આ કાર્યક્રમમાં કેબિનેટમાં મારા વરિષ્ઠ સાથીદારો શ્રી રાજનાથ સિંહજી, ડૉ. જીતેન્દ્ર સિંહજી, વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી સમુદાયના તમામ આદરણીય સભ્યો અને મારા યુવા સાથીદારો હાજર છે!

આજે, 11 મે, ભારતના ઇતિહાસમાં સૌથી ગૌરવપૂર્ણ દિવસો પૈકીનો એક છે. આજે ભારતના વૈજ્ઞાનિકોએ પોખરણમાં તે સિદ્ધિ હાંસલ કરી હતી, જેનાથી ભારત માતાના દરેક બાળકને ગર્વ થયો હતો. હું એ દિવસ ક્યારેય ભૂલી શકતો નથી જ્યારે અટલજીએ ભારતના સફળ પરમાણુ પરીક્ષણની જાહેરાત કરી હતી. પોખરણ પરમાણુ પરીક્ષણ દ્વારા, ભારતે માત્ર તેની વૈજ્ઞાનિક ક્ષમતા જ સાબિત કરી નથી, પરંતુ ભારતના વૈશ્વિક કદને પણ એક નવી ઊંચાઈ આપી છે. અટલજીના પોતાના શબ્દોમાં કહીએ તો અમે અમારા મિશનમાં ક્યારેય રોકાયા નથી. કોઈપણ પડકાર સામે ક્યારેય ઝૂક્યા નથી. હું તમામ દેશવાસીઓને નેશનલ ટેકનોલોજી દિવસની ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છા પાઠવું છું.

સાથીઓ,

આજે, આ પ્રસંગે, ઘણા ભાવિ પહેલોનું ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું છે અને શિલાન્યાસ પણ કરવામાં આવ્યો છે. મુંબઈમાં નેશનલ હેડ્રોન બીમ થેરાપી ફેસિલિટી અને રેડિયોલોજિકલ રિસર્ચ સેન્ટર હોય, વિશાખાપટ્ટનમમાં બીએઆરસી કેમ્પસમાં રેર અર્થ પરમેનન્ટ મેગ્નેટ પ્લાન્ટ હોય, મુંબઈમાં ફિશન મોલી-99 પ્રોડક્શન ફેસિલિટી હોય કે પછી વિવિધ શહેરોની કેન્સર હોસ્પિટલો, આ બધી સંસ્થાઓ પરમાણુ ટેકનોલોજીના વિકાસ માટે સમર્પિત છે, જેની સહાયથી, માનવતા પ્રત્યે ભારતની પ્રગતિને વેગ મળશે. આજે, ટાટા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ફંડામેન્ટલ રિસર્ચ અને 'લેસર ઇન્ટરફેરોમીટર ગ્રેવિટેશનલ-વેવ ઓબ્ઝર્વેટરી- ઇન્ડિયા (LIGO-India)'નો શિલાન્યાસ પણ કરવામાં આવ્યો છે. LIGO એ 21મી સદીની શ્રેષ્ઠ વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી પહેલ છે. આજે વિશ્વના અમુક જ દેશોમાં આવી વેધશાળાઓ છે. આ વેધશાળા ભારતના વિદ્યાર્થીઓ અને વૈજ્ઞાનિકો માટે આધુનિક સંશોધન માટે નવી તકો લાવી રહી છે. હું આ પ્રોજેક્ટ્સ માટે દેશના વૈજ્ઞાનિક સમુદાય અને તમામ દેશવાસીઓને પણ અભિનંદન આપું છું.

