વિશ્વ વસ્તી દિવસ નિમિત્તે, કેન્દ્રીય આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રી, શ્રી જગત પ્રકાશ નડ્ડાએ આજે ​​અહીં કેન્દ્રીય આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ રાજ્ય મંત્રી શ્રીમતી અનુપ્રિયા પટેલની હાજરીમાં રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સાથે વર્ચ્યુઅલ રીતે બેઠક યોજી હતી. ઈવેન્ટની થીમ હતી: "માતા અને બાળકની સુખાકારી માટે ગર્ભાવસ્થાનો સ્વસ્થ સમય અને અંતર".

વૈશ્વિક વસતિનો 1/5મો ભાગ ભારતની વસતિ છે એ બાબત પર ભાર મૂકીને તેમણે વિશ્વ વસતિ દિવસને પુનઃપુષ્ટિ અને પુનઃપ્રતિબદ્ધતા તરીકે ઉજવવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, "વિકસિત ભારતનું લક્ષ્ય ત્યારે જ હાંસલ થઈ શકે છે જ્યારે ભારતનાં પરિવારોનું સ્વાસ્થ્ય સારી રીતે જળવાઈ રહે, જે નાના કુટુંબો દ્વારા પ્રાપ્ત થઈ શકે."

કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, કેન્દ્ર અને રાજ્યોએ એ સુનિશ્ચિત કરવા માટે સામૂહિક રીતે કામ કરવાની જરૂર છે કે જેથી મહિલાઓ કુટુંબ નિયોજનની પસંદગીકરવાના તેમના અધિકારનો ઉપયોગ કરી શકે અને અનિચ્છનીય ગર્ભાવસ્થાનો બોજ ન પડે, અને એ સુનિશ્ચિત કરી શકાય કે ગર્ભનિરોધકોની અપૂર્ણ જરૂરિયાતો ખાસ કરીને અતિ ભારણ ધરાવતાં રાજ્યો, જિલ્લાઓ અને બ્લોક્સમાં પૂર્ણ થાય. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, "એફપી કાર્યક્રમનો ઉદ્દેશ 'પસંદગી દ્વારા અને માહિતગાર પસંદગી દ્વારા જન્મ' હોવો જરૂરી છે. "યુવાનો, કિશોરો, મહિલાઓ અને વૃદ્ધો સહિત તમામ માટે ઉજ્જવળ, તંદુરસ્ત ભવિષ્ય સુરક્ષિત કરવા" પર સરકારના ધ્યાન પર પ્રકાશ પાડતા કેન્દ્રીય આરોગ્ય પ્રધાને જણાવ્યું હતું કે, "સહયોગ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે આપણે આગામી જવાબદારીઓને સંબોધિત કરીએ છીએ અને કુટુંબ નિયોજન અને પ્રજનન આરોગ્યને મૂળભૂત તરીકે ઓળખીએ છીએ." તેમણે જણાવ્યું હતું કે, "તંદુરસ્ત સમયને પ્રોત્સાહન આપવું અને જન્મો વચ્ચેની જગ્યાને પ્રોત્સાહન આપવું, કુટુંબનું મહત્તમ કદ હાંસલ કરવું અને ગર્ભનિરોધક પસંદગીઓને સ્વૈચ્છિક રીતે અપનાવવાનું સશક્ત બનાવવું એ તંદુરસ્ત અને સુખી પરિવારોને પોષવા માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે, જેથી આપણા દેશના ઉજ્જવળ ભવિષ્યમાં યોગદાન આપી શકાય."

