પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે મંજૂરી આપી ધ વર્ષ 2023-24થી 2027-28 સુધીનાં પાંચ વર્ષનાં ગાળા માટે રૂ. 150 કરોડનાં એક વખતનાં અંદાજપત્રીય સમર્થન સાથે ભારતમાં હેડક્વાર્ટર્સ સાથે ઇન્ટરનેશનલ બિગ કેટ એલાયન્સ (આઇબીસીએ)ની સ્થાપના કરવી.

વાઘ, અન્ય બિગ કેટ્સ અને તેની ઘણી લુપ્તપ્રાય પ્રજાતિઓના સંરક્ષણમાં ભારતની અગ્રણી ભૂમિકાને સ્વીકારીને પ્રધાનમંત્રીએ વૈશ્વિક વાઘ દિવસ, 2019નાં રોજ તેમનાં સંબોધન દરમિયાન એશિયામાં શિકાર પર અંકુશ લગાવવા માટે વૈશ્વિક નેતાઓનાં જોડાણની અપીલ કરી હતી. તેમણે 9 એપ્રિલ, 2023ના રોજ ભારતના પ્રોજેક્ટ ટાઇગરના 50 વર્ષની ઉજવણીના પ્રસંગે આ વાતનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો અને ઔપચારિક રીતે આંતરરાષ્ટ્રીય બિગ કેટ એલાયન્સ શરૂ કરવાની જાહેરાત કરી હતી, જેનો ઉદ્દેશ બિગ કેટ્સ અને લેન્ડસ્કેપ્સના ભવિષ્યને સુરક્ષિત કરવાનો છે. ભારતમાં વિકસિત થયેલી પથપ્રદર્શક અને લાંબા સમયથી ચાલતી વાઘ અને અન્ય બિગ કેટ્સની જાળવણીની સારી પદ્ધતિઓનું અન્ય ઘણાં દેશોમાં અનુકરણ થઈ શકે છે.

સાત બિગ કેટ્સમાં વાઘ, સિંહ, ચિત્તો, સ્નો લેપર્ડ, પુમા, જગુઆર અને ચીતાનો સમાવેશ થાય છે, આ પાંચ બિગ કેટ્સમાંથી વાઘ, સિંહ, ચિત્તો, સ્નો લેપર્ડ અને ચિત્તા ભારતમાં જોવા મળે છે.

ઇન્ટરનેશનલ બિગ કેટ એલાયન્સની કલ્પના 96 બિગ કેટ્સની રેન્જ ધરાવતા દેશોના મલ્ટિ-કન્ટ્રી, મલ્ટિ-એજન્સી ગઠબંધન તરીકે કરવામાં આવી છે, જેમાં બિગ કેટ્સના સંરક્ષણમાં રસ ધરાવતા નોન-રેન્જ દેશો, સંરક્ષણ ભાગીદારો અને બિગ કેટ્સના સંરક્ષણના ક્ષેત્રમાં કામ કરતા વૈજ્ઞાનિક સંગઠનો ઉપરાંત બિગ કેટ્સના હિતમાં ફાળો આપવા ઇચ્છુક બિઝનેસ જૂથો અને કોર્પોરેટ્સ, નેટવર્ક સ્થાપિત કરવા અને કેન્દ્રિત રીતે સુમેળ વિકસાવવા માટે એક સામાન્ય મંચ પર લાવી શકાય છે, જેથી એક કેન્દ્રીકૃત ભંડાર એક સામાન્ય મંચ પર લાવી શકાય. સફળ પદ્ધતિઓ અને કર્મચારીઓ, નાણાકીય સહાય દ્વારા સમર્થિત છે, જેનો ઉપયોગ બિગ કેટ્સની વસ્તીમાં ઘટાડાને રોકવા અને વલણને વિપરીત કરવા માટે ક્ષેત્રમાં સંરક્ષણ એજન્ડાને મજબૂત કરવા માટે કરી શકાય છે. રેન્જ દેશો અને અન્યોને એક સમાન મંચ પર લાવવા માટે, બિગ કેટ્સના એજન્ડા પર નેતૃત્વની સ્થિતિમાં આ એક નિદર્શનાત્મક પગલું હશે.

