പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദി: എന്റെ ശക്തി മോദിയാകുന്നതിലല്ല; അത് 140 കോടി ഇന്ത്യക്കാരിൽ നിന്നുള്ളതാണ്, ആയിരക്കണക്കിന് വർഷങ്ങളായി നിലനിൽക്കുന്ന നമ്മുടെ രാജ്യത്തിന്റെ സമ്പന്നമായ സാംസ്കാരികവും ചരിത്രപരവുമായ പാരമ്പര്യത്തിൽ നിന്നാണ്. അതാണ് എന്റെ യഥാർത്ഥ ശക്തി. ഞാൻ എവിടെ പോയാലും, ഞാൻ മോദിയായി പോകുന്നില്ല - വേദങ്ങൾ മുതൽ വിവേകാനന്ദൻ വരെയുള്ള നമ്മുടെ നാഗരികതയുടെ ആയിരക്കണക്കിന് വർഷങ്ങൾ പഴക്കമുള്ള മഹത്തായ പാരമ്പര്യങ്ങൾ ഞാൻ എന്നോടൊപ്പം കൊണ്ടുപോകുന്നു. ഞാൻ 140 കോടി ജനങ്ങളെയും അവരുടെ സ്വപ്നങ്ങളെയും അഭിലാഷങ്ങളെയും പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടാണ്, ഏതെങ്കിലും ലോക നേതാവുമായി ഞാൻ ഹസ്തദാനം ചെയ്യുമ്പോൾ, അത് മോദിയുടെ ഹസ്തം മാത്രമല്ല - അത് 140 കോടി ഇന്ത്യക്കാരുടെ കൂട്ടായ ഹസ്തമാണ്. എന്റെ ശക്തി മോദിയുടേതല്ല; അത് ഭാരതത്തിന്റെ തന്നെ ശക്തിയാണ്. നമ്മൾ സമാധാനത്തെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കുമ്പോഴെല്ലാം ലോകം ശ്രദ്ധിക്കുന്നു, കാരണം ഇത് ബുദ്ധന്റെ നാടാണ്, മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ നാടാണ്. ഞങ്ങൾ സംഘർഷത്തിന്റെ വക്താക്കളല്ല; ഞങ്ങൾ ഐക്യത്തെ വാദിക്കുന്നു. പ്രകൃതിയുമായുള്ള സംഘർഷമോ രാഷ്ട്രങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള സംഘർഷമോ ഞങ്ങൾ ആഗ്രഹിക്കുന്നില്ല - സഹകരണത്തിൽ വിശ്വസിക്കുന്ന ഒരു ജനതയാണ് ഞങ്ങൾ. സമാധാനം വളർത്തിയെടുക്കുന്നതിന് നമുക്ക് ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ സംഭാവന നൽകാൻ കഴിയുമെങ്കിൽ, ഞങ്ങൾ എല്ലായ്പ്പോഴും അതിനായി ശ്രമിച്ചിട്ടുണ്ട്. എന്റെ ജീവിതം കടുത്ത ദാരിദ്ര്യത്തിൽ നിന്ന് ഉയർന്നുവന്നതാണ്, പക്ഷേ ഞങ്ങൾക്ക് ഒരിക്കലും അത് ഭാരമായി തോന്നിയിട്ടില്ല. ജീവിതകാലം മുഴുവൻ ഷൂസ് ധരിച്ച ഒരാൾ പെട്ടെന്ന് അവയില്ലാതെയാകുയാണെങ്കിൽ, അവർ ബുദ്ധിമുട്ടിയേക്കാം. എന്നാൽ ഒരിക്കലും ഷൂസ് ധരിക്കാത്തവർക്ക്, ഒരു ദാരിദ്ര്യബോധവുമില്ല - ഞങ്ങൾ ഞങ്ങളുടെ ജീവിതം അതുപോലെ നയിച്ചു.

ഞാൻ പ്രധാനമന്ത്രിയായപ്പോൾ, ഒരു പുതിയ തുടക്കം പ്രതീക്ഷിച്ച് പാകിസ്ഥാനെ എന്റെ സത്യപ്രതിജ്ഞാ ചടങ്ങിലേക്ക് ക്ഷണിച്ചുകൊണ്ട് ഒരു സുപ്രധാന ചുവടുവെപ്പ് നടത്തി. എന്നിരുന്നാലും, സൗഹാർദ്ദത്തിനായുള്ള ഓരോ ശ്രമവും നിരാശയോടെയാണ് നേരിട്ടത്. ജ്ഞാനം വിജയിക്കുമെന്ന് ഞങ്ങൾ തുടർന്നും പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു, അത് അവരെ സമാധാനത്തിലേക്കും സമൃദ്ധിയിലേക്കും നയിക്കും. അവിടത്തെ ജനങ്ങളും മെച്ചപ്പെട്ട ഭാവിക്കായി ആഗ്രഹിക്കുന്നു എന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. വിമർശനത്തെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം - ഞാൻ അത് എങ്ങനെ കൈകാര്യം ചെയ്യും? ഒറ്റ വാക്യത്തിൽ സംഗ്രഹിച്ചാൽ, ഞാൻ അതിനെ സ്വാഗതം ചെയ്യുന്നു. വിമർശനം ജനാധിപത്യത്തിന്റെ ആത്മാവാണെന്ന് ഞാൻ ഉറച്ചു വിശ്വസിക്കുന്നു. എല്ലാ യുവാക്കളോടും, ജീവിതത്തിൽ രാത്രി എത്ര ഇരുണ്ടതായി തോന്നിയാലും, ഓർക്കുക - ഇതൊരു രാത്രി മാത്രമാണ്, തീർച്ചയായും പ്രഭാതം വരും.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഇന്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദിയുമായുള്ള എന്റെ സംഭാഷണം നിങ്ങൾ കേൾക്കാൻ പോകുകയാണ്. ഈ ചർച്ച എനിക്ക് ഇതുവരെ ഉണ്ടായിട്ടുള്ളതിൽ വച്ച് ഏറ്റവും ആഴമേറിയ ഒന്നാണ് - അത് എന്നിൽ ശാശ്വതമായ സ്വാധീനം ചെലുത്തി, അതിനെക്കുറിച്ചുള്ള എന്റെ ചിന്തകൾ പങ്കിടാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. നിങ്ങൾക്ക് താൽപ്പര്യമുണ്ടെങ്കിൽ, ഞങ്ങളുടെ സംഭാഷണം നേരിട്ട് കേൾക്കാൻ തുടരാം. 

നരേന്ദ്ര മോദിയുടെ ജീവിതകഥ അസാധാരണമാണ്. ദാരിദ്ര്യത്തിൽ നിന്ന് ഉയർന്നുവന്ന അദ്ദേഹം ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ജനാധിപത്യ രാജ്യത്തിന്റെ നേതാവായി മാറി, 140 കോടി ജനങ്ങളുള്ള ഒരു രാഷ്ട്രത്തെ നയിച്ചു. ഒരു തവണ മാത്രമല്ല, മൂന്ന് തവണയും നിർണായകമായ ജനവിധിയോടെ അദ്ദേഹം തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഒരു നേതാവെന്ന നിലയിൽ, ഇന്ത്യയെ ഏകീകരിക്കാൻ അദ്ദേഹം നിരവധി പോരാട്ടങ്ങൾ നടത്തിയിട്ടുണ്ട് - വൈവിധ്യമാർന്ന സംസ്കാരങ്ങളും, സമൂഹങ്ങളും, മതപരവും, സാമൂഹികവും, രാഷ്ട്രീയവുമായ വെല്ലുവിളികളുടെ സങ്കീർണ്ണമായ ചരിത്രവുമുള്ള ഒരു രാജ്യം. ധീരവും, ചിലപ്പോൾ വിവാദപരവുമായ തീരുമാനങ്ങൾ എടുക്കുന്നതിൽ അദ്ദേഹം പ്രശസ്തനാണ്. അതുകൊണ്ടാണ് ദശലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകൾ അദ്ദേഹത്തെ അഭിനന്ദിക്കുന്നത്, പലരും അദ്ദേഹത്തെ വിമർശിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഞങ്ങളുടെ സംഭാഷണത്തിൽ, ഞങ്ങൾ ഈ വശങ്ങൾ ആഴത്തിൽ ചർച്ച ചെയ്തു. ആഗോള നേതാക്കളിൽ നിന്ന് അദ്ദേഹത്തിന് ആദരവ് ലഭിക്കുന്നു, നിലവിൽ സംഘർഷത്തിൽ കുടുങ്ങിക്കിടക്കുന്ന രാഷ്ട്രങ്ങളുടെ നേതാക്കൾ പോലും - അത് യുഎസ്-ചൈന, യുക്രെയ്ൻ-റഷ്യ, ഇസ്രായേൽ-പലസ്തീൻ അല്ലെങ്കിൽ മിഡിൽ-ഈസ്റ്റ് ആകട്ടെ - സമാധാനത്തിന്റെ ഒരു പടയാളിയായും സുഹൃത്തായും കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. അദ്ദേഹത്തെ ലോകമെമ്പാടും അംഗീകരിക്കുന്നു. ചരിത്രത്തിലെ ഈ നിമിഷത്തിൽ, മാനവികത ഒരു സൂക്ഷ്മമായ വഴിത്തിരിവിൽ നിൽക്കുന്നുവെന്ന് ഞാൻ മനസ്സിലാക്കി. യുദ്ധങ്ങൾ വർദ്ധിക്കാനുള്ള സാധ്യത നമ്മുടെ മേൽ ഉയർന്നുവരുന്നു. സംഘർഷങ്ങൾ രാജ്യങ്ങൾക്കപ്പുറത്തേക്ക് വ്യാപിക്കുകയും ലോകത്തെ മുഴുവൻ വിഴുങ്ങുകയും ചെയ്തേക്കാം. ആണവായുധ സമ്പന്ന രാജ്യങ്ങൾക്കിടയിൽ വളർന്നുവരുന്ന സംഘർഷങ്ങളും, നിർമ്മിത ബുദ്ധി മുതൽ ന്യൂക്ലിയർ ഫ്യൂഷൻ വരെയുള്ള ദ്രുതഗതിയിലുള്ള സാങ്കേതിക പുരോഗതിയും, സമൂഹത്തെയും ഭൂരാഷ്ട്രീയത്തെയും നമുക്ക് പ്രവചിക്കാൻ കഴിയാത്ത വിധത്തിൽ പരിവർത്തനം ചെയ്യാൻ പോകുന്നു. ഈ മാറ്റങ്ങൾ രാഷ്ട്രീയവും സാംസ്കാരികവുമായ ഒരു കുതിച്ചുചാട്ടത്തിന് കാരണമാകും. ഇപ്പോൾ, എക്കാലത്തേക്കാളും കൂടുതൽ, നമുക്ക് മികച്ച നേതാക്കളെ ആവശ്യമാണ് - വിഭജിക്കുന്നതിനുപകരം ഒന്നിക്കാൻ കഴിയുന്ന, സ്വന്തം രാഷ്ട്രങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കുന്നതിനൊപ്പം സമാധാനത്തിന് മുൻഗണന നൽകുന്ന, അതേസമയം മനുഷ്യരാശിയുടെ മൊത്തത്തിലുള്ള ക്ഷേമത്തെ പരിഗണിക്കുന്ന നേതാക്കൾ. അതുകൊണ്ടാണ് പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയുമായുള്ള എന്റെ സംഭാഷണം എനിക്ക് ഉണ്ടായിട്ടുള്ളതിൽ വച്ച് ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഒന്നായി വേറിട്ടുനിൽക്കുന്നത്. ഞങ്ങളുടെ ചർച്ചയുടെ ചില വശങ്ങൾ എന്നെ അധികാരത്താൽ സ്വാധീനിച്ചതായി തോന്നിപ്പിച്ചേക്കാം. അങ്ങനെയല്ല - ഒരിക്കലും ഉണ്ടായിട്ടില്ല, ഒരിക്കലും ഉണ്ടാകില്ല. അധികാരത്തിലിരിക്കുന്ന ആരെയും, പ്രത്യേകിച്ച് എല്ലാവരെയും ഞാൻ ആരാധിക്കുന്നില്ല. അധികാരത്തിന്റെയോ പണത്തിന്റെയോ പ്രശസ്തിയുടെയോ ആകർഷണത്തിൽ ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നില്ല, കാരണം അവയ്ക്ക് ഹൃദയത്തെയും മനസ്സിനെയും ആത്മാവിനെയും ദുഷിപ്പിക്കാൻ കഴിയും.

ക്യാമറയ്ക്ക് മുന്നിലായാലും പിന്നിലായാലും, എന്റെ ലക്ഷ്യം എപ്പോഴും മനുഷ്യ മനസ്സിനെ മനസ്സിലാക്കുക എന്നതാണ് - അതിന്റെ ഗുണങ്ങളും പോരായ്മകളും. നല്ലതോ ചീത്തയോ ആകട്ടെ, എല്ലാം അറിയാനും മനസ്സിലാക്കാനും ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. ആഴത്തിൽ ചിന്തിക്കുമ്പോൾ, നാമെല്ലാവരും ഒരുപോലെയാണെന്ന് ഞാൻ മനസ്സിലാക്കുന്നു. നമ്മളിൽ ഓരോരുത്തരും ഉള്ളിൽ വെളിച്ചവും ഇരുട്ടും വഹിക്കുന്നു. ലോകനേതാക്കളായാലും ഇന്ത്യൻ തൊഴിലാളികളായാലും അമേരിക്കയിലെ കർഷകരായാലും നമുക്കെല്ലാവർക്കും നമ്മുടെതായ പോരാട്ടങ്ങളും പ്രതീക്ഷകളുമുണ്ട്. ഇതിനെക്കുറിച്ച് പറയുമ്പോൾ, ലോകമെമ്പാടും അമേരിക്കയിലും എന്റെ യാത്രകൾ തുടരുമ്പോൾ, ക്യാമറയ്ക്ക് പുറത്തോ റെക്കോർഡുചെയ്‌തതോ ആയ നിരവധി അമേരിക്കൻ തൊഴിലാളികളുമായും കർഷകരുമായും ഇടപഴകാൻ ഞാൻ പദ്ധതിയിടുന്നു. നരേന്ദ്ര മോദിയെക്കുറിച്ചുള്ള എന്റെ ചിന്തകൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ നേതൃത്വത്തെക്കുറിച്ചു മാത്രമല്ല, അദ്ദേഹത്തിന്റെ വ്യക്തിത്വത്തെക്കുറിച്ചുമാണ്. ക്യാമറയ്ക്ക് മുന്നിലും പുറത്തും ഞാൻ അദ്ദേഹത്തോടൊപ്പം ചെലവഴിച്ച മണിക്കൂറുകൾ ആഴത്തിലുള്ള ചർച്ചകളാൽ നിറഞ്ഞിരുന്നു. ഊഷ്മളതയും സഹാനുഭൂതിയും നർമ്മവും ആന്തരികവും ബാഹ്യവുമായ സമാധാനത്തിന്റെ ഒരു ബോധവും ഉണ്ടായിരുന്നു. ഞങ്ങളുടെ സംഭാഷണങ്ങൾ സമയവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരുന്നില്ല. പശ്ചാത്തലം പരിഗണിക്കാതെ, എല്ലാവരെയും ഒരേ അനുകമ്പയോടും ധാരണയോടും കൂടി അദ്ദേഹം കണ്ടുമുട്ടുന്നുവെന്ന് ഞാൻ കേട്ടിട്ടുണ്ട്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഇടപെടലുകളിലെ ഈ സ്ഥിരത അനുഭവത്തെ ശരിക്കും ശ്രദ്ധേയമാക്കി - എനിക്ക് ഒരിക്കലും മറക്കാൻ കഴിയാത്ത ഒന്നാണത്.

കൂടാതെ, ഒരു കാര്യം കൂടി ഞാൻ പരാമർശിക്കേണ്ടതുണ്ട് - നിങ്ങൾക്ക് ഈ സംഭാഷണത്തിന്റെ സബ്ടൈറ്റിലുകൾ ഇംഗ്ലീഷിലും ഹിന്ദിയിലും മറ്റ് നിരവധി ഭാഷകളിലും വായിക്കാം. മാത്രമല്ല, നിങ്ങൾക്ക് ഈ വീഡിയോ ഈ ഭാഷകളിൽ കേൾക്കാനും കഴിയും. നിങ്ങൾക്ക് ഇത് ദ്വിഭാഷാ ഫോർമാറ്റിൽ കേൾക്കാനുള്ള അവസരവുമുണ്ട്, അവിടെ ഞാൻ ഇംഗ്ലീഷിൽ സംസാരിക്കും, പ്രധാനമന്ത്രി മോദി ഹിന്ദിയിൽ സംസാരിക്കും. നിങ്ങൾക്ക് താൽപ്പര്യമുണ്ടെങ്കിൽ, നിങ്ങൾക്ക് തിരഞ്ഞെടുത്ത ഭാഷയിൽ സബ്ടൈറ്റിലുകൾ പ്രാപ്തമാക്കാം. യൂടൂബിൽ, "സെറ്റിം​ഗ്സ്" ഐക്കണിൽ ക്ലിക്കുചെയ്ത് നിങ്ങൾക്ക് ഓഡിയോ ഭാഷ മാറ്റാം. തുടർന്ന്, "ഓഡിയോ ട്രാക്ക്" തിരഞ്ഞെടുത്ത് ഞങ്ങളുടെ സംഭാഷണം കേൾക്കാൻ നിങ്ങളുടെ ഇഷ്ടപ്പെട്ട ഭാഷ തിരഞ്ഞെടുക്കുക. മുഴുവൻ ചർച്ചയും ഇംഗ്ലീഷിൽ കേൾക്കാൻ, "ഇംഗ്ലീഷ്" തിരഞ്ഞെടുക്കുക; ഹിന്ദിക്ക്, "ഹിന്ദി" തിരഞ്ഞെടുക്കുക. സംഭാഷണം അതിന്റെ യഥാർത്ഥ ഫോർമാറ്റിൽ അനുഭവിക്കാൻ നിങ്ങൾ ആഗ്രഹിക്കുന്നുവെങ്കിൽ - പ്രധാനമന്ത്രി മോദി ഹിന്ദിയിൽ സംസാരിക്കുകയും ഞാൻ ഇംഗ്ലീഷിൽ സംസാരിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു - ദയവായി "ഹിന്ദി (ലാറ്റിൻ)" എന്ന് ലേബൽ ചെയ്തിട്ടുള്ള ഓഡിയോ ട്രാക്ക് തിരഞ്ഞെടുക്കുക. ഈ സംഭാഷണം ഒരു ഭാഷയിലോ ഹിന്ദിയിലും ഇംഗ്ലീഷിലും കേൾക്കാനുള്ള സൗകര്യമുണ്ട്, നിങ്ങളുടെ ഇഷ്ടപ്പെട്ട ഭാഷയിൽ സബ്ടൈറ്റിലുകൾ ലഭ്യമാണ്. വീഡിയോയുടെ ഡിഫോൾട്ട് ഭാഷ ഇംഗ്ലീഷാണ്. ഇത് സാധ്യമാക്കിയതിന് 'ഇലവൻ ലാബ്സിനും' വിവർത്തകരുടെ അത്ഭുതകരമായ സംഘത്തിനും എന്റെ നന്ദി അറിയിക്കുന്നു.