"મિશન પરિવાર વિકાસ" (MPV) પર બોલતા, રાષ્ટ્રીય કુટુંબ આયોજન કાર્યક્રમની સફળ યોજનાઓ પૈકીની એક, જે શરૂઆતમાં 146 ઉચ્ચ પ્રાથમિકતા ધરાવતા જિલ્લાઓ (HPDs) માટે સાત ઉચ્ચ કેન્દ્રીય રાજ્યોમાં શરૂ કરવામાં આવી હતી અને બાદમાં તમામ જિલ્લાઓને આવરી લેવા માટે વિસ્તૃત કરવામાં આવી હતી. આ રાજ્યો અને છ ઉત્તરપૂર્વીય રાજ્યોમાં, શ્રી નડ્ડાએ યોજનાની નોંધપાત્ર અસર પર ભાર મૂક્યો અને આ રાજ્યોમાં ગર્ભનિરોધકની પહોંચમાં નોંધપાત્ર વધારો અને માતા, શિશુ અને પાંચ વર્ષથી ઓછી વયના મૃત્યુદરમાં સફળ ઘટાડો પર ભાર મૂક્યો. “જિલ્લાઓને આ યોજનાના પ્રાથમિક કેન્દ્રબિંદુ તરીકે બનાવવાથી સમગ્ર રાજ્યમાં TFR ને નીચે લાવવામાં મદદ મળી. મિશન પરિવાર વિકાસે માત્ર રાજ્યોના TFR ઘટાડવામાં જ ફાળો આપ્યો નથી પરંતુ રાષ્ટ્રીય TFRમાં પણ મદદ કરી છે”, તેમણે જણાવ્યું હતું. આપણે પહેલાથી જ હાંસલ કરી ચૂકેલા રાજ્યોમાં નીચા TFRને જાળવી રાખવા અને અન્ય રાજ્યોમાં હાંસલ કરવાની દિશામાં કામ કરવાની જરૂર છે, એમ તેમણે ઉમેર્યું. તેમણે રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને આ પ્રયાસોમાં સંતુષ્ટ થવા સામે ચેતવણી આપી અને દરેકને દેશના તમામ પ્રદેશોમાં TFR ને રિપ્લેસમેન્ટ લેવલ પર લાવવા માટે કામ કરવા પ્રોત્સાહિત કર્યા. "અમે રાજ્યોના ઇનપુટ્સ અને NFHS ડેટા પર આધારિત એક વ્યૂહરચના પણ બનાવવી જોઈએ કે જ્યાં TFRમાં સુધારો થયો નથી" તે ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા માટે, તેમણે કહ્યું.

શ્રી નડ્ડાએ કુટુંબ નિયોજન અને સેવા વિતરણના સંદેશાને ફેલાવવામાં છેલ્લા સુધી પહોંચવામાં હેલ્થકેર અને ફ્રન્ટલાઈન વર્કર્સ અને વિવિધ લાઇન વિભાગોના અથાગ પ્રયત્નો અને સમર્પણની પણ પ્રશંસા કરી હતી.

શ્રીમતી અનુપ્રિયા પટેલે નોંધ્યું હતું કે, "ભારતની 65 ટકાથી વધારે વસતિ પ્રજનન વય જૂથમાં આવે છે, જે એ સુનિશ્ચિત કરવાનું ઉચિત બનાવે છે કે તેમને પસંદગીઓ પૂરી પાડવામાં આવે અને બિનઆયોજિત પારિવારિક વિકાસનું ભારણ ન આવે." કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા કુટુંબ નિયોજન કાર્યક્રમના વિસ્તરણ પર પ્રકાશ પાડતા, તેમણે જણાવ્યું હતું કે "અગાઉ તે બે-તબક્કાનો કાર્યક્રમ હતો, પરંતુ હવે તેને ત્રણ તબક્કામાં વિસ્તૃત કરવામાં આવ્યો છે: પ્રારંભિક તબક્કો, સમુદાયની ભાગીદારી અને સેવા વિતરણ." તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, સાત દાયકાની પારિવારિક કાર્યક્રમોની પ્રવૃત્તિઓએ પરિણામોનું વાવેતર કર્યું છે, જેમાં 36માંથી 31 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો હવે ટીએફઆરના રિપ્લેસમેન્ટ સ્તરે પહોંચી ગયા છે. તેમણે યુપી, બિહાર, ઝારખંડ, મેઘાલય અને મણિપુરને ટી.એફ.આર.ને નીચે લાવવા નક્કર પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવા પ્રોત્સાહિત કર્યા.

શ્રીમતી પટેલે એ પણ માહિતી આપી હતી કે MPV યોજનાને શરૂઆતમાં 146 જિલ્લાઓમાંથી 340 થી વધુ જિલ્લાઓમાં વિસ્તારવામાં આવી છે. "તે નોંધવું પણ પ્રોત્સાહક છે કે દેશમાં આધુનિક ગર્ભનિરોધકની સ્વીકૃતિ વધીને 56% થઈ ગઈ છે", તેણીએ જણાવ્યું હતું. નેશનલ ફેમિલી પ્લાનિંગ પ્રોગ્રામની સિદ્ધિ પર પ્રકાશ પાડતા, Mos(HFW) એ જણાવ્યું કે આધુનિક ગર્ભનિરોધકનો ઉપયોગ નોંધપાત્ર રીતે 47.8% (NFHS 4)થી વધીને 56.5%5 (NFHS-5) થયો છે. “NFHS 5 ડેટા અંતરની પદ્ધતિઓ તરફ એકંદરે સકારાત્મક પરિવર્તન દર્શાવે છે જે માતા અને શિશુ મૃત્યુદર અને બિમારીને સકારાત્મક અસર કરવા માટે નિમિત્ત બનશે. કુટુંબ નિયોજન માટેની અપૂર્ણ જરૂરિયાત 12.9 (NFHS IV)થી ઘટીને 9.4 થઈ ગઈ છે જે એક પ્રોત્સાહક સિદ્ધિ છે”, તેણીએ ઉમેર્યું.

