পিভিটিজি (বিশেষভাৱে দুৰ্বল জনজাতি গোট) সমুদায় আৰু অন্যান্য জনজাতীয় গোটক নিৰ্বাচনী প্ৰক্ৰিয়াত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ বাবে বিগত দুবছৰ ধৰি নিৰ্বাচন আয়োগে যি প্ৰচেষ্টা চলাইছে, সেই প্ৰচেষ্টাই ফল দিছে। এই প্ৰচেষ্টাসমূহৰ ফল হৈছে যে ২০২৪ চনৰ সাধাৰণ নিৰ্বাচনৰ প্ৰথম আৰু দ্বিতীয় পৰ্যায়ত বিভিন্ন ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ জনজাতীয় গোটসমূহে উৎসাহেৰে অংশগ্ৰহণ কৰে। এইবাৰ ঐতিহাসিকভাৱে গ্ৰেট নিকোবাৰৰ শ্বোম্পেন জনগোষ্ঠীয়ে প্ৰথমবাৰৰ বাবে সাধাৰণ নিৰ্বাচনত ভোটদান কৰে।

ভাৰতীয় নিৰ্বাচন আয়োগে পিভিটিজি সম্প্ৰদায়ক নিৰ্বাচনী প্ৰক্ৰিয়াত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ প্ৰতি সচেতন হৈ বিগত দুবছৰ ধৰি তেওঁলোকক ভোটাৰ হিচাপে নামভৰ্তি আৰু ভোটদান প্ৰক্ৰিয়াত অংশগ্ৰহণ নিশ্চিত কৰাৰ বাবে বিশেষ প্ৰচেষ্টা চলাইছে। নিৰ্বাচনী তালিকা উন্নীতকৰণৰ বাবে বিশেষ সাৰাংশ পুনৰীক্ষণৰ সময়ত পিভিটিজিসমূহ বাস কৰা নিৰ্দিষ্ট ৰাজ্যসমূহত নিৰ্বাচনী তালিকাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ বিশেষ আউটৰিচ শিবিৰৰ আয়োজন কৰা হৈছিল। উল্লেখযোগ্য যে ২০২২ চনৰ নৱেম্বৰ মাহত পুনেত অনুষ্ঠিত সংবাদমেলৰ সময়ত বিশেষ সাৰাংশ সংশোধনী ২০২৩ৰ ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ৰ উন্মোচন উপলক্ষে মুখ্য নিৰ্বাচন আয়ুক্ত (চিইচি) শ্ৰী ৰাজীৱ কুমাৰে পিভিটিজিসমূহক দেশৰ গৌৰৱময় ভোটাৰ হিচাপে মনোনীত কৰিবলৈ আৰু তেওঁলোকক সবলীকৰণৰ বাবে আয়োগৰ কেন্দ্ৰীভূত আউটৰিচ আৰু হস্তক্ষেপৰ ওপৰত জোৰ দিছিল।

পিভিটিজি- মধ্যপ্ৰদেশৰ পৰা বাইগা জনজাতি আৰু গ্ৰেট নিকোবৰৰ পৰা শ্বোম্পেন জনজাতি

কিছুমান ৰাজ্যৰ পৰা আভাস

মধ্য প্ৰদেশ

মধ্যপ্ৰদেশত মুঠ তিনিটা পিভিটিজি সম্প্ৰদায় ক্ৰমে বাইগা, ভৰিয়া আৰু চহৰীয়া আছে। ২৩খন জিলাৰ মুঠ পিভিটিজি জনসংখ্যা ৯,৯১,৬১৩জনৰ ভিতৰত ৬,৩৭,৬৮১জন নাগৰিকৰ বয়স ১৮ বছৰৰ ওপৰৰ আৰু এই আটাইকেইজনেই ভোটাৰ তালিকাত পঞ্জীয়নভুক্ত। ৰাজ্যত অনুষ্ঠিত হোৱা দুটা পৰ্যায়ৰ ভোটদানত বাইগা আৰু ভৰিয়া জনজাতিৰ ভোটাৰৰ মাজত যথেষ্ট উৎসাহ দেখা গ’ল। ৰাতিপুৱাই ভোটগ্ৰহণ কেন্দ্ৰত উপস্থিত হৈ ভোটদানৰ পাললৈ অপেক্ষা কৰে আৰু এইদৰে গণতন্ত্ৰৰ মহান উৎসৱত অংশগ্ৰহণ নিশ্চিত কৰে।

