ଏକ ଐତିହାସିକ ନିଷ୍ପତ୍ତି କ୍ରମେ ଆଜି ଲୋକସଭାରେ ପ୍ରେସ୍ ଏବଂ ପତ୍ରିକା ପଞ୍ଜୀକରଣ ବିଧେୟକ, ୨୦୨୩ ପାରିତ ହୋଇଛି, ଯାହାକି ଉପନିବେଶ କାଳର ପ୍ରେସ୍ ଏବଂ ପୁସ୍ତକ ପଞ୍ଜୀକରଣ ଆଇନ, ୧୮୬୭ର  ସ୍ଥାନରେ ଲାଗୁ ହେବ। ଏଥିପୂର୍ବରୁ  ମୌସୁମୀ ଅଧିବେଶନରେ ନୂଆ ବିଧେୟକ ରାଜ୍ୟସଭାରେ ପାରିତ ହୋଇସାରିଥିଲା।

ନୂତନ ବିଧେୟକ – ପ୍ରେସ୍ ଏବଂ ପତ୍ରିକା ପଞ୍ଜୀକରଣ ବିଧେୟକ , ୨୦୨୩ କୌଣସି ଶାରୀରିକ ଉପସ୍ଥିତିର ଆବଶ୍ୟକତା ନଥାଇ ଏକ ଅନଲାଇନ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ମାଧ୍ୟମରେ ପତ୍ରିକାର ନାମ ଆବଣ୍ଟନ ଏବଂ ପଞ୍ଜୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ସରଳ ଏବଂ ସମାନ୍ତରାଳ କରିବାର ସୁବିଧା ପ୍ରଦାନ କରିବ । ଏହା ପ୍ରେସ୍ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲଙ୍କୁ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ କରିବାରେ ସକ୍ଷମ କରିବ, ଯାହା ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶକମାନେ, ବିଶେଷକରି କ୍ଷୁଦ୍ର ଏବଂ ମଧ୍ୟମ ପ୍ରକାଶକମାନେ ପ୍ରକାଶନ ଆରମ୍ଭ କରିବାରେ ସାମାନ୍ୟତମ ଅସୁବିଧାର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବେ ନାହିଁ। ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କଥା ହେଉଛି ପ୍ରକାଶକମାନଙ୍କୁ ଆଉ ଜିଲ୍ଲାପାଳ କିମ୍ବା ସ୍ଥାନୀୟ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ନିକଟରେ ଏକ ଘୋଷଣାପତ୍ର ଦାଖଲ କରିବାକୁ ପଡିବ ନାହିଁ ଏବଂ ଏଭଳି ଘୋଷଣାକୁ ପ୍ରମାଣିତ କରିବାକୁ ପଡିବ ନାହିଁ । ଏହାବ୍ୟତୀତ, ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସଗୁଡିକୁ ମଧ୍ୟ ଏଭଳି କୌଣସି ଘୋଷଣାପତ୍ର ଦାଖଲ କରିବାକୁ ପଡିବ ନାହିଁ; ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ କେବଳ ଏକ ସୂଚନା ଯଥେଷ୍ଟ ହେବ । ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ୮ଟି ପଦକ୍ଷେପ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା ଏବଂ ଯଥେଷ୍ଟ ସମୟ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୋଇଥିଲା।

ସୂଚନା ଓ ପ୍ରସାରଣ ମନ୍ତ୍ରୀ ଅନୁରାଗ ସିଂହ ଠାକୁର ଲୋକସଭାରେ ଏହି ବିଲ୍ ଉପସ୍ଥାପନ କରି କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ବିଲ୍ ଦାସତ୍ୱର ମାନସିକତାକୁ ଦୂର କରିବା ଏବଂ ନୂତନ ଭାରତ ପାଇଁ ନୂତନ ଆଇନ ଆଣିବା ଦିଗରେ ମୋଦୀ ସରକାରଙ୍କ ଆଉ ଏକ ପଦକ୍ଷେପକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରୁଛି।  ମନ୍ତ୍ରୀ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଅପରାଧର ଅନ୍ତ ଘଟାଇବା, ବ୍ୟବସାୟ କରିବାରେ ସୁଗମତା ଏବଂ ନୂତନ ଆଇନ ମାଧ୍ୟମରେ ସହଜ ଜୀବନଯାପନକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେବା ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରାଥମିକତା ହୋଇଛି।  ଔପନିବେଶିକ ଯୁଗର ଆଇନକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଅପରାଧମୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୟାସ କରାଯାଇଛି ।  କେତେକ ଉଲ୍ଲଂଘନ ପାଇଁ ପୂର୍ବ ଭଳି ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହେବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଆର୍ଥିକ ଜରିମାନା ପ୍ରସ୍ତାବ ଦିଆଯାଇଛି । ଏହାବ୍ୟତୀତ ପ୍ରେସ୍ କାଉନସିଲ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆର ଅଧ୍ୟକ୍ଷଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତାରେ ଏକ ବିଶ୍ୱସନୀୟ ଆପିଲେଟ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି। ବ୍ୟବସାୟ କରିବାର ସୁଗମତା ଦିଗ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରି ଶ୍ରୀ ଠାକୁର କହିଥିଲେ ଯେ ନାମ ବା ଟାଇଟଲ୍‌ ପଞ୍ଜୀକରଣ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଯାହା ପାଇଁ ପୂର୍ବରୁ ୨-୩ ବର୍ଷ ଲାଗୁଥିଲା, ଏବେ ତାହା ୬୦ ଦିନରେ ହୋଇଯିବ।

