పర్యావరణం, అటవీ మరియు వాతావరణ మార్పుల మంత్రిత్వ శాఖ, భారత ప్రభుత్వం 5 జూన్ 2023న మిషన్ లైఫ్‌పై ప్రత్యేక దృష్టి తో ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవాన్ని నిర్వహించింది. పర్యావరణానికి అనుకూలమైన జీవనశైలి మరియు అభ్యాసాలను అవలంబించడానికి ప్రపంచవ్యాప్త సాధనను పునరుజ్జీవింపజేయడానికి గ్లాస్గోలో జరిగిన  కాప్26  ప్రపంచ నాయకుల శిఖరాగ్ర సదస్సులో ప్రధానమంత్రి లైఫ్‌స్టైల్ ఫర్ ఎన్విరాన్‌మెంట్ అనే భావనను ప్రవేశపెట్టారు.

మిషన్ లైఫ్‌లో భాగంగా, ఆరోగ్యకరమైన జీవనశైలిని అనుసరించండి అనే స్ఫూర్తితో నీటిని ఆదా చేయడం, శక్తిని ఆదా చేయడం, వ్యర్థాలను తగ్గించడం, ఇ-వ్యర్థాలను తగ్గించడం, సింగిల్ యూజ్ ప్లాస్టిక్‌లను తగ్గించడం, స్థిరమైన ఆహార వ్యవస్థలను అవలంబించడం వంటి 7 థీమ్‌లలో 75 వ్యక్తిగత జీవిత చర్యల యొక్క సమగ్రమైన జాబితా గుర్తించబడింది. ఈ సంవత్సరం ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవం యొక్క థీమ్ “ప్లాస్టిక్ కాలుష్యానికి పరిష్కారాలు”, ఈ అంశం మిషన్ లైఫ్ యొక్క 7 థీమ్‌లలో ఒకదానితో జత చేయబడింది. “సింగిల్ యూజ్ ప్లాస్టిక్స్‌కి నో చెప్పడం” మరియు అనేక లైఫ్‌ చర్యల అమలుతో ముడిపడి ఉంది.

ప్ర‌ధాన మంత్రి శ్రీ న‌రేంద్ర మోదీ ఈ రోజు ప్ర‌పంచ ప‌ర్యావ‌ర‌ణ దినం సంద‌ర్భంగా వీడియో సందేశం ద్వారా స‌భ్యుల‌ను ఉద్దేశించి ప్ర‌సంగించారు. సమావేశాన్ని ఉద్దేశించి ప్రసంగిస్తూ, భారతదేశం ఇప్పటికే రెండు దశల్లో ప్లాస్టిక్ కాలుష్యం పరిష్కారం కోసం 2018 నుండి  సింగిల్ యూజ్ ప్లాస్టిక్ నిషేధం మరియు కంపల్సరీ ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాల ప్రాసెసింగ్‌పై  గణనీయమైన కృషిని చేపట్టిందని నొక్కిచెప్పారు.

