ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ, ਸ਼੍ਰੀ ਧਰਮੇਂਦਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਅੱਜ ਇੰਡੀਆ ਰੈਂਕਿੰਗਜ਼ 2025 ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ 2015 ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਗਤ ਰੈਂਕਿੰਗ ਫਰੇਮਵਰਕ (NIRF) ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਖੇਤਰ ਵਿਕਾਸ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਸੁਕਾਂਤ ਮਜੂਮਦਾਰ, ਸਕੱਤਰ (ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ) ਡਾ. ਵਿਨੀਤ ਜੋਸ਼ੀ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਟੀ.ਜੀ. ਸੀਤਾਰਾਮ, ਚੇਅਰਮੈਨ, AICTE; ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਨਿਲ ਸਹਸ੍ਰਬੁੱਧੇ, ਚੇਅਰਮੈਨ, NETF, NAAC ਅਤੇ NBA ਅਤੇ ਡਾ. ਅਨਿਲ ਕੁਮਾਰ ਨਾਸਾ, ਮੈਂਬਰ ਸਕੱਤਰ, NBA ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ।

ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਬੋਲਦਿਆਂ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਐੱਨਆਈਆਰਐੱਫ (NIRF2025) ਰੈਂਕਿੰਗ ਸਾਡੇ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸਾਲ ਦੀ ਰੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਾਰੇ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਕਿ ਐੱਨਆਈਆਰਐੱਫ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਪਦੰਡ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।

ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ NEP 2020 ਨੇ ਸਾਡੇ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਇੱਕ ਰੋਡਮੈਪ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਅਤੇ ਐੱਨਆਈਆਰਐੱਫ (NIRF) ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਸੁਪਰ ਪਾਵਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਥੰਮ੍ਹ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਮਾਪਦੰਡ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨੇ ਪੈਣਗੇ।

ਮੰਤਰੀ ਮਹੋਦਯ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਐੱਨਆਈਆਰਐੱਫ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮਾਨਤਾ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਡੇਟਾ-ਅਧਾਰਿਤ ਪਹੁੰਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੇ, ਵਧੇਰੇ ਰੈਂਕਿੰਗ ਮਾਪਦੰਡ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਹੋਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੀਆਂ।

ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਵਿਲੱਖਣ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਛਾਲ ਮਾਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ 2047 ਤੱਕ ਵਿਕਸਿਤ ਅਤੇ ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਲਈ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ 'ਸਵਰਾਜ' ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ 'ਸਮ੍ਰਿਧੀ' ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸੰਸਥਾਨ ਇਸ ਦੇ ਮੂਲ ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਸਮ੍ਰਿਧੀ' ਅਤੇ 'ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ' ਲਈ ਇੱਕ ਰੋਡਮੈਪ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ।

ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਨੋਵੇਸਨ ਅਤੇ ਉੱਦਮਤਾ ਲਈ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਧਾਰ ਬਣਨ, NIRF ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੰਗੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ।

ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪੂਰਬੀ ਖੇਤਰ ਵਿਕਾਸ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ, ਡਾ. ਸੁਕਾਂਤਾ ਮਜੂਮਦਾਰ ਨੇ ਇਕੱਠ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਪਹੁੰਚ ਅਤੇ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਬੇਮਿਸਾਲ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਧਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ 14,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਭਾਗ ਲੈਣ ਦੇ ਨਾਲ, NIRF ਇੱਕ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਢਾਂਚਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਗੁਣਵੱਤਾ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਇੰਨੋਵੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵੀ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਸਾਡੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਲਜਾਂ ਦੀ ਲਚਕਤਾ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਡਾ. ਮਜੂਮਦਾਰ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ NEP 2020 ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਸੇਧਿਤ, ਸਾਡੇ ਯਤਨ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ, ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਤਿਆਰ, ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਟੀਚਿਆਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਐੱਸਡੀਜੀ-ਅਧਾਰਿਤ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਇਕੁਇਟੀ ਅਤੇ ਖੋਜ ਗੁਣਵੱਤਾ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਵਰਗੇ ਨਵੇਂ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਾਡੇ ਸ਼ਾਇਨ (SHINE) ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ, ਸਥਿਰਤਾ, ਸੰਪੂਰਨ ਵਿਕਾਸ, ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਣ ਅਤੇ ਉੱਤਮਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇੰਡੀਆ ਰੈਂਕਿੰਗਜ਼ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ 2016 ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇੱਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਵਿਸ਼ਾ ਡੋਮੇਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਰਥਾਤ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ, ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ, ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਫਾਰਮੇਸੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2017 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਇੱਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਵਿਸ਼ਾ ਡੋਮੇਨਾਂ ਤੋਂ 9 ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਅਤੇ 8 ਵਿਸ਼ਾ ਡੋਮੇਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾ ਡੋਮੇਨ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੇਠਾਂ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ:

