વર્ષના સૌથી મોટા શહેરી સ્વચ્છતા ઉત્સવની ઉજવણી માટે તમામ તૈયારીઓ કરી લેવામાં આવી છે, જ્યાં માનનીય રાષ્ટ્રપતિ શ્રીમતી. દ્રૌપદી મુર્મુ 1લી ઓક્ટોબર 2022ના રોજ નવી દિલ્હીના તાલકટોરા સ્ટેડિયમ ખાતે આવાસ અને શહેરી બાબતોના મંત્રાલય (MoHUA) દ્વારા આયોજિત કાર્યક્રમમાં Azaadi@75 સ્વચ્છ સર્વેક્ષણ 2022ના સ્વચ્છ રાજ્યો અને શહેરોનું સન્માન કરશે. માનનીય પ્રધાનમંત્રી દ્વારા કચરો મુક્ત શહેરો બનાવવાની તેમની મહત્વાકાંક્ષી દ્રષ્ટિ સાથે  સ્વચ્છ ભારત મિશન – અર્બન 2.0ની શરૂઆતની વર્ષગાંઠ તરીકે, 1લી ઑક્ટોબર 2021નો દિવસ મનાવાશે.

આ એવોર્ડ સમારોહ, શ્રી હરદીપ સિંહ પુરી, માનનીય કેન્દ્રીય ગૃહ અને શહેરી બાબતોના મંત્રી, શ્રી કૌશલ કિશોર, માનનીય રાજ્ય મંત્રી, MoHUA, શહેરી વિકાસ મંત્રીઓ અને સમગ્ર દેશના મેયર સહિતના મહાનુભાવો ઉપસ્થિત રહેશે. દેશ, વિવિધ કેટેગરીમાં 160 થી વધુ પુરસ્કારો રજૂ કરવામાં આવશે. રાજ્ય અને શહેરના વહીવટકર્તાઓ, ક્ષેત્રના ભાગીદારો, વિષય નિષ્ણાતો, તેમજ યુવા સંગઠનો, સ્વચ્છતા કાર્યકરો, ઉદ્યોગના પ્રતિનિધિઓ, સ્વચ્છતા અને કચરાના વ્યવસ્થાપન ક્ષેત્રના સ્ટાર્ટઅપ્સ, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, એનજીઓ અને સીએસઓ સહિત લગભગ 1,800 મહેમાનો આ કાર્યક્રમમાં હાજરી આપશે. શહેરો પણ તેમના નાગરિકોને જીવંત સમારોહ જોઈ શકે તે માટે અગ્રણી સ્થળોએ સ્ક્રીન લગાવશે.

સ્વચ્છ સર્વેક્ષણનો સ્કેલ વર્ષોથી શહેરોની સંખ્યામાં સતત વધારો દર્શાવે છે. 2016 માં 73 મોટા શહેરો અને 2017 માં 434 શહેરોના સર્વેક્ષણથી સ્વચ્છ સર્વેક્ષણની 7મી આવૃત્તિ વિશ્વનું સૌથી મોટું શહેરી સ્વચ્છતા સર્વેક્ષણ બની ગયું છે, જેમાં 4,355 શહેરોએ સર્વેક્ષણમાં ભાગ લીધો હતો. "પીપલ્સ ફર્સ્ટ" થીમ સાથેના આ વર્ષના સર્વેક્ષણે આ વર્ષે અભૂતપૂર્વ સંખ્યામાં નાગરિક પ્રતિસાદ મેળવ્યો - 9 કરોડથી વધુ, જે ગયા વર્ષના 5 કરોડથી નોંધપાત્ર વધારો છે.

SS 2022 માં કેટલાક નિર્ણાયક નવા પાસાઓ રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા. ઉદાહરણ તરીકે, અગાઉના વર્ષોમાં 40% ની તુલનામાં, નમૂના માટે 100% વોર્ડને આવરી લેવા માટે સર્વેક્ષણનો અવકાશ વિસ્તારવામાં આવ્યો હતો; પ્રતિસાદ પ્રક્રિયા દરમિયાન વરિષ્ઠ નાગરિકો અને યુવા વયસ્કોના અવાજને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવ્યું હતું, નાના શહેરો માટે પુરસ્કારો માટેની વધુ તકો ઊભી કરવામાં આવી હતી, નાગરિકો માટે 'સિટી રિપોર્ટ કાર્ડ', એસએસ 2022 સર્વે પરિણામોના આધારે, રહેવાસીઓને જોવા માટે રજૂ કરવામાં આવ્યું છે. તેમના સંબંધિત શહેરોની સ્વચ્છતાની સ્થિતિ; તમામ શહેરો માટે ‘સફાઈમિત્ર સુરક્ષા’ ફરજિયાત બનાવવામાં આવી છે, અને આઝાદી ચળવળને આઝાદી ચળવળ સાથે સંકળાયેલા સ્મારકો/ઉદ્યાનોની નાગરિકોની આગેવાની હેઠળની સફાઈ દ્વારા સામેલ કરવામાં આવી છે.