എ ഐ ക്ലോണിംഗിലൂടെ പ്രധാനമന്ത്രി മോദിയുടെ ഇംഗ്ലീഷിലുള്ള ശബ്ദം കഴിയുന്നത്ര ആധികാരികമായി തോന്നുന്നുവെന്ന് ഉറപ്പാക്കാൻ ഞങ്ങൾ എല്ലാ ശ്രമങ്ങളും നടത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഭാഷ ഒരിക്കലും നമുക്കിടയിൽ തടസ്സങ്ങൾ സൃഷ്ടിക്കരുതെന്ന് ഞാൻ ഉറച്ചു വിശ്വസിക്കുന്നു. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള എല്ലാ ഭാഷകളിലുമുള്ള ആളുകൾക്ക് ഈ സംഭാഷണങ്ങൾ പ്രാപ്യമാക്കാൻ ഞാൻ തുടർന്നും പരിശ്രമിക്കും. ഒരിക്കൽ കൂടി, നിങ്ങൾക്കെല്ലാവർക്കും എന്റെ ഹൃദയംഗമമായ നന്ദി അറിയിക്കാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. ഇത് എനിക്ക് അവിശ്വസനീയമായ ഒരു യാത്രയായിരുന്നു, നിങ്ങളുടെ നിരന്തരമായ പിന്തുണ ലഭിച്ചതിൽ എനിക്ക് അതിയായ ബഹുമാനം തോന്നുന്നു. നിങ്ങളെ ഓരോരുത്തരെയും ഞാൻ ശരിക്കും അഭിനന്ദിക്കുന്നു. നിങ്ങൾ "ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ പോഡ്‌കാസ്റ്റ്" കാണുന്നു. അതിനാൽ, എന്റെ സുഹൃത്തുക്കളേ, നിമിഷം വന്നിരിക്കുന്നു - ഇന്ത്യൻ പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദിയുമായുള്ള എന്റെ സംഭാഷണം നിങ്ങൾ കേൾക്കാൻ പോകുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഞാൻ നിങ്ങളുമായി ഒരു കാര്യം പങ്കിടാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു - ഞാൻ ഉപവസിക്കുന്നു. ഏകദേശം 45 മണിക്കൂർ, അല്ലെങ്കിൽ രണ്ട് ദിവസമായി, ഭക്ഷണമില്ലാതെ ഞാൻ വെള്ളം മാത്രം കുടിച്ചു. ആദരവോടെയും ഈ സംഭാഷണത്തിനുള്ള ഒരുക്കത്തിന്റെ ഭാഗമായും ഞാൻ ഈ ഉപവാസം സ്വീകരിച്ചു, അങ്ങനെ നമുക്ക് കൂടുതൽ ആഴമേറിയതും ആത്മീയവുമായ തലത്തിൽ സംവദിക്കാൻ കഴിയും. താങ്കളും പതിവായി ഉപവസിക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഞാൻ കേട്ടിട്ടുണ്ട്. താങ്കളുടെ ജീവിതത്തിൽ ഉപവാസത്തിന്റെ പ്രാധാന്യവും ഉപവാസ വേളയിലെ മാനസികാവസ്ഥയും എന്താണെന്ന് എനിക്ക് പറഞ്ഞു തരാമോ?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഒന്നാമതായി, നിങ്ങൾ ഉപവാസം അനുഷ്ഠിച്ചു എന്നറിഞ്ഞതിൽ ഞാൻ ശരിക്കും അത്ഭുതപ്പെടുന്നു, അതും ഈ സംഭാഷണത്തെ മാനിക്കുന്ന രീതിയിൽ. നിങ്ങളുടെ ഈ സംജ്ഞയെ ഞാൻ ആത്മാർത്ഥമായി അഭിനന്ദിക്കുന്നു. ഭാരതത്തിൽ, മതപാരമ്പര്യങ്ങൾ വെറും ആചാരങ്ങളല്ല, മറിച്ച് ഒരു ജീവിതരീതിയാണ്. ഹിന്ദുമതത്തെ ആരാധനാക്രമം മാത്രമല്ല, ജീവിതശൈലിയുടെ ഒരു സമ്പൂർണ്ണ തത്വശാസ്ത്രമായിട്ടാണ് നമ്മുടെ സുപ്രീം കോടതി മനോഹരമായി വിശേഷിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നത്. ശരീരം, മനസ്സ്, ബുദ്ധി, ആത്മാവ്, മനുഷ്യത്വം എന്നിവയെ ഉയർന്ന തലങ്ങളിലേക്ക് ഉയർത്താനുള്ള വഴികൾ നമ്മുടെ തിരുവെഴുത്തുകൾ പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യുന്നു, ഈ പ്രക്രിയയ്ക്ക് സംഭാവന നൽകുന്ന നിരവധി വിഷയങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ഉപവാസം. എന്നിരുന്നാലും, ഉപവാസം ഈ പാരമ്പര്യത്തിന്റെ ഏക വശമല്ല. സാംസ്കാരികമായും തത്വശാസ്ത്രപരമായും, ആന്തരികവും ബാഹ്യവുമായ അച്ചടക്കം രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ ഉപവാസം ഒരു പ്രധാന പങ്ക് വഹിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയെക്കുറിച്ച് പരിചയമില്ലാത്തവർക്കായി ഞാൻ ഇത് ലളിതമായി വിശദീകരിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ഉപവാസം ഒരാളുടെ ജീവിതത്തെ നിയന്ത്രിക്കാൻ സഹായിക്കുമെന്ന് ഞാൻ പറയും. രണ്ട് ദിവസം വെള്ളം മാത്രം കുടിച്ചതിനുശേഷം, നിങ്ങളുടെ ഇന്ദ്രിയങ്ങൾ - പ്രത്യേകിച്ച് മണം, സ്പർശം, രുചി എന്നിവ - അസാധാരണമാം വിധം മൂർച്ചയുള്ളതായി നിങ്ങൾ ശ്രദ്ധിച്ചിരിക്കണം. ഇപ്പോൾ നിങ്ങൾ വെള്ളത്തിന്റെ നേരിയ ഗന്ധം പോലും കണ്ടെത്തിയേക്കാം, നിങ്ങൾ മുമ്പ് ഒരിക്കലും ശ്രദ്ധിച്ചിട്ടില്ലാത്ത ഒന്ന്. ചായയോ കാപ്പിയോ എടുത്തുകൊണ്ട് ആരെങ്കിലും നിങ്ങളുടെ അടുത്തുകൂടി നടന്നുപോയാൽ, നിങ്ങൾക്ക് ആ സുഗന്ധം പെട്ടെന്ന് തിരിച്ചറിയാൻ കഴിയും. അതുപോലെ, ഒരു ചെറിയ പൂവിനെ നോക്കിയാൽ, നിങ്ങൾക്ക് അത് പുതിയൊരു വ്യക്തതയോടെ ഗ്രഹിക്കാൻ കഴിയും.

സാരാംശത്തിൽ, നിങ്ങൾ ഉപവസിക്കുമ്പോൾ, നിങ്ങളുടെ എല്ലാ ഇന്ദ്രിയങ്ങളും പെട്ടെന്ന് വളരെ സജീവമാകും, ഉത്തേജകങ്ങളെ ആഗിരണം ചെയ്യാനും പ്രതികരിക്കാനുമുള്ള അവയുടെ കഴിവ് ഗണ്യമായി വർദ്ധിക്കുന്നു. ഇത് ഞാൻ വ്യക്തിപരമായി അനുഭവിച്ചറിഞ്ഞ കാര്യമാണ്. കൂടാതെ, ഉപവാസം എന്റെ ചിന്തകളുടെ സ്വാധീനത്തെ മൂർച്ച കൂട്ടുകയും അവയ്ക്ക് പുതുമയും ഒരു അസാധാരണ കാഴ്ചപ്പാടും നൽകുകയും ചെയ്യുന്നുവെന്ന് ഞാൻ കണ്ടെത്തി. ഉപവാസത്തിന്റെ അതേ അനുഭവം മറ്റുള്ളവർ പങ്കിടുന്നുണ്ടോ എന്ന് എനിക്കറിയില്ല, പക്ഷേ ഇത് എന്റെ വ്യക്തിപരമായ സഞ്ചാരമാണ്.

പലരും കരുതുന്നത് ഉപവാസം എന്നാൽ ഭക്ഷണത്തിൽ നിന്ന് വിട്ടു നിൽക്കുക - ഭക്ഷണം കഴിക്കാതിരിക്കുക എന്നാണ്. എന്നിരുന്നാലും, ഇത് പൂർണ്ണമായും ശാരീരികമായ ഒരു പ്രവൃത്തിയാണ്. ബാഹ്യ സാഹചര്യങ്ങൾ കാരണം ഒരാൾക്ക് ഭക്ഷണം കഴിക്കാൻ കഴിയാതെ വരികയും അവരുടെ വയറ്റിൽ ഒന്നും പ്രവേശിക്കാതിരിക്കുകയും ചെയ്താൽ, അത് യഥാർത്ഥത്തിൽ ഉപവാസമായി കണക്കാക്കാനാവില്ല. ഉപവാസം ഒരു ശാസ്ത്രീയ പ്രക്രിയയാണ്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഞാൻ വളരെക്കാലമായി ഉപവസിക്കുന്നു, അത് ആരംഭിക്കുന്നതിന് മുമ്പ്, ഞാൻ നിരവധി തയ്യാറെടുപ്പ് ഘട്ടങ്ങളിലൂടെ കടന്നുപോകുന്നു. എന്റെ ഉപവാസത്തിന് അഞ്ച് മുതൽ ഏഴ് ദിവസം വരെ മുമ്പ്, എന്റെ ശരീരത്തെ ആന്തരികമായി ശുദ്ധീകരിക്കാൻ ഞാൻ ആയുർവേദ ദിനചര്യകൾ, യോഗ, മറ്റ് പരമ്പരാഗത രീതികൾ എന്നിവ പരിശീലിക്കുന്നു. തുടർന്ന്, ഔദ്യോഗികമായി ഉപവാസം ആരംഭിക്കുന്നതിന് മുമ്പ്, എന്റെ ശരീരം പൂർണ്ണമായും ജലാംശം ഉള്ളതാണെന്നും വിഷവിമുക്തമാക്കലിന് തയ്യാറാണെന്നും ഉറപ്പാക്കാൻ ഞാൻ കഴിയുന്നത്ര വെള്ളം കുടിക്കുന്നു. എനിക്ക്, ഉപവാസം ഒരു ഭക്തിയുടെ പ്രവൃത്തിയാണ്; അതൊരു അച്ചടക്കമാണ്. ഒരു ഉപവാസ സമയത്ത് ഞാൻ എത്ര ബാഹ്യ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ ഏർപ്പെട്ടാലും, ഞാൻ എന്റെ ആന്തരിക വ്യക്തിത്വത്തിൽ ആഴത്തിൽ മുഴുകിയിരിക്കുന്നു. അതൊരു അഗാധമായ അനുഭവമാണ്, ഒരു അത്ഭുതകരമായ വികാരമാണ്. എന്റെ ഉപവാസ രീതി പുസ്തകങ്ങളോ പ്രഭാഷണങ്ങളോ കുടുംബ പാരമ്പര്യങ്ങളോ സ്വാധീനിച്ചിട്ടില്ല - അത് എന്റെ സ്വന്തം അനുഭവത്തിൽ നിന്നാണ് ഉടലെടുത്തത്. ഞാൻ സ്കൂളിൽ പഠിക്കുമ്പോൾ, മഹാത്മാഗാന്ധിയിൽ നിന്ന് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊണ്ട് ഗോസംരക്ഷണത്തിനായി ഒരു രാജ്യവ്യാപക പ്രസ്ഥാനം ഉണ്ടായിരുന്നു. ആ സമയത്ത്, ​ഗവൺമെന്റ് നിയമപരമായ നടപടികൾ ഒന്നും കൊണ്ടുവന്നിരുന്നില്ല, പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ ഭാഗമായി, രാജ്യമെമ്പാടുമുള്ള ആളുകൾ പൊതുസ്ഥലങ്ങളിൽ ഒരു ദിവസം മുഴുവൻ ഉപവാസം അനുഷ്ഠിച്ചു. ഞാൻ ഒരു കുട്ടിയായിരുന്നു, ഒരുപക്ഷേ പ്രൈമറി സ്കൂൾ വിട്ടിട്ടുണ്ടാകാം, പക്ഷേ അതിൽ പങ്കെടുക്കാൻ ഞാൻ നിർബന്ധിതനായി. അതായിരുന്നു എന്റെ ആദ്യ ഉപവാസാനുഭവം. എന്റെ ചെറുപ്പമായിരുന്നിട്ടും, എനിക്ക് വിശക്കുകയോ ഭക്ഷണം കഴിക്കാൻ തോന്നുകയോ ചെയ്തില്ല. പകരം, എനിക്ക് പുതുതായി ഒരു അവബോധവും ഊർജ്ജവും അനുഭവപ്പെട്ടു. ഉപവാസം വെറും ഭക്ഷണം കഴിക്കാതിരിക്കുക മാത്രമല്ലെന്ന് ഞാൻ മനസ്സിലാക്കിയത് അപ്പോഴാണ്; അത് ആഴമേറിയതും ശാസ്ത്രീയവുമായ ഒരു പ്രക്രിയയാണെന്ന്. കാലക്രമേണ, എന്റെ ശരീരത്തെയും മനസ്സിനെയും പരിഷ്കരിക്കുന്നതിനും ഉപവാസത്തിലൂടെ അവയെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിനും ഞാൻ നിരവധി പരീക്ഷണങ്ങൾ നടത്തി. ഉപവാസത്തോടൊപ്പം ഇത്രയും വിപുലമായ ഒരു യാത്ര നടത്തിയ ശേഷം, എന്റെ പ്രവർത്തന നിലവാരം ഒരിക്കലും കുറയുന്നില്ലെന്ന് ഞാൻ നിരീക്ഷിച്ചിട്ടുണ്ട്. വാസ്തവത്തിൽ, ചില സമയങ്ങളിൽ, ഒരു ഉപവാസ സമയത്ത് ഞാൻ കൂടുതൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നതായി തോന്നുന്നു. മറ്റൊരു ശ്രദ്ധേയമായ നിരീക്ഷണം, ഉപവാസ സമയത്ത് എന്റെ ചിന്തകൾ വ്യക്തമാക്കേണ്ടിവരുമ്പോൾ, ആശയങ്ങൾ എത്ര അനായാസമായി ഒഴുകുന്നുവെന്ന് ഞാൻ പലപ്പോഴും അത്ഭുതപ്പെടുന്നു. ഈ ചിന്തകൾ എവിടെ നിന്നാണ് ഉത്ഭവിക്കുന്നത് എന്ന് എനിക്കറിയില്ല, പക്ഷേ അനുഭവം ശരിക്കും അസാധാരണമാണ്.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: അപ്പോൾ, ഉപവസിക്കുമ്പോഴും, നിങ്ങൾ ലോക നേതാക്കളെ കണ്ടുമുട്ടുകയും, പ്രധാനമന്ത്രി എന്ന നിലയിലുള്ള നിങ്ങളുടെ കടമകൾ നിർവഹിക്കുകയും, ഒരു ആഗോള രാഷ്ട്രതന്ത്രജ്ഞൻ എന്ന നിലയിലുള്ള നിങ്ങളുടെ ഉത്തരവാദിത്തങ്ങൾ നിറവേറ്റുകയും ചെയ്യുന്നു. ചിലപ്പോൾ നിങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഒമ്പത് ദിവസം ഉപവസിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

പ്രധാനമന്ത്രി: തീർച്ചയായും, ഈ ആചാരത്തിന് ഒരു നീണ്ട ചരിത്രമുണ്ട്. ശ്രോതാക്കൾക്ക് ഇത് അമിതമായി തോന്നിയേക്കാം, പക്ഷേ ഞാൻ അത് പങ്കിടും.

ഇന്ത്യയിൽ, 'ചതുർമാസ്' എന്നൊരു പാരമ്പര്യമുണ്ട്, അത് മഴക്കാലത്ത് വ്യാപിക്കുന്നു. ഈ കാലയളവിൽ ദഹനശക്തി ദുർബലമാകുമെന്ന് മനസ്സിലാക്കാം, അതിനാൽ നാല് മാസത്തേക്ക് ദിവസത്തിൽ ഒരിക്കൽ മാത്രം ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നത് പതിവാണ്. എനിക്ക്, ഈ ആചാരം ജൂൺ പകുതിയോടെ ആരംഭിച്ച് ദീപാവലിക്ക് ശേഷം, സാധാരണയായി നവംബർ വരെ തുടരും. തുടർന്ന്, സെപ്റ്റംബർ അല്ലെങ്കിൽ ഒക്ടോബർ മാസങ്ങളിൽ ദുർഗ്ഗാ ദേവിയുടെ ആരാധനയ്ക്കായി സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന 'നവരാത്രി' എന്ന ഒമ്പത് ദിവസത്തെ ഉത്സവം നമുക്കുണ്ട്. ഈ കാലയളവിൽ, ഞാൻ ചൂടുവെള്ളം മാത്രമേ ഉപയോഗിക്കുന്നുള്ളൂ. ആകസ്മികമായി, എന്റെ ആദ്യകാല ജീവിതാനുഭവങ്ങൾ കാരണം ചൂടുവെള്ളം കുടിക്കുന്നത് എല്ലായ്പ്പോഴും എന്റെ ഒരു ശീലമാണ്, ഞാൻ ഈ ശീലത്തിൽ തന്നെ തുടർന്നു. മാർച്ച് അല്ലെങ്കിൽ ഏപ്രിലിൽ മറ്റൊരു 'നവരാത്രി' സംഭവിക്കുന്നു, ഇത് 'ചൈത്ര നവരാത്രി' എന്നറിയപ്പെടുന്നു. ഈ വർഷം, ഇത് മാർച്ച് 31 ന് ആരംഭിക്കാൻ സാധ്യതയുണ്ട്. ഈ വ്രതകാലത്ത്, ഞാൻ ഒരു ദിവസം ഒരു തരം പഴം മാത്രമേ കഴിക്കൂ. ഉദാഹരണത്തിന്, ഞാൻ പപ്പായ തിരഞ്ഞെടുക്കുകയാണെങ്കിൽ, ഒമ്പത് ദിവസത്തെ മുഴുവൻ കാലയളവിലും ഞാൻ ഒരു ദിവസം പപ്പായ മാത്രമേ കഴിക്കൂ.

വർഷങ്ങളായി, ഈ ഉപവാസ പാരമ്പര്യങ്ങൾ എന്റെ ജീവിതത്തിന്റെ അവിഭാജ്യ ഘടകമായി മാറിയിരിക്കുന്നു. വാസ്തവത്തിൽ, 50–55 വർഷത്തിലേറെയായി ഞാൻ അത്തരം ആചാരങ്ങൾ പിന്തുടരുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ലോകത്തിലെ ചില മഹാനായ നേതാക്കളെ കാണുമ്പോൾ നിങ്ങൾ ഉപവസിക്കുന്നത് എപ്പോഴെങ്കിലും സംഭവിച്ചിട്ടുണ്ടോ? അവർ എങ്ങനെ പ്രതികരിച്ചു? താങ്കൾക്ക് ഭക്ഷണമില്ലാതെ എങ്ങനെ കഴിയുമെന്ന് അവർ അത്ഭുതപ്പെട്ടോ? നിങ്ങൾ പറഞ്ഞത് തികച്ചും ശരിയാണെന്ന് ഞാൻ പറയണം. രണ്ട് ദിവസത്തെ ഉപവാസത്തിനുശേഷം, വർദ്ധിച്ച അവബോധവും കാര്യങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കാനുള്ള കഴിവ് വർദ്ധിച്ചതും ഞാൻ ശ്രദ്ധിച്ചു. അതൊരു ആഴത്തിലുള്ള അനുഭവമായിരുന്നു. ഒരു ലോകനേതാവിന്റെ സാന്നിധ്യത്തിൽ നിങ്ങൾ ഉപവസിച്ച ഏതെങ്കിലും പ്രത്യേക സംഭവം നിങ്ങൾ ഓർക്കുന്നുണ്ടോ?

