ખરીફ પાકના આગમનમાં વિલંબને કારણે ડુંગળીના ભાવમાં તાજેતરમાં થયેલા વધારા સામે ગ્રાહકોને રક્ષણ આપવા માટે સરકારે બફરમાંથી રૂ.25 પ્રતિ કિલોના સબસિડીવાળા ભાવે ડુંગળીનું આક્રમક છૂટક વેચાણ શરૂ કર્યું છે. સ્થાનિક ગ્રાહકોને ડુંગળીની ઉપલબ્ધતા અને પરવડે તેવી ક્ષમતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે અમલમાં મૂકવામાં આવેલા અનેક પગલાં ઉપરાંત આ એક અન્ય પગલું છે, જેમ કે, 29 ઓક્ટોબર, 2023થી એમટી દીઠ 800 ડોલરની લઘુતમ નિકાસ કિંમત (એમઇપી) લાગુ કરવી, બફર ખરીદીમાં 2 લાખ ટનનો વધારો, પહેલેથી જ ખરીદવામાં આવેલા 5.06 લાખ ટનથી વધુ, અને ઓગસ્ટના બીજા અઠવાડિયાથી જથ્થાબંધ બજારોમાં રિટેલ વેચાણ, ઇ-નામ હરાજી અને જથ્થાબંધ વેચાણ દ્વારા ડુંગળીનો સતત નિકાલ.

ગ્રાહક બાબતોના વિભાગે એનસીસીએફ, નાફેડ, કેન્દ્રીય ભંડાર અને અન્ય રાજ્ય નિયંત્રિત સહકારી મંડળીઓ દ્વારા સંચાલિત રિટેલ આઉટલેટ્સ અને મોબાઇલ વાન મારફતે ડુંગળીનો આક્રમક નિકાલ રૂ.25 પ્રતિ કિલોના દરે શરૂ કર્યો છે. ૨ નવેમ્બરસુધી નાફેડ દ્વારા 21 રાજ્યોના 55 શહેરોમાં 329 રિટેલ પોઇન્ટની સ્થાપના કરવામાં આવી છે, જેમાં સ્ટેશનરી આઉટલેટ્સ અને મોબાઇલ વાનનો સમાવેશ થાય છે. એ જ રીતે, એનસીસીએફએ 20 રાજ્યોના 54 શહેરોમાં 457 રિટેલ પોઇન્ટ સ્થાપિત કર્યા છે. કેન્દ્રીય ભંડારે પણ દિલ્હી-એનસીઆરમાં તેના રિટેલ આઉટલેટ્સ મારફતે ડુંગળીનો છૂટક પુરવઠો શરૂ કર્યો છે, જે 3 નવેમ્બર, 2023થી શરૂ થયો અને સફલ મધર ડેરી આ સપ્તાહના અંતથી શરૂ થશે. તેલંગાણા અને અન્ય દક્ષિણના રાજ્યોમાં ગ્રાહકોને ડુંગળીનું છૂટક વેચાણ હૈદરાબાદ એગ્રિકલ્ચરલ કોઓપરેટિવ્સ એસોસિએશન (એચએસીએ) દ્વારા હાથ ધરવામાં આવી રહ્યું છે.

રવી અને ખરીફ પાક વચ્ચે મોસમી ભાવની અસ્થિરતાને નિયંત્રિત કરવા માટે સરકાર ત્યાર પછીની કેલિબ્રેટેડ અને લક્ષિત રિલીઝ માટે રવી ડુંગળીની ખરીદી કરીને ડુંગળીનો બફર જાળવી રાખે છે. આ વર્ષે, બફર કદ 2022-23માં 2.5 એલએમટીથી વધારીને 7 એલએમટી કરવામાં આવ્યું છે. અત્યાર સુધીમાં ૫.૦૬ એલએમટી ડુંગળીની ખરીદી કરવામાં આવી છે અને બાકીના ૨ એલએમટીની ખરીદી ચાલુ છે.

