આંતરરાષ્ટ્રીય યોગ દિવસ પર, મને યોગ અને ધ્યાનની ભૂમિ કાશ્મીરની મુલાકાત લેવાનો લહાવો મળ્યો છે. કાશ્મીર અને શ્રીનગરનું આ વાતાવરણ, આ ઉર્જા અને જે શક્તિ આપણને અનુભૂતિ યોગથી મળે છે, તે આપણે શ્રીનગરમાં અનુભવી રહ્યા છીએ. હું કાશ્મીરની ધરતી પરથી યોગ દિવસ પર દેશના તમામ લોકોને અને વિશ્વના ખૂણે ખૂણે યોગ કરી રહેલા લોકોને અભિનંદન આપું છું.

મિત્રો,

આંતરરાષ્ટ્રીય યોગ દિવસ એ 10 વર્ષની ઐતિહાસિક યાત્રા પૂર્ણ કરી છે. 2014માં મેં સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં આંતરરાષ્ટ્રીય યોગ દિવસનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો. ભારતના આ પ્રસ્તાવને 177 દેશોએ સમર્થન આપ્યું હતું અને આ પોતાનામાં એક રેકોર્ડ હતો. ત્યારથી, યોગ દિવસ સતત નવા રેકોર્ડ બનાવી રહ્યો છે. 2015માં દિલ્હીમાં કર્તવ્ય પથ પર 35 હજાર લોકોએ એકસાથે યોગ કર્યા હતા. આ પણ એક વર્લ્ડ રેકોર્ડ હતો. ગયા વર્ષે મને અમેરિકામાં યુએન હેડક્વાર્ટર ખાતે યોગ દિવસના સંગઠનનું નેતૃત્વ કરવાની તક મળી. આમાં 130થી વધુ દેશોના લોકોએ પણ ભાગ લીધો હતો. યોગની આ યાત્રા સતત ચાલુ રહે છે. ભારતમાં આયુષ વિભાગે યોગ સાધકો માટે યોગ પ્રમાણપત્ર બોર્ડની રચના કરી છે. મને ખુશી છે કે આજે દેશની 100થી વધુ મોટી સંસ્થાઓને આ બોર્ડ તરફથી માન્યતા મળી છે. વિદેશની 10 મોટી સંસ્થાઓને પણ ભારતના આ બોર્ડ તરફથી માન્યતા મળી છે.

મિત્રો,

આજે સમગ્ર વિશ્વમાં યોગ કરનારા લોકોની સંખ્યા સતત વધી રહી છે, યોગ પ્રત્યેનું આકર્ષણ પણ વધી રહ્યું છે. સામાન્ય લોકો પણ યોગની ઉપયોગીતા વિશે માની રહ્યા છે. હું વિશ્વના તમામ વૈશ્વિક નેતાઓને જ્યાં પણ મળું છું, જ્યાં પણ જાઉં છું ત્યાં મને ભાગ્યે જ કોઈ એક એવો વ્યક્તિ મળશે જે મારી સાથે યોગ વિશે વાત ન કરતો હોય. વિશ્વના તમામ વરિષ્ઠ નેતાઓ, જ્યારે પણ તેમને તક મળે છે, ચોક્કસપણે મારી સાથે યોગ વિશે ચર્ચા કરે છે અને ખૂબ જ ઉત્સુકતા સાથે પ્રશ્નો પૂછે છે. વિશ્વના ઘણા દેશોમાં યોગ રોજિંદા જીવનનો એક ભાગ બની રહ્યો છે. મને યાદ છે, મેં 2015માં તુર્કમેનિસ્તાનમાં એક યોગ કેન્દ્રનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. આજે ત્યાં યોગ ખૂબ જ લોકપ્રિય બની ગયો છે. તુર્કમેનિસ્તાનની સ્ટેટ મેડિકલ યુનિવર્સિટીમાં પણ યોગ ઉપચારનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. સાઉદી અરેબિયાએ પોતાની શિક્ષણ પ્રણાલીમાં યોગનો પણ સમાવેશ કર્યો છે. મોંગોલિયન યોગા ફાઉન્ડેશન હેઠળ મંગોલિયામાં ઘણી યોગ શાળાઓ પણ ચલાવવામાં આવી રહી છે. યુરોપના દેશોમાં પણ યોગની પ્રેક્ટિસ ઝડપથી વધી છે. આજે જર્મનીમાં લગભગ દોઢ કરોડ લોકો યોગાભ્યાસી બન્યા છે. તમને યાદ હશે કે ભારતમાં આ વર્ષે ફ્રાન્સની 101 વર્ષની મહિલા યોગ શિક્ષકને પદ્મશ્રી એવોર્ડ આપવામાં આવ્યો છે. તે ક્યારેય ભારત આવ્યાં ન હતાં પરંતુ તેમણે પોતાનું આખું જીવન યોગના પ્રચાર માટે સમર્પિત કર્યું છે. આજે વિશ્વની મોટી સંસ્થાઓ અને યુનિવર્સિટીઓમાં યોગ પર સંશોધન થઈ રહ્યા છે, સંશોધન પત્રો પ્રકાશિત થઈ રહ્યા છે.