ভোটকেন্দ্ৰত জনজাতীয় গোষ্ঠীক আদৰণি জনোৱাৰ উদ্দেশ্যে জনজাতীয় থিমৰ ভোটগ্ৰহণ কেন্দ্ৰও সৃষ্টি কৰা হয়। মধ্যপ্ৰদেশৰ ডিন্দোৰীত গাঁওবাসীয়ে নিজেই ভোটগ্ৰহণ কেন্দ্ৰ সজায়।

মধ্য প্ৰদেশৰ ডিণ্ডোৰীত ভোটগ্ৰহণ কেন্দ্ৰ

কৰ্ণাটক

কৰ্ণাটকৰ পশ্চিম আৰু দক্ষিণ অঞ্চলত পিভিটিজি জেনু কুৰুবা আৰু কোৰাগা সম্প্ৰদায়ৰ বাসস্থান। সাধাৰণ নিৰ্বাচনৰ পূৰ্বে মুখ্য নিৰ্বাচনী বিষয়া (চিইঅ’) কৰ্ণাটকৰ কাৰ্যালয়ে সমাজ আৰু জনজাতি কল্যাণ বিভাগৰ সহযোগত ভোটাৰ তালিকাত যোগ্য পিভিটিজিৰ ১০০% নামভৰ্তি নিশ্চিত কৰে। জিলা আৰু এচি পৰ্যায়ৰ জনজাতি কল্যাণ সমিতি গঠন কৰা হৈছিল যিয়ে সকলো পিভিটিজি সম্প্ৰদায়ৰ নামভৰ্তি নিশ্চিত কৰাৰ লগতে তেওঁলোকৰ মাজত নিৰ্বাচনী সজাগতা সৃষ্টিৰ বাবে নিয়মীয়াকৈ বৈঠক অনুষ্ঠিত কৰিছিল। পঞ্জীয়ন আৰু নিৰ্বাচনী অংশগ্ৰহণ বৃদ্ধিৰ বাবে এই অঞ্চলসমূহত নিৰ্বাচনী বিষয়াসকলে পৰিদৰ্শন কৰে। সমগ্ৰ জনসংখ্যাৰ ভিতৰত ৫৫,৮১৫টা পিভিটিজি আছে, ইয়াৰে ৩৯,৪৯৮টা ১৮ বছৰৰ ওপৰৰ আৰু এই সকলোবোৰ নিৰ্বাচনী তালিকাত পঞ্জীয়ন কৰা হৈছে।

এই পিভিটিজি ভোটাৰসকলক ভোটদানৰ দিনটোত ভোটদানৰ বাবে আকৰ্ষণ কৰাৰ প্ৰয়াসত জনজাতীয় বিষয়বস্তুৰ ওপৰত ৪০টা অনন্য ভোটকেন্দ্ৰ স্থাপন কৰা হয়।

