પ્રધાનમંત્રીનાં અગ્ર સચિવ ડૉ. પી કે મિશ્રાએ આજે પ્રધાનમંત્રી કાર્યાલય (પીએમઓ)માં દિલ્હી-એનસીઆરમાં વાયુ પ્રદૂષણ પર ઉચ્ચ સ્તરીય ટાસ્ક ફોર્સની બેઠકની અધ્યક્ષતા કરી હતી. શિયાળાની મોસમ નજીક આવી રહી છે ત્યારે દિલ્હી-એનસીઆરમાં હવાની પ્રતિકૂળ ગુણવત્તાના મુદ્દાને પહોંચી વળવા માટે વિવિધ હોદ્દેદારોની તૈયારીની સમીક્ષા કરવા માટે આ બેઠક યોજવામાં આવી હતી.

બેઠક દરમિયાન અગ્ર સચિવે ઔદ્યોગિક પ્રદૂષણ સહિત વાયુ પ્રદૂષણના વિવિધ સ્ત્રોતોની જેમકે વાહનોનું પ્રદૂષણ; બાંધકામ અને ડિમોલિશન (સી એન્ડ ડી) પ્રવૃત્તિઓમાંથી ધૂળ; રસ્તાઓ અને આરઓડબ્લ્યુમાંથી ધૂળ; મ્યુનિસિપલ સોલિડ વેસ્ટ (એમએસડબ્લ્યુ), બાયોમાસ અને મિસ. કચરો સળગાવવો; કૃષિ પરાળ સળગાવવું; અને વેરવિખેર સ્ત્રોતોvr અસરને ઘટાડવા માટે હાથ ધરવામાં આવેલા વિવિધ પગલાં વિશે વિગતવાર ચર્ચા કરી હતી.. બેઠક દરમિયાન હવાના પ્રદૂષણને ઓછું કરવા માટે ગ્રીનિંગ અને વાવેતરની પહેલ અંગે પણ વિચારણા કરવામાં આવી હતી.

અગ્ર સચિવે ગ્રેડેડ રિસ્પોન્સ એક્શન પ્લાન (જીઆરએપી)ના અમલીકરણ, તેની દેખરેખ અને ફિલ્ડ સ્તરે તેના અમલીકરણને સુધારવા માટેના પગલાં અંગે પણ ચર્ચા કરી હતી. તેમણે કહ્યું કે હવાની ગુણવત્તાને વધુ ખરાબ થતી અટકાવવા માટે તમામ સંબંધિત લોકો દ્વારા જીઆરએપીમાં સૂચિબદ્ધ ક્રિયાઓનો કડક અમલ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે.

સીએક્યુએમના ચેરમેન ડો. એમ. એમ. કુટ્ટીએ માહિતી આપી હતી કે એનસીઆરના ઉદ્યોગોને સ્વચ્છ ઇંધણમાં સ્થળાંતરિત કરવામાં આવી રહ્યા છે અને 240 ઔદ્યોગિક વિસ્તારોમાંથી 211 જેટલાને સીએનજી કનેક્શન પ્રદાન કરવામાં આવ્યા છે. એ જ રીતે 7759 ઇંધણ આધારિત ઉદ્યોગોમાંથી 7449 ઉદ્યોગો પીએનજી/માન્ય ઇંધણોમાં સ્થળાંતરિત થયા છે.

સીએક્યુએમના ચેરમેને પણ માહિતી આપી હતી કે ઇ-વાહનોમાં વધારો થયો છે અને હાલમાં એનસીઆરમાં 4,12,393 ઇ-વાહનો નોંધાયેલા છે. ઈ-બસ અને બેટરી ચાર્જિંગ સ્ટેશનની સંખ્યામાં પણ વધારો થયો છે અને હવે દિલ્હીમાં 4793 ઈવી ચાર્જિંગ પોઈન્ટ છે.

કન્સ્ટ્રક્શન એન્ડ ડિમોલિશન (સીએન્ડડી) વેસ્ટ મેનેજમેન્ટના સંદર્ભમાં, સીએક્યુએમએ માહિતી આપી હતી કે 5150 ટન પ્રતિ દિન (ટીપીડી) ની ક્ષમતાવાળી 5 સી એન્ડ ડી વેસ્ટ પ્રોસેસિંગ સુવિધાઓ કાર્યરત છે અને દિલ્હીમાં 1000 ટીપીડી ક્ષમતા સાથે વધુ એક સુવિધા પાઇપલાઇનમાં છે. હરિયાણામાં 600 ટીપીડી ક્ષમતા ધરાવતી સીએન્ડડીની સુવિધા કાર્યરત છે અને 700 ટીપીડી પાઇપલાઇનમાં છે. ઉત્તર પ્રદેશમાં 1300 ટીપીડી કાર્યરત છે અને 2 સુવિધાઓ પાઇપલાઇનમાં છે. તમામ રાજ્યોને સીએન્ડડી વેસ્ટ પ્રોસેસિંગ ક્ષમતા વધારવા વિનંતી કરવામાં આવી હતી.