સાથીઓ,

અત્યારે આપણે સ્વતંત્રતાના અમૃતકાળના શરૂઆતના મહિનામાં છીએ. 2047 માટે અમારી પાસે સ્પષ્ટ લક્ષ્ય છે. આપણે દેશને વિકસિત બનાવવો છે, દેશને આત્મનિર્ભર બનાવવો છે. ભારતની આર્થિક વૃદ્ધિ હોય, ટકાઉ વિકાસના લક્ષ્યાંકો હોય કે પછી નવીનતા માટે સર્વસમાવેશક ઇકોસિસ્ટમ બનાવવાનું હોય, દરેક પગલા પર ટેકનોલોજી આપણા માટે જરૂરી છે. અને તેથી જ આજે ભારત એક નવી વિચારસરણી સાથે, 360° સર્વગ્રાહી અભિગમ સાથે આ ક્ષેત્રમાં આગળ વધી રહ્યું છે. ભારત ટેક્નોલોજીને વર્ચસ્વ માટેનું માધ્યમ માનતું નથી, પરંતુ દેશની પ્રગતિને વેગ આપવાનું સાધન માને છે. અને મને એ જોઈને ખૂબ આનંદ થાય છે કે આ વર્ષની થીમ 'સ્કૂલ ટુ સ્ટાર્ટઅપ્સ- ઇગ્નાઈટીંગ યંગ માઇન્ડ્સ ટુ ઈનોવેટ' રાખવામાં આવી છે. આઝાદીના આ સુવર્ણ યુગમાં ભારતનું ભવિષ્ય, આપણી આજની યુવા પેઢી, આપણા આજના વિદ્યાર્થીઓ નક્કી કરશે. આજની યુવા પેઢી પાસે નવા સપના છે, નવા સંકલ્પ છે. તેમની ઊર્જા, તેમનો ઉત્સાહ, તેમનો ઉત્સાહ, આ ભારતની મોટી તાકાત છે.

સાથીઓ,

આપણા દેશના મહાન વૈજ્ઞાનિક અને પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. કલામ કહેતા હતા- જ્ઞાન ક્રિયા સાથે, પ્રતિકૂળતાને સમૃદ્ધિમાં ફેરવે છે. આજે જ્યારે ભારત જ્ઞાન સમાજ તરીકે સશક્ત બની રહ્યું છે, ત્યારે તે એટલી જ ઝડપથી પગલાં લઈ રહ્યું છે. ભારતના યુવા દિમાગને ઈનોવેશન તરફ પ્રેરિત કરવા માટે છેલ્લા 9 વર્ષમાં દેશમાં એક મજબૂત પાયો નાખવામાં આવ્યો છે. અટલ ટિંકરિંગ લેબ્સ - ATL, જે થોડા વર્ષો પહેલા શરૂ કરવામાં આવી હતી, આજે દેશની ઇનોવેશન નર્સરી બની રહી છે. આજે દેશના 35 રાજ્યો અને 700 જિલ્લાઓમાં 10,000થી વધુ અટલ ટિંકરિંગ લેબની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. અને એવું નથી કે વિજ્ઞાન, ટેક્નોલોજી, ઈનોવેશન અને ઈન્ક્યુબેશનનું આ મિશન માત્ર મોટા શહેરો પૂરતું જ સીમિત છે. લગભગ 60 ટકા અટલ ટિંકરિંગ લેબ સરકારી અને ગ્રામીણ શાળાઓમાં ખુલ્લી છે. તમે કલ્પના કરી શકો છો, મોટી સંખ્યામાં બાળકો માટે શિક્ષણનો અર્થ બદલાઈ રહ્યો છે, તેઓ નવીનતા તરફ પ્રેરિત થઈ રહ્યા છે. તમને જાણીને આનંદ થશે કે આજે 75 લાખથી વધુ વિદ્યાર્થીઓ અટલ ટિંકરિંગ લેબ્સમાં 12 લાખથી વધુ ઇનોવેશન પ્રોજેક્ટ્સ પર પૂરા દિલથી કામ કરી રહ્યા છે. એટલે કે આવનારા સમયમાં લાખો જુનિયર વૈજ્ઞાનિકો શાળાઓમાંથી બહાર આવીને દેશના ખૂણે ખૂણે પહોંચવાના છે. તેમનો હાથ પકડવો, તેમને દરેક રીતે મદદ કરવી, તેમના વિચારોને અમલમાં મૂકવામાં મદદ કરવી, આ આપણા બધાની મોટી જવાબદારી છે. આજે એવા સેંકડો સ્ટાર્ટઅપ્સ છે જે અટલ ઇનોવેશન સેન્ટર્સમાં ઉભરાયા છે. અટલ ટિંકરિંગ લેબ્સની જેમ, અટલ ઈનોવેશન સેન્ટર્સ - એઆઈસી પણ નવા ભારતની પ્રયોગશાળાઓ તરીકે ઉભરી રહી છે. તમે જોશો, અમે આ ટિંકર-પ્રેન્યોર્સ, ભારતના સાહસિકોને જોતા હતા, આ ટિંકર-પ્રેન્યોર્સ છે. આવતીકાલે તેઓ અગ્રણી ઉદ્યોગસાહસિક બનવાના છે.

