તમાકુનો ઉપયોગ એ ભારતમાં અટકાવી શકાય તેવા મૃત્યુ અને રોગોના મુખ્ય કારણોમાંનું એક છે અને દેશમાં દર વર્ષે આશરે 1.35 મિલિયન મૃત્યુ માટે જવાબદાર છે. ભારત તમાકુનો બીજો સૌથી મોટો ઉપભોક્તા અને ઉત્પાદક દેશ પણ છે. ગ્લોબલ યુથ ટોબેકો સર્વે (જીવાયટીએસ) 2019 અનુસાર, 13 થી 15 વર્ષની વયજૂથના 8.5 ટકા શાળાના વિદ્યાર્થીઓ દેશભરમાં વિવિધ સ્વરૂપોમાં તમાકુનું સેવન કરે છે.

આપણી શાળાની ઇમારતો અને કેમ્પસની આસપાસ તેના વિવિધ સ્વરૂપોમાં તમાકુના ઉત્પાદનોની સરળ સુલભતા ઉપરોક્ત પરિસ્થિતિનું કારણ બનેલા મુખ્ય પરિબળોમાંનું એક હોવાનું માનવામાં આવે છે.

નેશનલ ટોબેકો કન્ટ્રોલ પ્રોગ્રામ (એનટીસીપી)ના ભાગરૂપે ભારત સરકારના આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલયે સગીરો અને યુવાનોને તમાકુના સેવનથી બચાવવા માટે તમાકુ મુક્ત શૈક્ષણિક સંસ્થા (ToFEI) માર્ગદર્શિકા જારી કરી છે.

શાળા શિક્ષણ અને સાક્ષરતા વિભાગ, શિક્ષણ મંત્રાલયે શાળાઓ માટે "ToFEI અમલીકરણ માર્ગદર્શિકા" વિકસાવી છે અને તેને 31મી મે, 2024 ના રોજ મનાવવામાં આવેલ વિશ્વ તમાકુ નિષેધ દિવસ (WNTD) પર લોન્ચ કરી છે. ઉદ્દેશ્ય દેશભરની શૈક્ષણિક સંસ્થાઓને એકંદરે શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ બનાવવાનો છે. ToFEI દિશાનિર્દેશોનું પાલન કરો અને #Tobacco Free Area બનો.

તમાકુ મુક્ત શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ માટેના મિશનને આગળ વધારતા, ભારત સરકારના શિક્ષણ મંત્રાલયના શાળા શિક્ષણ અને સાક્ષરતા વિભાગના સચિવે શાળાઓ અને નજીકના વિસ્તારોમાં નીચેની સૂચક પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરીને યોગ્ય રીતે ટોબેકો ફ્રી એજ્યુકેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂશન્સ (ToFEI)ની માર્ગદર્શિકાનું પાલન કરવા માટે તમામ રાજ્યો / કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને એક વિસ્તૃત સલાહ જારી કરી છે.

• શૈક્ષણિક સંસ્થાના પરિસરની અંદર નિયુક્ત વ્યક્તિની માહિતી સાથે 'તમાકુ મુક્ત વિસ્તાર' સાઇનેજ દર્શાવો.

• શૈક્ષણિક સંસ્થાની પ્રવેશ/બાઉન્ડ્રી વોલ પર નિયત વ્યક્તિની માહિતી સાથે "તમાકુ મુક્ત શિક્ષણ સંસ્થા"ના સંકેતો દર્શાવો.
• સિગારેટ/બીડીના બટ્સ અથવા ફેંકી દેવાયેલા ગુટકા/તમાકુના પાઉચ, થૂંકવાના ડાઘા જેવા તમાકુના સેવનના કોઈ પુરાવા ન હોવા જોઈએ.
• શૈક્ષણિક સંસ્થાઓના પરિસરમાં તમાકુના નુકસાન અંગે પોસ્ટર અને અન્ય જાગૃતિ સામગ્રીનું પ્રદર્શન.
• શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં દર 6 મહિને ઓછામાં ઓછી એક તમાકુ નિયંત્રણ પ્રવૃત્તિનું આયોજન કરવું.
• 'ટોબેકો મોનિટર્સ' નું નામાંકન અને તેમના નામ, હોદ્દો અને સંપર્ક નંબરનો સાઇનેજ પર ઉલ્લેખ કરવાનો છે.
• શૈક્ષણિક સંસ્થાઓની આચારસંહિતામાં "તમાકુનો ઉપયોગ નહીં" માર્ગદર્શિકાનો સમાવેશ.
• શૈક્ષણિક સંસ્થાની બાઉન્ડ્રી વોલ /વાડની બાહ્ય મર્યાદાથી 100 યાર્ડના વિસ્તારનું ચિહ્નિત કરવું.
• શૈક્ષણિક સંસ્થાના 100 યાર્ડની અંદરની દુકાનોમાં કોઈપણ પ્રકારની તમાકુની પેદાશોનું વેચાણ થશે નહીં.
• ટોએફઈઆઈના અમલીકરણ મેન્યુઅલના પરિશિષ્ટ-III મુજબ તમાકુના ઉપયોગ સામે પ્રતિજ્ઞા લો.

વધુમાં, તેમણે શેરી નાટકો, વિડિયો ફિલ્મો, એનજીઓ દ્વારા વાર્તાલાપ, સંસાધન વ્યક્તિઓ વગેરે દ્વારા વ્યસન મુક્તિ અંગે જાગૃતિ સંદેશ ફેલાવવામાં નાગરિક સમાજની ભૂમિકા પર પણ ભાર મૂક્યો હતો. તે મુજબ, રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને શાળા વ્યવસ્થાપન સમિતિની બેઠકોના માર્ગો, રાષ્ટ્રીય સમાજ સેવા અને વિદ્યાંજલિ-શાળા સ્વયંસેવક પહેલ, સંસાધન વ્યક્તિઓ, એનજીઓ આ ક્ષેત્રમાં કાર્યરત એનજીઓ તમાકુ નિવારણ અને તેના સેવન અંગે જાગૃતિ ફેલાવવા માટે વિદ્યાર્થીઓ, શિક્ષકો, માતાપિતા અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં કામ કરતા સ્ટાફ સહિત તમામ હિસ્સેદારોને આવરી લઈને ઉપયોગ કરવાની સલાહ આપવામાં આવી હતી.

ToFEI મેન્યુઅલ માટે લિંક: https://dsel.education.gov.in/sites/default/files/guidelines/im_tofel.pdf

AP/GP/JD