୧୮୬୭ର ଏହି ଆଇନ ବ୍ରିଟିଶ ରାଜର ଏକ ଐତିହ୍ୟ ଥିଲା ଯାହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଖବରକାଗଜ ଏବଂ ପୁସ୍ତକର ମୂଦ୍ରାକାର ଏବଂ ପ୍ରକାଶକଙ୍କ ଉପରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରଖିବା ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ଉଲ୍ଲଂଘନ ପାଇଁ ଜେଲ ଦଣ୍ଡ ସମେତ କଠୋର ଜରିମାନା ଲାଗୁ କରିବା । ଆଜିର ସ୍ୱାଧୀନ ପ୍ରେସ୍‌ ଯୁଗରେ ଏବଂ ଗଣମାଧ୍ୟମର ସ୍ୱାଧୀନତା ବଜାୟ ରଖିବା ଲାଗି ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରତିବଦ୍ଧତାକୁ ଦୃଷ୍ଟିରେ ରଖି ଏଭଳି ଏକଚ୍ଛତ୍ରବାଦୀ ଆଇନ ବର୍ତ୍ତମାନର ଗଣମାଧ୍ୟମ ପରିଦୃଶ୍ୟରେ ଉଚିତ୍‌ ନୁହେଁ ବୋଲି ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥିଲା।

ସଂଲଗ୍ନକ

ପ୍ରେସ୍ ଏବଂ ପତ୍ରିକା ପଞ୍ଜୀକରଣ ବିଲ୍ ୨୦୨୩ର ପ୍ରମୁଖ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ

୧.   ପତ୍ରିକା ପଞ୍ଜୀକରଣର ନାମ ଆବଣ୍ଟନ ଏବଂ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ପଞ୍ଜୀକରଣ ଅନୁମତି

• ପ୍ରେସ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ମାଲିକାନା ଯାଞ୍ଚ ଏବଂ ପଞ୍ଜୀକରଣ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ଏକକାଳୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଭାବରେ ଏକ ପତ୍ରିକାକୁ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ଆବେଦନ କରିବା ପାଇଁ ବିଲ୍‌ରେ ଏକ ସରଳ ଅନଲାଇନ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ରଖାଯାଇଛି।

• ସ୍ଥାନୀୟ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ନିକଟରେ କୌଣସି ଘୋଷଣାପତ୍ର କିମ୍ବା ସ୍ଥାନୀୟ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏହାର ପ୍ରମାଣୀକରଣ ଦାଖଲ କରିବାର କୌଣସି ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ।

• ଆତଙ୍କବାଦୀ କାର୍ଯ୍ୟ କିମ୍ବା ବେଆଇନ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ସହିତ ଜଡିତ ଅପରାଧ ପାଇଁ କୌଣସି ଅଦାଲତ ଦ୍ୱାରା ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥିବା କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟର ସୁରକ୍ଷା ବିରୁଦ୍ଧରେ କିଛି କରିଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ କୌଣସି ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯିବ ନାହିଁ ।

• କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କ ପୂର୍ବ ଅନୁମୋଦନ ଏବଂ ପ୍ରେସ୍ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲଙ୍କ ନିକଟରେ ପଞ୍ଜୀକରଣ ପରେ କୌଣସି ବିଦେଶୀ ପତ୍ରିକାର ସଂସ୍କରଣ ଭାରତରେ ଛପାଯାଇପାରିବ।

୨. ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ୍

• ଜଣେ ମୂଦ୍ରକାର ପ୍ରେସ୍ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲ ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଅନଲାଇନ୍ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିବେ।

• ସ୍ଥାନୀୟ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ନିକଟରେ କୌଣସି ଘୋଷଣାପତ୍ର ଦାଖଲ କରିବାକୁ କିମ୍ବା କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରମାଣୀକରଣ ହାସଲ କରିବା ମୁଦ୍ରାକାରଙ୍କ ପକ୍ଷେ ଅନାବଶ୍ୟକ।