સાથીઓ,

મહર્ષિ પતંજલિનું એક સૂત્ર છે - પરમાણુ પરમ મહત્વ અંતઃ અસ્ય વશીકારઃ. એટલે કે જ્યારે આપણે કોઈ ધ્યેય પ્રત્યે સંપૂર્ણ સમર્પિત થઈ જઈએ છીએ, ત્યારે અણુથી લઈને બ્રહ્માંડ સુધીની દરેક વસ્તુ નિયંત્રણમાં આવે છે. 2014થી ભારતે જે રીતે વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજી પર ભાર આપવાનું શરૂ કર્યું છે, તે મોટા ફેરફારોનું કારણ બની ગયું છે. અમે શરૂ કરેલ સ્ટાર્ટઅપ ઈન્ડિયા અભિયાન, અમે શરૂ કરેલ ડિજિટલ ઈન્ડિયા અભિયાન, અમે બનાવેલી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિએ પણ ટેકનોલોજી ક્ષેત્રે ભારતની સફળતાને નવી ઊંચાઈ આપી છે. પહેલા જે વિજ્ઞાન માત્ર પુસ્તકો પૂરતું સીમિત હતું તે હવે પ્રયોગોથી આગળ વધીને વધુને વધુ પેટન્ટમાં ફેરવાઈ રહ્યું છે. 10 વર્ષ પહેલા ભારતમાં એક વર્ષમાં લગભગ 4000 પેટન્ટ આપવામાં આવી હતી. આજે તેની સંખ્યા વાર્ષિક 30 હજારથી વધુ થઈ ગઈ છે. ભારતમાં 10 વર્ષ પહેલા વાર્ષિક 10,000 ડિઝાઇન રજિસ્ટર કરવામાં આવતી હતી. આજે ભારતમાં વાર્ષિક 15 હજારથી વધુ ડિઝાઈનની નોંધણી થઈ રહી છે. 10 વર્ષ પહેલા ભારતમાં વાર્ષિક 70 હજારથી ઓછા ટ્રેડમાર્કની નોંધણી થતી હતી. આજે, ભારતમાં વાર્ષિક 2.5 લાખથી વધુ ટ્રેડમાર્કની નોંધણી થઈ રહી છે.

