राष्ट्रिय साङ्ख्यिकी कार्यालय (एनएसओ), साङ्ख्यिकी तथा कार्यक्रम कार्यान्वयन मन्त्रालय (एमओएसपीआई) ले यस प्रेस नोटमा वित्तीय वर्ष (एफवाई) 2025-26 को अप्रेल-जून त्रैमासिक (क्यू1) को लागि सकल घरेलु उत्पाद (जीडीपी) को त्रैमासिक अनुमानका साथ-साथै स्थिर (2011-12) र वर्तमान मूल्यमा यसका व्यय घटकहरूलाई जारी गरिरहेको छ। विभिन्न आर्थिक क्षेत्रहरूको लागि मूल मूल्यहरूमा सकल मूल्य वर्धन (जीभीए) को त्रैमासिक अनुमान साथै वर्ष-दर-वर्ष प्रतिशत परिवर्तन, स्थिर र वर्तमान मूल्यहरूमा वित्त वर्ष 2023-24, 2024-25 र 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकको लागि सकल घरेलु उत्पादको व्यय घटक, अनुलग्नक ‘ए’ को विवरण 1 देखि 4 मा दिइएको छ।

मुख्य विशेषताहरू:

• वित्त वर्ष 2024-25 को पहिलो त्रैमासिकमा वास्तविक जीडीपीमा 7.8% ले वृद्धि हुने अनुमान गरिएको छ, जबकि वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकमा 6.5% को वृद्धि दर दर्ता गरिएको थियो।
• वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकमा नाम मात्र जीडीपीमा 8.8% को वृद्धि दर देखिएको छ।
• कृषि र सम्बद्ध क्षेत्रले वास्तविक जीडीपी वृद्धि दर 3.7% रहेको छ, जबकि पछिल्लो वित्त वर्षको पहिलो त्रैमासिकमा 1.5% को वृद्धि दर दर्ता गरिएको थियो।
• द्वितीयक क्षेत्रहरू, विशेष रूपमा विनिर्माण (7.7%) र निर्माण (7.6%) ले यस त्रैमासिकमा स्थिर मूल्यमा 7.5% भन्दा अधिकको वृद्धि दर दर्ता गरेको छ।
• खानी तथा उत्खनन (-3.1%) र विद्युत्, ग्यास, जल आपूर्ति र अन्य उपयोगिता सेवा क्षेत्र (0.5%) मा वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकको अवधिमा मध्यम वास्तविक वृद्धि दर देखिएको छ।
• तृतीयक क्षेत्र (9.3%) ले वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकमा स्थिर मूल्यमा पर्याप्त वृद्धि दर रेकर्ड गरेको छ, जुन वित्त वर्ष 2024-25 को पहिलो त्रैमासिकमा 6.8% को वृद्धि दरभन्दा धेरै अधिक हो।
• सरकारी अन्तिम उपभोग व्यय (जीएफसीई) मा भारी उछाल आएको छ र वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकको अवधिमा नाम मात्रको आधारमा 9.7% वृद्धि दर दर्ता गरेको छ, जबकि वित्त वर्ष 2024-25 को पहिलो त्रैमासिकमा यो 4.0% थियो।
• वास्तविक निजी अन्तिम उपभोग व्यय (पीएफसीई) ले वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकमा 7.0% वृद्धि दर रिपोर्ट गरेको छ, जुन अघिल्लो वित्त वर्षको सोही अवधिमा 8.3% वृद्धि दर थियो।
• सकल स्थिर पूँजी निर्माण (जीएफसीएफ) ले स्थिर मूल्यमा 7.8% वृद्धि दर दर्ता गरेको छ, जबकि वित्त वर्ष 2024-25 को पहिलो त्रैमासिकमा यो 6.7% थियो।

I. त्रैमासिक अनुमान र वृद्धि दर

वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकमा वास्तविक जीडीपी वा स्थिर मूल्यमा जीडीपी 47.89 लाख करोड रुपियाँ अनुमान गरिएको छ, जुन वित्त वर्ष 2024-25 को पहिलो त्रैमासिकमा 44.42 लाख करोड रुपियाँ थियो, जसले 7.8% वृद्धि दर दर्ता गरेको छ। वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकमा नाममात्र जीडीपी वा वर्तमान मूल्यमा जीडीपी 86.05 लाख करोड़ रुपियाँ रहने अनुमान छ, जबकि वित्त वर्ष 2024-25 को पहिलो त्रैमासिकमा यो 79.08 लाख करोड़ रुपियाँ थियो, जसले 8.8% को वृद्धि दरलाई दर्शाउँछ।

वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकमा वास्तविक सकल मूल्य संवर्धन (जीभीए) 44.64 लाख करोड रुपियाँ अनुमान गरिएको छ, जुन वित्त वर्ष 2024-25 को पहिलो त्रैमासिकमा 41.47 लाख करोड रुपियाँ थियो, जसले 7.6% वृद्धि दरलाई दर्शाउँछ। वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकमा नाममात्र जीभीए 78.25 लाख करोड रुपियाँ रहने अनुमान गरिएको छ, जुन वित्त वर्ष 2024-25 को पहिलो त्रैमासिकमा यो 71.95 लाख करोड रुपियाँ थियो, जसले 8.8% को वृद्धि दरलाई देखाउँछ।

रेखाचित्र 1: स्थिर मूल्यमा वित्त वर्ष 2022-23 को पहिलो त्रैमासिकदेखि वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकसम्मको वार्षिक वृद्धि दरहरू सहित त्रैमासिक जीडीपी र जीभीए अनुमान

रेखाचित्र 2: त्रैमासिक जीभीएको क्षेत्रगत संरचना र वृद्धि दर

वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकमा नाममात्र जीभीएको क्षेत्रीय संरचना

रेखाचित्र 3: व्यापक क्षेत्रमा त्रैमासिक जीभीएको संरचना र वृद्धि दर

[प्राथमिक क्षेत्र: कृषि, पशुधन, वन तथा मत्स्य पालन एवं खानी तथा उत्खनन

द्वितीयक क्षेत्र: विनिर्माण, विद्युत्, ग्यास, जल आपूर्ति र अन्य उपयोगिता सेवाहरू र निर्माण

तृतीयक क्षेत्र: व्यापार, होटल, परिवहन, सञ्चार तथा प्रसारणसँग सम्बन्धित सेवाहरू, वित्तीय, रियल एस्टेट एवं व्यावसायिक सेवाहरू तथा लोक प्रशासन, रक्षा र अन्य सेवाहरू]

II. कार्यप्रणाली र प्रमुख आँकड़ाका स्रोतहरू:

जीडीपीको त्रैमासिक अनुमान बेञ्चमार्क-सङ्केतक पद्धतिको प्रयोग गरेर सङ्कलित गरिन्छ अर्थात्, अघिल्लो वित्त वर्ष (2024-25) को सोही त्रैमासिकको लागि उपलब्ध अनुमानलाई क्षेत्रहरूको प्रदर्शनलाई प्रतिबिम्बित गर्ने प्रासङ्गिक सङ्केतकहरूको प्रयोग गरेर निकालिन्छ। विभिन्न मन्त्रालय / विभाग / निजी एजेन्सीहरूबाट प्राप्त आँकड़ाले यी अनुमानहरूको सङ्कलनमा बहुमूल्य इनपुटको रूपमा कार्य गर्दछ।