୩.       ଜିଲ୍ଲାପାଳ/ସ୍ଥାନୀୟ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ଭୂମିକା

o ଏହି ବିଲ୍‌ରେ ପଞ୍ଜୀକରଣ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ପ୍ରଦାନ ଏବଂ ମାଲିକାନା ଆବଣ୍ଟନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଜିଲ୍ଲାପାଳ/ସ୍ଥାନୀୟ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ସର୍ବନିମ୍ନ ଭୂମିକା ରଖାଯାଇଛି।

o ଆବେଦନ ପାଇବା ପରେ ଜିଲ୍ଲାପାଳ ୬୦ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରେସ୍ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲଙ୍କୁ ଏହାର ମତାମତ/ଏନ୍ଓସି ପ୍ରଦାନ କରିବେ। ଏହାପରେ ପ୍ରେସ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲ ୬୦ ଦିନ ପରେ ଜିଲ୍ଲାପାଳ/ସ୍ଥାନୀୟ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କଠାରୁ ମତାମତ/ଏନଓସି ନ ମିଳିଲେ ମଧ୍ୟ ପଞ୍ଜୀକରଣ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇପାରିବେ।

o ଜିଲ୍ଲାପାଳଙ୍କ ନିକଟରେ ପ୍ରକାଶକଙ୍କ ପାଇଁ କୌଣସି ଘୋଷଣା ପତ୍ର ଦାଖଲ କରିବାର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ ।

ପ୍ରେସ୍ ଏବଂ ପୁସ୍ତକ ପଞ୍ଜୀକରଣ ଆଇନ ୧୮୬୭ ଏବଂ ପ୍ରେସ୍ ଏବଂ ପତ୍ରିକା ପଞ୍ଜୀକରଣ ବିଲ୍ ୨୦୨୩ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ

➢ ପିଆରବି ଅଧିନିୟମ ୧୮୬୭ର ଅଂଶ ହୋଇଥିବା ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକୁ ପିଆରପି ବିଧେୟକ ୨୦୨୩ ପରିସରରୁ ହଟାଇ ଦିଆଯାଇଛି, କାରଣ ପୁସ୍ତକ ଏକ ବିଷୟ ଭାବରେ  ମାନବ ସମ୍ବଳ ବିକାଶ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୁଏ ।

➢ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପ୍ରେସ୍ ଗୁଡ଼ିକୁ ଜିଲ୍ଲାପାଳଙ୍କ ନିକଟରେ କୌଣସି ଘୋଷଣା ପତ୍ର ଦାଖଲ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ; ପ୍ରେସ୍ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲ ଓ ଜିଲ୍ଲାପାଳଙ୍କ ନିକଟରେ କେବଳ ଅନଲାଇନ୍ ସୂଚନା ଦାଖଲ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।

➢ ପତ୍ରିକାର ପ୍ରକାଶକଙ୍କ ପକ୍ଷରୁ ଜିଲ୍ଲା କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ନିକଟରେ କୌଣସି ଘୋଷଣାପତ୍ର ଦାଖଲ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ ନାହିଁ; ମାଲିକାନା ଆବଣ୍ଟନ ଏବଂ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ଅଫ୍ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରେସନ୍ ପ୍ରଦାନ ପାଇଁ ପ୍ରେସ୍ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲ ଏବଂ ଜିଲ୍ଲା କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ନିକଟରେ ଏକାସାଙ୍ଗରେ ଆବେଦନ କରାଯିବ ଏବଂ ପ୍ରେସ୍ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବେ।

➢ ପିଆରବି ଆକ୍ଟ ୧୮୬୭ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଆଇନକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଅପରାଧମୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି ଯେଉଁଥିରେ ଏହି ଆଇନର ବିଭିନ୍ନ ଉଲ୍ଲଂଘନ ପାଇଁ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହେବା ସହ ୬ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କାରାଦଣ୍ଡ ରଖାଯାଇଥିଲା ।

➢ ୨୦୨୩ ବିଲ୍ ରେ କେବଳ ସେହି ଚରମ କ୍ଷେତ୍ରରେ ୬ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜେଲ୍ ଦଣ୍ଡର ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଛି, ଯେଉଁଥିରେ ବିନା ପଞ୍ଜୀକରଣ ପ୍ରମାଣପତ୍ରରେ ପତ୍ରିକା ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ ଏବଂ ପ୍ରେସ୍ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା ଜାରି ହେବାର ଛଅ ମାସ ପରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶକ ଏହି ପ୍ରକାଶନର ଛପା ବନ୍ଦ କରିବାରେ ବିଫଳ ହୁଅନ୍ତି ।

➢ ୧୮୬୭ ଆଇନରେ କେବଳ ଜିଲ୍ଲାପାଳ ହିଁ ପତ୍ରିକାର ଘୋଷଣାକୁ ବାତିଲ କରିପାରିବେ, ପ୍ରେସ୍ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲଙ୍କ ପାଖରେ ପଞ୍ଜୀକରଣ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ରଦ୍ଦ କିମ୍ବା ନିଲମ୍ବିତ କରିବାର  ନିଜସ୍ୱ କ୍ଷମତା ନଥିଲା। ପିଆରପି ବିଲ୍ ୨୦୨୩ ରେ ପ୍ରେସ୍ ରେଜିଷ୍ଟ୍ରାର ଜେନେରାଲଙ୍କୁ ପଞ୍ଜୀକରଣ ପ୍ରମାଣପତ୍ରକୁ ସ୍ଥଗିତ/ବାତିଲ କରିବାର କ୍ଷମତା ଦିଆଯାଇଛି।

*****

P.S.