સાથીઓ,

આજે ભારત દરેક દિશામાં આગળ વધી રહ્યું છે જે ટેક લીડર દેશ માટે જરૂરી છે. તમારામાંથી ઘણા મિત્રો જાણે છે કે 2014માં આપણા દેશમાં માત્ર 150 જેટલા ઇન્ક્યુબેશન સેન્ટર હતા. આજે ભારતમાં ઇન્ક્યુબેશન સેન્ટરની સંખ્યા 650ને વટાવી ગઈ છે. આજે ભારત ગ્લોબલ ઈનોવેશન ઈન્ડેક્સમાં 81મા ક્રમે હતું અને ત્યાંથી વધીને 40મા સ્થાને પહોંચી ગયું છે. આજે દેશના યુવાનો, આપણા વિદ્યાર્થીઓ તેમના ડિજિટલ સાહસો સ્થાપિત કરી રહ્યા છે, સ્ટાર્ટઅપ શરૂ કરી રહ્યા છે. 2014માં, અહીં સ્ટાર્ટ-અપ્સની સંખ્યા કંઈક સોની આસપાસ હતી. આજે આપણા દેશમાં માન્ય સ્ટાર્ટ-અપ્સની સંખ્યા પણ લગભગ એક લાખ સુધી પહોંચી ગઈ છે. આજે ભારત વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી સ્ટાર્ટ-અપ ઇકોસિસ્ટમ છે. અને આ વૃદ્ધિ એવા સમયે છે જ્યારે વિશ્વ આર્થિક અનિશ્ચિતતાના સમયગાળામાંથી પસાર થઈ રહ્યું છે. આ ભારતની ક્ષમતા દર્શાવે છે, ભારતની પ્રતિભા દર્શાવે છે. અને તેથી હું ફરીથી કહીશ, નીતિ નિર્માતાઓ માટે, આપણા વૈજ્ઞાનિક સમુદાય માટે, દેશભરમાં ફેલાયેલી આપણી હજારો સંશોધન પ્રયોગશાળાઓ માટે, આપણા ખાનગી ક્ષેત્ર માટે, આ સમય ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. 'સ્કૂલ ટુ સ્ટાર્ટઅપ્સ'ની સફર આપણા વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા કરવામાં આવશે, પરંતુ તમારે તેમને સતત માર્ગદર્શન અને પ્રોત્સાહન આપવું પડશે. અને આમાં મને તમારા બધાનો સંપૂર્ણ સહયોગ રહેશે.

સાથીઓ,

જ્યારે આપણે ટેક્નોલોજીના સામાજિક સંદર્ભને સમજીને આગળ વધીએ છીએ, ત્યારે ટેકનોલોજી સશક્તિકરણનું એક મહાન માધ્યમ બની જાય છે. તે સામાજિક ન્યાય સુનિશ્ચિત કરવા અને અસંતુલન નાબૂદ કરવાનું એક માધ્યમ પણ બને છે. એક સમય હતો જ્યારે ટેક્નોલોજી સામાન્ય ભારતીયોની પહોંચની બહાર હતી. તમને એ પણ યાદ હશે કે એક જમાનામાં ક્રેડિટ કે ડેબિટ કાર્ડ ખિસ્સામાં રાખવું એ સ્ટેટસ સિમ્બોલ હતું. પરંતુ ભારતનું UPI તેની સાદગીને કારણે આજે નવું સામાન્ય બની ગયું છે. આજે, શેરી વિક્રેતાઓથી લઈને રિક્ષાચાલકો સુધી, દરેક જણ ડિજિટલ પેમેન્ટનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. આજે ભારત વિશ્વના એવા દેશોમાંથી એક છે જ્યાં ઇન્ટરનેટ ડેટાનો સૌથી વધુ ઉપયોગ થાય છે. ઈન્ટરનેટ યુઝર્સ શહેરી વિસ્તારો કરતાં ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં વધુ છે. આ લોકો માટે માહિતી, સંસાધનો અને તકોની નવી દુનિયા ખોલી રહ્યું છે. પછી ભલે તે JAM ટ્રિનિટી હોય, GeM પોર્ટલ હોય, CoWIN પોર્ટલ હોય કે ખેડૂતો માટે ડિજિટલ કૃષિ બજાર હોય- E-Nam, અમારી સરકારે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ સમાવેશના એજન્ટ તરીકે કર્યો છે.

