ఈరోజు ఇండోర్‌లో జరుగుతున్న మధ్యప్రదేశ్ స్టార్టప్ కాన్క్లేవ్ సందర్భంగా వీడియో కాన్ఫరెన్స్ ద్వారా ప్రధాన మంత్రి శ్రీ నరేంద్ర మోదీ మధ్యప్రదేశ్ స్టార్టప్ పాలసీని ప్రారంభించారు. మధ్యప్రదేశ్ స్టార్టప్ పోర్టల్‌ను కూడా ప్రారంభించారు, ఇది స్టార్టప్ పర్యావరణ వ్యవస్థను సులభతరం చేయడంతో పాటు  ప్రోత్సహించడంలో సహాయపడుతుంది. స్టార్టప్ వ్యవస్థాపకులతోనూ ప్రధాన మంత్రి సంభాషించారు.

కిరాణా దుకాణాలను నిర్వహించేందుకు ఆన్‌లైన్ స్టోర్ ' షాప్ కిరానా ' వ్యవస్థాపకుడు శ్రీ తను తేజస్ సరస్వత్‌తో మాట్లాడిన ప్రధాన మంత్రి, అతని నేపథ్యం గురించి, ఈ వ్యాపారాన్ని ప్రారంభించాలనే ఆలోచన అతనికి ఎలా వచ్చిందని ప్రధాన మంత్రి ఆరా తీశారు. ఈ వ్యాపారంలో అవకాశాలు మరియు వృద్ధి గురించి ప్రధాని అడిగారు. తన స్టార్టప్‌కి ఎన్ని కిరానా స్టోర్‌లు అనుసంధానం చేయబడ్డాయి, తన స్టార్టప్ కోసం ఇండోర్‌ను ఎందుకు ఎంచుకున్నారని కూడా అతనిని ప్రధాని అడిగారు. స్వానిధి ద్వారా లబ్ధి పొందుతున్న వీధి వ్యాపారులను ఎవరైనా నిర్వహించగలరా అని ప్రధాన మంత్రి అడిగారు.

భోపాల్‌కు చెందిన ఉమంగ్ శ్రీధర్ డిజైన్స్ ప్రైవేట్ లిమిటెడ్ వ్యవస్థాపకులు శ్రీమతి ఉమంగ్ శ్రీధర్‌తో సంభాషిస్తూ, ఖాదీలో వారి ఆవిష్కరణ మరియు పెద్ద కంపెనీల కోసం ఉత్పత్తులను రూపొందించడం గురించి ప్రధాన మంత్రికి తెలియజేయడం జరిగింది. 2014లో తాను కంపెనీని ప్రారంభించినందున స్టార్టప్ ప్రయాణం ప్రభుత్వంతో కలిసి సాగిందని, మహిళలతో తాను చేస్తున్న కృషి గురించి కూడా ప్రధానికి తెలియజేశారు. తన స్టార్టప్ ద్వారా మహిళల్లో ఆమె తీసుకొచ్చిన అభివృద్ధి మరియు విలువ జోడింపు గురించి ప్రధాన మంత్రి అడిగారు. మహిళా హస్తకళాకారుల ఆదాయం దాదాపు 300 శాతం పెరిగిందని ఆమె తెలియజేశారు. కళాకారుల నుండి పారిశ్రామికవేత్తలుగా పట్టభద్రులయ్యేలా మహిళలకు శిక్షణ ఇవ్వడం గురించి కూడా ఆమె మాట్లాడారు. ప్రధాన మంత్రి కాశీలో ఆమె చేసిన పని గురించి ఆరా తీశారు మరియు ఉద్యోగ సృష్టికర్త మరియు ప్రేరణగా ఉన్నందుకు ఆమెను అభినందించారు.

ఇండోర్ నుండి శ్రీ తౌసిఫ్ ఖాన్‌తో సంభాషిస్తూ, రైతుల ఆదాయాన్ని రెట్టింపు చేసేందుకు తమ సంస్థ కృషి చేస్తోందని ప్రధాన మంత్రికి తెలియజేయడం జరిగింది. వారు డిజిటల్ మరియు భౌతిక మార్గాల ద్వారా రైతులకు అందించబడుతున్న సాంకేతిక పరిష్కారాలను రూపొందించారు. తన స్టార్టప్‌తో అనుసంధానించబడిన రైతులకు భూసార పరీక్ష సౌకర్యాలను అనుసంధానం చేయవచ్చా అని ప్రధాన మంత్రి అడిగారు. భూసార పరీక్షలు, నివేదికను డిజిటల్‌ పద్ధతిలో రైతులతో పంచుకునే విధానాలను ప్రధానికి వివరించారు. వారు సేంద్రియ మరియు సూక్ష్మజీవుల ఎరువును కూడా ప్రోత్సహిస్తున్నారు. రైతులలో సహజ వ్యవసాయాన్ని అనుసరించడం గురించి కూడా ప్రధాని అడిగారు. స్వచ్ఛ సర్వేక్షణ్‌లో ఇండోర్ రాణిస్తున్నట్లే, ఇందూరు జిల్లా రైతులు కూడా రసాయన రహిత వ్యవసాయానికి ఆదర్శంగా నిలవాలని ప్రధాన మంత్రి ఆకాంక్షించారు.