બેન્ચમાર્ક લાસલગાંવ માર્કેટમાં ડુંગળીના ભાવ 28.102023ના રોજ રૂ.4,800/ક્યુટીએલથી ઘટીને 03.11.2023ના રોજ રૂ.3,650/ક્યુટીએલ થયા હોવાથી સરકારે લીધેલાં સક્રિય પગલાંનું પરિણામ દેખાવાનું શરૂ થયું છે, જે 24 ટકાનો ઘટાડો દર્શાવે છે. રિટેલ કિંમતોમાં આગામી સપ્તાહથી આવો જ ઘટાડો જોવા મળવાની આશા છે.

ઉલ્લેખનીય છે કે ચોમાસાના વરસાદ અને સફેદ માખીના ઉપદ્રવને કારણે પુરવઠામાં વિક્ષેપોને કારણે જૂન, 2023ના છેલ્લા અઠવાડિયાથી ટામેટાંના ભાવમાં વધારો થયો હતો, ત્યારે સરકારે કર્ણાટક, આંધ્રપ્રદેશ અને મહારાષ્ટ્રના ઉત્પાદન રાજ્યોમાંથી એનસીસીએફ અને નાફેડ મારફતે ટામેટાંની ખરીદી કરીને હસ્તક્ષેપ કર્યો હતો અને મુખ્ય વપરાશ કેન્દ્રોમાં ગ્રાહકોને ખૂબ સબસિડીના દરે સપ્લાય કરવામાં આવ્યો હતો. ખરીદવામાં આવેલા ટામેટાં છૂટક ગ્રાહકોને સબસિડીના ભાવે વેચવામાં આવતા હતા. ૯૦ રૂપિયા પ્રતિ કિલોથી શરૂ થાય છે અને એક પછી એક ઘટીને ૪૦ રૂપિયા પ્રતિ કિલો થઈ જાય છે. રિટેલ હસ્તક્ષેપ દ્વારા, ટામેટાના છૂટક ભાવોને ટોચથી નીચે લાવવામાં આવ્યા હતા, ઓગસ્ટના પ્રથમ અઠવાડિયા દરમિયાન અખિલ ભારતીય સરેરાશ છૂટક કિંમત 140 રૂપિયા પ્રતિ કિલોથી ઘટીને સપ્ટેમ્બર, 2023ના પ્રથમ અઠવાડિયા સુધીમાં લગભગ 40 રૂપિયા પ્રતિ કિલોની આસપાસ લાવવામાં આવી હતી.

મોટાભાગના ભારતીય ઘરોમાં કઠોળ એ પોષણનો મહત્વપૂર્ણ સ્રોત છે. સામાન્ય ઘરોમાં દાળની ઉપલબ્ધતા અને પરવડે તેવી ક્ષમતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે સરકારે 1 કિલોના પેક માટે રૂ.60 અને 30 કિલોના પેક માટે રૂ.55 પ્રતિ કિલોના સબસિડીવાળા ભાવે ભારત દળ શરૂ કર્યું છે. ભારત દળને તેલંગાણા અને મહારાષ્ટ્રમાં નાફેડ, એનસીસીએફ, કેન્દ્રીય ભંડાર, સફલ અને રાજ્ય નિયંત્રિત સહકારી મંડળીઓ મારફતે ગ્રાહકોને છૂટક વેચાણ અને આર્મી, સીએપીએફ અને કલ્યાણકારી યોજનાઓના પુરવઠા માટે ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવી છે.

અત્યાર સુધીમાં ચણાનો 3.2 એલએમટી સ્ટોક કન્વર્ઝન માટે ફાળવવામાં આવ્યો છે, જેમાંથી 75,269 મેટ્રિક ટન ટન અને 59,183 મેટ્રિક ટન 282 શહેરોમાં 3010 રિટેલ પોઇન્ટ (સ્ટેશનરી આઉટલેટ મોબાઇલ વાન) મારફતે કરવામાં આવ્યો છે. સમગ્ર દેશમાં ગ્રાહકોને ૪ લાખ ટનથી વધુ ભારત દાળ ઉપલબ્ધ થાય તે માટે આગામી દિવસોમાં ભારત દળનો પુરવઠો વધારવામાં આવી રહ્યો છે.

CB/GP/JD