આઇબીસીએનો ઉદ્દેશ સંરક્ષણ એજન્ડાને આગળ વધારવામાં પારસ્પરિક લાભ માટે દેશો વચ્ચે પારસ્પરિક સહકાર સ્થાપિત કરવાનો છે. આઇબીસીએ વિવિધ ક્ષેત્રોમાં વિસ્તૃત આધાર સ્થાપિત કરવા અને જોડાણો સ્થાપિત કરવા માટે બહુઆયામી અભિગમ ધરાવે છે અને જ્ઞાનની વહેંચણી, ક્ષમતા નિર્માણ, નેટવર્કિંગ, હિમાયત, નાણાં અને સંસાધનોને ટેકો, સંશોધન અને ટેકનિકલ સપોર્ટ, શિક્ષણ અને જાગૃતિમાં મદદરૂપ થશે. ટકાઉ વિકાસ અને આજીવિકા સુરક્ષા માટે મેસ્કોટ તરીકે બિગ કેટ્સ સાથે, ભારત અને બિગ કેટ્સની શ્રેણીના દેશો પર્યાવરણીય સ્થિતિસ્થાપકતા અને આબોહવા પરિવર્તનના શમન પર મુખ્ય પ્રયત્નો શરૂ કરી શકે છે, જ્યારે એક એવા ભવિષ્યનો માર્ગ મોકળો કરી શકે છે જ્યાં કુદરતી ઇકોસિસ્ટમ્સ સતત ખીલતી રહે છે, અને આર્થિક અને વિકાસ નીતિઓમાં કેન્દ્રીયતા પ્રાપ્ત કરે છે.

આઇબીસીએએ ગોલ્ડ સ્ટાન્ડર્ડ બિગ કેટ્સની સંરક્ષણ પદ્ધતિઓનાં વિસ્તૃત પ્રસાર માટે સહયોગી પ્લેટફોર્મ મારફતે સમન્વયની કલ્પના કરી છે, ટેકનિકલ જાણકારી અને ભંડોળનાં ભંડોળનાં કેન્દ્રીય સામાન્ય ભંડારની સુલભતા પ્રદાન કરે છે, હાલની પ્રજાતિઓ-વિશિષ્ટ આંતરસરકારી પ્લેટફોર્મ્સ, નેટવર્ક અને સંરક્ષણ અને સંરક્ષણ પર આંતરરાષ્ટ્રીય પહેલોને મજબૂત કરે છે તથા આપણાં ઇકોલોજીકલ ભવિષ્યને સુરક્ષિત કરવામાં અને આબોહવામાં ફેરફારની વિપરીત અસરોને ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.

આઇબીસીએના માળખામાં વિવિધ ક્ષેત્રોમાં વિસ્તૃત આધાર સ્થાપિત કરવા અને જોડાણો સ્થાપિત કરવા માટે બહુઆયામી અભિગમ અપનાવવામાં આવશે અને જ્ઞાનની વહેંચણી, ક્ષમતા નિર્માણ, નેટવર્કિંગ, હિમાયત, નાણાં અને સંસાધનોને ટેકો, સંશોધન અને ટેકનિકલ સહાય, નિષ્ફળતાઓ સામે વીમો, શિક્ષણ અને જાગૃતિમાં અનેક વખત મદદ મળશે. રેન્જના દેશોમાં બ્રાન્ડ એમ્બેસેડર આ વિચારને આગળ ધપાવવામાં મોટી ભૂમિકા ભજવશે અને સમગ્ર પ્રક્રિયામાં મહત્વપૂર્ણ હિતધારકો એવા યુવાનો અને સ્થાનિક સમુદાયો સહિત લોકો વચ્ચે બિગ કેટ કન્ઝર્વેશન-કેમ્પેઇનને સુનિશ્ચિત કરવા માટે પ્રોત્સાહન આપશે. સહયોગી કાર્યલક્ષી અભિગમ અને પહેલો મારફતે દેશની આબોહવા નેતૃત્વની ભૂમિકા, જે આઇબીસીએ પ્લેટફોર્મ મારફતે ગ્રીન ઇકોનોમી પ્રોજેક્ટ્સને વધારવા તરફ દોરી જાય છે. આમ, બિગ કેટ જોડાણના સભ્યોમાં પ્રોત્સાહન સક્ષમ ભાગીદારોના સંરક્ષણ અને સમૃદ્ધિના ચહેરાને બદલી શકે છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય બીગ કેટ એલાયન્સ સંપૂર્ણ અને સર્વસમાવેશક સંરક્ષણ પરિણામો હાંસલ કરવા માટે સ્થાયી વિકાસ લક્ષ્યાંકો (એસડીજી) સાથે જૈવવિવિધતા નીતિઓને સંકલિત કરવાના મહત્વને ઓળખે છે. ઉપરોક્ત નીતિગત પહેલોની હિમાયત કરે છે, જે જૈવવિવિધતાના સંરક્ષણના પ્રયાસોને સ્થાનિક જરૂરિયાતો સાથે સાંકળી લે છે અને આઇબીસીએના સભ્ય દેશોની અંદર સંયુક્ત રાષ્ટ્ર એસડીજીની પ્રાપ્તિમાં યોગદાન આપે છે. પ્રાદેશિક નીતિઓ અને વિકાસ આયોજન પ્રક્રિયાઓમાં જૈવવિવિધતાને સંકલિત કરવા માટે વિવિધ ક્ષેત્રોમાં જૈવવિવિધતાને મુખ્ય પ્રવાહમાં લાવવી; જેમાં કૃષિ, વનીકરણ, પ્રવાસન અને માળખાગત વિકાસ સામેલ છે. જમીનના ઉપયોગની સ્થાયી પદ્ધતિઓ, રહેઠાણની પુનઃસ્થાપનાની પહેલો અને ઇકોસિસ્ટમ-આધારિત અભિગમોને પ્રોત્સાહન આપવું જે જૈવવિવિધતાના સંરક્ષણને ટેકો આપે છે અને આબોહવામાં પરિવર્તન, ખાદ્ય સુરક્ષા, સ્વચ્છ પાણી અને ગરીબી નિવારણ સાથે સંબંધિત એસડીજીમાં પ્રદાન કરે છે.

