને પ્રણાલીગત બિનકાર્યક્ષમતાઓને 20 ટકા સુધી ઘટાડી શકાય છે, બાંધકામ ક્ષેત્રને લગતા કાર્બન ઉત્સર્જનમાં 38 ટકા સુધીનો ઘટાડો થઈ શકે છે.  પાણીનો વપરાશ 10 ટકા સુધી અને બાંધકામ સંશોધન અને વિકાસમાં રોકાણમાં એક ટકાનો સુધારો કરે છે અને વધારાના આંતરમાળખામાં બચતનું પુનઃરોકાણ કરીને ચાર મિલિયનથી વધુ કુશળ વ્યાવસાયિક રોજગારી અને આશરે 25 લાખ વધારાની બાંધકામ ક્ષેત્રની રોજગારીમાં પરિણમે છે.

બીઆઈએમનો ઉદ્દેશ્ય ભૌતિક રીતે નિર્માણ કરતા પહેલા ડિજિટલ રીતે નિર્માણ કરવાનો છે, એમ સર્વેમાં નોંધવામાં આવ્યું છે. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે નીતિ આયોગે બીઆઈએમ અમલીકરણ સાથે સંબંધિત પડકારો, ઉકેલો અને સક્ષમકર્તાઓની ઓળખ કરી છે. તેમાં વધુમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે, "ભારતમાં બીઆઈએમને ઝડપથી અપનાવવા માટે એક ઇકોસિસ્ટમ ઊભી કરવા માટેની યોજનાને આધારે સેન્ટ્રલ વિસ્ટા, નવી સંસદ અને કેન્દ્રીય સચિવાલય સહિત માળખાગત પ્રોજેક્ટ્સને માર્ગદર્શન અને વ્યૂહરચનાઓ પ્રદાન કરવામાં આવી રહી છે."

આર્થિક સમીક્ષામાં જણાવાયું છે કે બીઆઈએમનો હવે કેટલાક મંત્રાલયો અને વિભાગો જેવા કે નેશનલ કેપિટલ રિજન ટ્રાન્સપોર્ટ કોર્પોરેશન, તમામ મેટ્રો રેલ, પસંદગીના જટિલ ઔદ્યોગિક અને પર્યટન પ્રોજેક્ટ્સ, વિવિધ એરપોર્ટ્સ દ્વારા વ્યાપકપણે ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે અને તેનો લાભ લેવામાં આવી રહ્યો છે, સાથે સાથે કેન્દ્રીય જાહેર બાંધકામ વિભાગને સંગઠનવાર સ્વીકૃતિ અને એનએચએઆઈમાં ડેટા લેકના રૂપમાં વ્યાપક ડિજિટલાઇઝેશન કરવામાં આવી રહ્યું છે, જે હવે સમગ્ર ધોરીમાર્ગો અને માર્ગ પરિવહન મંત્રાલય સુધી વિસ્તૃત કરવામાં આવી રહ્યું છે.

CB/GP/JD

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com