ਕੇਂਦਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਮੈਡੀਸਨ (ਸੀ.ਸੀ.ਆਈ ਐਮ), ਆਯੁਰਵੇਦ, ਸਿਧਾ, ਸੋਵਾ-ਰਿਗਪਾ ਅਤੇ ਯੂਨਾਨੀ ਦਵਾਈ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਮੈਡੀਕਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਕ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਪੋਸਟ ਗਰੈਜੂਏਟ ਆਯੁਰਵੇਦ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਝ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚਾਰੂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ 20 ਨਵੰਬਰ 2020 ਨੂੰ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਅਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਜੋੜ ਕੇ ਇਕ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ। 

ਆਯੂਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਇਹ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਮੀਡਿਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਤੇ ਉਪਰੋਕਤ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕੁਝ ਅਨੁਵਾਦ ਗਲਤ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਗਲਤ ਵਿਆਖਿਆ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਕਤ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਗਲਤ ਵਿਆਖਿਆਵਾਂ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੱਲ ਪਾਉਣ ਲਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਹੁਣ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਉਠਾਏ ਗਏ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬਾਂ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖ਼ੇ ਸਪਸ਼ਟੀਕਰਨ ਜਾਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ:

1. ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਇੰਡੀਅਨ ਮੈਡੀਸਨ ਸੈਂਟਰਲ ਕੌਂਸਲ (ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਆਯੁਰਵੇਦ ਸਿੱਖਿਆ) ਸੋਧ ਨਿਯਮ, 2020 ਨਾਲ ਕਿਸ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦਾ ਹੈ ?

ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿਚ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਸ਼ਲਯ ਅਤੇ ਸ਼ਾਲਕਯ ਕੋਰਸਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ (ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਪਹਿਲੀਆਂ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਨਾਲੋਂ ਸਪਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ) ਕਿ ਕੁੱਲ 58 ਸਰਜੀਕਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਸਟ੍ਰੀਮਾਂ ਦੇ ਪੀਜੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ (ਸੰਚਤ ਤੌਰ ਤੇ) ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ  ਪੀ ਜੀ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਕਤ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ ਤੇ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਰਜੀਕਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਲਈ ਖਾਸ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਲ੍ਯ ਅਤੇ ਸ਼ਾਲਕਿਆ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਸਰਜਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। 

2. ਕੀ ਉਕਤ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਰਜੀਕਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਇਕ ਨੀਤੀ ਬਦਲਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ ?

 ਨਹੀਂ, ਇਹ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਸਾਲ 2016 ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਮੌਜੂਦਾ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਢੁਕਵੇਂ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦਾ ਸਪਸ਼ਟੀਕਰਨ ਹੈ।  ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਰਜੀਕਲ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ ਆਯੁਰਵੇਦ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਲ੍ਯ ਅਤੇ ਸ਼ਾਲਕਯ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰ ਵਿਭਾਗ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਾਲ 2016 ਦੇ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਬੰਧਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ, ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀ ਸਰਜੀਕਲ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈਣਗੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਕਨੀਕਾਂ, ਵਿਧੀ ਅਤੇ ਸਰਜੀਕਲ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਸੀ ਸੀ ਆਈ ਐਮ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੀਜੀ ਕੋਰਸਾਂ ਦੇ ਸਿਲੇਬਸ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਨਾਂ ਕਿ ਨਿਯਮ ਅਨੁਸਾਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ ਸੀਸੀਆਈਐਮ ਨੇ ਉਕਤ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮ ਵਿਚ ਲਿਆ ਕੇ ਸਰਬ ਵਿਆਪਕ ਹਿੱਤ ਵਿਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਾਲਸੀ ਬਦਲਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। 

3. ਉਕਤ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਵਿਵਾਦ ਕਿਉਂ ਹੈ ?

ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਉਕਤ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਟਿੱਪਣੀ ਜਾਂ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਵਾਦ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਾਨਕੀਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਸਮੇਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਾਰੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਉੱਨਤੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖਜਾਤੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਸਮੂਹ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀਆਂ ਉੱਤੇ ਏਕਾਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਚਿਕਿਤਸਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ, ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਯੂਨਾਨੀ, ਲਾਤੀਨੀ ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਰਗੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਅਰਬੀ ਵਰਗੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਇਕ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਸੰਮਿਲਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਮੈਡੀਕਲ ਸ਼ਰਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਡਾਕਟਰਾਂ ਵਿਚ, ਬਲਕਿ ਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਲਈ ਵੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਤਤਕਾਲੀ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਵਿਚ, ਆਧੁਨਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਡਾਕਟਰੀ ਪੇਸ਼ੇ ਵਿਚ, ਮੈਡੀਕੋ-ਕਾਨੂੰਨੀ, ਸਿਹਤ ਆਈ ਟੀ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਵਾਲੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਬਲਿਕ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। 

4. ਕੀ ਉਕਤ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਯੁਰਵੇਦ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਦਵਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ ?

ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ I ਸਾਰੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀਆਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਪੱਤਰ ਵਿਹਾਰ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਹੈ। ਤਤਕਾਲੀ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਯੁਰਵੈਦ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰ ਬਲਕਿ ਹੋਰ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨਾਂ ਦੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਡੀਕੋ-ਲੀਗਲ, ਹੈਲਥ, ਆਈ.ਟੀ., ਬੀਮਾ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪਬਲਿਕ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ। ਆਧੁਨਿਕ ਦਵਾਈ ਨਾਲ ਆਯੁਰਵੇਦ ਨੂੰ "ਮਿਕਸਿੰਗ" ਦਾ ਸਵਾਲ ਇੱਥੇ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸੀਸੀਆਈਐਮ ਭਾਰਤੀ ਦਵਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਵਚਨਬੱਧ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਜਿਹੀ "ਮਿਕਸਿੰਗ" ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ। 

------------------------------------------  

ਐਮ ਵੀ /ਐਸ ਕੇ