কেৰালা

কেৰালাত পাঁচটা জনজাতীয় সম্প্ৰদায়ক পিভিটিজি হিচাপে শ্ৰেণীভুক্ত কৰা হৈছে। তেওঁলোক হ’ল কাছাৰগোড জিলাৰ কোৰাগা, মালাপ্পুৰম জিলাৰ নীলাম্বুৰ উপত্যকাৰ চোলানায়াকান, আট্টাপ্পাডী তথা পালাক্কাড জিলাৰ কুৰুম্বাৰ, পাৰম্বিকুলাম, পালাক্কাড আৰু থ্ৰিছুৰ জিলাৰ কাদাৰ, ৱায়নাড, কোঝিকোড, মালাপ্পুৰম আৰু পালাক্কাড জিলাৰ কট্টুনায়াকান। ২০২৪ চনৰ ৩১ মাৰ্চলৈকে পিভিটিজিৰ মুঠ জনসংখ্যা ৪৭৫০জন, ইয়াৰে ৩৮৫০জন লোকে বিশেষ ড্ৰাইভ আৰু পঞ্জীয়ন শিবিৰৰ জৰিয়তে ভোটাৰ তালিকাত নিজৰ নাম সফলতাৰে ভৰ্তি কৰিছে। ইয়াৰ ভিতৰত নিৰ্বাচনী সাক্ষৰতা ক্লাব আৰু নিৰ্বাচনী বিদ্যালয়ৰ জৰিয়তে ভোটাৰ সজাগতাৰ নিবিড় পদক্ষেপৰ লগতে ভোটগ্ৰহণৰ দিনটোত যাতায়তৰ ব্যৱস্থাও সুনিশ্চিত কৰা হয়।

কেৰালাৰ কুৰুম্বা জনজাতীয় ভোটাৰসকলে এক প্ৰেৰণাদায়ক কৃতিত্ব অৰ্জন কৰিলে। কেৰালাৰ চাইলেণ্ট উপত্যকাৰ মুক্কালি অঞ্চলৰ ভোটগ্ৰহণ কেন্দ্ৰত উপস্থিত হ’বলৈ প্ৰথমে ঘণ্টাৰ পিছত ঘণ্টা খোজ কাঢ়ি গৈ সুলভ বনাঞ্চলটো পালে আৰু তাৰ পৰাই তেওঁলোকৰ যাতায়তৰ সুবিধাৰ বাবে বাহনৰ ব্যৱস্থা কৰা হ’ল। ৮০-৯০ বছৰীয়া বহু জনজাতীয় ভোটাৰে গণতন্ত্ৰৰ প্ৰতি দায়বদ্ধতাৰ নিদৰ্শন দাঙি ধৰিলে আৰু বহুতৰে বাবে প্ৰেৰণা হৈ পৰিল। ৮১৭গৰাকী ভোটাৰৰ ভিতৰত ৪১৭গৰাকী মহিলা আছিল।

ত্ৰিপুৰা

ৰেয়াং ত্ৰিপুৰাৰ অন্যতম জনজাতীয় গোট যিয়ে বিচ্ছিন্নতাৰ ভাৱ প্ৰদৰ্শন কৰে। ধলাই, উত্তৰ, গোমতি, দক্ষিণ ত্ৰিপুৰা জিলাৰ দৰে ৰাজ্যৰ বিধানসভা সমষ্টিৰ বিভিন্ন স্থানত দুৰ্গম আৰু পাহাৰীয়া অঞ্চলত বৃহৎ সংখ্যক লোকে বাস কৰে। ৰেয়াং সম্প্ৰদায় বুলিও জনাজাত ব্ৰু সম্প্ৰদায়টোৱে মিজোৰাম ৰাজ্যৰ পৰা ত্ৰিপুৰা ৰাজ্যলৈ প্ৰব্ৰজন কৰি বৰ্তমান চৰকাৰে প্ৰদান কৰা কেইবাটাও পুনৰ সংস্থাপন স্থানত বসবাস কৰি আছে।

ওড়িশা

ওড়িশাত ১৩টা বিশেষভাৱে দুৰ্বল জনজাতি গোট (পিভিটিজি) বাস কৰে। এওঁলোকৰ নাম পৌৰী ভূঞা, জুৱাং, সৌৰা, লঞ্জিয়া সৌৰা, মানকিৰদিয়া, বীৰহোৰ, কুটিয়া কোণ্ডা, বণ্ডো, দিদৈ, লোধা, খৰিয়া, চুকুটীয়া ভুঞ্জিয়া, ডংগোৰিয়া খোণ্ড। ওড়িশাত তেওঁলোকৰ মুঠ জনসংখ্যা ২,৬৪,৯৭৪জন।