17મી સપ્ટેમ્બર 2022 થી 2જી ઓક્ટોબર 2022 દરમિયાન જ્યારે ભારત SBM-અર્બનની આઠ વર્ષની સિદ્ધિઓની ઉજવણી કરી રહ્યું છે ત્યારે MoHUA દ્વારા આયોજિત સ્વચ્છ અમૃત મોહોત્સવના ભાગ રૂપે એવોર્ડ સમારંભનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. પખવાડિયા લાંબી ઉજવણીમાં SBM-U 2.0ના એકંદર ઉદ્દેશ્યો સાથે જોડાયેલી અનન્ય પહેલોની વિશાળ શ્રેણીનો સમાવેશ થાય છે. 17મી સપ્ટે.ના રોજ તેના પ્રકારની પ્રથમ ભારતીય સ્વચ્છતા લીગ સાથે ઉજવણીનો પ્રારંભ થયો હતો જ્યાં 1,850 થી વધુ શહેરોમાં લગભગ અડધા મિલિયન યુવાનો અને નાગરિકોએ ટીમો બનાવી હતી અને બીચ, ટેકરીઓ અને જાહેર સ્થળોને સાફ કરવા માટે સ્પર્ધા કરી હતી. ટોચની 70 ટીમોને MoHUA દ્વારા 30મી સપ્ટેમ્બરે સન્માનિત કરવામાં આવશે. 20મી સપ્ટેમ્બરે, MoHUAએ સ્વચ્છતા અને કચરાના વ્યવસ્થાપનમાં વિવિધ ગ્રાઉન્ડ લેવલના પડકારોનો સામનો કરવામાં શહેરોને મદદ કરવા માટે, નવીન સ્ટાર્ટઅપ ચેલેન્જ દ્વારા વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ સેક્ટરમાં 30 ટોચના સ્ટાર્ટઅપ્સની ઓળખ કરી. આ પ્રયાસોને ટકાવી રાખવા માટે, એક ઓનલાઈન સ્ટાર્ટઅપ ગેટવે પણ શરૂ કરવામાં આવ્યો છે જ્યાં સ્ટાર્ટઅપ્સ શહેરોના લાભ માટે તેમના ઉકેલો પ્રદર્શિત કરવાનું ચાલુ રાખી શકે છે. 26મી સપ્ટેમ્બરના રોજ, MOHUA દ્વારા 'વેસ્ટ ટુ વેલ્થ' અભિગમને આગળ વધારવા અને રમકડાંમાં કચરાના પુનઃઉપયોગને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે ખૂબ જ નવીન પડકાર – સ્વચ્છ ટોયકેથોન શરૂ કરવામાં આવી હતી. સમારંભના પહેલાના બે દિવસ ક્ષમતા નિર્માણ પહેલ માટે સમર્પિત હતા - "સ્વચ્છ શહેર - સંવાદ અને ટેક એક્ઝિબિશન" - જેમાં મ્યુનિસિપલ ઘન કચરા અને પ્રવાહી કચરાના સંચાલનને લગતા વિષયો પર વિશેષ રીતે ક્યુરેટ કરાયેલ તકનીકી અને વહીવટી ચર્ચાઓનો સમાવેશ થાય છે, જેથી રાજ્યો અને શહેરો તેમની વ્યૂહરચના, શ્રેષ્ઠ પ્રથાઓ અને કચરા મુક્ત સ્થિતિ તરફની તેમની મુસાફરીમાં પડકારો અંગે વિચારણા કરવા.

