ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં પીવીટીજી (ખાસ કરીને નબળા આદિવાસી જૂથો) સમુદાયો અને અન્ય આદિવાસી જૂથોને સામેલ કરવા માટે છેલ્લાં બે વર્ષ દરમિયાન ઇસીઆઈનાં પ્રયાસોને ફળ મળ્યું છે, જેમાં વિવિધ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોનાં આદિવાસી જૂથો મતદાન મથકો પર સામાન્ય ચૂંટણી (GE) 2024નાં પ્રથમ અને બીજા તબક્કામાં ઉત્સાહપૂર્વક ભાગ લઇ રહ્યાં છે. એક ઐતિહાસિક પગલામાં ગ્રેટ નિકોબારની શોમ્પેન જનજાતિએ સામાન્ય ચૂંટણીમાં પ્રથમ વખત મતદાન કર્યું હતું.

ભારતીય ચૂંટણી પંચે ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં પીવીટીજીના સમાવેશ અંગે સભાન હોવાને કારણે છેલ્લા બે વર્ષમાં તેમની મતદાર તરીકે નોંધણી અને મતદાન પ્રક્રિયામાં ભાગીદારી માટે વિશેષ પ્રયાસો કર્યા હતા. મતદારયાદીને અપડેટ કરવા માટે ખાસ સંક્ષિપ્ત સુધારણા દરમિયાન, મતદાર યાદીમાં સમાવેશ માટે જ્યાં પી.વી.ટી.જી. રહે છે તે ચોક્કસ રાજ્યોમાં વિશેષ આઉટરીચ શિબિરો યોજવામાં આવી હતી. અત્રે ઉલ્લેખનીય છે કે, નવેમ્બર, 2022માં પૂણે ખાતે યોજાયેલી પત્રકાર પરિષદ દરમિયાન સ્પેશ્યલ સમરી રિવિઝન 2023નાં રાષ્ટ્રીય સ્તરનાં શુભારંભ પ્રસંગે સીઇસી શ્રી રાજીવ કુમારે પીવીટીજીને દેશનાં ગૌરવશાળી મતદાતાઓ તરીકે નોંધણી કરવા અને સશક્ત બનાવવા માટે પંચની કેન્દ્રિત પહોંચ અને હસ્તક્ષેપો પર ભાર મૂક્યો હતો.

પીવીટીજી- સાંસદની બૈગા જાતિ અને મહાન નિકોબારની શોમ્પેન આદિજાતિ

અમુક રાજ્યોમાંથી સ્નેપશોટ

મધ્ય પ્રદેશ

રાજ્યમાં બૈગા, ભારિયા અને સહરિયા એમ કુલ ત્રણ પીવીટીજી છે. 23 જિલ્લાની કુલ 991613ની વસ્તીમાંથી 637681 નાગરિકો 18+ નાગરિકો લાયક છે અને તમામ મતદારયાદીમાં નોંધાયેલા છે. રાજ્યમાં બે તબક્કાના મતદાનમાં વહેલી સવારે મતદાન મથક પર પહોંચીને મતદાન કરવા માટે પોતાના વારાની રાહ જોતા અને લોકશાહીના મહાપર્વમાં પોતાની ભાગીદારી સુનિશ્ચિત કરતા બૈગા અને ભરિયા જાતિના મતદારોમાં ભારે ઉત્સાહ જોવા મળ્યો હતો.

આદિવાસી થીમ આધારિત મતદાન મથકો પણ મતદાન મથકો પર આદિવાસી જૂથોને આવકારવા માટે તૈયાર કરવામાં આવ્યા હતા, જેમાં ડિંડોરીના ગ્રામજનો, સાંસદે મતદાન મથકોને જાતે શણગાર્યા હતા.

ડિંડોરીમાં મતદાન મથક, એમ.પી.

કર્ણાટક

કર્ણાટકના પશ્ચિમ અને દક્ષિણ પ્રદેશોમાં પીવીટીજી જેનુ કુરુબા અને કોરાગાનું ઘર છે. સામાન્ય ચૂંટણીઓ પૂર્વે, સીઇઓ કર્ણાટકની કચેરીએ સામાજિક અને આદિજાતિ કલ્યાણ વિભાગો સાથે મળીને 100% લાયક પીવીટીજીની નોંધણી સુનિશ્ચિત કરી હતી. જિલ્લા અને એસી કક્ષાની આદિજાતિ કલ્યાણ સમિતિઓની રચના કરવામાં આવી હતી. જે તમામની નોંધણી સુનિશ્ચિત કરવા અને તમામ પી.વી.ટી.જી.માં ચૂંટણી જાગૃતિ લાવવા માટે નિયમિતપણે મળતા હતા. ચૂંટણી અધિકારીઓએ નોંધણી અને ચૂંટણીની ભાગીદારી વધારવા માટે આ વિસ્તારોની મુલાકાત લીધી છે. સમગ્ર વસ્તીમાં 55,815 પીવીટીજી છે, તેમાંથી 18+ 39,498 છે અને તમામ મતદાર યાદીમાં નોંધાયેલા છે

ચૂંટણીના દિવસે આ મતદારોને મતદાન તરફ ખેંચવાના પ્રયાસરૂપે 40 મતદાન મથકો અનન્ય આદિવાસી થીમમાં સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે.