क्षेत्रगत अनुमानहरू सङ्केतकहरू प्रयोग गरेर सङ्कलित गरिएको छ, जस्तै (i) कृषि वर्ष (एवाई) 2025-26 को लागि फसल उत्पादन लक्ष्य र एवाई 2024-25 को लागि खाद्यान्न, तिलहन र अन्य व्यावसायिक फसलहरूको उत्पादनको तेस्रो अग्रिम अनुमान, (ii) एवाई 2024-25 को लागि बागवानी फसलहरूको क्षेत्र र उत्पादनको दोस्रो अग्रिम अनुमान, (iii) वित्त वर्ष 2025-26 को लागि प्रमुख पशुधन उत्पादहरूको ग्रीष्मकालीन ऋतुको अनुमान, (iv) वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकको लागि माछा उत्पादन अनुमान, (v) वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकको लागि यी कम्पनीहरूको उपलब्ध त्रैमासिक वित्तीय परिणामहरूको आधारमा सूचीबद्ध कम्पनीहरूको वित्तीय प्रदर्शन, (vi) कोइला, कच्चा पेट्रोलियम, प्राकृतिक ग्यास, सिमेन्टको उत्पादन र इस्पातको खपत, (vii) औद्योगिक उत्पादन सूचकाङ्क (आईआईपी), (viii) रेलवेको लागि नेट टन किलोमिटर र यात्री किलोमिटर, (ix) विमानस्थलहरूमा सम्हालिएको हवाई यात्री र कार्गो यातायात, (x) प्रमुख र साना समुद्री बन्दरगाहहरूमा सम्हालिएको कार्गो यातायात, (xi) व्यावसायिक वाहनहरूको बिक्री, (xii) ब्याङ्क जमा र क्रेडिट, (xiii) जीवन र गैर-जीवन बीमा कम्पनीहरूको प्रिमियम सम्बन्धी जानकारी, (xiv) वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकको लागि जीएसटीएनबाट उपलब्ध वस्तु र सेवाहरूको बाहिरी आपूर्ति, (xv) 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकको लागि उपलब्ध केन्द्र र राज्य सरकारहरू आदिका खाता, (xvi) वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकको लागि वस्तु तथा सेवा कर सङ्कलन आदि। अनुमानमा प्रयोग गरिएका प्रमुख सङ्केतकहरूमा प्रतिबिम्बित वर्ष-दर-वर्ष वृद्धि दर (%) अनुलग्नक बी मा दिइएको छ।

जीडीपी सङ्कलनको लागि प्रयुक्त कुल कर राजस्वमा गैर-जीएसटी राजस्वका साथ-साथै जीएसटी राजस्व पनि सामेल छ। वर्तमान मूल्यमा उत्पादहरूमा करको अनुमान लगाउनका लागि महालेखा नियन्त्रक (सीजीए) र भारतको नियन्त्रक महालेखा परीक्षक (सीएजी) का वेबसाइटहरूबाट प्राप्त जानकारीको प्रयोग गरिएको छ। स्थिर मूल्यमा उत्पादहरूमा करको सङ्कलन गर्न, कर योग्य वस्तुहरू र सेवाहरूको मात्रा वृद्धिको प्रयोग गरेर आयतनको बहिर्वेशन गरिन्छ। केन्द्रको लागि वर्तमान मूल्यहरूमा कुल उत्पाद अनुदानलाई वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकसम्म प्रमुख अनुदान जस्तै खाद्य, युरिया, पेट्रोलियम र पोषण तत्त्वमा आधारित अनुदानको जानकारीको प्रयोग गरेर सङ्कलन गरिएको थियो। राज्यको लागि वर्तमान मूल्यहरूमा कुल उत्पाद अनुदानहरूलाई वित्त वर्ष 2025-26 को पहिलो त्रैमासिकसम्म राज्यहरूद्वारा कुल अनुदानमा गरिएको व्ययको जानकारीको प्रयोग गरेर सङ्कलन गरिएको थियो। केन्द्र र राज्यहरूबाट राजस्व व्यय, ब्याज भुक्तानी, अनुदान आदिमा उपलब्ध जानकारीको उपयोग सरकारी अन्तिम उपभोग व्यय (जीएफसीई) को अनुमान लगाउनका लागि गरिएको थियो।

स्रोत एजेन्सीहरूद्वारा गरिएको इनपुट डेटामा राम्रो डेटा कभरेज र संशोधनका यी अनुमानहरूको पछिल्ला संशोधनहरूमा असर पार्नेछ। त्यसकारण, रिलीज क्यालेण्डर अनुसार, अनुमानहरूमा उपरोक्त कारणहरूले समयमाका साथै संशोधन हुने सम्भावना छ। प्रयोगकर्ताहरूले आँकड़ाहरूको व्याख्या गरेको समयमा यी कुराहरूलाई ध्यानमा राख्नुपर्छ। वित्त वर्ष 2025-26 को जुलाई-सेप्टेम्बर त्रैमासिक (वित्त वर्ष 2025-26 को दोस्रो त्रैमासिक) को लागि त्रैमासिक जीडीपी अनुमानहरूको अघिल्लो रिलिज 28.11.2025 मा जारी गरिनेछ।

*****

अनुलग्नक ए

अनुलग्नक बी

प्रमुख सङ्केतकहरूमा वर्ष-दर-वर्ष वृद्धि दर (%)

पीडीएफ हेर्न यहाँ क्लिक गर्नुहोस्

*********

सम्राट / एलेन