સાથીઓ,

ટેક્નોલોજીનો યોગ્ય રીતે, યોગ્ય સમયે ઉપયોગ કરવાથી સમાજને નવી શક્તિ મળે છે. આજે, ભારતમાં જીવન ચક્રના દરેક તબક્કા માટે એક અથવા બીજા તકનીકી ઉકેલો તૈયાર કરવામાં આવી રહ્યા છે. જન્મ સમયે, ઓનલાઈન જન્મ પ્રમાણપત્રની સુવિધા છે. જ્યારે બાળક શાળા શરૂ કરે છે, ત્યારે તેની પાસે ઈ-પાઠશાળા અને દીક્ષા જેવા મફત ઈ-લર્નિંગ પ્લેટફોર્મ હોય છે. અને આગળ વધીને, તે રાષ્ટ્રીય શિષ્યવૃત્તિ પોર્ટલ પર શિષ્યવૃત્તિ માટે અરજી કરી શકે છે. જ્યારે તે તેની નોકરી શરૂ કરે છે, ત્યારે તેની પાસે યુનિવર્સલ એક્સેસ નંબરની સુવિધા છે, જેથી નોકરી બદલ્યા પછી પણ તેને કોઈ સમસ્યાનો સામનો કરવો ન પડે. કોઈપણ બિમારીના કિસ્સામાં, તે આજે જ ઈ-સંજીવનીની મદદથી તેની સારવાર માટે તાત્કાલિક વ્યવસ્થા કરી શકે છે. બાયોમેટ્રિક-સક્ષમ ડિજિટલ સેવાની સુવિધા છે- વૃદ્ધો માટે જીવન પ્રણામ. તમને લાગે છે કે, પહેલા વૃદ્ધોએ પેન્શન જેવા કામ માટે તેમના જીવતા હોવાનો પુરાવો આપવો પડતો હતો. પછી તેઓ બીમાર હોય કે ચાલવું મુશ્કેલ હોય, તેમને જાતે ચકાસણી માટે જવું પડતું હતું. હવે ટેક્નોલોજીની મદદથી આ બધી સમસ્યાઓનો અંત આવી રહ્યો છે. રોજિંદા જીવનમાં, દરેક પગલા પર ટેક્નોલોજી સોલ્યુશન્સ દેશના નાગરિકોને મદદ કરી રહ્યું છે. જો તે ઝડપથી પાસપોર્ટ મેળવવા માંગે છે, તો ત્યાં mPassport સેવા છે. જો તે એરપોર્ટ પર મુશ્કેલી-મુક્ત અનુભવ સુનિશ્ચિત કરવા માંગે છે, તો ડિજિયાત્રા એ એપ છે. જો તેણે મહત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજો સુરક્ષિત રાખવા હોય, તો તે ડિજિલોકર છે. આ તમામ પ્રયાસોએ સામાજિક ન્યાય સુનિશ્ચિત કરવામાં અને જીવનની સરળતા વધારવામાં મદદ કરી છે.

સાથીઓ,

આજે ટેક્નોલોજીની દુનિયામાં રોજેરોજ ઝડપી ફેરફારો થઈ રહ્યા છે. આ સ્પીડને મેચ કરવામાં અને આ સ્પીડને પાર કરવામાં માત્ર ભારતના યુવાનો જ દેશનું નેતૃત્વ કરશે. આજે એઆઈ ટૂલ્સ નવા ગેમ ચેઝર્સ તરીકે ઉભરી આવ્યા છે. આજે આપણે સ્વાસ્થ્ય ક્ષેત્રે અમર્યાદિત શક્યતાઓ જોઈ રહ્યા છીએ. ડ્રોન ટેક્નોલોજીમાં દરરોજ નવા સંશોધનો થઈ રહ્યા છે. એ જ રીતે, ઉપચાર ક્ષેત્ર પણ ઝડપથી પ્રગતિ કરી રહ્યું છે. આવી ક્રાંતિકારી ટેક્નોલોજીમાં આપણે આગેવાની લેવાની છે. આજે ભારત તેના સંરક્ષણ ક્ષેત્રને આત્મનિર્ભર બનાવી રહ્યું છે. આ સિવાય આપણા યુવા સ્ટાર્ટ અપ્સને ઘણી તકો મળી રહી છે. સંરક્ષણમાં નવીનતા માટે, આપણે સંરક્ષણ શ્રેષ્ઠતા માટે ઇનોવેશન એટલે કે iDEX પણ શરૂ કર્યું છે. મને ખુશી છે કે સંરક્ષણ મંત્રાલયે iDEX પાસેથી રૂ. 350 કરોડથી વધુની 14 નવીનતાઓ પ્રાપ્ત કરી છે.

