ભારતીય રેલવે (IR) પર રેલવે નેટવર્કનું વિદ્યુતીકરણ મિશન મોડમાં હાથ ધરવામાં આવ્યું છે. અત્યાર સુધીમાં, બ્રોડગેજ (BG) નેટવર્કના લગભગ 99.2% ભાગનું વીજળીકરણ કરવામાં આવ્યું છે. બાકીના નેટવર્કમાં વીજળીકરણ હાથ ધરવામાં આવ્યું છે. 2014-25 દરમિયાન અને 2014 પહેલા કરવામાં આવેલ વીજળીકરણ નીચે મુજબ છે:

રેલવે વિદ્યુતીકરણમાં ભારતીય રેલવેની સિદ્ધિ વૈશ્વિક સ્તરે અનોખી છે. ઇન્ટરનેશનલ યુનિયન ઓફ રેલવે (UIC)ના જૂન, 2025ના તાજેતરના અહેવાલ મુજબ, મહત્વપૂર્ણ રેલવે સિસ્ટમમાં રેલવે વિદ્યુતીકરણ નીચે મુજબ છે:

નાણાકીય વર્ષ 2023-24 અને 2024-25 દરમિયાન પ્રાપ્ત થયેલા રેલવે વિદ્યુતીકરણ અનુક્રમે 7,188 અને 2,701 રૂટ કિલોમીટર (RKM) છે. વધુમાં, તમામ નવી લાઇન / મલ્ટી-ટ્રેકિંગ પ્રોજેક્ટ્સને મંજૂરી આપવામાં આવી રહી છે અને વીજળીકરણ સાથે તેનું નિર્માણ કરવામાં આવી રહ્યું છે.

ઝોનવાર વીજળીકરણની સ્થિતિ નીચે મુજબ છે:

બિહાર, ઝારખંડ, રાજસ્થાન, છત્તીસગઢ અને તમિલનાડુ સહિત રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં વીજળીકરણની સ્થિતિ નીચે મુજબ છે:

ઉત્તર પૂર્વીય ક્ષેત્રના અરુણાચલ પ્રદેશ, મેઘાલય, નાગાલેન્ડ, ત્રિપુરા અને મિઝોરમ રાજ્યોમાં હાલના BG નેટવર્કનું 100% વીજળીકરણ કરવામાં આવ્યું છે. વધુમાં, તમામ નવા લાઇન / મલ્ટી-ટ્રેકિંગ પ્રોજેક્ટ્સને મંજૂરી આપવામાં આવી રહી છે અને વીજળીકરણ સાથે તેનું નિર્માણ કરવામાં આવી રહ્યું છે. આસામનું 92% વીજળીકરણ કરવામાં આવ્યું છે અને બાકીના નેટવર્કમાં વીજળીકરણ હાથ ધરવામાં આવ્યું છે.

રેલવે વિદ્યુતીકરણની નવીનતમ વિગતો ભારતીય રેલવેની વેબસાઇટ પર નીચેની લિંક પર ઉપલબ્ધ છે:

https://indianrailways.gov.in/railwayboard/uploads/directorate/ele_engg/2025/Status%20of%20Railway%C2%A0Electrification%20as%20on%C2%A030_11_2025.pdf

વીજળીકરણ પ્રોજેક્ટ્સ પૂર્ણ થવાનો આધાર અનેક પરિબળો પર રહેલો છે, જેમ કે વન વિભાગના અધિકારીઓ તરફથી જંગલ મંજૂરી, અતિક્રમણ દૂર કરવાની સુવિધાઓ, વિવિધ અધિકારીઓ તરફથી કાનૂની મંજૂરીઓ, વિસ્તારની ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય અને ભૌગોલિક પરિસ્થિતિઓ, પ્રોજેક્ટ સાઇટ વિસ્તારમાં કાયદો અને વ્યવસ્થાની સ્થિતિ, આબોહવાની પરિસ્થિતિઓ, ચોક્કસ પ્રોજેક્ટ સાઇટ માટે વર્ષમાં કામકાજના મહિનાઓની સંખ્યા વગેરે. આ બધા પરિબળો પ્રોજેક્ટ(ઓ) પૂર્ણ કરવા માટે લાગતા સમયને અસર કરે છે.

માર્ગ પરિવહનની તુલનામાં રેલ પરિવહનમાંથી CO2 ઉત્સર્જનમાં ઘટાડો નીચે મુજબ છે (સંદર્ભ: નીતિ આયોગનો અહેવાલ "ભારતમાં માલની ગતિશીલતામાં વધારો," જૂન 2021)

ભારતીય રેલવે લગભગ સંપૂર્ણ રેલવે વીજળીકરણ અને નવીનીકરણીય ઉર્જા સ્ત્રોતોના ઉપયોગ દ્વારા ટકાઉ કામગીરી માટે પ્રતિબદ્ધ છે, જેમાં સૌર, પવન અને અન્ય નવીનીકરણીય સ્ત્રોતોનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં વ્યૂહાત્મક વીજ ખરીદી યોજનાનો સમાવેશ થાય છે, જે કાર્બન ફૂટપ્રિન્ટ ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.

આ માહિતી આજે લોકસભામાં એક પ્રશ્નના લેખિત જવાબમાં કેન્દ્રીય રેલવે, માહિતી અને પ્રસારણ, અને ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને માહિતી ટેકનોલોજી મંત્રી શ્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે આપી હતી.

SM/JY/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com