উল্লেখযোগ্য প্ৰচেষ্টা আৰু পঞ্জীয়ন অভিযানৰ জৰিয়তে নিৰ্বাচনী তালিকাত থকা সকলো ১,৮৪,২৭৪খন যোগ্য পিভিটিজিৰ ১০০% নামভৰ্তি সম্ভৱ হৈছে। নিৰ্বাচনী অংশগ্ৰহণৰ গুৰুত্ব সন্দৰ্ভত সময়ে সময়ে সজাগতামূলক কাৰ্যসূচী অনুষ্ঠিত কৰা হয় আৰু স্থানীয় উপভাষাত ভোটাৰ শিক্ষাৰ সামগ্ৰী প্ৰস্তুত কৰা হয়। বিশেষ পঞ্জীয়ন অভিযানৰ লগতে পৰম্পৰাগত লোককলা আৰু সম্প্ৰদায়ৰ সৈতে জড়িত বহুমুখী পদ্ধতিয়ে ১০০% পিভিটিজি নামভৰ্তি নিশ্চিত কৰাত সহায়ক হৈছে। পালা আৰু দস্কাথিয়াৰ দৰে সাংস্কৃতিক ৰূপৰ লগতে স্থানীয় ভাষাত পৰিবেশন কৰা ৰাজপথৰ নাটকেও ভোটাৰ শিক্ষা আৰু সজাগতাৰ বাবে শক্তিশালী মাধ্যম হিচাপে কাম কৰি আহিছে।

এই সম্প্ৰদায়সমূহক নিৰ্বাচনী প্ৰক্ৰিয়াৰ বিষয়ে জ্ঞান দিবলৈ পিভিটিজি অঞ্চলসমূহত ভ্ৰাম্যমাণ প্ৰদৰ্শনী বাহন চলোৱা হৈছিল আৰু ভোট প্ৰক্ৰিয়াৰ সৈতে পৰিচিত হ’বলৈ ২০ হাজাৰতকৈ অধিক পিভিটিজিয়ে ম’ক প’লত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। স্থানীয় উপভাষাত দেৱাল চিত্ৰকলাৰ অভিনৱ ধাৰণাটোৱে আশে-পাশে থকা অঞ্চলৰ সৌন্দৰ্য্য বৃদ্ধি কৰাই নহয়, “অনুগ্ৰহ কৰি ভোট দিয়ক” আৰু “মোৰ ভোট কিনিব নোৱাৰি” আদি শক্তিশালী বাৰ্তাও দিছিল।

ওড়িশাৰ পৌৰী ভূঞা জনজাতি (পিভিটিজি)ৰ ভোটাৰসকলে বোনাই জিলাৰ বিষয়াসকলৰ প্ৰচেষ্টা শক্তিশালী কৰি সাংস্কৃতিক অনুপ্ৰাণিত কাৰ্যসূচীৰ আয়োজন কৰে।

পিভিটিজি এলেকাত ৬৬৬টা থিম ভিত্তিক ভোটগ্ৰহণ কেন্দ্ৰ স্থাপন কৰি লজিষ্টিক বাধা আঁতৰাই তেওঁলোকৰ হাতৰ মুঠিত ভোটগ্ৰহণ প্ৰক্ৰিয়া নিশ্চিত কৰা হৈছে। আগন্তুক পৰ্যায়ত (পৰ্যায় ৪-৭) ৰাজ্যত ভোটগ্ৰহণ অনুষ্ঠিত হ’ব।