સાથીઓ,

આઈ-ક્રિએટ હોય કે DRDO યુવા વૈજ્ઞાનિકોની લેબ જેવી પહેલ હોય, આજે આ પ્રયાસોને એક નવી દિશા આપવામાં આવી રહી છે. અવકાશ ક્ષેત્રમાં પણ નવા સુધારા દ્વારા ભારત વૈશ્વિક ગેમ ચેન્જર તરીકે ઉભરી રહ્યું છે. અત્યારે હું SSLV અને PSLV ઓર્બિટલ પ્લેટફોર્મ જેવી ટેકનોલોજી જોઈ રહ્યો હતો. આપણે આપણા યુવાનો માટે, અવકાશ ક્ષેત્રમાં આપણા સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે નવી તકો પૂરી પાડવાની છે. કોડિંગથી લઈને ગેમિંગ અને પ્રોગ્રામિંગ સુધીના દરેક ક્ષેત્રમાં આપણે આગેવાની લેવાની જરૂર છે. આ સમયે ભારત સેમી કંડક્ટર જેવા નવા રસ્તાઓમાં પણ તેની હાજરી વધારી રહ્યું છે. નીતિ સ્તરે, અમે PLI યોજના જેવી પહેલ કરી રહ્યા છીએ. આ ક્ષેત્રમાં પ્રતિભાશાળી યુવાનોને ટેકો આપવાની જવાબદારી ઉદ્યોગ અને સંસ્થાઓની છે.

સાથીઓ,

આજે નવીનતાથી લઈને સુરક્ષા સુધીની દરેક બાબતમાં હેકથોન્સની મોટી ભૂમિકા છે. સરકાર તેમને સતત પ્રોત્સાહન આપી રહી છે. આપણે હેકથોન કલ્ચરને આગળ વધારવું પડશે, સ્ટાર્ટઅપ્સે નવા પડકારો માટે તૈયારી કરવી પડશે. આ પ્રતિભાઓનો હાથ પકડવો જોઈએ જેથી તેમને આગળ વધવા માટે સંઘર્ષ ન કરવો પડે, આપણે આ માટે એક માળખું બનાવવું પડશે. ખાસ કરીને, અટલ ટિંકરિંગ લેબમાંથી બહાર આવતા યુવાનોને સામેલ રાખવા માટે એક સંસ્થાકીય સિસ્ટમ હોવી જોઈએ. શું આપણે આ જ રીતે દેશમાં વિવિધ ક્ષેત્રોમાં 100 લેબને ઓળખી શકીએ છીએ, જેને યુવાનોને સંચાલિત બનાવવી જોઈએ? સ્વચ્છ  ઊર્જા અને પ્રાકૃતિક ખેતી જેવા ક્ષેત્રોમાં, જ્યાં દેશનું વિશેષ ધ્યાન છે, આપણે સંશોધન અને ટેકનોલોજીને પ્રોત્સાહન આપવું પડશે. આ માટે પણ યુવાનોને મિશન મોડમાં સામેલ કરવા ખૂબ જ જરૂરી છે. મને ખાતરી છે કે, રાષ્ટ્રીય ટેકનોલોજી સપ્તાહ આ શક્યતાઓને સાકાર કરવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે. આ અપેક્ષા સાથે, આ પ્રસંગ માટે ફરી એકવાર આપ સૌને ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છાઓ.

ખૂબ ખૂબ આભાર.

YP/GP/JD

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com