యువశక్తితో దేశాభివృద్ధి కొత్త పుంతలు తొక్కుతుందని స‌మావేశాన్ని ఉద్దేశించి ప్ర‌ధాన మంత్రి అన్నారు. ప్రోయాక్టివ్ స్టార్టప్ పాలసీ ఉన్నందున, దేశంలో అంతే శ్రద్ధగల స్టార్టప్ నాయకత్వం ఉందని ఒక భావన ఉంది. 8 ఏళ్ల స్వల్ప వ్యవధిలో దేశంలోని స్టార్టప్ కథనంలో భారీ మార్పు వచ్చిందని ప్రధాని పేర్కొన్నారు. 2014లో తమ ప్రభుత్వం ఏర్పాటయ్యాక దేశంలో స్టార్టప్‌ల సంఖ్య 300-400గా ఉండేదని గుర్తు చేశారు. నేడు దాదాపు 70000 గుర్తింపు పొందిన స్టార్టప్‌లు ఉన్నాయి. ఈ దేశంలో ప్రతి 7-8 రోజులకు కొత్త యునికార్న్ తయారవుతుందని ఆయన అన్నారు.

స్టార్టప్‌ల వైవిధ్యాన్ని కూడా ప్రధాని గుర్తించారు. దాదాపు 50% స్టార్టప్‌లు టైర్ II & టైర్ III నగరాలకు చెందినవని, అవి అనేక రాష్ట్రాలు మరియు నగరాలను కవర్ చేస్తున్నాయని ఆయన చెప్పారు. వారు 50కి పైగా పరిశ్రమలతో అనుబంధం కలిగి ఉన్నారు. స్టార్టప్‌లు వాస్తవ ప్రపంచ సమస్యలకు పరిష్కారాలను ఇస్తాయని ఆయన అన్నారు. నేటి స్టార్టప్‌లు భవిష్యత్తులో ఎం.ఎన్.సి లుగా మారతాయి. స్టార్టప్ కాన్సెప్ట్‌ పై 8 ఏళ్ల క్రితం కొంత మందిలో చర్చ జరిగిందని, ఇప్పుడు సామాన్యుల్లో చర్చనీయాంశంగా మారిందని అన్నారు. ఈ మార్పు అనూహ్యమైనది కాదని, బాగా ఆలోచించిన వ్యూహం ఫలితమని ఆయన అన్నారు.

భారతదేశంలో సృజనాత్మక పరిష్కారాల కథపై ఆయన దృష్టి సారించారు మరియు ఐటి విప్లవం యొక్క వేగానికి ప్రోత్సాహం లేకపోవడం మరియు అవకాశాన్ని సద్వినియోగం చేసుకోవడంలో విఫలం కావడంపై విచారం వ్యక్తం చేశారు. ఆ కాలపు కుంభకోణాలు మరియు గందరగోళంలో ఒక దశాబ్దం మొత్తం వృధా అయింది. 2014 తర్వాత ప్రభుత్వం యువత లో ఆవిష్కరణ శక్తిపై విశ్వాసాన్ని పునరుద్ధ రించి, అనువైన జీవావరణ వ్యవస్థను సృష్టించిందని ఆయన అన్నారు. ఐడియా నుంచి ఇన్నోవేషన్ నుంచి ఇండస్ట్రీ వరకు ఒక రోడ్ మ్యాప్ ని సృష్టించడం ద్వారా ఈ రంగాన్ని ముందుకు నెట్టడానికి త్రిముఖ విధానం గురించి ఆయన తెలియజేశారు. ఈ వ్యూహంలో మొదటి భాగం ఐడియా, ఇన్నోవేట్, ఇంక్యుబేట్ మరియు ఇండస్ట్రీ అనే భావన అని ఆయన అన్నారు. ఈ ప్రక్రియలకు సంబంధించిన సంస్థలు సృష్టించబడ్డాయి మరియు బలోపేతం చేయబడ్డాయి. రెండవది, ప్రభుత్వ నిబంధనలను సడలించడం. మూడవది, కొత్త పర్యావరణ వ్యవస్థను సృష్టించడం ద్వారా సృజనాత్మకత కోసం మనస్తత్వంలో మార్పు. దీన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని హ్యాకథాన్ల వంటి చర్యలు తీసుకున్నారు. స్టార్టప్ లకు ఒక పర్యావరణ వ్యవస్థను సృష్టించే ఈ హ్యాకథాన్ ఉద్యమంలో 15 లక్షల మంది ప్రతిభావంతులైన యువకులు నిమగ్నమయ్యారు.