ਪੈਰਾਮੀਟਰ ਅਤੇ ਵੈਟੇਜ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਵਿਆਪਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ

ਸਿੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਸਤੰਬਰ 2015 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਗਤ ਰੈਂਕਿੰਗ ਫ੍ਰੇਮਵਰਕ (NIRF) ਇਸ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 2016 ਤੋਂ 2024 ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਭਾਰਤ ਰੈਂਕਿੰਗ ਦੇ ਪਿਛਲੇ  ਐਡੀਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। NIRF ਵਿੱਚ ਪਛਾਣੇ ਗਏ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਵਿਆਪਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਅਤੇ 10 ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ:-

ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਪੈਰਾਮੀਟਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰੇਕ ਵਿੱਚ 2 ਤੋਂ 5 ਉਪ-ਪੈਰਾਮੀਟਰ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਨ (HEI) ਦੀ ਰੈਂਕਿੰਗ ਲਈ ਕੁੱਲ 19 ਉਪ-ਪੈਰਾਮੀਟਰ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਵਿਆਪਕ ਪੈਰਾਮੀਟਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰੇਕ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਕੁੱਲ ਜੋੜ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਰੈਂਕਿੰਗ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬਿਨੈਕਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਪਦੰਡਾਂ 'ਤੇ ਡੇਟਾ ਸੋਰਸਿੰਗ, ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ, ਡੇਟਾ ਦੇ ਤੀਜੀ ਧਿਰ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਕੋਪਸ (ਐਲਸੇਵੀਅਰ ਸਾਇੰਸ) ਅਤੇ ਵੈੱਬ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ (ਕਲੈਰੀਵੇਟ ਐਨਾਲਿਟਿਕਸ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਡੇਰਵੈਂਟ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੇਟੈਂਟਾਂ 'ਤੇ ਡੇਟਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਲਈ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਨਪੁਟ ਦੇਣ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।

2016 ਤੋਂ 2024 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਰੈਂਕਿੰਗ ਲਈ ਬਿਨੈਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ

7,692 ਵਿਲੱਖਣ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਕਾਰਡ ਗਿਣਤੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ "ਸਮੁੱਚੇ", ਸ਼੍ਰੇਣੀ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਂ ਡੋਮੇਨ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੈਂਕਿੰਗ ਦੇ ਤਹਿਤ ਰੈਂਕਿੰਗ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ 7,692 ਵਿਲੱਖਣ ਬਿਨੈਕਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਰੈਂਕਿੰਗ ਲਈ 14,163 ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 4,045 ਸਮੁੱਚੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ, 1,584 ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ, ਅਤੇ 4,030 ਜਨਰਲ ਡਿਗਰੀ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਲ ਰੈਂਕਿੰਗ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਸੰਸਥਾਗਤ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਾਧਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਰੈਂਕਿੰਗ ਅਭਿਆਸ ਵਜੋਂ ਇਸ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਡੀਆ ਰੈਂਕਿੰਗ ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਬਿਨੈਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 2016 ਵਿੱਚ 2,426 ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 2025 ਵਿੱਚ 7,692 ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੈਂਕਿੰਗ ਲਈ ਕੁੱਲ ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 2016 ਵਿੱਚ 3,565 ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 2025 ਵਿੱਚ 14,163 ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਯਾਨੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 5266 (217% ਵਾਧਾ) ਅਤੇ ਬਿਨੈਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ 10,598 (297.3% ਵਾਧਾ) ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