મિત્રો,

છેલ્લા દસ વર્ષમાં યોગના વિસ્તરણથી યોગ સંબંધિત ખ્યાલો બદલાઈ ગયા છે. યોગ હવે તેના મર્યાદિત અવકાશમાંથી બહાર આવી રહ્યો છે. આજે દુનિયા એક નવો યોગ અર્થતંત્ર આગળ વધતો જોઈ રહી છે. તમે જુઓ, ભારતમાં ઋષિકેશ, કાશીથી લઈને કેરળ સુધી યોગ ટુરિઝમનો નવો ટ્રેન્ડ જોવા મળી રહ્યો છે. વિશ્વભરમાંથી પ્રવાસીઓ ભારતમાં આવી રહ્યા છે કારણ કે તેઓ ભારતમાં અધિકૃત યોગ શીખવા માંગે છે. આજે એકાંતવાસના યોગ બની રહ્યા છે. યોગ રિસોર્ટ બનાવવામાં આવી રહ્યા છે. એરપોર્ટ અને હોટલોમાં યોગ માટે સમર્પિત સુવિધાઓ બનાવવામાં આવી રહી છે. ડિઝાઇનર કપડાં, વસ્ત્રો, યોગ માટેના સાધનો બજારમાં આવી રહ્યા છે. લોકો હવે તેમની ફિટનેસ માટે પર્સનલ યોગ ટ્રેનર્સ પણ હાયર કરી રહ્યા છે. કંપનીઓ કર્મચારી સુખાકારી પહેલ તરીકે યોગ અને માઇન્ડફુલનેસ પ્રોગ્રામ પણ શરૂ કરી રહી છે. આ બધાએ યુવાનો માટે નવી તકો, યુવાનો માટે રોજગારીની તકો ઊભી કરી છે.

મિત્રો,

આ વર્ષના આંતરરાષ્ટ્રીય યોગ દિવસની થીમ 'સ્વ અને સમાજ માટે યોગ' છે. વિશ્વ યોગને વૈશ્વિક ભલાઈના એક શક્તિશાળી એજન્ટ તરીકે જોઈ રહ્યું છે. યોગ આપણને ભૂતકાળના સામાન વિના વર્તમાન ક્ષણમાં જીવવામાં મદદ કરે છે. તે આપણને આપણી જાત સાથે અને આપણી સૌથી ઊંડી લાગણીઓ સાથે જોડે છે. તે મન, શરીર અને આત્માની એકતા લાવે છે. યોગ આપણને એ સમજવામાં મદદ કરે છે કે આપણું કલ્યાણ આપણી આસપાસના વિશ્વના કલ્યાણ સાથે સંકળાયેલું છે. જ્યારે આપણે અંદર શાંતિપૂર્ણ હોઈએ છીએ, ત્યારે આપણે વિશ્વ પર હકારાત્મક અસર પણ પાડી શકીએ છીએ.

મિત્રો,

યોગ એ એક માત્ર વિદ્યા જ નથી પરંતુ એક વિજ્ઞાન પણ છે. આજે, માહિતી ક્રાંતિના આ યુગમાં, દરેક જગ્યાએ માહિતી સંસાધનોનો પૂર છે. આવી સ્થિતિમાં માનવ મગજ માટે એક વિષય પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું એક મોટો પડકાર સાબિત થઈ રહ્યો છે. આનો ઉકેલ પણ આપણે યોગ દ્વારા મેળવીએ છીએ. આપણે જાણીએ છીએ કે એકાગ્રતા એ માનવ મનની સૌથી મોટી તાકાત છે. આપણી આ ક્ષમતા યોગ અને ધ્યાન દ્વારા પણ સુધરે છે. તેથી જ આજે આર્મીથી લઈને રમતગમત સુધીની દરેક બાબતમાં યોગનો સમાવેશ કરવામાં આવી રહ્યો છે. અવકાશયાત્રીઓ કે જેઓ અવકાશ કાર્યક્રમોમાં તાલીમ મેળવે છે તેમને યોગ અને ધ્યાનની તાલીમ પણ આપવામાં આવે છે. તેનાથી ઉત્પાદકતા વધે છે અને સ્ટેમિના પણ વધે છે. આજકાલ, ઘણી જેલોમાં કેદીઓને પણ યોગ કરાવવામાં આવે છે, જેથી તેઓ પોતાનું મન હકારાત્મક વિચારો પર કેન્દ્રિત કરી શકે. એટલે કે યોગ સમાજમાં સકારાત્મક પરિવર્તન માટે નવા માર્ગો બનાવે છે.

મિત્રો,

મને વિશ્વાસ છે કે યોગની આ પ્રેરણા આપણા સકારાત્મક પ્રયાસોને ઉર્જા આપતી રહેશે.

મિત્રો,

આજે થોડો વિલંબ થયો હતો કારણ કે વરસાદે થોડી અડચણો ઊભી કરી હતી, પરંતુ ગઈકાલથી હું સમગ્ર જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં યોગ પ્રત્યેનું આકર્ષણ જોઈ રહ્યો છું, જે ઉત્સાહ અને ઉમંગ સાથે લોકો યોગમાં જોડાવા માટે આતુર છે, તે જોતાં લાગે છે કે જમ્મુ-કાશ્મીરના પર્યટનને નવી તાકાત આપવાની તક બની છે. આજે આ કાર્યક્રમ પછી હું યોગ સાથે જોડાયેલા લોકોને મળીશ. વરસાદને કારણે આજે આ વિભાગમાં આ કાર્યક્રમનું આયોજન કરવું પડશે. પરંતુ હું માનું છું કે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં યોગ કાર્યક્રમમાં 50-60 હજાર લોકો જોડાય તે મોટી વાત છે અને તેથી હું જમ્મુ-કાશ્મીરના લોકોને ખૂબ ખૂબ અભિનંદન આપું છું. આ સાથે ફરી એકવાર યોગ દિવસની આપ સૌને ખૂબ ખૂબ અભિનંદન. વિશ્વભરના યોગ પ્રેમીઓને મારી ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છાઓ.

ખુબ ખુબ આભાર!

AP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com