આઇબીસીએના શાસનમાં સભ્યોની એસેમ્બલી, સ્થાયી સમિતિ અને એક સચિવાલયનો સમાવેશ થાય છે, જેનું હેડ ક્વાર્ટર ભારતમાં છે. સમજૂતીનું માળખું (કાયદા)નો મુસદ્દો મુખ્યત્વે આંતરરાષ્ટ્રીય સૌર ગઠબંધન (આઇએસએ)ની પેટર્ન પર તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે અને તેને આંતરરાષ્ટ્રીય સંચાલન સમિતિ (આઇએસસી) દ્વારા અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવશે. આઈએસએ અને ભારત સરકારની તર્જ પર તૈયાર કરવામાં આવેલી યજમાન દેશ સમજૂતી. સ્થાપક સભ્ય દેશોના નામાંકિત રાષ્ટ્રીય કેન્દ્રબિંદુઓ સાથે સંચાલન સમિતિની રચના કરવામાં આવશે. વિધાનસભાની બેઠક દરમિયાન આઇબીસીએ તેના પોતાના ડીજીની નિમણૂક ન કરે ત્યાં સુધી એમઓઇએફસીસી દ્વારા આઇબીસીએ સચિવાલયના વચગાળાના વડા તરીકે ડીજીની નિમણૂક કરવામાં આવે છે. મંત્રીમંડળીય સ્તરે આઈબીસીએ એસેમ્બલીની અધ્યક્ષતા રાષ્ટ્રપતિ, એચ.એમ.ઈ.એફ.સી.સી.સી., ગોલ કરશે.

આઇબીસીએને પાંચ વર્ષ (2023-24થી 2027-28) માટે ભારત સરકારનું પ્રારંભિક રૂ. 150 કરોડનું સમર્થન મળ્યું છે. સંવર્ધિત કોર્પસ, દ્વિપક્ષીય અને બહુપક્ષીય એજન્સીઓ તરફથી પ્રદાન માટે; અન્ય ઉચિત સંસ્થાઓ અને જાહેર ક્ષેત્રની સંસ્થાઓ, રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય સંસ્થાઓ અને દાતા સંસ્થાઓ પાસેથી નાણાકીય સહાય એકત્ર િત કરવાની દિશામાં આગળ વધવાની દિશામાં આગળ વધવામાં આવશે.

આ જોડાણ કુદરતી સંસાધનોના સ્થાયી ઉપયોગની ખાતરી આપે છે અને આબોહવામાં પરિવર્તનને કારણે ઉદ્ભવતા પડકારોને ઘટાડે છે. બિગ કેટ્સ અને તેમના રહેઠાણોની સુરક્ષા દ્વારા, આઇબીસીએ કુદરતી આબોહવા અનુકૂલન, પાણી અને ખાદ્ય સુરક્ષા અને આ ઇકોસિસ્ટમ્સ પર નિર્ભર હજારો સમુદાયોની સુખાકારીમાં ફાળો આપે છે. આઇબીસીએ પારસ્પરિક લાભ માટે વિવિધ દેશો વચ્ચે સહકાર સ્થાપિત કરશે અને લાંબા ગાળાનાં સંરક્ષણ એજન્ડાને આગળ વધારવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ પ્રદાન કરશે.

YP/GP

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com