বিহাৰ

বিহাৰত মাল পাহাৰীয়া, সৌৰিয়া পাহাৰীয়া, পাহাৰীয়া, কোৰৱা আৰু বীৰহূৰকে ধৰি পাঁচটা পিভিটিজি সম্প্ৰদায় আছে। ৰাজ্যৰ দহখন জিলাত তেওঁলোকৰ জনসংখ্যা ৭৬৩১জন। ইয়াৰে ৩১৪৭জন যোগ্য লোকে ভোটাৰ হিচাপে নামভৰ্তি কৰে, যিটো উল্লেখযোগ্য ১০০%। চলি থকা নিৰ্বাচনত তেওঁলোকৰ অংশগ্ৰহণ বৃদ্ধিৰ বাবে ‘ভোটাৰ আপীল লেটাৰ’কে ধৰি এক ব্যাপক অভিযান আৰম্ভ কৰা হয়।

ঝাৰখণ্ড

ঝাৰখণ্ডত ৩২টা জনজাতীয় সংগঠন। ইয়াৰে ৯টা ক্ৰমে অসুৰ, বীৰহৰ, বীৰজিয়া, কোৰৱা, মাল পাহাৰীয়া, পাহাৰীয়া, সৌৰিয়া পাহাৰীয়া, বাইগা আৰু সাৱাৰ পিভিটিজিৰ অন্তৰ্গত। এছএছআৰ ২০২৪ৰ সময়ছোৱাত ঝাৰখণ্ডৰ পিভিটিজিৰ বাসস্থানত বিশেষ অভিযান চলোৱা হৈছিল, যিবোৰ বেছিভাগেই পাহাৰীয়া অঞ্চল। ইয়াৰ ফলত ৬,৯৭৯জনে মনোনয়ন লাভ কৰে। ১৮ বছৰৰ ওপৰৰ ১,৬৯,২৮৮টা যোগ্য পিভিটিজি এতিয়া ভোটাৰ তালিকাত পঞ্জীয়ন কৰা হৈছে। মুঠ পিভিটিজি জনসংখ্যা ২,৫৮,২৬৬ জন।

গুজৰাট

গুজৰাটৰ ১৫খন জিলাৰ কলঘা, কাঠোডী, কোতৱলীয়া, পধাৰ আৰু ছিদ্দি জনজাতি জনগোষ্ঠী পিভিটিজিৰ অন্তৰ্গত জনজাতি গোট। ৰাজ্যত যোগ্য পিভিটিজিৰ ১০০% পঞ্জীয়ন নিশ্চিত কৰা হৈছে। মুঠ ৮৬,৭৫৫গৰাকী ভোটাৰ তালিকাত পঞ্জীয়ন হৈছে। ২০২৪ চনৰ তৃতীয় পৰ্যায়ৰ সাধাৰণ নিৰ্বাচনত গুজৰাটত ভোটগ্ৰহণ চলি আছে।

তামিলনাডু

তামিলনাডুত ছটা পিভিটিজি আছে যথা কুট্টুনায়াকান, কোটা, কুৰুম্বা, ইৰুলাৰ, পানিয়ান, টোডা। তেওঁলোকৰ মুঠ জনসংখ্যা ২,২৬,৩০০জন। ১৮ বছৰৰ ওপৰৰ ১,৬২,০৪৯জন পিভিটিজিৰ ভিতৰত ১,৬১,৯৩২জন পঞ্জীয়নভুক্ত ভোটাৰ। ২৩খন জিলাত বিস্তৃত এক ব্যাপক অভিযানত কইম্বাটুৰ, নীলগিৰি আৰু তিৰুপথুৰৰ দৰে অঞ্চলত যথেষ্ট গুৰুত্ব দি পিভিটিজি অন্তৰ্ভুক্তিক অগ্ৰাধিকাৰ দিয়া হৈছে।

উৎসাহী ভোটাৰসকলে ঘন অৰণ্য, জলপথ আদি বিভিন্ন উপায়েৰে ভোটগ্ৰহণ কেন্দ্ৰত উপস্থিত হৈ লোকসভা নিৰ্বাচনত অংশগ্ৰহণ নিশ্চিত কৰে।