આ પ્રસંગ દરમિયાન, વિશ્વ વસ્તી દિવસ 2024 માટે વર્તમાન વર્ષની થીમને સમાવિષ્ટ કરતા હિન્દી, અંગ્રેજી અને પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં એક નવીન કુટુંબ આયોજન પ્રદર્શન મોડલ "સુગમ" અને કુટુંબ આયોજન પોસ્ટર્સનું અનાવરણ કરવામાં આવ્યું હતું. સુગમ એ કુટુંબ નિયોજન સેવા પ્રદાતાઓ, RMNCHA (પ્રજનન, માતૃત્વ, નવજાત, બાળક, કિશોર આરોગ્ય અને પોષણ) કાઉન્સેલર્સ, ગ્રાસરૂટ હેલ્થ વર્કર્સ અને લાભાર્થીઓ દ્વારા ઉપયોગ માટે રચાયેલ કૌટુંબિક આયોજન માટેનું એક અનન્ય અને નવીન બહુહેતુક પ્રદર્શન મોડેલ છે. તે આરોગ્ય સુવિધાઓ પર વિવિધ સ્થળોએ વ્યૂહાત્મક રીતે પણ પ્રદર્શિત કરી શકાય છે. 'સુગમ'નો હેતુ સૌહાર્દપૂર્ણ વાતાવરણને ઉત્તેજન આપવા અને કુટુંબ નિયોજન વિશે જરૂરી જાગૃતિ પેદા કરવાનો છે. તે કુટુંબ નિયોજનમાં પુરૂષો અને સ્ત્રીઓની સમાન ભાગીદારી, આયોજિત પિતૃત્વને પ્રોત્સાહિત કરવા, તંદુરસ્ત સમય અને જન્મો વચ્ચેના અંતર પર ભાર મૂકે છે અને ઉપલબ્ધ ગર્ભનિરોધક પસંદગીઓની શ્રેણીનું પ્રદર્શન કરવાની કલ્પના કરે છે. કુટુંબ નિયોજન વિશે જાગૃતિ લાવવા અને કુટુંબ નિયોજનની ચીજવસ્તુઓના વપરાશમાં વધારો કરવાના હેતુથી નવા વિકસિત રેડિયો સ્પોટ્સ અને જિંગલ્સ પણ લોન્ચ કરવામાં આવ્યા હતા.

આ કાર્યક્રમમાં વર્ચ્યુઅલ રીતે ભાગ લેતા, સંબંધિત રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના આરોગ્ય અને મિશન ડિરેક્ટર્સના અગ્ર સચિવોએ કુટુંબ નિયોજનની સેવાઓ પ્રદાન કરવામાં છેલ્લા માઇલ સુધી પહોંચવા વિશે તેમના જ્ઞાન અને અનુભવો શેર કર્યા હતા, જેમાં તેમણે સામનો કરેલા મુદ્દાઓ અને પડકારોનો સમાવેશ થાય છે. ઝારખંડ અને ઉત્તર પ્રદેશે "સાસ બહુ સંમેલન"ના તેમના પોતાના સંસ્કરણો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જેમાં તેઓ સમુદાયના પુરુષ સભ્યોને પણ સમુદાય જાગૃતિ લાવવા માટે સામેલ કરે છે. તેલંગાણાએ "અંતર દિવસ"ની તેમની અનન્ય પ્રથા તરફ ધ્યાન દોર્યું હતું જ્યાં તેઓ યુગલોને ઇન્જેક્ટેબલ ગર્ભનિરોધક પ્રદાન કરે છે. રાજ્યોએ તેમની કુટુંબ નિયોજનની પહેલમાં સહાય પૂરી પાડવા બદલ ભારત સરકારની પ્રશંસા પણ વ્યક્ત કરી હતી.

શ્રી અપૂર્વ ચંદ્રા, કેન્દ્રીય સ્વાસ્થ્ય સચિવ શ્રીમતી આરાધના પટનાયક, એએસ અને એમડી (એનએચએમ), આરોગ્ય મંત્રાલય; શ્રીમતી મીરા શ્રીવાસ્તવ, જેએસ (આરસીએચ); જાહેર આરોગ્ય નિષ્ણાતો, વિકાસ ભાગીદારો, સિવિલ સોસાયટીઓ, રાજ્યોના પ્રતિનિધિઓ અને કેન્દ્રીય આરોગ્ય મંત્રાલયના વરિષ્ઠ અધિકારીઓએ વર્ચ્યુઅલ રીતે આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લીધો હતો.

AP/GP/JD

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com