പ്രധാനമന്ത്രി: ശരി, ഞാൻ പൊതുവെ മിക്ക ആളുകളെയും അതിനെക്കുറിച്ച് അറിയിക്കാറില്ല. ഉപവാസം എനിക്ക് വളരെ വ്യക്തിപരമായ കാര്യമാണ്, ഞാൻ ഒരിക്കലും അതിന് പരസ്യം തേടിയിട്ടില്ല. ഞാൻ മുഖ്യമന്ത്രിയും പിന്നീട് പ്രധാനമന്ത്രിയും ആയതിനുശേഷം മാത്രമാണ് ആളുകൾ അതിനെക്കുറിച്ച് ബോധവാന്മാരാകാൻ തുടങ്ങിയത്. അല്ലാത്തപക്ഷം, അത് എല്ലായ്പ്പോഴും എന്റെ ജീവിതത്തിന്റെ ഒരു സ്വകാര്യ വശമായി തുടരുന്നു. ഇപ്പോൾ അത് അറിയപ്പെട്ടതിനാൽ, എന്റെ അനുഭവങ്ങൾ ആർക്കെങ്കിലും ഉപയോഗപ്രദമാകുമെന്ന പ്രതീക്ഷയിൽ അവ ചോദിക്കുമ്പോൾ ഞാൻ പങ്കുവെക്കുന്നു. എനിക്ക് വ്യക്തിപരമായ ഒരു സമ്പത്തും ഇല്ല - മറ്റുള്ളവർക്ക് പ്രയോജനം ചെയ്യുന്ന എന്റെ അനുഭവങ്ങൾ മാത്രം. എന്റെ മുഴുവൻ ജീവിതവും ജനങ്ങൾക്കായി സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഞാൻ പ്രധാനമന്ത്രിയായതിനുശേഷം, വൈറ്റ് ഹൗസിൽ പ്രസിഡന്റ് ഒബാമയുമായി ഒരു ഉഭയകക്ഷി കൂടിക്കാഴ്ച നടത്തി. ഒരു ഔപചാരിക അത്താഴം ക്രമീകരിച്ചിരുന്നു, ഞങ്ങളുടെ ടീമുകൾ തമ്മിലുള്ള ചർച്ചകൾക്കിടയിൽ, അത്താഴം ആസൂത്രണം ചെയ്യുമ്പോൾ പ്രധാനമന്ത്രി ഭക്ഷണം കഴിക്കില്ലെന്ന് പരാമർശിക്കപ്പെട്ടു. ഇത് ചില ആശങ്കകൾ സൃഷ്ടിച്ചു - ഇന്ത്യ പോലുള്ള ഒരു വലിയ രാജ്യത്തിന്റെ പ്രധാനമന്ത്രിക്ക് ഭക്ഷണം നൽകാതെ അവർക്ക് എങ്ങനെ ആതിഥേയത്വം വഹിക്കാൻ കഴിയും? ഞങ്ങൾ ഇരുന്നപ്പോൾ, അവർ എനിക്ക് ഒരു ഗ്ലാസ് ചൂടുവെള്ളം കൊണ്ടുവന്നു. ഒരു ലഘുവായ പരാമർശത്തോടെ, ഞാൻ പ്രസിഡന്റ് ഒബാമയുടെ നേരെ തിരിഞ്ഞു, "നോക്കൂ, എന്റെ അത്താഴം എത്തി!" എന്ന് പറഞ്ഞു, ഗ്ലാസ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ മുന്നിൽ വച്ചു. പിന്നീട്, ഞാൻ വീണ്ടും സന്ദർശിച്ചപ്പോൾ, അദ്ദേഹം ഓർത്തു. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു, "കഴിഞ്ഞ തവണ നിങ്ങൾ ഉപവസിച്ചിരുന്നു, പക്ഷേ ഇത്തവണ നിങ്ങൾ ഉച്ചഭക്ഷണം കഴിച്ചുവെന്ന് എന്നോട് പറഞ്ഞു. അതിനാൽ, ഇത്തവണ ഉപവാസമില്ല - നിങ്ങൾ ഇരട്ടി കഴിക്കണം!"

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: താങ്കളുടെ കുട്ടിക്കാലത്തെക്കുറിച്ച് നമുക്ക് സംസാരിക്കാം. താങ്കൾ ഒരു എളിയ പശ്ചാത്തലത്തിൽ നിന്നാണ് വരുന്നത്, പിന്നീട് ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ജനാധിപത്യ രാജ്യത്തിന്റെ പ്രധാനമന്ത്രിയായി ഉയർന്നു. താങ്കളുടെ യാത്ര പലർക്കും ഒരു പ്രചോദനമാണ്. താങ്കളുടെ കുടുംബം സാമ്പത്തികമായി സമ്പന്നരല്ലായിരുന്നു, താങ്കളുടെ മുഴുവൻ കുടുംബവും താമസിച്ചിരുന്ന, മണ്ണുകൊണ്ട് നിർമ്മിച്ച ഒരു എളിമയുള്ള ഒറ്റമുറി വീട്ടിലാണ് താങ്കൾ ആദ്യകാലങ്ങൾ ചെലവഴിച്ചത്. താങ്കളുടെ കുട്ടിക്കാലത്തെ ചില ഓർമ്മകൾ പങ്കുവെക്കാമോ? പരിമിതമായ വിഭവങ്ങളിൽ വളർന്നത് താങ്കളുടെ വ്യക്തിത്വത്തെ എങ്ങനെ രൂപപ്പെടുത്തി?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഞാൻ ഗുജറാത്തിൽ, വടക്കൻ ഗുജറാത്തിലെ മെഹ്‌സാന ജില്ലയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന വാദ്‌നഗർ എന്ന ചെറിയ പട്ടണത്തിലാണ് ജനിച്ചത്. വാദ്‌നഗർ വലിയ ചരിത്ര പ്രാധാന്യമുള്ള ഒരു സ്ഥലമാണ്, ഞാൻ ജനിച്ചതും പഠിച്ചതും അവിടെയാണ്. ഇന്നത്തെ ലോകത്തെ കുറിച്ച് ചിന്തിക്കുമ്പോൾ, ഞാൻ വളർന്ന പരിസ്ഥിതി തികച്ചും സവിശേഷമാണെന്ന് ഞാൻ മനസ്സിലാക്കുന്നു - ഒരുപക്ഷേ അപൂർവമായിരിക്കാം. ഞാൻ സ്കൂളിൽ പഠിക്കുമ്പോൾ, ഞങ്ങളുടെ ഗ്രാമത്തിൽ ഒരു നല്ല മനുഷ്യൻ ഉണ്ടായിരുന്നു, അദ്ദേഹം പലപ്പോഴും "നിങ്ങൾ എപ്പോഴെങ്കിലും കൊത്തിയെടുത്ത ഒരു കല്ല്, ലിഖിത പാറ, അല്ലെങ്കിൽ ഏതെങ്കിലും പുരാതന കലാസൃഷ്ടി കണ്ടാൽ, അത് സ്കൂളിന്റെ ഈ മൂലയിലേക്ക് കൊണ്ടുവരിക" എന്ന് പറഞ്ഞുകൊണ്ട് ഞങ്ങളെ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുമായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ വാക്കുകൾ എന്നിൽ ജിജ്ഞാസ ഉണർത്തി, കൂടുതൽ മനസ്സിലാക്കാൻ തുടങ്ങിയപ്പോൾ, എന്റെ ഗ്രാമത്തിന് വളരെ സമ്പന്നവും പുരാതനവുമായ ചരിത്രമുണ്ടെന്ന് ഞാൻ മനസ്സിലാക്കി. സ്കൂളിൽ, ഞങ്ങളുടെ ഗ്രാമത്തിന്റെ പൈതൃകത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ചർച്ചകൾ എന്റെ താൽപ്പര്യത്തെ കൂടുതൽ ആഴത്തിലാക്കി. പിന്നീട്, പ്രശസ്ത ചൈനീസ് തത്ത്വചിന്തകനും സഞ്ചാരിയുമായ ഹുയാൻ സാങ്ങിനെ പരാമർശിക്കുന്ന ഒരു ചൈനീസ് സിനിമയെക്കുറിച്ച് ഞാൻ ഒരു പത്രത്തിൽ വായിച്ചു. നൂറ്റാണ്ടുകൾക്ക് മുമ്പ് അദ്ദേഹം എന്റെ ഗ്രാമത്തിൽ ഗണ്യമായ സമയം ചെലവഴിച്ചിരുന്നുവെന്ന് ഞാൻ മനസ്സിലാക്കി, കാരണം വാദ്‌നഗർ ഒരുകാലത്ത് ബുദ്ധമത പഠനത്തിന് ഒരു പ്രധാന കേന്ദ്രമായിരുന്നു. വാസ്തവത്തിൽ, 1400-കളുടെ തുടക്കത്തിൽ തന്നെ അത് അഭിവൃദ്ധി പ്രാപിച്ച ഒരു ബുദ്ധമത വിദ്യാഭ്യാസ കേന്ദ്രമായിരുന്നുവെന്ന് ചരിത്രരേഖകൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. കാലക്രമേണ, വാദ്‌നഗറിന്റെ ചരിത്രത്തിലെ കൂടുതൽ ആകർഷകമായ വശങ്ങൾ ഞാൻ കണ്ടെത്തി - പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഒരു വിജയ സ്മാരകം, പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഒരു ക്ഷേത്രം, സംഗീതത്തിൽ ഉയർന്ന വൈദഗ്ധ്യമുള്ള പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടിലെ രണ്ട് സഹോദരിമാരായ ടാനയുടെയും റിറിയുടെയും പാരമ്പര്യം. ഈ ചരിത്ര ഘടകങ്ങൾ വെളിച്ചത്തുവന്നതോടെ എന്റെ ആകർഷണം വർദ്ധിച്ചു. ഞാൻ മുഖ്യമന്ത്രിയായപ്പോൾ, വാദ്‌നഗറിന്റെ ചരിത്രപരമായ പ്രാധാന്യം കണ്ടെത്തുന്നതിനായി വലിയ തോതിലുള്ള ഉത്ഖനന പദ്ധതികൾ ആരംഭിച്ചു. ഈ പ്രവർത്തനത്തിലൂടെ, ഒരു കാലത്ത് ആയിരക്കണക്കിന് ബുദ്ധ സന്യാസിമാർ അവിടെ പഠനം നടത്തിയിരുന്നുവെന്നും, ബുദ്ധമതം, ജൈനമതം, ഹിന്ദുമതം എന്നിവയുടെ സ്വാധീനങ്ങളെല്ലാം ആഴത്തിൽ ഇഴചേർന്നിരുന്നുവെന്നും തെളിവുകൾ ഞങ്ങൾ കണ്ടെത്തി. വാദ്‌നഗറിൽ, ചരിത്രം കേവലം പുസ്തകങ്ങളിൽ ഒതുങ്ങി നിന്നിരുന്നില്ല - ഓരോ കല്ലും, ഓരോ മതിലും അതിന്റേതായ കഥ പറയുന്നതായി തോന്നി. ചരിത്രത്തിന് വലിയ പ്രാധാന്യമുള്ള ശ്രദ്ധേയമായ കണ്ടെത്തലുകൾ ഈ ഖനനങ്ങൾ വെളിപ്പെടുത്തി. ഇതുവരെ, തെളിവുകൾ സൂചിപ്പിക്കുന്നത് വാദ്‌നഗർ 2,800 വർഷമായി തുടർച്ചയായി ജനവാസമുള്ളതാണെന്നാണ് - ഏകദേശം മൂന്ന് സഹസ്രാബ്ദങ്ങൾ നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന വളർച്ചയുടെയും വികസനത്തിന്റെയും നന്നായി രേഖപ്പെടുത്തപ്പെട്ട ചരിത്രമുള്ള ഒരു തകർക്കപ്പെടാത്തതും നിലനിൽക്കുന്നതുമായ മനുഷ്യവാസ കേന്ദ്രം. ഇന്ന്, ഒരു അന്താരാഷ്ട്ര തലത്തിലുള്ള മ്യൂസിയം അവിടെ സ്ഥാപിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്, പ്രത്യേകിച്ച് പുരാവസ്തു വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക്, ഒരു പ്രധാന ഗവേഷണ ഇടം വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. എനിക്ക്, എന്റെ ജന്മസ്ഥലത്തിന് ഒരു പ്രത്യേക പ്രാധാന്യമുണ്ട്. ഒരുപക്ഷേ ദൈവ നിശ്ചയത്താൽ, എന്റെ കർമ്മഭൂമി കാശിയായി മാറി. കാശി - ബനാറസ് അല്ലെങ്കിൽ വാരണസി എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു - നൂറുകണക്കിന് വർഷങ്ങളായി തുടർച്ചയായി ജനവാസമുള്ള മറ്റൊരു പുരാതന നഗരമാണ്.

വാദ്‌നഗറിൽ ജനിച്ച എന്നെപ്പോലുള്ള ഒരാൾക്ക് പിന്നീട് കാശിയിൽ ഗംഗാ മാതാവിന്റെ കാൽക്കൽ തന്റെ ജീവിതകാലം മുഴുവൻ ചെലവഴിച്ചത് അസാധാരണമായി തോന്നുന്നു. എന്റെ ആദ്യകാലങ്ങളിൽ, ഞാൻ എന്റെ മാതാപിതാക്കൾ, സഹോദരങ്ങൾ, മുത്തശ്ശിമാർ, അമ്മാവന്മാർ, അമ്മായിമാർ എന്നിവരോടൊപ്പമാണ് താമസിച്ചിരുന്നത്. ഞങ്ങൾ വളർന്ന വീട് ഒരു എളിമയുള്ള വാസസ്ഥലമായിരുന്നു - ചെറുത്, ജനാലകളില്ല, ഒരു വാതിൽ മാത്രം. ഞങ്ങൾ ജനിച്ചു വളർന്നത് അവിടെയാണ്. ആളുകൾ ദാരിദ്ര്യത്തെക്കുറിച്ച് ചർച്ച ചെയ്യുമ്പോൾ, അത് പലപ്പോഴും ആപേക്ഷികമായി ചട്ടക്കൂടിനുള്ളിൽ വയ്ക്കപ്പെടുന്നു. ഇന്ന്, പൊതുജീവിതത്തിൽ, പലരും വ്യത്യസ്ത പശ്ചാത്തലങ്ങളിൽ നിന്നുള്ളവരാണ്, പക്ഷേ എന്റെ കുട്ടിക്കാലം കടുത്ത ദാരിദ്ര്യത്തിലാണ് ചെലവഴിച്ചത്. എന്നിരുന്നാലും, എനിക്ക് അത് ഒരിക്കലും ഭാരമായി തോന്നിയിട്ടില്ല. ഒരാൾക്ക് ഷൂസ് ധരിക്കാൻ ശീലിച്ചിട്ട് പെട്ടെന്ന് അത് ഇല്ലാതായാൽ, അവർക്ക് അതിന്റെ അഭാവം അനുഭവപ്പെടും. എന്നാൽ ഒരാൾ ഒരിക്കലും ഷൂസ് ധരിച്ചിട്ടില്ലെങ്കിൽ, അവർക്ക് എന്താണ് നഷ്ടപ്പെടുന്നതെന്ന് അവർക്ക് ഒരിക്കലും അറിയാൻ കഴിയില്ല. എന്റെ കുട്ടിക്കാലത്ത് ഒരിക്കലും ഷൂസ് സ്വന്തമാക്കിയിട്ടില്ലാത്തതിനാൽ, എനിക്ക് അവ നഷ്ടപ്പെട്ടതായി തോന്നിയില്ല. താരതമ്യങ്ങളില്ലാതെ എന്റെ ജീവിതം എങ്ങനെയായിരുന്നുവോ അതുപോലെയായിരുന്നു. എന്റെ അമ്മ അവിശ്വസനീയമാം വിധം കഠിനാധ്വാനം ചെയ്തു, എന്റെ അച്ഛനും അങ്ങനെ തന്നെ. അദ്ദേഹത്തിന് ഒരു പ്രത്യേക ദിനചര്യ ഉണ്ടായിരുന്നു - അതിരാവിലെ ഏകദേശം 4:00 അല്ലെങ്കിൽ 4:30 ന് ഉണരുക. അദ്ദേഹം വളരെ ദൂരം നടക്കുകയും നിരവധി ക്ഷേത്രങ്ങൾ സന്ദർശിക്കുകയും തുടർന്ന് തന്റെ ചെറിയ കടയിലേക്ക് പോകുകയും ചെയ്യുമായിരുന്നു. പ്രാദേശിക ഗ്രാമീണർ നിർമ്മിച്ച കൈകൊണ്ട് നിർമ്മിച്ച തുകൽ ഷൂസ് അദ്ദേഹം ധരിച്ചിരുന്നു, അത് നടക്കുമ്പോൾ വ്യത്യസ്തമായ ടക്, ടക്, ടക് എന്ന ശബ്ദം പുറപ്പെടുവിച്ചു. ദാമോദർ ഭായി വളരെ കൃത്യനിഷ്ഠയും അച്ചടക്കവുമുള്ളതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ വരവിനനുസരിച്ച് വാച്ചുകൾ ക്രമീകരിക്കുമെന്ന് ഗ്രാമത്തിലെ ആളുകൾ പറയാറുണ്ടായിരുന്നു. പലപ്പോഴും രാത്രി വൈകിയും അദ്ദേഹം അക്ഷീണം പ്രവർത്തിച്ചു. അതേസമയം, ഞങ്ങളുടെ ബുദ്ധിമുട്ടുകൾക്കിടയിലും, ഞങ്ങൾക്ക് ഒരിക്കലും ഒരു കുറവും അനുഭവപ്പെടുന്നില്ലെന്ന് എന്റെ അമ്മ ഉറപ്പുവരുത്തി. ഞങ്ങളുടെ കുടുംബജീവിതം കഴിയുന്നത്ര സുഗമമായി തുടരാൻ അവർ എല്ലാം കൈകാര്യം ചെയ്തു. എന്നിരുന്നാലും, ദാരിദ്ര്യത്തിന്റെ ഈ സാഹചര്യങ്ങൾക്കിടയിലും, അവ ഒരിക്കലും ഞങ്ങളുടെ മനസ്സിനെ ബാധിച്ചില്ല.