7 ఏళ్ల క్రితం స్టార్ట‌ప్ ఇండియాను ప్రారంభించ‌డం అనేది ఆలోచ‌న‌ల‌ను ఇన్నోవేష‌న్‌గా మార్చ‌డంలో మరియు వాటిని ప‌రిశ్ర‌మ‌కు తీసుకెళ్లడంలో పెద్ద ముందడుగు అని ప్ర‌ధాన మంత్రి అన్నారు. ఒక సంవత్సరం తర్వాత, అటల్ ఇన్నోవేషన్ మిషన్ పాఠశాలల్లో అటల్ టింకరింగ్ ల్యాబ్‌లు మరియు ఉన్నత విద్యా సంస్థల్లో ఇంక్యుబేషన్ సెంటర్‌ల ఏర్పాటుతో ప్రారంభించబడింది. 10 వేలకు పైగా పాఠశాలల్లో టింకరింగ్ ల్యాబ్‌లు ఉన్నాయి మరియు 75 లక్షల మందికి పైగా విద్యార్థులు ఆవిష్కరణల వాతావరణానికి గురవుతున్నారు. అదేవిధంగా జాతీయ విద్యా విధానం కూడా ఆవిష్కరణలను ప్రోత్సహిస్తుంది. ఇన్నోవేషన్ రంగంలో ప్రైవేట్ పెట్టుబడులు పెరుగుతున్నాయి.

అంతరిక్ష రంగంలో చేపట్టిన సంస్కరణలు, మ్యాపింగ్, డ్రోన్‌లు తదితరాలు స్టార్టప్‌లకు కొత్త అవకాశాలను తెస్తున్నాయన్నారు. స్టార్టప్‌ల ఉత్పత్తులను మార్కెట్‌లోకి తీసుకురావడంలో సౌలభ్యాన్ని మెరుగుపరచడానికి, GeM పోర్టల్ స్థాపించబడింది. GeM పోర్టల్‌లో 13000 కంటే ఎక్కువ స్టార్టప్‌లు నమోదు చేయబడ్డాయి మరియు పోర్టల్‌లో 6500 కోట్ల రూపాయల విలువైన వ్యాపారాన్ని చేశాయి. స్టార్టప్‌ల అభివృద్ధికి మరియు కొత్త మార్కెట్ల ప్రారంభానికి డిజిటల్ ఇండియా పెద్దపీట వేసింది. పర్యాటక రంగాన్ని అభివృద్ధి చేయడంలో స్టార్టప్‌లదే ప్రధాన పాత్ర అని అన్నారు. స్టార్టప్‌లు స్థానికుల కోసం వోకల్‌ను ప్రోత్సహించడంలో కూడా సహాయపడతాయి. స్టార్టప్‌లు గిరిజనులు తమ హస్తకళలు మరియు ఉత్పత్తులను మార్కెట్‌లోకి తీసుకురావడానికి కూడా సహాయపడతాయి. గేమింగ్ పరిశ్రమకు, బొమ్మల పరిశ్రమకు ప్రభుత్వం పెద్దపీట వేస్తోందన్నారు. స్టార్టప్‌ల కోసం సరిహద్దు సాంకేతికతల్లోని సామర్థ్యాన్ని కూడా ఆయన గుర్తించారు.

భార‌త‌దేశ విజ‌యానికి మ‌నం కొత్త ఊపును, ఔన్న‌త్యాన్ని అందించాల‌ని ప్ర‌ధాన మంత్రి అన్నారు. నేడు భారతదేశం G-20 ఆర్థిక వ్యవస్థలలో అత్యంత వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న ఆర్థిక వ్యవస్థ. భారతదేశం ప్రపంచంలోనే మూడో అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థ అని కూడా ఆయన అన్నారు. స్మార్ట్‌ ఫోన్, డేటా వినియోగంలో భారత్ మొదటి స్థానంలో ఉండగా, ఇంటర్నెట్ వినియోగదారుల పరంగా రెండో స్థానంలో ఉంది. గ్లోబల్ రిటైల్ ఇండెక్స్‌లో భారతదేశం రెండవ స్థానంలో ఉంది, భారతదేశం ప్రపంచంలోని మూడవ అతిపెద్ద ఇంధన వినియోగదారు దేశం మరియు ప్రపంచంలోని మూడవ అతిపెద్ద వినియోగదారు మార్కెట్ భారతదేశంలో ఉంది. ఈ ఏడాది 470 బిలియన్‌ డాలర్ల విలువైన సరుకు ఎగుమతులు చేసి భారత్‌ సరికొత్త రికార్డు సృష్టించింది. ఇన్‌ఫ్రాస్ట్రక్చర్‌లో అపూర్వమైన పెట్టుబడి ఉంది. భారత్‌లో ఈజ్ ఆఫ్ డూయింగ్ బిజినెస్‌తో పాటు ఈజ్ ఆఫ్ లివింగ్‌పై అపూర్వమైన ప్రాధాన్యత ఉంది. ఈ వాస్తవాలు ప్రతి భారతీయుడిని గర్వించేలా చేస్తాయి మరియు ఈ దశాబ్దంలో భారతదేశ వృద్ధి కథ కొత్త శక్తితో ముందుకు సాగుతుందనే నమ్మకాన్ని కలిగిస్తుంది. అమృత్ కాల్‌లో మన ప్రయత్నాలు దేశానికి దిశానిర్దేశం చేస్తాయని, మన సమిష్టి కృషితో దేశ ఆకాంక్షలను నెరవేరుస్తామని ప్రధాన మంత్రి అన్నారు.

*****