કેરળ

કેરળમાં, પાંચ સમુદાયોને પીવીટીજી તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યા છે. તેમાં કસારાગોડ જિલ્લાનો કોરાગા, નિલમબુર ખીણનો ચોલાનાઇકયાન, મલપ્પુરમ જિલ્લો, અટ્ટાપ્પડીનો કુરુમ્બર, પલક્કડ જિલ્લો, પલક્કડ અને થ્રિસુર જિલ્લાઓ, પરમ્બિકુલમના કાદર, પલક્કડ અને થ્રિસુર જિલ્લાઓ, વાયનાડના કટ્ટુનાયકન, કોઝિકોડ, મલપ્પુરમ અને પલક્કડ જિલ્લાઓનો સમાવેશ થાય છે. 31 માર્ચ, 2024 સુધીમાં તેમની કુલ વસ્તી 4750 છે, જેમાંથી 3850 લોકોએ ખાસ ઝુંબેશ અને નોંધણી શિબિરો દ્વારા મતદાર યાદીમાં સફળતાપૂર્વક નોંધણી કરાવી હતી. મતદાર સાક્ષરતા ક્લબ અને ચુનાવ પાઠશાળાઓ દ્વારા સુવિધા આપવામાં આવેલી સઘન મતદાર જાગૃતિ પહેલની સાથે મતદાનના દિવસે પરિવહન માટેની જોગવાઈ સુનિશ્ચિત કરવામાં આવી હતી.

કુરુમ્બા આદિવાસી મતદાતાઓએ એક પ્રેરણાદાયી સિદ્ધિ હાંસલ કરી હતી, જેઓ કલાકો સુધી પગપાળા ચાલીને સુલભ વન વિસ્તાર સુધી પહોંચ્યા હતા, જ્યાં કેરળની સાયલન્ટ વેલીના મુક્કાલી વિસ્તારમાં મતદાન મથકો સુધી તેમના પરિવહનની સુવિધા માટે વાહનો પૂરા પાડવામાં આવ્યા હતા. 80 અને 90 વર્ષની વયના ઘણા આદિજાતિ મતદારોએ લોકશાહી પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતા અને ઘણા લોકો માટે પ્રેરણાનું ઉદાહરણ પૂરું પાડ્યું છે. 817 મતદારોમાં 417 મહિલાઓ હતી.

ત્રિપુરા

રિયાંગ ત્રિપુરાના આદિવાસી જૂથોમાંનું એક છે, જે એકલા-એકલા ભાવનાનું પ્રદર્શન કરે છે. તેઓ મોટી સંખ્યામાં રાજ્યનાં વિધાનસભા મતવિસ્તારો ધરાવે છે, જે ધલાઇ, ઉત્તર, ગોમતી અને દક્ષિણ ત્રિપુરા જિલ્લાઓ જેવા અંતરિયાળ અને પર્વતીય વિસ્તારોનાં વિવિધ સ્થળોએ વસે છે. બ્રુ સમુદાય, જે રિયાંગ સમુદાય તરીકે પણ ઓળખાય છે, મિઝોરમ રાજ્યમાંથી ત્રિપુરા રાજ્યમાં સ્થળાંતર િત થયો હતો અને હવે તે સરકાર દ્વારા પૂરા પાડવામાં આવેલા કેટલાક પુનર્વસન સ્થળોએ રહે છે.

ઓડિશા

ઓડિશામાં 13 ખાસ કરીને નબળા આદિવાસી જૂથો (પીવીટીજી) છે, જેમાં પૌડી ભુઇયા, જુઆંગ, સૌરા, લાંજિયા સૌરા, માનકિર્દિયા, બિરહોર, કુતિયા કોંધા, બોન્ડો, દિદાયી, લોઢા, ખારિયા, ચુકુટિયા ભુંજિયા, ડોંગોરિયા ખોંડની કુલ વસ્તી 2,64,974 છે.