ഷൂസ് ധരിച്ച് സ്‌കൂളിൽ പോകുന്നത് ഒരിക്കലും ഒരു പരിഗണന പോലും ഉണ്ടായിരുന്നില്ല എന്നത് എനിക്ക് വ്യക്തമായി ഓർമ്മയുണ്ട്. ഒരു ദിവസം, ഞാൻ സ്‌കൂളിലേക്ക് പോകുമ്പോൾ, എന്റെ അമ്മാവൻ എന്നെ കാണാനിടയായി. അദ്ദേഹം അത്ഭുതപ്പെട്ട് ചോദിച്ചു, "ഹേയ്! നീ ഇങ്ങനെയാണ് സ്‌കൂളിൽ പോകുന്നത്, ഷൂസ് ഇല്ലാതെ?" ഒരു മടിയും കൂടാതെ, അദ്ദേഹം എനിക്ക് ഒരു ജോഡി ക്യാൻവാസ് ഷൂസ് വാങ്ങി തന്ന് എന്നെ ധരിപ്പിക്കാൻ പ്രേരിപ്പിച്ചു. ആ സമയത്ത്, ആ ഷൂസിന് ഏകദേശം 10–12 രൂപ വില വരുമായിരുന്നു. ക്യാൻവാസ് കൊണ്ട് നിർമ്മിച്ചതിനാൽ, അവ എളുപ്പത്തിൽ കറപിടിക്കുകയും വെളുത്ത നിറമാവുകയും ചെയ്തു. അവ വൃത്തിയായി സൂക്ഷിക്കാൻ, ഞാൻ ഒരു ശീലം വളർത്തിയെടുത്തു. സ്കൂൾ കഴിഞ്ഞ്, അധ്യാപകർ ഉപേക്ഷിച്ച ചോക്ക് കഷണങ്ങൾ ശേഖരിച്ച്, കുറച്ചുനേരം ഞാൻ അവിടെ തങ്ങുമായിരുന്നു. ഞാൻ ക്ലാസ് മുറിയിൽ നിന്ന് ക്ലാസ് മുറിയിലേക്ക് പോയി, ചോക്ക് കഷണങ്ങൾ ശേഖരിച്ച്, വീട്ടിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയി, മുക്കിവയ്ക്കുകയും, എന്റെ ക്യാൻവാസ് ഷൂസ് പോളിഷ് ചെയ്യാൻ ഉപയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുമായിരുന്നു. ഇത് അവയെ തിളക്കമുള്ളതാക്കും, എനിക്ക്, അത് ഒരു വലിയ ആഢംബരമായി, ഒരു നിധിയായി തോന്നി. എന്തുകൊണ്ടെന്ന് എനിക്കറിയില്ല, പക്ഷേ കുട്ടിക്കാലം മുതൽ, ഞങ്ങളുടെ അമ്മ ശുചിത്വത്തെക്കുറിച്ച് അങ്ങേയറ്റം ബോധവതിയായിരുന്നു. ഒരുപക്ഷേ ആ അച്ചടക്കം ഞങ്ങളിലും വേരൂന്നിയതായിരിക്കാം. എപ്പോഴും വൃത്തിയായി വസ്ത്രം ധരിക്കുന്ന ശീലം ഞാൻ എങ്ങനെ വളർത്തിയെടുത്തു എന്ന് എനിക്കറിയില്ല, പക്ഷേ അത് വളരെ ചെറുപ്പം മുതൽ ഞാൻ പിന്തുടർന്നിരുന്നു. ഞാൻ എന്ത് ധരിച്ചാലും അത് ശരിയായി ധരിക്കുമെന്ന് ഞാൻ ഉറപ്പാക്കിയിരുന്നു. ഞങ്ങളുടെ വസ്ത്രങ്ങൾ ഇസ്തിരിയിടാൻ ഞങ്ങൾക്ക് ഒരു മാർഗവുമില്ലായിരുന്നു, അതിനാൽ ഞാൻ എന്റേതായ വഴി കണ്ടെത്തി. ഒരു ചെമ്പ് പാത്രത്തിൽ വെള്ളം ചൂടാക്കുകയും, അത് ടോങ്ങ് ഉപയോഗിച്ച് പിടിക്കുകയും, സ്കൂളിൽ പോകുന്നതിനുമുമ്പ് അത് അയൺ ചെയ്യാൻ ഉപയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുമായിരുന്നു. ഈ ജീവിതം ഞാൻ ശരിക്കും ആസ്വദിച്ചു. മറ്റുള്ളവരെ അവരുടെ സാമ്പത്തിക സ്ഥിതി അടിസ്ഥാനമാക്കി വിലയിരുത്തുന്ന മാനസികാവസ്ഥയോടെ ഞങ്ങൾ ഒരിക്കലും വളർന്നിട്ടില്ല. ഒരാൾ ദരിദ്രനാണോ എന്നോ അവർ എങ്ങനെ ജീവിതം നയിക്കുന്നു എന്നോ ഞങ്ങൾ ഒരിക്കലും ചിന്തിച്ചിരുന്നില്ല. പകരം, ഉള്ളതിൽ തൃപ്തരാകാനും, കഠിനാധ്വാനം ചെയ്തുകൊണ്ടിരിക്കാനും, ഈ കാര്യങ്ങളിൽ ഒരിക്കലും ദുഃഖിക്കാതിരിക്കാനും ഞങ്ങളെ പഠിപ്പിച്ചു. ഭാഗ്യമെന്നോ നിർഭാഗ്യമെന്നോ ആരെങ്കിലും വിളിച്ചാലും, രാഷ്ട്രീയത്തിലെ എന്റെ യാത്ര ഒടുവിൽ എന്റെ ജീവിതത്തിന്റെ ഈ വശങ്ങൾ പൊതുജനങ്ങളുടെ ശ്രദ്ധയിൽപ്പെടുത്തി. ഞാൻ മുഖ്യമന്ത്രിയായി സത്യപ്രതിജ്ഞ ചെയ്തപ്പോൾ, ടെലിവിഷൻ റിപ്പോർട്ടർമാർ എന്റെ ഗ്രാമത്തിലെത്തി. അവർ എന്റെ ബാല്യകാല സുഹൃത്തുക്കളോട് സംസാരിക്കാനും എന്റെ വീടിന്റെ ദൃശ്യങ്ങൾ പകർത്താനും തുടങ്ങി. എന്റെ പശ്ചാത്തലത്തെക്കുറിച്ചും ഞാൻ എവിടെ നിന്നാണ് വന്നതെന്നും ആളുകൾ യഥാർത്ഥത്തിൽ മനസ്സിലാക്കിയത് അപ്പോഴാണ്. അതിനുമുമ്പ്, വളരെ കുറച്ച് ആളുകൾക്ക് മാത്രമേ എന്നെക്കുറിച്ച് കൂടുതൽ അറിയൂ. എന്റെ ജീവിതം ഇങ്ങനെയാണ് വികസിച്ചത്. എന്റെ അമ്മയ്ക്ക് സേവനത്തോടുള്ള സ്വാഭാവികമായ ഒരു അഭിനിവേശമുണ്ടായിരുന്നു. പരമ്പരാഗത ചികിത്സാരീതികളെക്കുറിച്ച് അവർക്ക് അറിവുണ്ടായിരുന്നു, ഗ്രാമത്തിലെ കുട്ടികളെ പലപ്പോഴും ചികിത്സിക്കുമായിരുന്നു. മാതാപിതാക്കൾ കുട്ടികളെ ചികിത്സയ്ക്കായി അവരുടെ അടുക്കൽ രാവിലെ, സൂര്യോദയത്തിന് മുമ്പ് - ചിലപ്പോൾ അഞ്ച് മണി വരെ - കൊണ്ടുവരുമായിരുന്നു. കുട്ടികൾ പലപ്പോഴും കരയുമായിരുന്നു, ഇക്കാരണത്താൽ, ഞങ്ങളും നേരത്തെ എഴുന്നേൽക്കേണ്ടി വന്നു. അവർ കുട്ടികളെ കരുതലോടെ പരിചരിക്കുമായിരുന്നു, നിസ്വാർത്ഥ സേവന മനോഭാവം ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. തിരിഞ്ഞുനോക്കുമ്പോൾ, ഇത് കാണുന്നത് സമൂഹത്തോടുള്ള ആഴമായ അനുകമ്പയും മറ്റുള്ളവർക്ക് നന്മ ചെയ്യാനുള്ള ആഗ്രഹവും എന്നിൽ വളർത്തിയെടുത്തു എന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. ഇന്ന് ഞാൻ എന്തായി മാറിയിരിക്കുന്നുവോ അത് ഞാൻ വളർന്നുവന്ന പരിസ്ഥിതിയുടെ ഫലമാണ് - എന്റെ അമ്മയും അച്ഛനും എന്നിൽ പകർന്നുനൽകിയ മൂല്യങ്ങളും എന്റെ അധ്യാപകരുടെ മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശവും. ഈ സ്വാധീനങ്ങളാൽ എന്റെ ജീവിതം രൂപപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഈ സംഭാഷണം കേൾക്കുന്ന നിരവധി യുവാക്കൾക്ക് താങ്കളുടെ കഥയിൽ നിന്ന് പ്രചോദനം ലഭിക്കുന്നു - എളിയ തുടക്കം മുതൽ ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ജനാധിപത്യത്തെ നയിക്കാനുള്ള താങ്കളുടെ യാത്ര. ജീവിതത്തിൽ കഷ്ടപ്പെടുന്ന, വഴിതെറ്റിയതായി തോന്നുന്ന, ജീവിതത്തിൽ സ്വന്തം വഴി കണ്ടെത്താൻ ശ്രമിക്കുന്ന യുവാക്കൾക്ക് താങ്കൾ എന്ത് ഉപദേശമാണ് നൽകുന്നത്?

പ്രധാനമന്ത്രി: ജീവിതത്തിൽ രാത്രി എത്ര ഇരുണ്ടതായി തോന്നിയാലും, അത് ഒരു രാത്രി മാത്രമായി തുടരുമെന്ന് ഞാൻ എല്ലാ യുവാക്കളോടും പറയാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു - പ്രഭാതം തീർച്ചയായും പിന്തുടരും. അതുകൊണ്ടാണ് ക്ഷമയും ആത്മവിശ്വാസവും അത്യാവശ്യമായിരിക്കുന്നത്. സാഹചര്യങ്ങൾ വെല്ലുവിളി നിറഞ്ഞതായിരിക്കാം, പക്ഷേ സാഹചര്യങ്ങൾ കാരണം മാത്രമല്ല ഞാൻ ഇവിടെയുള്ളത്. ദൈവം അവരെ ഈ ലോകത്തിലേക്ക് അയച്ചത് ഒരു ലക്ഷ്യത്തോടെയാണെന്ന ബോധ്യം ഒരാൾക്ക് ഉണ്ടായിരിക്കണം. ഓർക്കുക, നിങ്ങൾ ഒരിക്കലും ഒറ്റയ്ക്കല്ല - നിങ്ങളെ അയച്ചയാൾ എപ്പോഴും നിങ്ങളോടൊപ്പമുണ്ട്. ഈ അചഞ്ചലമായ വിശ്വാസം നിർണായകമാണ്. നമ്മെ പരീക്ഷിക്കാൻ വേണ്ടിയാണ് ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ നിലനിൽക്കുന്നത്; അവ നമ്മെ തകർക്കാനല്ല, മറിച്ച് നമ്മെ ശക്തിപ്പെടുത്താനാണ്. കഷ്ടപ്പാടുകൾ നിരാശയിലേക്ക് നയിക്കരുത് - അവ പ്രതിരോധശേഷി വളർത്താൻ ഉദ്ദേശിച്ചുള്ളതാണ്. എല്ലാ പ്രതിസന്ധികളെയും, എല്ലാ വെല്ലുവിളികളെയും, ഒരു അവസരമായി ഞാൻ എപ്പോഴും കണ്ടിട്ടുണ്ട്. യുവാക്കളോട് ഞാൻ പറയാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നത് ഇതാണ്. രണ്ടാമതായി, ക്ഷമ അത്യാവശ്യമാണ് - ജീവിതത്തിൽ കുറുക്കുവഴികളൊന്നുമില്ല. ഞങ്ങളുടെ റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനിൽ, പാലം ഉപയോഗിക്കുന്നതിന് പകരം പാളങ്ങൾ മുറിച്ചുകടക്കരുതെന്ന് മുന്നറിയിപ്പ് നൽകുന്ന ഒരു ബോർഡ് ഉണ്ട്. അതിൽ പറയുന്നു, "കുറുക്കുവഴി നിങ്ങളെ ചെറുതാക്കും." ഇത് ജീവിതത്തിനും ബാധകമാണ്. യുവാക്കളെ ഓർമ്മിപ്പിക്കാനും ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു: "കുറുക്കുവഴി നിങ്ങളെ ചെറുതാക്കും." ജീവിതത്തിൽ കുറുക്കുവഴികളൊന്നുമില്ല. ക്ഷമയും സ്ഥിരോത്സാഹവും അത്യാവശ്യമാണ്. നമ്മെ ഏൽപ്പിക്കുന്ന ഏത് ഉത്തരവാദിത്തവും, നാം പൂർണ്ണഹൃദയത്തോടെ അതിൽ സ്വയം സമർപ്പിക്കണം. നാം അത് സന്തോഷത്തോടെ സ്വീകരിക്കുകയും നമ്മുടെ ജോലിയിൽ അഭിമാനിക്കുകയും വേണം. ഒരു വ്യക്തി ജീവിതത്തോടുള്ള ഈ സമീപനം സ്വീകരിക്കുകയാണെങ്കിൽ, മറ്റെല്ലാം സംഭവിക്കുമെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. വിജയത്തിനും സമൃദ്ധിക്കും അവരുടേതായ മഹത്വമുണ്ട്, പക്ഷേ ഒരാൾ അലംഭാവം കാണിക്കരുത്. ആരെങ്കിലും വെറുതെ, സുഖസൗകര്യങ്ങളിൽ പൊതിഞ്ഞ്, വെറുതെയിരുന്നാൽ, അവർ ഒടുവിൽ സ്തംഭനാവസ്ഥയിലാകും. സാഹചര്യങ്ങൾ എന്തുതന്നെയായാലും, ഒരാൾ എപ്പോഴും സംഭാവന നൽകാൻ ശ്രമിക്കണം. സ്വാധീനമുള്ള ഒരു സ്ഥാനത്ത് ഞാൻ എന്നെത്തന്നെ കണ്ടെത്തുകയാണെങ്കിൽ, എന്റെ കഴിവിന്റെ പരമാവധി സമൂഹത്തിന് തിരികെ നൽകാൻ ഞാൻ അത് ഉപയോഗിക്കണം. ഞാൻ അത്തരമൊരു സ്ഥാനത്തല്ലെങ്കിൽ, ഇപ്പോഴും അർത്ഥവത്തായ ജോലി ചെയ്യാനുണ്ട്. ഒരാളുടെ പദവിയോ സാഹചര്യമോ എന്തുതന്നെയായാലും, വളർച്ചയ്ക്കും സേവനത്തിനും എപ്പോഴും ഇടമുണ്ട്, ആ സമീപനത്തെയാണ് ഞാൻ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നത്.

മറ്റൊരു പ്രധാന കാര്യം, പഠനം ഒരിക്കലും നിലയ്ക്കരുത് എന്നതാണ്. ചിലർ തങ്ങൾക്ക് വേണ്ടത്ര അറിയാമെന്ന് കരുതി അലംഭാവം കാണിക്കുന്നു. എന്നാൽ നമ്മുടെ ഉള്ളിലെ വിദ്യാർത്ഥി ഒരിക്കലും മരിക്കരുത്; പഠിക്കാൻ നാം എപ്പോഴും ഉത്സുകരായിരിക്കണം. ഉദാഹരണത്തിന്, എന്റെ മാതൃഭാഷ ഗുജറാത്തിയാണ്, ഞാൻ ചെറുപ്പത്തിൽ എനിക്ക് ഹിന്ദിയിൽ കാര്യമായ അറിവില്ലായിരുന്നു. വാക്ചാതുര്യം എന്താണെന്നോ ഫലപ്രദമായി എങ്ങനെ സംസാരിക്കണമെന്നോ എനിക്കറിയില്ലായിരുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഞാൻ എന്റെ അച്ഛനോടൊപ്പം ചായക്കടയിൽ ഇരിക്കാറുണ്ടായിരുന്നു, അവിടെ ജീവിതത്തിന്റെ നാനാ തുറകളിലുമുള്ള ആളുകളെ കാണാൻ എനിക്ക് അവസരം ലഭിച്ചു. ഒരു കുട്ടിയായിരിക്കുമ്പോൾ പോലും, ഈ ഓരോ കണ്ടുമുട്ടലുകളിൽ നിന്നും ഞാൻ പഠിച്ചു - അവരുടെ പെരുമാറ്റരീതികൾ, അവരുടെ സംസാരരീതി, അവരുടെ കാഴ്ചപ്പാടുകൾ. എല്ലാം ഞാൻ സ്വാംശീകരിച്ചു. ആ സമയത്ത് ഞാൻ സ്വാധീനമുള്ള സ്ഥാനത്ത് ഇല്ലെങ്കിലും, ഭാവിയിലേക്ക് എന്നെത്തന്നെ തയ്യാറാക്കണമെന്ന് ഞാൻ എന്നോടുതന്നെ പറഞ്ഞു. എനിക്ക് പഠിക്കാൻ പാടില്ലേ? എനിക്ക് എന്തുകൊണ്ട് എന്നെത്തന്നെ മെച്ചപ്പെടുത്താൻ പാടില്ലേ? പഠിക്കാനുള്ള ആഗ്രഹം എപ്പോഴും നമ്മുടെ ഉള്ളിൽ സജീവമായിരിക്കണമെന്ന് ഞാൻ ഉറച്ചു വിശ്വസിക്കുന്നു. കൂടാതെ, പലരും ചില ലക്ഷ്യങ്ങൾ നേടുന്നതിനോ പ്രത്യേകമായ എന്തെങ്കിലും ആകുന്നതിനോ ദൃഢനിശ്ചയം ചെയ്തിരിക്കുന്നതായി ഞാൻ ശ്രദ്ധിച്ചിട്ടുണ്ട്. അവർ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ഫലം കൈവരിക്കുന്നതിൽ പരാജയപ്പെടുമ്പോൾ, അവർ നിരാശരാകുന്നു. അതുകൊണ്ടാണ് ഞാൻ എപ്പോഴും എന്റെ സുഹൃത്തുക്കളോട് ഉപദേശിക്കുന്നത്: "എന്തെങ്കിലും നേടാനോ അല്ലെങ്കിൽ ആകാനോ സ്വപ്നം കാണുന്നതിനുപകരം, എന്തെങ്കിലും ചെയ്യണമെന്ന് സ്വപ്നം കാണുക."
നിങ്ങൾ ചെയ്യണമെന്ന് സ്വപ്നം കാണുമ്പോൾ, പത്ത് എന്ന ലക്ഷ്യം വെച്ചിട്ടും എട്ട് എന്ന നേട്ടത്തിലെത്തുമ്പോൾ, നിങ്ങൾക്ക് ഇപ്പോഴും ഒരു നഷ്‌ടബോധം അനുഭവപ്പെടും. നിങ്ങൾ നിരുത്സാഹപ്പെടാതെ പത്ത് ലക്ഷ്യങ്ങൾക്കായി പരിശ്രമിക്കുന്നത് തുടരും. എന്നിരുന്നാലും, നിങ്ങളുടെ സ്വപ്നം എന്തെങ്കിലും ആകുക എന്നതുമാത്രമാണെങ്കിൽ, അത് യാഥാർത്ഥ്യമാകുന്നില്ലെങ്കിൽ, നിങ്ങൾ നേടിയത് പോലും ഭാരമായി തോന്നാൻ തുടങ്ങും. അതുകൊണ്ടാണ് നിങ്ങൾ വെറും അഭിലാഷത്തേക്കാൾ പ്രവൃത്തിയിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കേണ്ടത്.
ഒടുവിൽ, ജീവിതത്തിൽ, നിങ്ങൾക്ക് ലഭിച്ചതിനെക്കുറിച്ചോ ലഭിക്കാത്തതിനെക്കുറിച്ചോ വിഷമിക്കുന്നതിനുപകരം, സ്വയം ചോദിക്കുക, "എനിക്ക് എന്ത് നൽകാൻ കഴിയും?" യഥാർത്ഥ സംതൃപ്തി ദാനം ചെയ്യുന്ന മനോഭാവത്തിൽ നിന്നാണ് ജനിക്കുന്നത്.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: താങ്കളുമായി ഒരു കാര്യം പങ്കുവെക്കാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. കുട്ടിക്കാലം മുതൽ, ഞാൻ ഇപ്പോൾ ചെയ്യുന്നത് കൃത്യമായി ചെയ്യുക എന്നത് എന്റെ സ്വപ്നമായിരുന്നു. അതിനാൽ, ഇത് എനിക്ക് വളരെ പ്രത്യേക നിമിഷമാണ്. താങ്കളുടെ ജീവിതത്തിലെ മറ്റൊരു ആകർഷകമായ ഭാഗം, 17 വയസ്സുള്ളപ്പോൾ, താങ്കൾ വീട് വിട്ട് രണ്ട് വർഷം ഹിമാലയത്തിൽ അലഞ്ഞു. നിങ്ങളുടെ ലക്ഷ്യത്തെയും സത്യത്തെയും ദൈവത്തെയും അന്വേഷിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. നിങ്ങളുടെ ജീവിതത്തിലെ ഈ കാലഘട്ടത്തെക്കുറിച്ച് വളരെ കുറച്ച് ആളുകൾക്ക് മാത്രമേ അറിയൂ. താങ്കൾക്ക് വീടില്ല, സ്വത്തുക്കളില്ലായിരുന്നു - നിങ്ങളുടെ ജീവിതം പൂർണ്ണമായും സന്യാസമായിരുന്നു. നിങ്ങളുടെ തലയ്ക്ക് മുകളിൽ മേൽക്കൂരയില്ലായിരുന്നു. ആ കാലത്തെ ചില ആത്മീയ നിമിഷങ്ങളോ, ആചാരങ്ങളോ, അനുഭവങ്ങളോ പങ്കിടാൻ താങ്കൾ ആഗ്രഹിക്കുന്നുണ്ടോ?