ప్రస్తుత అవసరాలు మరియు భవిష్యత్తు దృష్టి మధ్య సమతుల్యతను కొనసాగించడం ద్వారా వాతావరణ మార్పు మరియు పర్యావరణ పరిరక్షణ కోసం భారతదేశం ఒక రోడ్‌మ్యాప్‌ను రూపొందించిందని మరియు గత 9 సంవత్సరాలలో, హరిత హైడ్రోజన్ మిషన్, సహజ సాగు ప్రయత్నాలు వంటి వివిధ కార్యక్రమాలు, ఆకుపచ్చ మరియు స్వచ్ఛమైన విద్యుత్ శక్తిని ప్రవేశపెట్టారు. ప్రపంచ వ్యాప్త మహమ్మారి కోవిడ్ మధ్య కూడా, పర్యావరణం మరియు ఆర్థిక వ్యవస్థ మధ్య సమతుల్యతను కొనసాగిస్తూ భారతదేశం పురోగతిని కొనసాగించింది. ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవం సందర్భంగా అమృత్ ధరోహర్ మరియు మడ అడవుల సంరక్షణ కోసం మాంగ్రోవ్ ఇనిషియేటివ్ ఫర్ షోర్‌లైన్ హాబిటాట్స్ అండ్ ట్యాంజిబుల్ ఇన్‌కమ్స్ (మిష్టి) కార్యక్రమాలను ప్రారంభించినందుకు పర్యావరణం, అటవీ మరియు వాతావరణ మార్పుల మంత్రిత్వ శాఖను ఆయన అభినందించారు. అమృత్ ధరోహర్ మరియు మిష్టి లలో, ప్రధాన మంత్రి చిత్తడి నేలలపై భారతదేశం సాధించిన విజయాలు మరియు ‘జన్ భగీదారి’తో మడ అడవుల పునరుద్ధరణ గురించి మరింత మాట్లాడారు, ఈ కార్యక్రమం మడ అడవుల సంరక్షణ పర్యావరణ పర్యాటక కేంద్రాలుగా అభివృద్ధికి ఉపయోగపడుతుంది మరియు హరిత ఉద్యోగాలను కూడా సృష్టించగలదు. అంతర్జాతీయ సమాజం ముందు భారతదేశం విజయవంతంగా వాతావరణ న్యాయ సమస్యను లేవనెత్తిందని ఆయన నొక్కి చెప్పారు. వాతావరణ మార్పులను ఎదుర్కోవడానికి ప్రపంచ స్థాయిలో లైఫ్ యొక్క ఔచిత్యాన్ని మరియు దాని ప్రాముఖ్యతను ప్రధాన మంత్రి నొక్కిచెప్పారు. లైఫ్‌ ప్రపంచ ప్రజా ఉద్యమం గా మారుతోందని ఆయన సంతృప్తి వ్యక్తం చేశారు. మిషన్ లైఫ్‌పై సామూహిక జన సమీకరణ ప్రచారాన్ని ప్రధాని ప్రస్తావించారు, దీనిలో ఒక నెలలోపు 2 కోట్ల మందికి పైగా ప్రజలు లైఫ్‌పై సామూహిక సమీకరణ ప్రచారంలో చేరారు.

కేంద్ర పర్యావరణ, అటవీ మరియు వాతావరణ మార్పు మరియు కార్మిక మరియు ఉపాధి శాఖ మంత్రి శ్రీ భూపేందర్ యాదవ్ ఈ సందర్భాన్ని పురస్కరించుకుని, లైఫ్‌పై పెయింటింగ్స్ మరియు డిజిటల్ ఎగ్జిబిషన్‌తో కూడిన ఎగ్జిబిషన్ గుండా  నడిచారు మరియు సభను ఉద్దేశించి ప్రసంగించారు. ఈ సందర్భంగా శ్రీ యాదవ్ మాట్లాడుతూ, 2018లో జరుపుకున్న ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవం సందర్భంగా ప్లాస్టిక్ పరిష్కారం కోసం ప్రధాని ప్రపంచానికి ఇచ్చిన పిలుపు ను గుర్తుచేసుకున్నారు. ఈ పిలుపుకు అనుగుణంగా, భారతదేశం గుర్తించిన సింగిల్ యూజ్ ప్లాస్టిక్ తయారీ, దిగుమతి, నిల్వ, పంపిణీ, అమ్మకం మరియు వినియోగాన్ని 2022లో నిషేధించింది.  దాని నిర్ణయం తో పాటు అమలు దేశీయ స్థాయిలో మాత్రమే కాకుండా, ప్రపంచ స్థాయిలో కూడా ప్రశంసించబడింది. ఇండియన్ ఆయిల్ యొక్క ‘అన్ బాటిల్’ చొరవ గురించి ఆయన మాట్లాడారు. శ్రీ యాదవ్ మిషన్ లైఫ్ గురించి మాట్లాడుతూ పారిస్ అగ్రిమెంట్ యొక్క ఉపోద్ఘాతం, కాప్ 27 యొక్క కవర్ నిర్ణయం, ఐ పీ సీ సీ 3వ వర్కింగ్ గ్రూప్ రిపోర్ట్ మరియు ఇంటర్నేషనల్ ఎనర్జీ ఏజెన్సీ యొక్క ఇటీవలి పేపర్ వంటి వివిధ అంతర్జాతీయ పత్రాలలో దాని ప్రస్తావన గురించి మాట్లాడారు. ఆయన భారతదేశం ఇంటర్నేషనల్ సోలార్ అలయన్స్, కోయలిషన్ ఫర్ డిజాస్టర్ రెసిలెంట్ ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చర్ మరియు లీడర్‌షిప్ గ్రూప్ ఫర్ ఇండస్ట్రీ ట్రాన్సిషన్ వంటి మూడు అంతర్జాతీయ కార్యక్రమాలకు అదనంగా; ఇంటర్నేషనల్ బిగ్ క్యాట్ అలయన్స్ కూడా ఇటీవలే ప్రారంభించింది.