નોંધપાત્ર પ્રયાસો અને નોંધણી ઝુંબેશ સાથે તમામ 1,84,274 લાયક પીવીટીજીની 100 ટકા નોંધણી હાંસલ કરવામાં આવી છે. ચૂંટણીની ભાગીદારીના મહત્વ પર સમયાંતરે જાગૃતિ પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવામાં આવી હતી અને સ્થાનિક બોલીઓમાં મતદાર શિક્ષણની સામગ્રી બનાવવામાં આવી હતી. વિશેષ નોંધણી ઝુંબેશની સાથે સાથે પરંપરાગત લોકકલાઓ અને સામુદાયિક જોડાણને સમાવતી બહુમુખી પ્રતિભા ધરાવતો બહુમુખી અભિગમ 100% પીવીટીજી નોંધણી સુનિશ્ચિત કરવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. પાલા અને દસકાઠિયા જેવા સાંસ્કૃતિક સ્વરૂપોની સાથે સ્થાનિક ભાષાઓમાં ભજવાતાં શેરી નાટકોએ મતદાતાઓના શિક્ષણ અને જાગૃતિ માટે શક્તિશાળી માધ્યમો તરીકે સેવા આપી છે.

સમુદાયોને ચૂંટણી પ્રક્રિયા વિશે શિક્ષિત કરવા માટે પીવીટીજી વિસ્તારોમાં મોબાઇલ નિદર્શન વાહનો તૈનાત કરવામાં આવ્યા હતા અને 20,000 થી વધુ પીવીટીજીએ મતદાન પ્રક્રિયાથી પરિચિત થવા માટે મોક પોલમાં ભાગ લીધો હતો. સ્થાનિક બોલીઓમાં વોલ પેઇન્ટિંગ્સ રાખવાના આ નવતર વિચારથી આસપાસના વાતાવરણમાં સૌંદર્યશાસ્ત્રનો ઉમેરો થયો હતો એટલું જ નહીં, પરંતુ "ખાતરી માટે મત આપો" અને "મારો મત ખરીદી શકાતો નથી" જેવા સશક્ત સંદેશાઓને પણ બોલાવ્યા હતા.

ઓડિશામાં પૌડી ભુયાન જનજાતિ (પીવીટીજી)ના મતદારોએ બોનાઈ જિલ્લાના અધિકારીઓના પ્રયત્નોથી સશક્ત બનીને સાંસ્કૃતિક રીતે પ્રેરિત કાર્યક્રમો યોજ્યા હતા.

666 થીમ આધારિત મતદાન મથકો તેમના વિસ્તારોમાં સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે, જે લોજિસ્ટિક અવરોધોને દૂર કરે છે અને તેમની પહોંચની અંદર મતદાન પ્રક્રિયાસુનિશ્ચિત કરે છે. રાજ્યમાં આગામી તબક્કા (તબક્કો 4-7)માં મતદાન થવાનું છે.

બિહાર

બિહારમાં, માલ પહાડિયા, સૌરિયા પહરિયા, પહાડિયા, કોરવા અને બિરહોર સહિત પાંચ પીવીટીજી, દસ જિલ્લાઓમાં 7631 ની વસ્તી ધરાવે છે. પાત્રતા ધરાવતા 3147 મતદાતાઓની નોંધપાત્ર 100% નોંધણી સાથે, ચાલુ ચૂંટણીઓમાં તેમની ભાગીદારી વધારવા માટે 'મટદાટા અપીલ પત્ર' સહિત એક વ્યાપક અભિયાન શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું.

ઝારખંડ

ઝારખંડમાં 32 આદિવાસી જૂથો છે, જેમાંથી 9 આદિવાસી જૂથો અસુર, બિરહોર, બિરજિયા, કોરવા, માલ પહરિયા, પહાડિયા, સૌરિયા પહરિયા, બૈગા અને સાવર જેવા પીવીટીજી સાથે જોડાયેલા છે. એસએસઆર 2024 દરમિયાન, ઝારખંડમાં પીવીટીજીના રહેઠાણ વિસ્તારોમાં ખાસ ઝુંબેશ હાથ ધરવામાં આવી હતી, જે મોટાભાગે પર્વતીય વિસ્તારો છે, જેના પરિણામે 6,979 નોંધણી થઈ હતી, જેમાં કુલ 1,69,288 પાત્ર 18+ પીવીટીજી હવે મતદાર યાદીમાં નોંધાયેલા છે. પીવીટીજીની કુલ વસ્તી 2,58,266 છે.