2016 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਰੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ

ਪਿਛਲੀਆਂ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 100 ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਓਵਰਆਲ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ, ਕਾਲਜਾਂ, ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ, ਫਾਰਮੇਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰੈਂਕਿੰਗ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਵਾਧੂ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਹੇਠਾਂ ਦੱਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਂਚਾਗਤ ਰੈਂਕ ਬੈਂਡਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ:

• ਸਮਗ੍ਰ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ: ਦੋ ਰੈਂਕ ਬੈਂਡ (101 - 150 ਅਤੇ 151 - 200)

• ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਅਤੇ ਕਾਲਜ: ਤਿੰਨ ਰੈਂਕ ਬੈਂਡ (101–150, 151–200, 201–300)

• ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਫਾਰਮੇਸੀ: ਇੱਕ ਰੈਂਕ ਬੈਂਡ (101–125)

• ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਜਨਤਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ: ਚੋਟੀ ਦੀਆਂ 50 ਸੰਸਥਾਵਾਂ + ਇੱਕ ਰੈਂਕ ਬੈਂਡ (51–100)

• ਇੰਨੋਵੇਟਿਵ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਲਕਸ਼: ਚੋਟੀ ਦੇ 10 ਸੰਸਥਾਨ + ਇੱਕ ਰੈਂਕ ਬੈਂਡ (11–50)

ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਪਲੇਨਿੰਗ, ਕਾਨੂੰਨ, ਮੈਡੀਕਲ, ਦੰਦਾਂ (Dental), ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, 40 ਤੋਂ 50 ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੈਂਕਿੰਗ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉੱਭਰ ਰਹੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਓਪਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਅਤੇ ਹੁਨਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਲਈ, ਯੋਗ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਛੋਟੇ ਪੂਲ ਦੇ ਕਾਰਨ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ  ਰੈਂਕਿੰਗ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਰੈਂਕਿੰਗ 2025 ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਝਲਕੀਆਂ

• ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਮਦਰਾਸ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸੱਤਵੇਂ ਸਾਲ, ਯਾਨੀ 2019 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ ਓਵਰਆਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਦਸਵੇਂ ਸਾਲ , ਯਾਨੀ 2016 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।

• ਸਮਗ੍ਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰਲੇ 100 ਵਿੱਚ 24 ਰਾਜ ਜਨਤਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ, 22 ਨਿੱਜੀ ਡੀਮਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ, 19 ਆਈਆਈਟੀ ਅਤੇ ਆਈਆਈਐਸਸੀ, 9 ਨਿੱਜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ, 8 ਐਨਆਈਟੀ, 7 ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ, 5 ਮੈਡੀਕਲ ਸੰਸਥਾਵਾਂ (ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਧੀਨ), 4 ਆਈਐਸਐਸਈਆਰ, 1 ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਆਈਏਆਰਆਈ (ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਧੀਨ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

• ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ, ਬੰਗਲੁਰੂ ਲਗਾਤਾਰ ਦਸਵੇਂ ਸਾਲ, ਯਾਨੀ 2016 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਰਿਹਾ। ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਪੰਜਵੇਂ ਸਾਲ, ਯਾਨੀ 2021 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਿਹਾ।

• ਆਈਆਈਐੱਮ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਲਗਾਤਾਰ ਛੇਵੇਂ ਸਾਲ, ਯਾਨੀ 2020 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। 2016 ਤੋਂ 2019 ਤੱਕ ਇੰਡੀਆ ਰੈਂਕਿੰਗ ਦੇ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

• ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸਜ਼ (ਏਮਜ਼), ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਲਗਾਤਾਰ ਅੱਠਵੇਂ ਸਾਲ, ਯਾਨੀ 2018 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ, ਮੈਡੀਕਲ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਏਮਜ਼ ਓਵਰਆਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ 8ਵੇਂ  ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਹ 2023 ਅਤੇ 2024 ਵਿੱਚ ਓਵਰਆਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 6ਵੇਂ ਅਤੇ 7ਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਸੀ ।

• ਜਾਮੀਆ ਹਮਦਰਦ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਲਗਾਤਾਰ ਦੂਜੇ ਸਾਲ ਫਾਰਮੇਸੀ ਵਿੱਚ ਰੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਜਾਮੀਆ ਹਮਦਰਦ ਲਗਾਤਾਰ ਚਾਰ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਲਈ, ਯਾਨੀ 2019 ਤੋਂ 2022 ਤੱਕ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਿਹਾ। 2018 ਅਤੇ 2023 ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਫਾਰਮੇਸੀ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 

• ਹਿੰਦੂ ਕਾਲਜ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਦੂਜੇ ਸਾਲ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਿਰਾਂਡਾ ਹਾਊਸ ਦੀ ਥਾਂ ਲਈ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸੱਤ ਸਾਲ, ਭਾਵ 2017 ਤੋਂ 2023 ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।  ਹਿੰਦੂ ਕਾਲਜ 2019, 2022 ਅਤੇ 2023 ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਅਤੇ 2020ਅਤੇ 2018 ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਤੀਜੇ ਅਤੇ ਚੌਥੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਰਿਹਾ। 

• ਆਈਆਈਟੀ ਰੁੜਕੀ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਪੰਜਵੇਂ ਸਾਲ, ਯਾਨੀ 2021 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ, ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਪਲੇਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਆਈਆਈਟੀ ਰੁੜਕੀ 2018 ਤੋਂ 2020 ਤੱਕ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ‘ ਤੇ ਸੀ। 

• ਨੈਸ਼ਨਲ ਲਾਅ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਬੰਗਲੁਰੂ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਅੱਠਵੇਂ ਸਾਲ, ਯਾਨੀ 2018 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ, ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।

• ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕਾਲਜਾਂ ਨੇ ਕਾਲਜਾਂ ਦੀ ਰੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ 10 ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਛੇ ਕਾਲਜਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।

• ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਸਾਇੰਸਜ਼ (ਏਮਜ਼), ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸਵੀਤਾ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਫ਼ ਮੈਡੀਕਲ ਐਂਡ ਟੈਕਨੀਕਲ ਸਾਇੰਸਜ਼, ਚੇਨਈ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਲਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2022 ਤੋਂ 2024 ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਲਈ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ ‘ ਤੇ ਸੀ। 

• ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਤੀਜੇ ਸਾਲ, ਯਾਨੀ 2023 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰਲਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।

• ਜਾਧਵਪੁਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਕੋਲਕਾਤਾ 2024 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਟੇਟ ਪਬਲਿਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹੈ।

• ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਓਪਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਇਗਨੂ), ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਲਗਾਤਾਰ ਦੂਜੇ ਸਾਲ, ਯਾਨੀ 2024 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ, ਓਪਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹੈ।

• ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਮਦਰਾਸ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹੈ।

• ਸਿੰਬਾਇਓਸਿਸ ਸਕਿੱਲ ਐਂਡ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (ਐਸਐਸਪੀਯੂ), ਪੁਣੇ ਲਗਾਤਾਰ ਦੂਜੇ ਸਾਲ, ਯਾਨੀ 2024 ਤੋਂ 2025 ਤੱਕ, ਸਕਿੱਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹੈ।

• ਇਸ ਸਾਲ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਸਟੇਨੇਬਲ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਟੀਚਿਆਂ (SDGs) ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਮਦਰਾਸ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹੈ।

ਇੰਡੀਆ ਰੈਂਕਿੰਗ 2025 ਦੇਖਣ ਲਈ ਲਿੰਕ 'ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ:  https://www.nirfindia.org/2025/Ranking.html

***

ਐਮਵੀ/ਏਕੇ