జూన్ 5, 2023న ప్రపంచ పర్యావరణ దినోత్సవం సందర్భంగా  నెలరోజుల పాటు సాగిన మాస్ మొబిలైజేషన్ క్యాంపెయిన్‌లో చేపట్టిన కార్యక్రమాలను వీడియో ప్రదర్శించింది. ఈవెంట్ నివేదికలను అప్‌లోడ్ చేయడానికి మంత్రిత్వ శాఖలు మరియు సంస్థల కోసం మేరీ లైఫ్ పోర్టల్ (merilife.org) అభివృద్ధి చేయబడింది. మేరీ లైఫ్ పోర్టల్‌లో సంగ్రహించబడినట్లుగా, ఈ నెలలో 1.8 కోట్ల మంది పౌరుల ప్రతిజ్ఞతో దేశవ్యాప్తంగా దాదాపు 2 కోట్ల మంది వ్యక్తుల భాగస్వామ్యంతో 13 లక్షలకు పైగా ఈవెంట్‌లు జరిగాయి.

మంత్రిత్వ శాఖ యొక్క రెండు కొత్త కార్యక్రమాలైన అమృత్ ధరోహర్ మరియు మిష్టికి సంబంధించిన వీడియోలను కూడా ఈ సందర్భంగా ఆవిష్కరించారు. స్వాతంత్ర్యం పొందిన 75వ సంవత్సరంలో ఒక ముఖ్యమైన మైలురాయిగా, 2014 సంవత్సరంలో కేవలం 26 నుండి రామ్‌సార్ సైట్‌లు నుండి నేడు 75 చిత్తడి నేలలు అంతర్జాతీయ ప్రాముఖ్యత కలిగిన చిత్తడి నేలలుగా గుర్తించబడ్డాయి, ఇప్పుడు ఇది ఆసియాలోని రెండవ అతిపెద్ద రామ్‌సార్ సైట్‌లకు నిలయంగా మారింది. రామ్‌సర్ సైట్‌ల పరిరక్షణ యొక్క ప్రాముఖ్యతను గుర్తిస్తూ, రామ్‌సార్ సైట్‌ల యొక్క ప్రత్యేక పరిరక్షణ విలువలను ప్రోత్సహించడానికి ఈ సంవత్సరం బడ్జెట్ ప్రకటనలో భాగంగా భారత ప్రభుత్వం ‘అమృత్ ధరోహర్’ కార్యక్రమాన్ని ప్రకటించింది. చిత్తడి నేల పర్యావరణ వ్యవస్థను పరిరక్షించడంలో స్థానిక సంఘాల ప్రాముఖ్యతను ఎత్తిచూపుతూ, "అమృత్ ధరోహర్" యొక్క అమలు వ్యూహం నేడు ప్రారంభించబడింది, ఇది సమాజ భాగస్వామ్యం ద్వారా ప్రకృతి పరిరక్షణ దార్శనికత మరియు పరిరక్షణ ద్వారా శ్రేయస్సు కోసం ప్రభుత్వ నిబద్ధతకు మరొక ఉదాహరణ.