પંજાબ, હરિયાણા અને ઉત્તરપ્રદેશમાં ડાંગરના પરાળમાં થતા પરાળમાં ઘટાડો સુનિશ્ચિત કરવાના પ્રયાસના ભાગરૂપે પ્રધાનમંત્રીના અગ્ર સચિવે ત્રણેય રાજ્યોના મુખ્ય સચિવો દ્વારા આ મુદ્દા પર બારીકાઈથી નજર રાખવાની સૂચના આપી હતી. તેમણે પાકના અવશેષો વ્યવસ્થાપન (સીઆરએમ) મશીનો મારફતે ડાંગરના પરાળના ઇન-સીટુ મેનેજમેન્ટ અને બાયો-ડિસકમ્પ્શનર્સના ઉપયોગની સલાહ આપી હતી. તેમણે ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ એગ્રિકલ્ચર રિસર્ચ (આઇસીએઆર)ને પણ ટેકનોલોજીમાં સુધારો કરવાની સલાહ આપી હતી. ડાંગરના પરાળના પૂર્વ-સીટુ વ્યવસ્થાપન વિશે વિસ્તૃત વર્ણન કરતાં તેમણે ડાંગરના ભૂસાના આર્થિક ઉપયોગને વિકસાવવા પર કામ કરવાની સલાહ આપી હતી. તેમણે ડાંગરના ભૂસાના અસરકારક એક્સ-સીટુ ઉપયોગ માટે બાલ્ડિંગ, બ્રિકેટિંગ અને પેલેટિંગ વગેરે માટે ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરની સાથે ટાલવાળા સ્ટ્રો માટે સ્ટોરેજની પૂરતી સુવિધા વિકસાવવા પર ભાર મૂક્યો હતો. વધુમાં, થર્મલ પાવર પ્લાન્ટના બાયોમાસમાં ડાંગરના સ્ટ્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને બાયોમાસના સહ-ફાયરિંગ માટે નિર્ધારિત લક્ષ્યોના કડક પાલન અંગે પણ ચર્ચા કરવામાં આવી હતી.

ચર્ચા દરમિયાન, મુખ્ય સચિવે બહુઆયામી અભિગમ પર ભાર મૂક્યો હતો, જેમાં બાયોમાસ ગોળીઓની ખરીદી, વીજ મંત્રાલય દ્વારા જારી કરવામાં આવેલી બેંચમાર્ક કિંમતને અપનાવવી, માર્ચ 2024 સુધીમાં સમગ્ર એનસીઆર વિસ્તારમાં ગેસ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને સપ્લાયનું વિસ્તરણ કરવું અને માંગ પર બાયોમાસનો ઝડપી પુરવઠો સુનિશ્ચિત કરવા જેવા કેટલાક પગલાં સામેલ છે. તદુપરાંત, ઓવરલોડિંગ અને અન્ય કારણોસર દેખીતી રીતે પ્રદૂષિત થતા વાહનો, અને તમામ સંબંધિતો દ્વારા ગ્રેડેડ રિસ્પોન્સ એક્શન પ્લાન (જીઆરએપી)માં કલ્પના કરવામાં આવેલી ક્રિયાઓના કડક અમલીકરણને બદલવા માટે વધુ સઘન ઝુંબેશ હોવી જોઈએ.

આ બેઠકમાં તમામ મોટા હોદ્દેદારો એટલે કે ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. આ સમીક્ષા બેઠકમાં પર્યાવરણ, કૃષિ, ઊર્જા, પેટ્રોલિયમ, માર્ગ પરિવહન અને રાજમાર્ગ, આવાસ અને શહેરી બાબતો, પશુપાલન અને ડેરી મંત્રાલયમાં ભારત સરકારના સચિવો ઉપરાંત એનસીઆર અને તેની આસપાસનાં વિસ્તારોમાં હવા ગુણવત્તા વ્યવસ્થાપન માટેનાં પંચ ઉપરાંત પંજાબ, હરિયાણા, ઉત્તરપ્રદેશ, રાજસ્થાન અને એનસીટી દિલ્હી, કેન્દ્રીય પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ અને સંબંધિત રાજ્ય પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ/ડીપીસીસીનાં મુખ્ય સચિવો ઉપસ્થિત રહ્યાં હતાં.

CB/GP/JD