ছত্তীশগড়

ছত্তীশগড়ত পাঁচটা পিভিটিজি পোৱা যায় যাৰ মুঠ জনসংখ্যা ১,৮৬,৯১৮জন। ৰাজ্যৰ ১৮খন জিলাত বিয়পি থকা তেওঁলোকৰ নাম আবুঝমাদিয়া, বাইগা, বীৰহৰ, কামাৰ আৰু পাহাৰী কোৰৱা। ১৮ বছৰৰ ওপৰৰ লোকৰ সংখ্যা ১,২০,৬৩২জন আৰু এই আটাইকেইজনেই ভোটাৰ তালিকাত নাম পঞ্জীয়ন কৰিছে।

পিভিটিজিৰ নিৰ্বাচনী অংশগ্ৰহণ বৃদ্ধিৰ বাবে কেইবাটাও পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা হৈছে। ইয়াৰ ভিতৰত গৰিয়াবন্দত ভোটাৰ শিক্ষা অভিযান, কাংকেৰত অতিৰিক্ত যান-বাহন নিয়োগ আৰু কবীৰ্ধম জিলাত বাইগা জনজাতীয় থিমৰ অধীনত পৰিৱেশ অনুকূল ভোটকেন্দ্ৰ স্থাপন আৰু দীৰ্ঘস্থায়ী নিৰ্বাচনৰ দিশত এক পদক্ষেপ হিচাপে সজাবৰ বাবে বাঁহ, ফুল, পাত আদিৰ দৰে প্লাষ্টিকমুক্ত প্ৰাকৃতিক উপাদানৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

এক উল্লেখযোগ্য সাফল্যত, ১০০% মহাকাব্যিক কাৰ্ড বিতৰণ নিশ্চিত কৰা হয় আৰু মহাসমুন্দ জিলাত “চুনাই মাদৈ” উৎসৱ উদযাপনে জনজাতিসমূহৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰাত সহায় কৰে।

ৰাজনন্দগাঁৱৰ কবীৰ্ধম জিলাৰ পৰিৱেশ অনুকূল ভোটগ্ৰহণ কেন্দ্ৰ।

মহাসমুন্দ পিচি - গাঁও কুলহাদিঘাট, জিলা গৰিয়াবন্দ - কমাৰ পিভিটিজি

পৃষ্ঠভূমি

ভাৰতত জনজাতীয় জনসংখ্যা ৮.৬ শতাংশ। ইয়াৰ ভিতৰত আছে ৭৫টা জনজাতীয় গোট যি বিশেষভাৱে দুৰ্বল জনজাতি গোট (পিভিটিজি)। পূৰ্বতে দুৰ্গম অঞ্চলত নতুন ভোটকেন্দ্ৰ সৃষ্টি কৰি বৃহত্তৰ পৰিসৰত পিভিটিজি সামৰি লোৱা হৈছে। বিগত ১১খন ৰাজ্যিক বিধানসভাৰ নিৰ্বাচনত ১৪টা পিভিটিজি সম্প্ৰদায় ক্ৰমে কমাৰ, ভুঞ্জিয়া, বাইগা, পাহাৰী কোৰৱা, আবুঝমড়িয়া, বীৰহৰ, সহৰিয়া, ভৰিয়া, চেঞ্চু, কোলাম, থোটি, কণ্ডাৰেড্ডি, জেনু কুৰুবা আৰু কোৰাগাৰ পৰা প্ৰায় ৯ লাখ যোগ্য ভোটাৰ আছিল।

নিৰ্বাচন আয়োগৰ বিশেষ প্ৰচেষ্টাই এই ৰাজ্যসমূহত পিভিটিজিৰ ১০০% নামভৰ্তি নিশ্চিত কৰে।

**********

DK/RP