പ്രധാനമന്ത്രി: നിങ്ങൾ ഗവേഷണം നടത്തിയിട്ടുണ്ടെന്ന് ഞാൻ കാണുന്നു. സത്യം പറഞ്ഞാൽ, ഈ വിഷയത്തെക്കുറിച്ച് ഞാൻ അധികം സംസാരിക്കുന്നില്ല, പക്ഷേ എനിക്ക് തീർച്ചയായും ചില കാര്യങ്ങൾ പങ്കിടാൻ കഴിയും. ഞാൻ വളർന്നത് ഒരു ചെറിയ സ്ഥലത്താണ്, സമൂഹാധിഷ്ഠിതമായ ഒരു അന്തരീക്ഷത്തിലാണ്. ആളുകൾക്കിടയിൽ ജീവിക്കുന്നത് ഒരു ജീവിതരീതിയായിരുന്നു. ഞങ്ങളുടെ ഗ്രാമത്തിൽ ഒരു ലൈബ്രറി ഉണ്ടായിരുന്നു, പുസ്തകങ്ങൾ വായിക്കാൻ ഞാൻ പലപ്പോഴും അവിടെ പോകുമായിരുന്നു. ആ പുസ്തകങ്ങൾ എന്നിൽ സ്വയം അച്ചടക്കത്തിനായുള്ള ആഴമായ ആഗ്രഹം വളർത്തി. സ്വാമി വിവേകാനന്ദനെക്കുറിച്ചും ഛത്രപതി ശിവാജി മഹാരാജിനെക്കുറിച്ചും ഞാൻ വായിക്കുമായിരുന്നു - അവർ അവരുടെ ജീവിതത്തെ എങ്ങനെ രൂപപ്പെടുത്തി, അവർ എങ്ങനെ സ്വയം രൂപാന്തരപ്പെട്ടു. അവരിൽ നിന്ന് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊണ്ട് ഞാൻ എന്റെ സ്വന്തം ജീവിതത്തിൽ പരീക്ഷണം നടത്തി. എന്റെ പരീക്ഷണങ്ങൾ പലപ്പോഴും ശാരീരിക സ്വഭാവമുള്ളവയായിരുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഞങ്ങളുടെ പ്രദേശത്ത് അതിശൈത്യം അനുഭവപ്പെട്ടില്ലെങ്കിലും, ഡിസംബറിലെ രാത്രികൾ വളരെ തണുപ്പായിരിക്കും. ഞാൻ എന്നെത്തന്നെ വെല്ലുവിളിക്കും - ചില രാത്രികളിൽ, എന്റെ ശരീരം തണുപ്പിനെ എങ്ങനെ സഹിക്കുമെന്ന് കാണാൻ വേണ്ടി, ഒരു മൂടുപടവുമില്ലാതെ ഞാൻ പുറത്ത് തുറസ്സായ സ്ഥലത്ത് ഉറങ്ങുമായിരുന്നു. വളരെ ചെറുപ്പത്തിൽ തന്നെ ഞാൻ അത്തരം പരീക്ഷണങ്ങൾ നടത്തി. വായനയ്ക്ക് പുറമേ, എന്റെ ദൈനംദിന പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ ഗ്രാമത്തിലെ കുളത്തിൽ പോകുക, എന്റെ കുടുംബത്തിന്റെ വസ്ത്രങ്ങൾ കഴുകുക, നീന്തുക എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നു. നീന്തൽ എന്റെ ശാരീരിക ദിനചര്യയുടെ ഒരു പ്രധാന ഭാഗമായി മാറി. അതിനാൽ ഇതെല്ലാം എന്റെ ജീവിതവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. സ്വാമി വിവേകാനന്ദന്റെ കൃതികളിൽ കൂടുതൽ ആഴത്തിൽ ആഴ്ന്നിറങ്ങിയപ്പോൾ, അദ്ദേഹത്തിന്റെ പാഠങ്ങളിൽ കൂടുതൽ ശക്തമായ ആകർഷണം എനിക്ക് അനുഭവപ്പെട്ടു. വിവേകാനന്ദനെക്കുറിച്ചുള്ള ഒരു കഥ എന്നിൽ ആഴത്തിലുള്ള സ്വാധീനം ചെലുത്തി.

അദ്ദേഹത്തിന്റെ അമ്മയ്ക്ക് സുഖമില്ലായിരുന്നു, അതിനാൽ അദ്ദേഹം അവരെ രാമകൃഷ്ണ പരമഹംസന്റെ അടുത്തേക്ക് കൊണ്ടുപോയി. അക്കാലത്ത്, വിവേകാനന്ദൻ വളരെ ബുദ്ധിശാലിയായിരുന്നു, പലപ്പോഴും എല്ലാ കാര്യങ്ങളിലും തർക്കിക്കുകയും വാദിക്കുകയും ചെയ്യുമായിരുന്നു. "എനിക്ക് പണമുണ്ടെങ്കിൽ, ഇന്ന് എനിക്ക് എന്റെ അമ്മയെ എത്രത്തോളം നന്നായി സേവിക്കാൻ കഴിയും?" എന്ന് അദ്ദേഹം ചിന്തിച്ചിരുന്നു, തന്റെ സാഹചര്യങ്ങളെക്കുറിച്ച് നിസ്സഹായത തോന്നി. ഇത് കണ്ട രാമകൃഷ്ണ ദേവ് അദ്ദേഹത്തോട് പറഞ്ഞു, "നീ എന്തിനാണ് എന്നെ ശല്യപ്പെടുത്തുന്നത്? മാ കാളിയുടെ അടുത്തേക്ക് പോകൂ. അവർ അവിടെയുണ്ട് - നിങ്ങൾക്ക് ആവശ്യമുള്ളത് അവരോട് ചോദിക്കൂ." അങ്ങനെ, വിവേകാനന്ദൻ ക്ഷേത്രത്തിൽ പോയി മാ കാളിയുടെ വിഗ്രഹത്തിന് മുന്നിൽ മണിക്കൂറുകളോളം ധ്യാനിച്ചു. തിരിച്ചെത്തിയപ്പോൾ, രാമകൃഷ്ണ ദേവ് ചോദിച്ചു, "മാതാവിനോട് നിങ്ങൾക്ക് ആവശ്യമുള്ളത് ചോദിച്ചോ?" വിവേകാനന്ദൻ മറുപടി പറഞ്ഞു, "ഇല്ല, ഞാൻ ചോദിച്ചില്ല." തുടർന്ന് രാമകൃഷ്ണ ദേവ് അദ്ദേഹത്തോട് പറഞ്ഞു, "നാളെ വീണ്ടും പോകൂ - മാ നിങ്ങളുടെ ആഗ്രഹം നിറവേറ്റും." അടുത്ത ദിവസവും, മൂന്നാം ദിവസവും വിവേകാനന്ദൻ ക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് മടങ്ങി. എന്നാൽ ഓരോ തവണയും, മാ കാളിയുടെ സാന്നിധ്യത്തിൽ മുഴുകിയിരിക്കുന്നതിനാൽ അദ്ദേഹത്തിന് ഒന്നും ചോദിക്കാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. അമ്മ രോഗിയായിരുന്നു, അദ്ദേഹത്തിന് സഹായം ആവശ്യമായിരുന്നു, എന്നിട്ടും അദ്ദേഹം ഭക്തിയിൽ മുഴുകി, വെറുംകൈയോടെ മടങ്ങി. രാമകൃഷ്ണ ദേവിനോട് ഇക്കാര്യം അദ്ദേഹം ഏറ്റുപറഞ്ഞപ്പോൾ, അത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഉള്ളിൽ ഒരു ആഴത്തിലുള്ള തിരിച്ചറിവ് ഉളവാക്കി. ആ അനുഭവം അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാഴ്ചപ്പാടിനെ മാറ്റിമറിച്ചു - ലൗകിക നേട്ടങ്ങൾ തേടുന്നത് അനന്തമായ വിശപ്പിന് മാത്രമേ കാരണമാകൂ എന്നും, യഥാർത്ഥ സംതൃപ്തി ദാനം ചെയ്യുന്നതാണെന്നും അദ്ദേഹം മനസ്സിലാക്കി. ഈ തിരിച്ചറിവിൽ നിന്നാണ് നിസ്വാർത്ഥ സേവനത്തിന്റെ ആത്മാവ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിതത്തിൽ വേരൂന്നിയത്. ശിവന്റെയും ആത്മാവിന്റെയും ഐക്യത്തിൽ, ജീവജാലങ്ങളെ സേവിക്കുക എന്നതാണ് ദൈവത്തെ സേവിക്കാനുള്ള യഥാർത്ഥ മാർഗം എന്ന ആശയത്തിൽ അദ്ദേഹം വിശ്വസിച്ചു. ഈ കഥ എന്നിൽ ആഴത്തിലുള്ള സ്വാധീനം ചെലുത്തി. ഒരുപക്ഷേ, എങ്ങനെയെങ്കിലും, അത് എന്റെ സ്വന്തം ചിന്തയെ സ്വാധീനിച്ചു - യഥാർത്ഥ സംതൃപ്തി ലഭിക്കുന്നത് സ്വീകരിക്കുന്നതിലൂടെയല്ല, മറിച്ച് നൽകുന്നതിലൂടെയാണെന്ന് എന്നിൽ ഉറപ്പിച്ചു. മറ്റൊരു ബാല്യകാല അനുഭവം
 ഞാൻ ഓർക്കുന്നു. ഞങ്ങളുടെ പ്രദേശത്തിനടുത്ത്, ഒരു മഹാദേവ ക്ഷേത്രം ഉണ്ടായിരുന്നു, അവിടെ ഒരു സന്യാസി ധ്യാനിക്കാൻ വന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആത്മീയ സാന്നിധ്യത്തിൽ ആകൃഷ്ടനായി ഞാൻ അദ്ദേഹത്തിലേക്ക് ആകർഷിക്കപ്പെട്ടു. സ്വാമി വിവേകാനന്ദനെക്കുറിച്ച് ഞാൻ വായിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിലും യഥാർത്ഥ ജീവിതത്തിൽ അത്തരം ആളുകളെ കണ്ടിട്ടില്ലാത്തതിനാൽ, നിരീക്ഷിക്കാനും പഠിക്കാനും എനിക്ക് അതിയായ ആഗ്രഹമുണ്ടായിരുന്നു. നവരാത്രി സമയത്ത്, ഈ സന്യാസി ഒരു സവിശേഷ ഉപവാസം സ്വീകരിച്ചു - അദ്ദേഹം കൈയിൽ ജോവർ (ധാന്യം) വളർത്തി, ഒമ്പത് അല്ലെങ്കിൽ പത്ത് ദിവസം ഭക്ഷണം കഴിക്കുകയോ കുടിക്കുകയോ ചെയ്യാതെ ധ്യാനത്തിൽ തുടർന്നു. അതേ സമയം, എന്റെ അമ്മാവന്റെ കുടുംബത്തിൽ ഒരു വിവാഹം നടക്കുന്നുണ്ടായിരുന്നു, എന്റെ കുടുംബം മുഴുവൻ ആഘോഷങ്ങൾക്കായി പോകാൻ തയ്യാറെടുക്കുകയായിരുന്നു. ഏതൊരു കുട്ടിക്കും, അവരുടെ അമ്മാവന്റെ വീട് സന്ദർശിക്കുന്നത് വലിയ ആവേശം ഉളവാക്കുന്ന കാര്യമായിരുന്നു, പക്ഷേ ഞാൻ എന്റെ കുടുംബത്തോട് പറഞ്ഞു, "ഇല്ല, ഞാൻ പോകില്ല. ഞാൻ ഇവിടെ താമസിച്ച് സ്വാമി ജിയെ സേവിക്കും. അദ്ദേഹത്തിന് തിന്നാനോ കുടിക്കാനോ കഴിയാത്തതിനാൽ, ഞാൻ അദ്ദേഹത്തെ പരിപാലിക്കും." അങ്ങനെ, വിവാഹത്തിൽ പങ്കെടുക്കുന്നതിനുപകരം, ഞാൻ സന്യാസിയെ പരിചരിച്ചുകൊണ്ട് അദ്ദേഹത്തോടൊപ്പം തന്നെ തുടർന്നു. ഒരു കുട്ടിയായിരിക്കുമ്പോൾ പോലും, അത്തരം അനുഭവങ്ങളോട് എനിക്ക് സ്വാഭാവികമായും ചായ്‌വുണ്ടെന്ന് ഞാൻ കണ്ടെത്തി. അതേസമയം, രാജ്യത്തെ സേവിക്കുന്നവരിൽ നിന്നും എനിക്ക് പ്രചോദനം ലഭിച്ചു. ഞങ്ങളുടെ ഗ്രാമത്തിൽ, ചില പുരുഷന്മാർ സൈന്യത്തിൽ സേവനമനുഷ്ഠിച്ചു. അവർ അവധിയിൽ വീട്ടിലേക്ക് മടങ്ങുമ്പോഴെല്ലാം, യൂണിഫോം ധരിച്ച അവരുടെ പിന്നാലെ ഞാൻ ദിവസം മുഴുവൻ  ഓടുമായിരുന്നു, അവരുടെ രാഷ്ട്രത്തോടുള്ള പ്രതിബദ്ധതയിൽ ആകൃഷ്ടനായി. എന്റെ ജീവിതത്തിന് വ്യക്തമായ ഒരു ദിശ എനിക്കില്ലായിരുന്നു, എനിക്ക് ഒരു മാർ​ഗരേഖ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല, പക്ഷേ അർത്ഥവത്തായ എന്തെങ്കിലും ചെയ്യണമെന്ന് എനിക്ക് എപ്പോഴും തീവ്രമായ ആഗ്രഹമുണ്ടായിരുന്നു. ജീവിതം പര്യവേക്ഷണം ചെയ്യാനും അത് മനസ്സിലാക്കാനും എനിക്ക് അതിയായ ആഗ്രഹമുണ്ടായിരുന്നു. ഈ ജിജ്ഞാസ എന്നെ കണ്ടെത്തലിന്റെ ഒരു യാത്രയിലേക്ക് നയിച്ചു. എന്റെ അന്വേഷണത്തിനിടയിൽ, രാമകൃഷ്ണ മിഷനുമായി ഞാൻ ബന്ധപ്പെട്ടു, അവിടെ സന്യാസിമാർ എന്നെ സ്നേഹവും അനുഗ്രഹവും കൊണ്ട് നിറച്ചു. ഏകദേശം നൂറു വർഷത്തോളം ജീവിച്ചിരുന്ന സ്വാമി ആത്മസ്ഥാനന്ദ് ജിയുമായി ഞാൻ അടുത്ത ബന്ധം വളർത്തിയെടുത്തു. പിന്നീട് ജീവിതത്തിൽ, ഞാൻ പ്രധാനമന്ത്രിയായപ്പോൾ, അദ്ദേഹം എന്റെ വസതി സന്ദർശിക്കണമെന്ന് ഞാൻ അതിയായി ആഗ്രഹിച്ചു, പക്ഷേ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഉത്തരവാദിത്തങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെ അതിൽ നിന്ന് തടഞ്ഞു. എന്നിരുന്നാലും, ഞാൻ മുഖ്യമന്ത്രിയായിരുന്നപ്പോൾ അദ്ദേഹം പലപ്പോഴും എന്നെ സന്ദർശിച്ച് മാർഗനിർദേശവും അനുഗ്രഹവും നൽകി. ഒരിക്കൽ അദ്ദേഹം എന്നോട് ചോദിച്ചു, "നിങ്ങൾ എന്തിനാണ് ഇവിടെ വന്നത്? നിങ്ങളുടെ മുൻഗണന എന്താണ് - നിങ്ങളുടെ സ്വന്തം ക്ഷേമമോ സമൂഹത്തിന്റെ സേവനമോ? വിവേകാനന്ദൻ പഠിപ്പിച്ചത് ഓർക്കുക: നിങ്ങളുടെ ലക്ഷ്യം സേവിക്കുക എന്നതാണ്."

ആ നിമിഷം, എനിക്ക് നിരാശ തോന്നി, കാരണം എനിക്ക് പ്രഭാഷണം കേൾക്കാൻ മാത്രമേ കഴിഞ്ഞുള്ളൂ, ഒരു സഹായവും ലഭിച്ചില്ല. ആ തിരിച്ചറിവോടെ, എന്റെ യാത്ര തുടർന്നു. ഹിമാലയത്തിൽ ഞാൻ സമയം ചെലവഴിച്ചു, ലളിതമായ ജീവിതം നയിച്ചു, വ്യത്യസ്ത സ്ഥലങ്ങൾ കണ്ടു, ഋഷിമാരെയും സന്യാസിമാരെയും കണ്ടുമുട്ടി, അവരുടെ ജ്ഞാനത്തിൽ നിന്ന് പഠിച്ചു. എന്നിരുന്നാലും, എന്റെ മനസ്സ് അസ്വസ്ഥമായിരുന്നു. ഒരുപക്ഷേ അത് എന്റെ യൗവനമായിരിക്കാം - ജിജ്ഞാസയും അറിയാനും മനസ്സിലാക്കാനുമുള്ള ആഗ്രഹം നിറഞ്ഞതായിരുന്നു. പർവതങ്ങളിലെ ജീവിതം തികച്ചും പുതിയൊരു അനുഭവമായിരുന്നു - തണുത്ത കാലാവസ്ഥ, ഏകാന്തത, ഉയർന്ന മഞ്ഞുമൂടിയ കൊടുമുടികൾ. എന്നിരുന്നാലും, ഈ അനുഭവങ്ങൾ എന്നെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ നിർണായക പങ്ക് വഹിച്ചു. അവ എന്റെ ആന്തരിക ദൃഢനിശ്ചയത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തി. ഞാൻ സ്വയം അച്ചടക്കം പാലിച്ചു - ബ്രഹ്മ മുഹൂർത്തത്തിൽ ഉണരുക, ധ്യാനിക്കുക, തണുത്ത വെള്ളത്തിൽ കുളിക്കുക, ആളുകളെ സേവിക്കുക. പ്രായമായ സന്യാസിമാരെയും ഋഷിമാരെയും സഹായിക്കുന്നതിൽ ഞാൻ സ്വാഭാവികമായും ആകൃഷ്ടനായി. ഒരു പ്രത്യേക കാലയളവിൽ, ആ പ്രദേശത്ത് ഒരു പ്രകൃതിദുരന്തം സംഭവിച്ചു, ഗ്രാമവാസികളെ സഹായിക്കാൻ ഞാൻ എന്നെത്തന്നെ സമർപ്പിച്ചു. എന്റെ അലഞ്ഞുതിരിയുന്ന വർഷങ്ങളിൽ, ഞാൻ ഒരിക്കലും ഒരു സ്ഥലത്ത് അധികനേരം താമസിച്ചില്ല. ഞാൻ ഒരു സ്ഥലത്ത് നിന്ന് മറ്റൊരിടത്തേക്ക് യാത്ര ചെയ്തു, പഠിച്ചു, നിരീക്ഷിച്ചു, സേവിച്ചു. അതായിരുന്നു എന്റെ ജീവിതം.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: അറിയാത്തവർക്ക് വേണ്ടി, രാമകൃഷ്ണ മിഷൻ ആശ്രമത്തിൽ സ്വാമി ആത്മസ്ഥാനന്ദയോടൊപ്പം താങ്കൾ ഗണ്യമായ സമയം ചെലവഴിച്ചു. താങ്കൾ നേരത്തെ പറഞ്ഞതുപോലെ, അദ്ദേഹം നിങ്ങളെ സേവന ജീവിതത്തിലേക്ക് നയിച്ചു. താങ്കൾക്ക് സാധ്യമായ ഒരു മാർഗം സന്യാസിയാകാൻ എല്ലാം ഉപേക്ഷിച്ച് സന്യാസം സ്വീകരിക്കുക എന്നതായിരുന്നു. അങ്ങനെയെങ്കിൽ, ഇന്ന് നിങ്ങൾ ഇവിടെ സന്യാസി നരേന്ദ്ര മോദിയായോ പ്രധാനമന്ത്രിയായോ ആയിരിക്കാം. എല്ലാ തലങ്ങളിലും സേവനത്തിനായി താങ്കളുടെ ജീവിതം സമർപ്പിക്കാൻ താങ്കളെ സഹായിക്കുന്നതിൽ അദ്ദേഹം നിർണായക പങ്ക് വഹിച്ചു.