ગુજરાત

કોલઘા, કાઠોડી, કોતવાલિયા, પદ્ધર, સિદ્દી એ ગુજરાતના ૧૫ જિલ્લાઓમાં પી.વી.ટી.જી.ના આદિવાસી જૂથો છે. રાજ્યમાં પાત્રતા ધરાવતી પીવીટીજીનું 100 ટકા રજિસ્ટ્રેશન સુનિશ્ચિત કરવા માટે મતદાર યાદીમાં કુલ 86,755 નોંધાયેલા છે. ગુજરાતમાં સામાન્ય ચૂંટણી 2024ના ત્રીજા તબક્કામાં મતદાન થવાનું છે.

તમિલનાડુ

તામિલનાડુમાં કુત્તુનાયકન, કોટા, કુરુમ્બા, ઇરુલાર, પાણીયાન, ટોડા એમ છ પીવીટીજી છે, જેની કુલ વસ્તી 2,26,300 છે. 1,62,049 18+ લાયક પીવીટીજીમાંથી 1,61,932 નોંધાયેલા મતદારો છે. 23 જિલ્લાઓમાં ફેલાયેલી એક વ્યાપક ઝુંબેશમાં કોઇમ્બતૂર, નીલગિરિ અને તિરુપથુર જેવા પ્રદેશો પર નોંધપાત્ર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને પીવીટીજી (PVTG)ના સમાવેશને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવી છે.

ઉત્સાહી મતદારોએ ગાઢ જંગલ, જળમાર્ગો વગેરેમાંથી પસાર થઈને વિવિધ માધ્યમો દ્વારા મતદાન મથકે પહોંચીને લોકસભાની ચૂંટણીમાં પોતાની ભાગીદારી સુનિશ્ચિત કરી હતી.

છત્તીસગઢ

1,86,918 ની સંયુક્ત વસ્તી સાથે, પાંચ પીવીટીજી છત્તીસગઢમાં અબુઝમડિયા, બૈગા, બિરહોર, કમાર અને પહાડી કોરવા મળી આવે છે, જે 18 જિલ્લાઓમાં ફેલાયેલા છે. 18+ મતદારોની સંખ્યા 1,20,632 છે અને તમામ મતદાર યાદીમાં નોંધાયેલા છે.

ગારિયાબંદમાં મતદાર શિક્ષણ ઝુંબેશ, કાંકેરમાં વધારાના વાહનોની તૈનાતી અને બૈગા આદિવાસી થીમ હેઠળ કબીરધામ જિલ્લામાં ઇકો ફ્રેન્ડલી મતદાન મથકોની સ્થાપના અને ટકાઉ ચૂંટણી તરફના પગલા તરીકે સુશોભન માટે પ્લાસ્ટિક મુક્ત કુદરતી સામગ્રી જેવી કે વાંસ, ફૂલો, પાંદડા જેવી પ્લાસ્ટિક મુક્ત કુદરતી સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવા સહિતના અનેક પગલાં લેવામાં આવ્યા છે.

એક નોંધપાત્ર સિદ્ધિમાં, 100% મહાકાવ્ય કાર્ડ વિતરણની ખાતરી કરવામાં આવી હતી અને મહાસમુંદ જિલ્લામાં "ચુનાઇ મડાઇ" તહેવારની ઉજવણીએ આદિજાતિઓ સાથે જોડાણ સ્થાપિત કરવામાં મદદ કરી હતી.

રાજનાંદગાંવ પીસીના કબીરધામ જિલ્લામાં ઇકો ફ્રેન્ડલી મતદાન મથક.

મહાસમુંદ પીસી - કુલ્હડીઘાટ વિલેજ, ડિસ્ટ ગારિયાબંદ - કમર પ્રા.લિ.

પાર્શ્વ ભાગ

ભારતમાં 8.6 ટકા આદિવાસી વસ્તી છે, જેમાં આદિવાસીઓના 75 જૂથોનો સમાવેશ થાય છે, જે ખાસ કરીને નબળા આદિવાસી જૂથો (પીવીટીજી) છે. અગાઉ દુર્ગમ વિસ્તારોમાં નવા પોલિંગ બૂથના સ્થાનને કારણે મોટા પાયે પીવીટીજીનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. છેલ્લી 11 રાજ્ય વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં કમર, ભુંજિયા, બૈગા, પહાડી કોરવા, અબુઝમડિયા, બિરહોર, સહરિયા, ભારિયા, ચેન્ચુ, કોલમ, થોટી, કોંડારેડ્ડી, જેનુ કુરુબા અને કોરાગા જેવા 14 પીવીટીજી સમુદાયોના આશરે 9 લાખ મતદારો હતા. કમિશનના વિશેષ પ્રયાસોએ તે રાજ્યોમાં પીવીટીજીની 100% નોંધણી સુનિશ્ચિત કરી હતી.

AP/GP/JD

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com