మిష్టి: మడ అడవులను ప్రోత్సహించడానికి మరియు పరిరక్షించడానికి కేంద్ర బడ్జెట్ 2023-24లో “మండల ఇనిషియేటివ్ ఫర్ షోర్‌లైన్ హాబిటాట్స్ మరియు టాంజిబుల్ ఇన్‌కమ్స్” ప్రకటించబడింది. మడ అడవులు ప్రత్యేకమైనవి, ఇవి అధిక జీవ ఉత్పాదకత గల సహజ పర్యావరణ వ్యవస్థ మరియు కార్బన్ సీక్వెస్ట్రేషన్ సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంటాయి, అలాగే బయో-షీల్డ్‌గా పని చేస్తాయి. తీరప్రాంత రాష్ట్రాలు మరియు యూ టీ ల క్రియాశీల భాగస్వామ్యంతో మిష్టి కార్యక్రమం ఈరోజు ప్రారంభించబడింది. ఈ కార్యక్రమం ఐదు సంవత్సరాలలో (2023-2028) తొమ్మిది తీరప్రాంత రాష్ట్రాలు మరియు నాలుగు యూ టీ లలో సుమారు 540 చదరపు కి.మీ పరిధిలో 4.5 మిలియన్ టన్నుల కార్బన్‌ని అంచనా వేసిన కార్బన్ సింక్‌తో సుమారు 22.8 మిలియన్ మానవ దినాలను సృష్టిస్తుంది. ఇది ప్రకృతి పర్యాటకానికి మరియు స్థానిక ప్రజల జీవనోపాధికి అవకాశాలను కూడా సృష్టిస్తుంది.

75 కంటే ఎక్కువ మడ ప్రదేశాలలో మడ మొక్కల పెంపకం డ్రైవ్ కూడా నిర్వహించబడింది. ఈ డ్రైవ్‌లో ప్రజాప్రతినిధులు, స్థానిక ప్రజలు, గ్రామ సంఘాలు, విద్యాసంస్థలు మరియు ఇతర భాగస్వాములు తోటల పెంపకం కార్యక్రమాలలో పాల్గొన్నారు.

ఈ కార్యక్రమంలో నీతి ఆయోగ్ ద్వారా గ్లోబల్ కాల్ ఫర్ ఐడియాస్ అండ్ పేపర్స్ విజేతలకు అవార్డు ప్రదానోత్సవం జరిగింది. 5 జూన్ 2022న, ప్రధాన మంత్రి మిషన్ లైఫ్ మరియు లైఫ్ కాల్ ఫర్ ఐడియాస్ అండ్ పేపర్స్ యొక్క గ్లోబల్ మూవ్‌మెంట్‌ను ప్రారంభించారు, వ్యక్తులు, విశ్వవిద్యాలయాలు, థింక్ ట్యాంక్‌లు, లాభాపేక్షలేని సంస్థలు మరియు ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న ఇతరులు ప్రవర్తన మార్పు కు దోహదం చేసే అంశాలు సమర్పించవలసి ఉంటుంది. గ్లోబల్ కాల్ ఫర్ ఐడియాస్ అండ్ పేపర్స్ రెండు దశల్లో సమర్పణలను ఆహ్వానించింది. తొలి దశ 5 విజేత ఆలోచనలను షార్ట్‌లిస్ట్ చేయడానికి 7 మంది సభ్యుల మూల్యాంకన కమిటీ రెండు రౌండ్ల మూల్యాంకనాన్ని నిర్వహించింది. నీతి ఆయోగ్ యొక్క గ్లోబల్ కాల్ ఫర్ ఐడియాస్ అండ్ పేపర్స్‌లో 5 మంది విజేతలను కేంద్ర మంత్రి శ్రీ యాదవ్ సత్కరించారు.

అదనంగా, నేషనల్ మ్యూజియం ఆఫ్ నేచురల్ హిస్టరీ (NMNH) యునైటెడ్ నేషన్స్ ఎన్విరాన్‌మెంట్ ప్రోగ్రామ్ (UNEP) భారతదేశం సహకారంతో 8 నుండి 12వ తరగతి వరకు పాఠశాల విద్యార్థుల కోసం "అంతర్ పాఠశాల పెయింటింగ్ పోటీ"ని నిర్వహించింది. 25   రాష్ట్రాలు మరియు 4 యూ టీ ల నుండి  మొత్తం 5,980 పెయింటింగ్‌లు స్వీకరించబడ్డాయి. ఈ పెయింటింగ్ పోటీలో విజేతలుగా నిలిచిన ముగ్గురిని కేంద్ర మంత్రి సత్కరించారు.

శ్రీ యాదవ్ నీతి ఆయోగ్ రూపొందించిన మన గ్రహం కోసం థింకింగ్, మైండ్‌ఫుల్ లివింగ్ మరియు లైఫ్ కోసం థాట్ లీడర్‌షిప్ అనే మూడు సంకలనాలను కూడా విడుదల చేశారు.

***