പ്രധാനമന്ത്രി: ബാഹ്യമായി നോക്കുമ്പോൾ, ആളുകൾ ഒരാളെ നേതാവ്, പ്രധാനമന്ത്രി അല്ലെങ്കിൽ മുഖ്യമന്ത്രി എന്നിങ്ങനെ കരുതിയേക്കാം. എന്നിരുന്നാലും, എന്റെ ആന്തരിക ജീവിതം ഒരു തുടർച്ചയായി തുടരുന്നു. ഒരു കുട്ടിയായിരിക്കുമ്പോൾ, കുട്ടികളെ ചികിത്സിക്കുന്നതിൽ അമ്മയെ സഹായിച്ച മോദി, അന്ന് ആ കുട്ടികളെ പരിപാലിച്ച മോദി, ഹിമാലയത്തിലൂടെ അലഞ്ഞുനടന്ന മോദി, ഇന്ന് ഇവിടെ നിൽക്കുന്ന മോദി - എല്ലാവരും ഒരേ യാത്രയുടെ ഭാഗമാണ്. എന്റെ ജീവിതത്തിലെ ഓരോ നിമിഷവും മറ്റുള്ളവർക്കുവേണ്ടിയാണ് ജീവിച്ചത്. ലോകത്തിന്റെ ദൃഷ്ടിയിൽ ഒരു സന്ന്യാസിയും നേതാവും തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസം സൃഷ്ടിക്കുന്നത് ഈ തുടർച്ചയാണ്. വസ്ത്രധാരണം, ജീവിതശൈലി, ദൈനംദിന ഭാഷ, ഉത്തരവാദിത്തങ്ങൾ എന്നിവയിലാണ് വ്യത്യാസം. എന്നാൽ ആന്തരികമായി, ഞാൻ എന്റെ കടമകൾ അതേ അകൽച്ചയോടെയാണ് നിർവഹിക്കുന്നത്.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: താങ്കളുടെ ജീവിതത്തിലെ മറ്റൊരു പ്രധാന വശം ഇന്ത്യയെ ഒന്നാമതെത്തിക്കുന്നതിനുള്ള താങ്കളുടെ അചഞ്ചലമായ പ്രതിബദ്ധതയാണ്. എട്ടാം വയസ്സുമുതൽ, ഹിന്ദു ദേശീയത എന്ന ആശയത്തെ പിന്തുണയ്ക്കുന്ന ഒരു സംഘടനയായ ആർ‌എസ്‌എസുമായി താങ്കൾ ബന്ധപ്പെട്ടിരുന്നു. ആർ‌എസ്‌എസുമായുള്ള താങ്കളുടെ അനുഭവങ്ങൾ പങ്കുവെക്കാമോ, അത് താങ്കളെ എങ്ങനെ സ്വാധീനിച്ചു എന്ന് വിശദീകരിക്കാമോ? അത് താങ്കളുടെ വിശ്വാസങ്ങളെയും രാഷ്ട്രീയ വീക്ഷണങ്ങളെയും എങ്ങനെ രൂപപ്പെടുത്തി?

പ്രധാനമന്ത്രി: കുട്ടിക്കാലത്ത്, വിവിധ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ ഏർപ്പെടാൻ ഞാൻ എപ്പോഴും ആഗ്രഹിച്ചിരുന്നു. ഒരു മനുഷ്യനെ ഞാൻ വ്യക്തമായി ഓർക്കുന്നു, പക്ഷേ അദ്ദേഹത്തിന്റെ മുഴുവൻ പേര് എനിക്ക് ഓർമ്മയില്ല - മകോസി സോണി എന്നായിരിക്കാം. അദ്ദേഹം സേവാദളിൽ നിന്നുള്ളയാളായിരുന്നു. അദ്ദേഹം ഒരു ചെണ്ട (ഡാഫ്‌ലി) പിടിച്ചുകൊണ്ട് അസാധാരണമായ ശബ്ദത്തോടെ ദേശഭക്തി ഗാനങ്ങൾ ആലപിക്കുമായിരുന്നു. അദ്ദേഹം ഞങ്ങളുടെ ഗ്രാമം സന്ദർശിക്കുകയും വ്യത്യസ്ത സ്ഥലങ്ങളിൽ പ്രകടനങ്ങൾ സംഘടിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുമായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ പ്രകടനത്തിൽ പൂർണ്ണമായും ആകർഷിക്കപ്പെടുന്ന ഞാൻ അദ്ദേഹത്തെ പിന്തുടരും, രാത്രി മുഴുവൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗാനങ്ങൾ കേൾക്കും. അതിൽ എനിക്ക്  ആ സമയത്ത് വളരെയധികം സന്തോഷം തോന്നിയിരുന്നു, പക്ഷേ എന്തുകൊണ്ടെന്ന് എനിക്ക് പൂർണ്ണമായി മനസ്സിലായിരുന്നില്ല. അതുപോലെ, എന്റെ വീടിനടുത്ത് ഒരു ആർ‌എസ്‌എസ് ശാഖ ഉണ്ടായിരുന്നു, അവിടെ ഞങ്ങൾ കളിക്കുകയും ദേശഭക്തി ഗാനങ്ങൾ ആലപിക്കുകയും ചെയ്തു. ഈ ഒത്തുചേരലുകൾ ആഴത്തിൽ വികാരഭരിതവും ആകർഷകവുമാണെന്ന് ഞാൻ കണ്ടെത്തി, അങ്ങനെയാണ് ഞാൻ സംഘവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടത്. ആർ‌എസ്‌എസ് എന്നിൽ ഒരു അടിസ്ഥാന തത്വം വളർത്തിയെടുത്തു: ഒരാൾ എന്ത് ചെയ്താലും അത് രാഷ്ട്രത്തെ സേവിക്കുക എന്ന ചിന്തയോടെ ചെയ്യണം. പഠിക്കുകയോ വ്യായാമം ചെയ്യുകയോ ഏതെങ്കിലും പ്രവർത്തനത്തിൽ ഏർപ്പെടുകയോ ചെയ്താലും, അത് രാജ്യത്തിന് സംഭാവന ചെയ്യുക എന്ന ഉദ്ദേശ്യത്തോടെയാണ് ഏറ്റെടുക്കേണ്ടത്. ഈ തത്ത്വശാസ്ത്രം സംഘത്തിന്റെ പാഠങ്ങളിലെ രൂഢമൂലമാണ്. ആർ‌എസ്‌എസ് ഒരു വലിയ സംഘടനയാണ്, ഇപ്പോൾ അതിന്റെ 100-ാം വർഷത്തിലേക്ക് അടുക്കുന്നു, ലോകത്തെവിടെയും അതിന്റെ അത്ര വ്യാപ്തിയുള്ള ഒരു സന്നദ്ധ സംഘടനയെക്കുറിച്ചും എനിക്കറിയില്ല. അതിൽ കോടിക്കണക്കിന് അംഗങ്ങളുണ്ട്, പക്ഷേ അതിന്റെ സത്ത പൂർണ്ണമായി മനസ്സിലാക്കുക എളുപ്പമല്ല. അതിന്റെ പ്രവർത്തനവും അത് ഉയർത്തിപ്പിടിക്കുന്ന ലക്ഷ്യവും മനസ്സിലാക്കാൻ ശ്രമിക്കണം, അത് ശക്തമായ ദിശാബോധം നൽകുന്നു. അതിന്റെ കാതലായ ഭാഗത്ത്, രാഷ്ട്രം പരമപ്രധാനമാണെന്നും പൊതുസേവനം ദൈവത്തെ സേവിക്കുന്നതിന് സമാനമാണെന്നും സംഘം വിശ്വസിക്കുന്നു - വേദകാലം മുതൽ പ്രതിധ്വനിച്ചതും നമ്മുടെ ഋഷിമാർ ആവർത്തിച്ചതും സ്വാമി വിവേകാനന്ദൻ ശക്തിപ്പെടുത്തിയതുമായ ഒരു ആശയം. ആർ‌എസ്‌എസിന്റെ സത്ത ഒരു മണിക്കൂർ പ്രസംഗത്തിൽ പങ്കെടുക്കുകയും യൂണിഫോം ധരിക്കുകയും മാത്രമല്ലെന്ന് ഒരു സ്വയംസേവകനെ (സ്വയംസേവകനെ) പഠിപ്പിക്കുന്നു. യഥാർത്ഥ സ്വയംസേവ (നിസ്വാർത്ഥ സേവനം) സമൂഹത്തിന് സംഭാവന ചെയ്യുന്നതിലാണ്. ഈ തത്ത്വചിന്തയിൽ നിന്ന് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊണ്ട്, നിരവധി സംരംഭങ്ങൾ ഉയർന്നുവന്നിട്ടുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, ചില സ്വയംസേവകർ സേവാ ഭാരതി സ്ഥാപിച്ചു, ഇത് സേവാ ബസ്തികൾ എന്നറിയപ്പെടുന്ന ദരിദ്ര ജനവാസ കേന്ദ്രങ്ങളിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നു - ചേരി നിവാസികളെ  ​ഗവൺമെൻ്റ് പിന്തുണയില്ലാതെ സഹായിക്കുന്നു. സാമൂഹിക പിന്തുണയിലൂടെ, സന്നദ്ധപ്രവർത്തകർ കുട്ടികളെ പഠിപ്പിക്കുന്നതിനും, ആരോഗ്യ സംരക്ഷണ ആവശ്യങ്ങൾ നിറവേറ്റുന്നതിനും, മൂല്യങ്ങൾ വളർത്തിയെടുക്കുന്നതിനും, ശുചിത്വ പ്രവർത്തനങ്ങൾ നടത്തുന്നതിനും സമയം ചെലവഴിക്കുന്നു. നിലവിൽ, സേവാ ഭാരതി ഏകദേശം 1.25 ലക്ഷം സേവന പദ്ധതികൾ നടത്തുന്നു - ഇത് ഒരു അത്ഭുതകരമായ സംഖ്യയാണ്. അതുപോലെ, മുൻ സ്വയംസേവകർ വനങ്ങളിൽ താമസിക്കുന്ന ആദിവാസി സമൂഹങ്ങളെ സേവിക്കുന്ന വനവാസി കല്യാൺ ആശ്രമം സ്ഥാപിച്ചു, കൂടാതെ ആദിവാസി കുട്ടികളെ പഠിപ്പിക്കുന്നതിനായി 70,000-ത്തിലധികം ഏകൽ വിദ്യാലയങ്ങൾ (ഒരു അധ്യാപകൻ, ഒരു സ്കൂൾ സംരംഭങ്ങൾ) നടത്തുന്നു. യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിൽ പോലും, ഈ സ്കൂളുകൾ നിലനിർത്താൻ പിന്തുണയ്ക്കുന്നവർ $10 അല്ലെങ്കിൽ $15 സംഭാവന ചെയ്യുന്നു, ചിലപ്പോൾ തത്തുല്യമായ തുക സംഭാവന ചെയ്യാൻ ഒരു കൊക്കകോള പോലും ഉപേക്ഷിക്കുന്നു. വിദ്യാഭ്യാസത്തിൽ വിപ്ലവം സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനായി, വിദ്യാഭാരതി സ്ഥാപിതമായി. നിലവിൽ ഏകദേശം 25,000 സ്കൂളുകൾ ഇത് പ്രവർത്തിപ്പിക്കുന്നു, ഒരേസമയം 30 ലക്ഷത്തിലധികം വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് വിദ്യാഭ്യാസം നൽകുന്നു. അക്കാദമിക് അറിവ് മാത്രമല്ല, സാംസ്കാരിക മൂല്യങ്ങൾ, പ്രായോഗിക കഴിവുകൾ, സമൂഹത്തോടുള്ള ഉത്തരവാദിത്തബോധം എന്നിവ വളർത്തിയെടുക്കുന്ന താങ്ങാനാവുന്ന വിദ്യാഭ്യാസത്തിൽ നിന്ന് കോടിക്കണക്കിന് വിദ്യാർത്ഥികൾ പ്രയോജനം നേടിയിട്ടുണ്ടെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. സ്ത്രീകളുടെ ക്ഷേമം, യുവജന വികസനം, തൊഴിൽ അവകാശങ്ങൾ എന്നിവയുൾപ്പെടെ വിവിധ മേഖലകളിലും ആർ‌എസ്‌എസ് ഗണ്യമായ സംഭാവനകൾ നൽകിയിട്ടുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഭാരതീയ മസ്ദൂർ സംഘ് ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ തൊഴിലാളി യൂണിയനുകളിൽ ഒന്നാണ്, ഏകദേശം 55,000 അഫിലിയേറ്റഡ് യൂണിയനുകളും കോടിക്കണക്കിന് അംഗങ്ങളുമുണ്ട്. ചരിത്രപരമായി, തൊഴിലാളി പ്രസ്ഥാനങ്ങളെ ഇടതുപക്ഷ പ്രത്യയശാസ്ത്രങ്ങൾ സ്വാധീനിച്ചിട്ടുണ്ട്, പലപ്പോഴും "ലോകത്തിലെ തൊഴിലാളികളേ, സംഘടിക്കുവിൻ" എന്ന മുദ്രാവാക്യം ഉയർത്തിക്കാട്ടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ആർ‌എസ്‌എസ് സ്വാധീനമുള്ള തൊഴിലാളി സംഘടനകൾ ഈ പ്രത്യയശാസ്ത്രത്തെ പുനർനിർവചിച്ചു, പകരം "തൊഴിലാളികളേ, ലോകത്തെ ഒന്നിപ്പിക്കൂ" എന്ന് പറഞ്ഞു. പദസമുച്ചയത്തിലെ ഈ ചെറിയ മാറ്റം ആഴത്തിലുള്ള പ്രത്യയശാസ്ത്രപരമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ വഹിക്കുന്നു, സംഘർഷത്തേക്കാൾ ഐക്യത്തിന്റെയും മൈത്രിയുടെയും തത്ത്വചിന്തയെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു. ആർ‌എസ്‌എസ് തത്ത്വചിന്തയാൽ രൂപപ്പെട്ട വ്യക്തികൾ അതത് മേഖലകളിൽ ഏർപ്പെടുമ്പോൾ, അവർ അത്തരം പരിവർത്തന സംരംഭങ്ങൾക്ക് നേതൃത്വം നൽകുന്നു. കഴിഞ്ഞ നൂറ്റാണ്ടിൽ, രാഷ്ട്രീയ സ്വയംസേവക സംഘം സമർപ്പണത്തിന്റെയും നിസ്വാർത്ഥതയുടെയും മനോഭാവത്തോടെ പ്രവർത്തിച്ചു, സമൂഹത്തിന് വലിയ സംഭാവനകൾ നൽകി. എന്റെ ജീവിതത്തിന് ഒരു ലക്ഷ്യബോധം നൽകിയ അത്തരമൊരു മഹത്തായ സംഘടനയിൽ നിന്ന് മൂല്യങ്ങൾ ഉൾക്കൊള്ളാൻ കഴിഞ്ഞത് എന്റെ വലിയ ഭാഗ്യമായി ഞാൻ കരുതുന്നു. പിന്നീട്, സന്യാസിമാരോടൊപ്പം സമയം ചെലവഴിക്കാനുള്ള അവസരം എനിക്ക് ലഭിച്ചു, അവിടെ ഞാൻ ഒരു ആത്മീയ ഉണർവ് അനുഭവിച്ചു. സ്വാമി ആത്മസ്ഥാനന്ദയെപ്പോലുള്ള വ്യക്തികളുമായുള്ള എന്റെ ബന്ധം പരിവർത്തനാത്മകമായിരുന്നു - രാമകൃഷ്ണ മിഷനും സ്വാമി വിവേകാനന്ദൻ പകർന്ന് നൽകിയ പാഠങ്ങളും ചെയ്തതുപോലെ, ഓരോ ഘട്ടത്തിലും അദ്ദേഹം എന്നെ നയിച്ചു. സംഘത്തിന്റെ സേവനാധിഷ്ഠിത തത്ത്വചിന്തയും ഈ ആത്മീയ സ്വാധീനങ്ങളും ചേർന്ന് എന്നെ രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിൽ അഗാധമായ പങ്ക് വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: വ്യക്തികളെ രൂപപ്പെടുത്തുക മാത്രമല്ല, ഭാരതം എന്ന ആശയത്തെ നിർവചിക്കുന്നതിലും ആർ‌എസ്‌എസ് സംഭാവന നൽകിയിട്ടുണ്ട്. താങ്കളുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ, ഭാരതത്തെ ഒന്നിപ്പിക്കുന്ന അടിസ്ഥാന ആശയം എന്താണ്? സമൂഹങ്ങളുടെയും സമുദായങ്ങളുടെയും സംസ്കാരങ്ങളുടെയും വിശാലമായ വൈവിധ്യം കണക്കിലെടുക്കുമ്പോൾ, ഒരു രാഷ്ട്രമെന്ന നിലയിൽ ഭാരതത്തിന്റെ സത്ത എന്താണ്?