છેલ્લા આઠ વર્ષોમાં, મિશન તેના 'લોકો પ્રથમ' ફોકસ સાથે અસંખ્ય નાગરિકોના જીવનને બદલીને દેશના ખૂણે ખૂણે પહોંચ્યું છે. મિશનએ 70 લાખથી વધુ ઘરો, સામુદાયિક અને જાહેર શૌચાલયોનું નિર્માણ કરીને શહેરી ભારતમાં સ્વચ્છતાની જગ્યાને બદલી નાખી છે, આમ બધા માટે સલામત અને ગૌરવપૂર્ણ સ્વચ્છતા ઉકેલો પૂરા પાડે છે. SBM-U એ મહિલાઓ, ટ્રાન્સજેન્ડર સમુદાયો અને વિકલાંગ વ્યક્તિઓ (દિવ્યાંગ)ની જરૂરિયાતોને પ્રાથમિકતા આપી છે. વૈજ્ઞાનિક કચરાના વ્યવસ્થાપન પર ભાર એ સ્પષ્ટ છે કે ભારતમાં કચરાની પ્રક્રિયા 2014માં 18% થી ચાર ગણી વધીને આજે 73% થઈ ગઈ છે. આને 98% વોર્ડમાં 100% ડોર-ટુ-ડોર કચરો સંગ્રહ અને 89% વોર્ડમાં નાગરિકો દ્વારા પત્ર અને ભાવનાથી કચરાના સ્ત્રોત અલગીકરણ દ્વારા સહાય કરવામાં આવી છે. વધુ મહત્ત્વની વાત એ છે કે, મિશન ગટર અને સેપ્ટિક ટાંકીની સફાઈ કામગીરીમાં રોકાયેલા તમામ કામદારોની સલામતી અને કલ્યાણને સંસ્થાકીય કરીને, સ્વચ્છતા કામદારો અને અનૌપચારિક કચરાના કામદારોના જીવનમાં નોંધપાત્ર તફાવત લાવવામાં સક્ષમ છે.

1લી ઑક્ટોબર 2021ના રોજ સ્વચ્છ ભારત મિશન-અર્બન 2.0ની શરૂઆતથી સ્વચ્છતા અને ઘન કચરા વ્યવસ્થાપન પરિણામોની ટકાઉપણું પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને સ્વચ્છતાના આગલા તબક્કા માટેનો તબક્કો સુયોજિત કર્યો છે. મિશન હવે ગ્રામીણમાંથી શહેરી વિસ્તારોમાં સ્થળાંતર કરી રહેલી વધારાની વસ્તીને સેવા આપવા માટે સ્વચ્છતા સુવિધાઓની સંપૂર્ણ ઍક્સેસ સુનિશ્ચિત કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યું છે. 1 લાખથી ઓછી વસ્તીવાળા શહેરોમાં સંપૂર્ણ પ્રવાહી કચરો વ્યવસ્થાપન - SBM-અર્બન 2.0 હેઠળ રજૂ કરાયેલ એક નવો ઘટક, તમામ ગંદુ પાણી સુરક્ષિત રીતે સમાયેલ, એકત્ર, પરિવહન અને ટ્રીટમેન્ટની ખાતરી કરવા માટે લેવામાં આવી રહ્યું છે જેથી કોઈ ગંદુ પાણી આપણા જળ સંસ્થાઓને પ્રદૂષિત ન કરે. ઘન કચરા વ્યવસ્થાપનના ક્ષેત્રમાં, મિશન કચરામાંથી મૂલ્યની મહત્તમ પુનઃપ્રાપ્તિ માટે કચરાના સ્ત્રોત અલગીકરણને લાગુ કરી રહ્યું છે, સામગ્રી પુનઃપ્રાપ્તિ સુવિધાઓની સ્થાપના, અને દરેક શહેરમાં સિંગલ યુઝ પ્લાસ્ટિકને તબક્કાવાર નાબૂદ કરવાના સંકેન્દ્રિત પ્રયાસો સાથે વેસ્ટ પ્રોસેસિંગ સુવિધાઓ સ્થાપિત કરી રહી છે. કન્સ્ટ્રક્શન એન્ડ ડિમોલિશન (C&D) વેસ્ટ પ્રોસેસિંગ સુવિધાઓ અને નેશનલ ક્લીન એર પ્રોગ્રામ (NCAP) શહેરોમાં યાંત્રિક સફાઈ કામદારોની જમાવટ. SBM-U 2.0 હેઠળ શહેરોને કચરો મુક્ત બનાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે તમામ વારસાગત ડમ્પસાઇટ્સનું નિવારણ એ અન્ય મહત્ત્વપૂર્ણ ઘટક છે. સઘન માહિતી, શિક્ષણ અને સંદેશાવ્યવહાર (IEC) અને વર્તન પરિવર્તન પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા, મિશન 'જન આંદોલન' અથવા લોકોના ચળવળને વધુ તીવ્ર અને મજબૂત બનાવશે જેનો SBM-U સમાનાર્થી બની ગયો છે.

આ એવોર્ડ સમારંભ સ્વચ્છતા પ્રત્યેના શહેરોના અતૂટ સમર્પણને માત્ર યોગ્ય સલામ જ નહીં પરંતુ અર્બન ઈન્ડિયાને સ્વચ્છ, સ્વસ્થ અને વધુ સમાવિષ્ટ ઈકોસિસ્ટમ બનાવવાની તેમની પ્રતિજ્ઞાને ફરીથી પ્રતિબદ્ધ કરવા માટે એક સ્પષ્ટ આહવાન પણ છે.

YP/GP/JD

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com