പ്രധാനമന്ത്രി: നോക്കൂ, ഭാരതം എന്നത് ഒരൊറ്റ സാംസ്കാരിക സ്വത്വവും ആയിരക്കണക്കിന് വർഷങ്ങൾ പഴക്കമുള്ള ഒരു നാഗരികതയുമുള്ള ഒരു ഏകീകൃത രാഷ്ട്രമാണ്. നൂറിലധികം ഭാഷകളും ആയിരക്കണക്കിന് ഭാഷാഭേദങ്ങളും ഉള്ള ഭാരതത്തിന്റെ വിശാലത പരിഗണിക്കുക. രാജ്യത്തിനുള്ളിൽ വെറും ഇരുപത് മൈൽ സഞ്ചരിച്ചാൽ തന്നെ ഭാഷ, ആചാരങ്ങൾ, പാചകരീതി, വസ്ത്രധാരണം പോലും മാറുമെന്ന് പലപ്പോഴും പറയാറുണ്ട്. തെക്ക് മുതൽ വടക്കേ ഇന്ത്യ വരെ എല്ലായിടത്തും വൈവിധ്യം പ്രകടമാണ്. എന്നിരുന്നാലും, നിങ്ങൾ കൂടുതൽ ആഴത്തിൽ പരിശോധിച്ചാൽ, അതിലൂടെയെല്ലാം കടന്നുപോകുന്ന ഒരു പൊതു തന്തു നിങ്ങൾക്ക് കണ്ടെത്താൻ കഴിയും. ഞാൻ പലപ്പോഴും പറയാറുള്ളതുപോലെ, ശ്രീരാമന്റെ നാമം രാജ്യമെമ്പാടും പ്രതിധ്വനിക്കുന്നു - എല്ലാവരുടെയും അധരങ്ങളിൽ നിങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ നാമം കേൾക്കും.

തമിഴ്നാട്ടിൽ നിന്ന് ജമ്മു കശ്മീരിലേക്ക് യാത്ര ചെയ്താൽ, 'റാം' എന്ന പേര് ഏതെങ്കിലും രൂപത്തിൽ ഉൾക്കൊള്ളുന്ന ആളുകളെ നിങ്ങൾ തീർച്ചയായും കാണും. ഗുജറാത്തിൽ ഒരാളെ 'റാം ഭായ്' എന്നും, തമിഴ്നാട്ടിൽ 'രാമചന്ദ്രൻ' എന്നും, മഹാരാഷ്ട്രയിൽ 'റാംഭൗ' എന്നും വിളിക്കാം. ഈ സാംസ്കാരിക തുടർച്ചയാണ് ഭാരതത്തെ പരസ്പരം ബന്ധിപ്പിക്കുന്നത്. ഉദാഹരണത്തിന്, നമ്മുടെ രാജ്യത്ത് കുളിക്കുന്ന കാര്യം എടുക്കുക. ആളുകൾ സാധാരണയായി ഒരു ബക്കറ്റിലെ വെള്ളം ഉപയോഗിച്ചാണ് കുളിക്കുന്നത്, എന്നിരുന്നാലും അവർ ഇന്ത്യയുടെ എല്ലാ കോണുകളിൽ നിന്നുമുള്ള നദികളുടെ പേരുകൾ വിളിക്കുന്നു. ഗംഗാ ച യമുനേ ചൈവ ഗോദാവരി സരസ്വതി, നർമ്മദ സിന്ധു കാവേരി ജലേസ്മിൻ സന്നിധിം കുരു എന്ന പ്രാർത്ഥന സൂചിപ്പിക്കുന്നത്, ഈ നദികളിലെയെല്ലാം വെള്ളത്തിൽ ഒരാൾ ആത്മീയമായി സ്നാനം ചെയ്യുന്നതാണ്, അത് മുഴുവൻ രാജ്യത്തെയും ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. നമുക്ക് ആഴത്തിൽ വേരൂന്നിയ ഒരു നിശ്ചയദാർഢ്യ പാരമ്പര്യമുണ്ട് - ഒരു ഗൗരവമേറിയ പ്രതിജ്ഞയോ ദൃഢനിശ്ചയമോ. ഒരു മതപരമായ ചടങ്ങോ പ്രധാനപ്പെട്ട ഒരു സംഭവമോ ആകട്ടെ, എല്ലാ പ്രധാന ജോലികളും ഒരു ദൃഢനിശ്ചയത്തോടെയാണ് ആരംഭിക്കുന്നത്. പുരാതന ഭാരതത്തിൽ ഡാറ്റ എങ്ങനെ ശേഖരിച്ചുവെന്നും നമ്മുടെ തിരുവെഴുത്തുകൾ എങ്ങനെ ക്രമീകരിച്ചുവെന്നും അടിസ്ഥാനമാക്കി ദൃഢനിശ്ചയത്തിന്റെ പ്രാധാന്യത്തെക്കുറിച്ച് ഒരു വലിയ ചരിത്രം എഴുതാൻ കഴിയും. നമ്മുടെ പാരമ്പര്യത്തിന്റെ പ്രത്യേകത, ഒരു നേർച്ച, പ്രാർത്ഥന, അല്ലെങ്കിൽ ഒരു വിവാഹം എന്നിവയ്ക്കിടെ, പ്രപഞ്ചത്തെ തന്നെ അംഗീകരിച്ചുകൊണ്ടാണ് നാം ആരംഭിക്കുന്നത് എന്നതിൽ നിന്ന് തന്നെ വ്യക്തമാണ്. ഗ്രാമ- കുടുംബ ദേവതകളെ പരാമർശിക്കുന്നതിനുമുമ്പ് ജംബുദ്വീപ്, പിന്നീട് ഭരത്ഖണ്ഡം, തുടർന്ന് ആര്യാവർത്തം എന്നിവയെ പരാമർശിക്കുന്നു.

ഈ പാരമ്പര്യം ഇന്നും ഭാരതത്തിലുടനീളം സജീവമായി തുടരുന്നു. നിർഭാഗ്യവശാൽ, ​ഗവൺമെൻ്റ് സംവിധാനത്തെ അടിസ്ഥാനമാക്കി പാശ്ചാത്യ, മറ്റ് ആഗോള മാതൃകകൾ എന്താണെന്ന് അവർ നോക്കാൻ തുടങ്ങി. ഭാരതം അതിന്റെ ചരിത്രത്തിലുടനീളം വിവിധ ഭരണരീതികൾ കണ്ടിട്ടുണ്ട് - പലതും വിഘടിച്ചു, എണ്ണമറ്റ രാജാക്കന്മാരും ചക്രവർത്തിമാരും ഉൾപ്പടെ ചിലത് ചിതറിക്കിടക്കുന്ന രൂപങ്ങളിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടു. എന്നാൽ ഭാരതത്തെ ഒന്നിച്ചുനിർത്തുന്നത് അതിന്റെ സാംസ്കാരിക ഐക്യമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന്, തീർത്ഥാടന പാരമ്പര്യം ഒരു പ്രധാന ഏകീകരണ ശക്തിയാണ്. ആദി ശങ്കരാചാര്യർ നാല് ധാമുകൾസ്ഥാപിച്ചു, ഇത് ഒരു ബന്ധിത ആത്മീയ രാഷ്ട്രം എന്ന ആശയം ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നു. ഇന്നും, ലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകൾ രാജ്യത്തിന്റെ ഒരു ഭാഗത്ത് നിന്ന് മറ്റൊന്നിലേക്ക് തീർത്ഥാടനം നടത്തുന്നു.

ഉദാഹരണത്തിന്, ആളുകൾ കാശിയിലേക്ക് യാത്ര ചെയ്യുന്നു, മറ്റുള്ളവർ രാമേശ്വരത്ത് നിന്ന് കാശിയിലേക്കും തിരിച്ചും പുണ്യജലം കൊണ്ടുപോകുന്നു. ഈ സാംസ്കാരികവും ആത്മീയവുമായ ആചാരങ്ങൾ രാജ്യത്തെ പൂർണ്ണമായി മനസ്സിലാക്കാൻ പ്രയാസമുള്ള രീതിയിൽ പരസ്പരം ബന്ധിപ്പിക്കുന്നു. നമ്മുടെ പഞ്ചാംഗം (ഹിന്ദു പഞ്ചാംഗം) പഠിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ദേശത്തുടനീളമുള്ള അതിശയകരമാംവിധം സമ്പന്നവും പരസ്പരബന്ധിതവുമായ ഒരു സാംസ്കാരിക പൈതൃകം അവർക്ക് കണ്ടെത്താൻ കഴിയും.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ആധുനിക ഇന്ത്യയുടെ ചരിത്രം നോക്കുമ്പോൾ, മഹാത്മാഗാന്ധിയും താങ്കളും ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട രണ്ട് വ്യക്തികളാണ്, തീർച്ചയായും ഇന്ത്യയുടെ ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട വ്യക്തികൾ. മഹാത്മാഗാന്ധിയെക്കുറിച്ച് താങ്കൾക്ക് ഏറ്റവും ഇഷ്ടമുള്ളത് എന്താണ്?

പ്രധാനമന്ത്രി: നിങ്ങൾക്കറിയാമോ, ഞാൻ ഗുജറാത്തിലാണ് ജനിച്ചത്, എന്റെ മാതൃഭാഷ ഗുജറാത്തിയാണ്. മഹാത്മാഗാന്ധിയും ഗുജറാത്തിൽ നിന്നുള്ളയാളാണ്, ഒരേ ഭാഷാപരവും സാംസ്കാരികവുമായ പൈതൃകം പങ്കിട്ടിരുന്നു. ഒരു ബാരിസ്റ്ററാകുകയും വിദേശത്ത് താമസിക്കുകയും നിരവധി അവസരങ്ങൾ ലഭിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടും, കുടുംബം തന്നിൽ വളർത്തിയ മൂല്യങ്ങളുമായി അദ്ദേഹം ആഴത്തിൽ ബന്ധപ്പെട്ടിരുന്നു. ഭാരതത്തിലെ ജനങ്ങളെ സേവിക്കുന്നതിനായി അദ്ദേഹം ഭൗതിക സുഖസൗകര്യങ്ങൾ ഉപേക്ഷിച്ചു, രാജ്യത്തിന്റെ സ്വാതന്ത്ര്യസമരത്തിനായി സ്വയം സമർപ്പിച്ചു. ഇന്നും, ഇന്ത്യൻ ജീവിതത്തിൽ മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ സ്വാധീനം പല തരത്തിൽ ദൃശ്യമാണ്. അദ്ദേഹം പ്രസംഗിച്ച കാര്യങ്ങൾ അദ്ദേഹം പരിശീലിച്ചു എന്നതാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിർവചിക്കുന്ന ഗുണങ്ങളിലൊന്ന്. ഉദാഹരണത്തിന്, ശുചിത്വം പാലിക്കുന്നതിൻ്റെ ഒരു ഉറച്ച വക്താവായിരുന്നു അദ്ദേഹം, പക്ഷേ അദ്ദേഹം വ്യക്തിപരമായി ശുചീകരണത്തിലും ഏർപ്പെട്ടിരുന്നു, മറ്റുള്ളവരെ അത് ചെയ്യാൻ നിരന്തരം പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചു. ഭാരതത്തിന്റെ സ്വാതന്ത്ര്യസമരം അതുല്യമായിരുന്നു. മുഗൾ ഭരണത്തിൻ കീഴിലായാലും ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തിൻ കീഴിലായാലും, നൂറ്റാണ്ടുകളുടെ അടിമത്തത്തിന് കീഴിലായാലും, ചെറുത്തുനിൽപ്പിന്റെ ആത്മാവ് ഇല്ലാത്ത ഒരു സമയമോ സ്ഥലമോ ഭാരതത്തിൽ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. ലക്ഷ്യബോധമുള്ള നിരവധി വിപ്ലവകാരികൾ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായി ജീവൻ ബലിയർപ്പിച്ചു, യൗവനം ജയിലുകളിൽ ചെലവഴിച്ചു. ഗാന്ധിയും സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായി പോരാടി, പക്ഷേ അദ്ദേഹം ഒരു നിർണായക വ്യത്യാസം കൊണ്ടുവന്നു - അദ്ദേഹം സ്വാതന്ത്ര്യസമരത്തെ ഒരു ബഹുജന പ്രസ്ഥാനമാക്കി മാറ്റി. തന്റെ നേതൃത്വത്തിലൂടെ, ഏറ്റവും സാധാരണമായ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ പോലും അദ്ദേഹം പ്രതിരോധത്തിന്റെ ആവേശം നിറച്ചു. ആരെങ്കിലും തറയിൽ തൂത്തുവാരുകയാണെങ്കിൽ, ഗാന്ധി പറയും, "നിങ്ങൾ ഇത് സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനുവേണ്ടിയാണ് ചെയ്യുന്നത്." ആരെങ്കിലും ഒരു കുട്ടിയെ പഠിപ്പിച്ചാൽ, "നിങ്ങൾ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനുവേണ്ടിയാണ് പ്രവർത്തിക്കുന്നത്" എന്ന്. ചർക്ക (നൂൽ നൂൽക്കുക), ഖാദി ഉണ്ടാക്കുക, അല്ലെങ്കിൽ കുഷ്ഠരോഗികളെ സേവിക്കുക എന്നിവയായാലും, അദ്ദേഹം ഓരോ പ്രവൃത്തിയെയും സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായുള്ള പോരാട്ടവുമായി ബന്ധിപ്പിച്ചു. ഈ സമീപനം സാധാരണക്കാരെ സ്വാതന്ത്ര്യ പ്രസ്ഥാനത്തിലെ ഒരു പട്ടാളക്കാരനെപ്പോലെ തോന്നിപ്പിച്ചു.
ജനങ്ങളെ അണിനിരത്താനുള്ള ഗാന്ധിയുടെ കഴിവ് വളരെ ആഴമേറിയതായിരുന്നു, ബ്രിട്ടീഷുകാർക്ക് അത് പൂർണ്ണമായി മനസ്സിലായില്ല. ഒരു നുള്ള് ഉപ്പ് ഒരു വിപ്ലവത്തിന് തിരികൊളുത്തുമെന്ന് ആരാണ് കരുതിയിരുന്നത്? എന്നിരുന്നാലും, ദണ്ഡി മാർച്ചിൽ ഗാന്ധി അത് ചെയ്തു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ലാളിത്യം, പെരുമാറ്റം, സംസാരരീതി, അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭാവം എന്നിവയെല്ലാം ശാശ്വതമായ സ്വാധീനം ചെലുത്തി. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പല കഥകളും പ്രസിദ്ധമാണ്. ഒരു സംഭവം വേറിട്ടുനിൽക്കുന്നു - അദ്ദേഹം വട്ടമേശ സമ്മേളനത്തിന് പോകുമ്പോൾ, ഒരു ഇംഗ്ലീഷുകാരൻ അദ്ദേഹത്തോടൊപ്പം ജോർജ്ജ് രാജാവുമായി കൂടിക്കാഴ്ചയ്ക്കായി ബക്കിംഗ്ഹാം കൊട്ടാരത്തിലേക്ക് പോയി. ഗാന്ധി ഒരു ലളിതമായ ധോത്തിയും ഷാളും മാത്രം ധരിച്ചാണ് എത്തിയത്. രാജാവിനെ കാണാൻ അത്തരമൊരു വസ്ത്രധാരണം ഉചിതമാണോ എന്ന് പലരും എതിർത്തു. മറുപടിയായി ഗാന്ധി നർമ്മത്തിൽ പറഞ്ഞു, "വസ്ത്രത്തെക്കുറിച്ച് ഞാൻ എന്തിന് വിഷമിക്കണം? രാജാവ് നമുക്ക് രണ്ടുപേർക്കും വേണ്ടത്ര വസ്ത്രം ധരിക്കുന്നു." അദ്ദേഹത്തിന്റെ വിവേകവും വിനയവും ശ്രദ്ധേയമായിരുന്നു. അതിലുപരി, അദ്ദേഹം കൂട്ടായ ഉത്തരവാദിത്തബോധം ഉണർത്തുകയും ജനങ്ങളുടെ ശക്തിയെ അംഗീകരിക്കുകയും ചെയ്തു. ഈ തത്ത്വചിന്ത ഇന്നും എന്നെ നയിക്കുന്നു. ഞാൻ എന്ത് ഏറ്റെടുത്താലും, കഴിയുന്നത്ര പൊതുജനങ്ങളെ ഉൾപ്പെടുത്താൻ ഞാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. ​ഗവൺമെൻ്റിന് മാത്രം എല്ലാം നേടിയെടുക്കാൻ കഴിയില്ലെന്ന് ഞാൻ ഉറച്ചു വിശ്വസിക്കുന്നു - സമൂഹത്തിന്റെ കൂട്ടായ ശക്തി അപാരമാണ്.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഏറ്റവും മഹാന്മാരായ നേതാക്കളിൽ ഒരാളായിരുന്നു ഗാന്ധി എന്നതിൽ സംശയമില്ല, 21-ാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ഏറ്റവും പ്രമുഖരായ നേതാക്കളിൽ ഒരാളാണ് താങ്കൾ. ഈ കാലഘട്ടങ്ങൾ വ്യത്യസ്തമാണ്, പക്ഷേ താങ്കൾ ഭൗമരാഷ്ട്രീയത്തിന്റെ കലയിൽ പ്രാവീണ്യം നേടിയിട്ടുണ്ട്. പ്രധാന രാജ്യങ്ങളുമായുള്ള ചർച്ചകൾ താങ്കൾ ഫലപ്രദമായി കൈകാര്യം ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. സ്നേഹിക്കപ്പെടുന്നതാണോ ഭയപ്പെടുന്നതാണോ നല്ലതെന്ന് താങ്കൾ വിശ്വസിക്കുന്നുണ്ടോ? ആളുകൾ താങ്കളെ അഭിനന്ദിക്കുന്നതായി തോന്നുന്നു, പക്ഷേ അവർ നിങ്ങളുടെ ശക്തിയും തിരിച്ചറിയുന്നു. താങ്കൾ എങ്ങനെയാണ് ഈ സന്തുലിതാവസ്ഥ നിലനിർത്തുന്നത്?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഒന്നാമതായി, അത്തരം താരതമ്യങ്ങൾ നടത്തുന്നത് ഉചിതമാണെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നില്ല. 20, 21, 22 നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ പോലും മഹാത്മാഗാന്ധി കാലാതീതനായ ഒരു വ്യക്തിയായി തുടരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രസക്തി തലമുറകളിലുടനീളം നിലനിൽക്കുന്നു. എന്നെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം, എനിക്ക് ഒരു ഉത്തരവാദിത്തമുണ്ട് - പക്ഷേ ആ ഉത്തരവാദിത്തം ഒരു വ്യക്തിയെന്ന നിലയിൽ മോദിയെക്കുറിച്ചല്ല. യഥാർത്ഥ മഹത്വം എന്റെ രാജ്യത്താണ്, ഒരു വ്യക്തിയിലല്ല. എന്റെ ശക്തി മോദിയിൽ നിന്നല്ല, മറിച്ച് 140 കോടി ഇന്ത്യക്കാരിൽ നിന്നാണ്, നമ്മുടെ സഹസ്രാബ്ദങ്ങൾ പഴക്കമുള്ള സംസ്കാരത്തിൽ നിന്നും പാരമ്പര്യങ്ങളിൽ നിന്നുമാണ്. അതുകൊണ്ടാണ്, ഞാൻ എവിടെ പോയാലും, എന്നെത്തന്നെ പ്രതിനിധീകരിക്കാത്തത് - വേദങ്ങൾ മുതൽ വിവേകാനന്ദൻ വരെയുള്ള ആയിരക്കണക്കിന് വർഷത്തെ പൈതൃകവും 140 കോടി ജനങ്ങളുടെ അഭിലാഷങ്ങളും ഞാൻ എന്നോടൊപ്പം കൊണ്ടുപോകുന്നത്. ഒരു ലോകനേതാവിന് ഞാൻ ഹസ്ത ദാനം ചെയ്യുമ്പോൾ, അവർ പിടിക്കുന്നത് മോദിയുടെ കരങ്ങളല്ല - അത് 140 കോടി ഇന്ത്യക്കാരുടെ കരങ്ങളാണ്. അവിടെയാണ് യഥാർത്ഥ ശക്തി കുടികൊള്ളുന്നത്. 2013 ൽ, എന്റെ പാർട്ടി എന്നെ പ്രധാനമന്ത്രി സ്ഥാനാർത്ഥിയായി പ്രഖ്യാപിച്ചപ്പോൾ, കാര്യമായ ചർച്ച നടന്നതായി ഞാൻ ഓർക്കുന്നു. ഒരു സംസ്ഥാനം ഭരിച്ച ഒരാളെന്ന നിലയിൽ വിദേശനയം കൈകാര്യം ചെയ്യാൻ എനിക്ക് കഴിയുമോ എന്ന് പലരും ചോദ്യം ചെയ്തു. അന്താരാഷ്ട്ര ബന്ധങ്ങൾ എങ്ങനെ കൈകാര്യം ചെയ്യുമെന്ന് അഭിമുഖം നടത്തുന്നവർ പലപ്പോഴും ചോദിച്ചു. എന്റെ ഉത്തരം ലളിതമായിരുന്നു: "ഭാരതം തല കുനിക്കുകയോ മറ്റുള്ളവരെ നിന്ദിക്കുകയോ ചെയ്യില്ല. പരസ്പര ബഹുമാനം നിലനിർത്തിക്കൊണ്ട് ഭാരതം ലോകവുമായി തുല്യമായി ഇടപഴകും." ആ തത്ത്വചിന്ത ഇന്നും എന്നെ നയിക്കുന്നു. എന്റെ രാജ്യം ഒന്നാമതാണ്, പക്ഷേ മറ്റുള്ളവരെ ബഹുമാനിക്കുന്നത് ഒരുപോലെ പ്രധാനമാണ്. നമ്മുടെ സാംസ്കാരിക മൂല്യങ്ങൾ ആരെയും അപമാനിക്കുന്നതിനെയോ ഇകഴ്ത്തുന്നതിനെയോ പിന്തുണയ്ക്കുന്നില്ല. ആഗോള ക്ഷേമത്തിന്റെ ദർശനം വളർത്തിയെടുക്കുന്ന 'ജയ് ജഗത്' (ലോകത്തിന് വിജയം), 'വസുധൈവ കുടുംബകം' (ലോകം ഒരു കുടുംബം) എന്നീ തത്വങ്ങൾ ഭാരത് എപ്പോഴും ഉയർത്തിപ്പിടിച്ചിട്ടുണ്ട്. എന്റെ പല ആഗോള സംരംഭങ്ങളും ഈ ധാർമ്മികതയെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, പരിസ്ഥിതി വെല്ലുവിളികളെക്കുറിച്ചുള്ള ചർച്ചകളിൽ, 'ഒരു സൂര്യൻ, ഒരു ലോകം, ഒരു ഊർജ്ജ ശൃംഖല' എന്ന ആശയം ഞാൻ അവതരിപ്പിച്ചു. കൊവിഡ്-19 മഹാമാരി സമയത്ത്, ഒരു ഭൂമി, ഒരു ആരോഗ്യം എന്നിവയ്ക്കായി ഞാൻ വാദിച്ചു. ഈ ആശയങ്ങൾ ലോകത്തിന്റെ പരസ്പരബന്ധിതത്വത്തെ ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. ഇന്ന്, ഒരു രാജ്യത്തിനും ഒറ്റയ്ക്ക് പ്രവർത്തിക്കാൻ കഴിയില്ല - സഹകരണവും ഏകോപനവും അത്യാവശ്യമാണ്. രണ്ടാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിനു ശേഷമാണ് ഐക്യരാഷ്ട്രസഭ പോലുള്ള സ്ഥാപനങ്ങൾ ഉയർന്നുവന്നത്, പക്ഷേ ആവശ്യമായ പരിഷ്കാരങ്ങൾ മാറുന്ന കാലത്തിനനുസരിച്ച് ഉണ്ടായിട്ടില്ല. ഇത് അവയുടെ പ്രസക്തിയെക്കുറിച്ചുള്ള ഒരു തുടർച്ചയായ ചർച്ച ഉയർത്തുന്നു. ലോകം പൊരുത്തപ്പെടണം, ആഗോള ക്ഷേമത്തിനായി നാമെല്ലാവരും ഒരുമിച്ച് പ്രവർത്തിക്കണം.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ആഗോള സമാധാനം വളർത്തുന്നതിന് ആവശ്യമായ കഴിവുകൾ, അനുഭവം, ഭൗമരാഷ്ട്രീയ സ്വാധീനം എന്നിവയെക്കുറിച്ച് താങ്കൾ സംസാരിച്ചു. സംഘർഷങ്ങൾ വ്യാപകമായ ഇന്നത്തെ ലോകത്ത്, ആഗോള വേദിയിലെ ഏറ്റവും വലിയ സമാധാന വക്താവാകാനുള്ള കഴിവ് താങ്കൾക്കുണ്ട്. സമാധാനം സ്ഥാപിക്കുന്നതിനുള്ള താങ്കളുടെ സമീപനം പങ്കിടാമോ? ഉദാഹരണത്തിന്, റഷ്യ, യുക്രെയ്ൻ പോലുള്ള രണ്ട് യുദ്ധ നടത്തുന്ന രാജ്യങ്ങൾക്കിടയിൽ ഒരു സമാധാന കരാറിൽ താങ്കൾ എങ്ങനെ മധ്യസ്ഥത വഹിക്കും?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഞാൻ ബുദ്ധന്റെ നാടായ ഒരു രാഷ്ട്രത്തെയാണ് പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നത്. മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ നാടായ ഒരു രാജ്യത്തെയാണ് ഞാൻ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നത്. പകർന്ന് നൽകിയ പാഠങ്ങളും, വാക്കുകളും പ്രവൃത്തികളും പെരുമാറ്റവും പൂർണ്ണമായും സമാധാനത്തിനായി സമർപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന മഹാന്മാരാണ് ഇവർ. സാംസ്കാരികമായും ചരിത്രപരമായും, സമാധാനത്തെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കുമ്പോഴെല്ലാം ആഗോള ശ്രദ്ധ ആകർഷിക്കുന്ന ശക്തമായ ഒരു അടിത്തറ ഭാരതത്തിനുണ്ട്. ബുദ്ധന്റെയും ഗാന്ധിയുടെയും നാട്ടിൽ നിന്നാണ് ഞങ്ങൾ വരുന്നതെന്നും ഞങ്ങളുടെ നിലപാട് ഒരിക്കലും സംഘർഷത്തിന് അനുകൂലമല്ലെന്നും എന്നത് കൊണ്ട് ലോകം ഞങ്ങളെ ശ്രദ്ധിക്കുന്നു - ഞങ്ങൾ ഐക്യത്തിനായി വാദിക്കുന്നു. പ്രകൃതിയുമായോ രാജ്യങ്ങൾ തമ്മിലോ സംഘർഷം ആഗ്രഹിക്കുന്നില്ല; ഏകോപനവും സഹകരണവും ഞങ്ങൾ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ നമുക്ക് ഇതിൽ സംഭാവന നൽകാൻ കഴിയുമെങ്കിൽ, ഞങ്ങൾ നിരന്തരം അതിനായി പരിശ്രമിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, റഷ്യയുമായും യുക്രെയ്നുമായും ഞാൻ അടുത്ത ബന്ധം പങ്കിടുന്നു. പ്രസിഡന്റ് പുടിനോടൊപ്പം ഇരുന്ന് മാധ്യമങ്ങളോട് ഇത് യുദ്ധത്തിനുള്ള സമയമല്ലെന്ന് പറയാൻ എനിക്ക് കഴിയും. അതുപോലെ, പ്രസിഡന്റ് സെലെൻസ്‌കിയോട് എനിക്ക് തുറന്നു പറയാൻ കഴിയും, "സഹോദരാ, നിങ്ങൾക്ക് എത്ര ആഗോള പിന്തുണ ലഭിച്ചാലും യുദ്ധങ്ങൾ പരിഹാരങ്ങൾ നൽകുന്നില്ല - ചർച്ചയിൽ സമാധാനം കൈവരിക്കും." യുക്രെയ്‌നും റഷ്യയും ആ മേശയിൽ ഇരിക്കുമ്പോൾ മാത്രമേ ഒരു പരിഹാരം കണ്ടെത്താനാകൂ. ഇരു കക്ഷികളും നേരിട്ട് ഇടപെട്ടില്ലെങ്കിൽ എത്ര ബാഹ്യ മധ്യസ്ഥത നടത്തിയാലും ഫലമുണ്ടാകില്ല. തുടക്കത്തിൽ, ഇതിനെക്കുറിച്ചുള്ള ധാരണ പരിമിതമായിരുന്നു, പക്ഷേ നിലവിലെ സാഹചര്യം കണക്കിലെടുക്കുമ്പോൾ, ഞാൻ ശുഭാപ്തിവിശ്വാസിയാണ്. റഷ്യയും യുക്രെയ്നും കാര്യമായ നഷ്ടങ്ങൾ നേരിട്ടു, അതിന്റെ അനന്തരഫലങ്ങൾ ലോകം വഹിച്ചു. പ്രത്യേകിച്ച് ​ഗ്ലോബൽ സൗത്ത്, ഭക്ഷണം, ഇന്ധനം, വളം എന്നിവയിലെ പ്രതിസന്ധിയിൽ ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ സഹിച്ചു. ലോകം മുഴുവൻ ഇപ്പോൾ എത്രയും വേഗം സമാധാനം ആഗ്രഹിക്കുന്നു. ഞാൻ എപ്പോഴും വ്യക്തമാക്കിയിരുന്നു: ഞാൻ സമാധാനത്തിനുവേണ്ടി നിലകൊള്ളുന്നു. ഞാൻ നിഷ്പക്ഷനല്ല - ഞാൻ ഒരു നിലപാട് സ്വീകരിക്കുന്നു, എന്റെ നിലപാട് സമാധാനമാണ്. ഞാൻ അതിലേക്ക് സജീവമായി പ്രവർത്തിക്കുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ചരിത്രപരമായി സങ്കീർണ്ണവും അത്യന്തം അപകടകരവുമായ മറ്റൊരു സംഘർഷം ഭാരതവും പാകിസ്ഥാനും തമ്മിലുള്ളതാണ്. രണ്ട് രാജ്യങ്ങളും ആണവ ശക്തികളാണ്, അവരുടെ പ്രത്യയശാസ്ത്രപരമായ വ്യത്യാസങ്ങൾ ആഴമേറിയതാണ്. പുരോഗമനപരമായ ഒരു ഭാവി വിഭാവനം ചെയ്യുകയും സമാധാനം തേടുകയും ചെയ്യുന്ന ഒരു നേതാവാണ് താങ്കൾ. ഭാരതത്തിനും പാകിസ്ഥാനും ഇടയിലുള്ള സൗഹൃദത്തിനും അനുരഞ്ജനത്തിനും മുന്നോട്ടുള്ള പാതയെ താങ്കൾ എങ്ങനെ കാണുന്നു?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഒന്നാമതായി, ലോകമെമ്പാടുമുള്ള പലർക്കും അറിയാത്ത ചില ചരിത്ര വസ്തുതകളുണ്ട്. 1947 ന് മുമ്പ്, എല്ലാ മതങ്ങളിലുമുള്ള ഇന്ത്യക്കാർ സ്വാതന്ത്ര്യസമരത്തിൽ തോളോട് തോൾ ചേർന്ന് പോരാടിയിരുന്നു. മുഴുവൻ രാഷ്ട്രവും സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനായി കൊതിക്കുകയും അത് ആഘോഷിക്കാൻ തയ്യാറെടുക്കുകയും ചെയ്തു. എന്നിരുന്നാലും, അക്കാലത്തെ വിവിധ നിർബന്ധങ്ങൾ - വിപുലമായ ചർച്ചയ്ക്ക് തുറന്നിരിക്കുന്ന നിർബന്ധിതാവസ്ഥകൾ - കാരണം ആ കാലഘട്ടത്തിലെ നയരൂപകർത്താക്കൾ ഭാരതത്തിന്റെ വിഭജനത്തിന് സമ്മതിച്ചു. ചില മുസ്ലീങ്ങൾ ഒരു പ്രത്യേക രാഷ്ട്രം ആഗ്രഹിക്കുന്നുവെങ്കിൽ, അവർക്ക് അത് അനുവദിക്കണം എന്നായിരുന്നു ആശയം. ഭാരതത്തിലെ ജനങ്ങൾ ഈ തീരുമാനത്തെ ഹൃദയഭാരത്തോടെ സ്വീകരിച്ചു, അത്യധികം വേദന സഹിച്ചു. എന്നിരുന്നാലും, വിഭജനം അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടത് ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും രക്തരൂക്ഷിതമായ ദുരന്തങ്ങളിലൊന്നിലേക്ക് നയിച്ചു. ലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകളെ കൂട്ടക്കൊല ചെയ്തു, പാകിസ്ഥാനിൽ നിന്ന് കൊല്ലപ്പെട്ട നിരപരാധികളുടെ മൃതദേഹങ്ങൾ നിറച്ച ട്രെയിനുകൾ എത്തി. അത് ഒരു ഭയാനകമായ കാഴ്ചയായിരുന്നു. പാകിസ്ഥാന് സ്വന്തം ഭൂമി ലഭിച്ചതിനാൽ, നന്ദിയും സമാധാനപരമായ സഹവർത്തിത്വത്തിനായുള്ള പ്രതിബദ്ധതയായിരുന്നു പ്രതീക്ഷിച്ചിരുന്നത്. എന്നിരുന്നാലും, സമാധാനം സ്വീകരിക്കുന്നതിനുപകരം, പാകിസ്ഥാൻ ഭാരതത്തോടുള്ള ശാശ്വത ശത്രുതയുടെ പാത തെരഞ്ഞെടുത്തു. ഇന്നും, ഒരു നിഴൽ യുദ്ധം തുടരുന്നു. ഇത് പ്രത്യയശാസ്ത്രത്തിന്റെ കാര്യമല്ല - നിരപരാധികളെ കൊല്ലുന്നതിനെ ഒരു പ്രത്യയശാസ്ത്രവും ന്യായീകരിക്കുന്നില്ല. എന്നിരുന്നാലും, പാകിസ്ഥാൻ നിരന്തരം തീവ്രവാദം കയറ്റുമതി ചെയ്യുന്നതിൽ ഏർപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഇത് ഇന്ത്യയിൽ മാത്രം ഒതുങ്ങുന്നില്ല - ലോകത്തിലെവിടെയെങ്കിലും ഒരു ഭീകരാക്രമണം നടക്കുമ്പോഴെല്ലാം, പാകിസ്ഥാനിലേക്ക് നയിക്കുന്ന ഒരു സൂചന എപ്പോഴും ഉണ്ടാകും. അമേരിക്കയിലെ 9/11 ആക്രമണങ്ങൾ എടുക്കൂ- സൂത്രധാരൻ ഒസാമ ബിൻ ലാദൻ പാകിസ്ഥാനിൽ ഒളിച്ചിരിക്കുന്നതായി കണ്ടെത്തി. ലോകം ഇപ്പോൾ പാകിസ്ഥാനെ തീവ്രവാദ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ കേന്ദ്രമായി അംഗീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഇത് ഭാരതത്തിന് മാത്രമല്ല, മുഴുവൻ ലോകത്തിനും പ്രശ്‌നങ്ങളുടെ ഉറവിടമായി മാറിയിരിക്കുന്നു. ഈ വിനാശകരമായ പാത ഉപേക്ഷിക്കാൻ ഞങ്ങൾ പാകിസ്ഥാനോട് ആവർത്തിച്ച് ആവശ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ​ഗവൺമെൻ്റ് സ്പോൺസർ ചെയ്യുന്ന ഭീകരത അവസാനിപ്പിക്കണമെന്ന് ഞങ്ങൾ അവരോട് പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. ഒരു മുഴുവൻ രാജ്യത്തിന്റെയും വിധി രാഷ്ട്രേതര പ്രവർത്തകർക്ക് കൈമാറുന്നത് ആരുടെയും താൽപ്പര്യങ്ങൾ നിറവേറ്റുന്നില്ല. ഞങ്ങളുടെ സമാധാന ശ്രമങ്ങളുടെ ഭാഗമായി, ഞാൻ നേരിട്ട് ലാഹോറിലേക്ക് പോയി. ഞാൻ പ്രധാനമന്ത്രിയായപ്പോൾ, ഒരു ശുഭകരമായ പുതിയ തുടക്കം പ്രതീക്ഷിച്ച് പാകിസ്ഥാനെ എന്റെ സത്യപ്രതിജ്ഞാ ചടങ്ങിലേക്ക് ക്ഷണിക്കാൻ ഞാൻ മുൻകൈയെടുത്തു. എന്നിരുന്നാലും, സമാധാനത്തിനായുള്ള ഓരോ യഥാർത്ഥ ശ്രമവും ശത്രുതയോടെയാണ് നേരിട്ടത്. മെച്ചപ്പെട്ട ബോധം നിലനിൽക്കുമെന്നും പാകിസ്ഥാൻ സമാധാനത്തിന്റെയും സമൃദ്ധിയുടെയും പാത തെരഞ്ഞെടുക്കുമെന്നും നമുക്ക് പ്രതീക്ഷിക്കാം. പാകിസ്ഥാനിലെ സാധാരണക്കാർ പോലും ഈ അനന്തമായ അക്രമചക്രത്തിൽ മടുത്തിരിക്കുമെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. ഒരു പൗരനും എല്ലാ ദിവസവും രക്തച്ചൊരിച്ചിൽ കണ്ട് നിരന്തരം ഭയന്ന് ജീവിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നില്ല. അതിർത്തികൾക്കപ്പുറത്തേക്ക് അയയ്ക്കപ്പെടുന്ന തീവ്രവാദികൾക്ക് സ്വന്തം ജീവൻ നഷ്ടപ്പെടുന്നു, അവരുടെ കുടുംബങ്ങൾ കഷ്ടപ്പെടുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: പാകിസ്ഥാനുമായുള്ള ബന്ധം മെച്ചപ്പെടുത്താൻ താങ്കൾ ശ്രമിച്ച ഒരു പ്രത്യേക സാഹചര്യമുണ്ടോ? ഒരുപക്ഷേ ഭാവിയിലെ സമാധാനത്തിനുള്ള ഒരു രൂപരേഖ നൽകാൻ കഴിയുന്ന ഒരു കഥയായിരിക്കാം ഇത്?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഞാൻ പ്രധാനമന്ത്രിയായ ഉടൻ തന്നെ എന്റെ സത്യപ്രതിജ്ഞാ ചടങ്ങിലേക്ക് അദ്ദേഹത്തെ ക്ഷണിച്ചതാണ് ബന്ധങ്ങൾ മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിലെ ആദ്യത്തെ പ്രധാന വഴിത്തിരിവ്. പതിറ്റാണ്ടുകളായി നടന്നിട്ടില്ലാത്ത ഒരു ചരിത്ര സംഭവമായിരുന്നു ഇത്. 2013 ൽ, മോദിയുടെ വിദേശനയം എന്തായിരിക്കുമെന്ന് പലരും ചോദ്യം ചെയ്തു, സാർക്ക് രാജ്യങ്ങളിലെ എല്ലാ നേതാക്കളെയും ഞാൻ ചടങ്ങിലേക്ക് ക്ഷണിച്ചുവെന്ന് അറിഞ്ഞപ്പോൾ അവർ അമ്പരന്നു. ഈ തീരുമാനവും അതിന്റെ പിന്നിലെ പ്രക്രിയയും പിന്നീട് നമ്മുടെ അന്നത്തെ രാഷ്ട്രപതി പ്രണബ് മുഖർജി തന്റെ ഓർമ്മക്കുറിപ്പുകളിൽ വിശദമായി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഭാരതത്തിന്റെ വിദേശനയത്തിന്റെ വ്യക്തത, ആത്മവിശ്വാസം, ദർശനം എന്നിവ പ്രകടമാക്കുന്ന ഒരു നിർണായക നിമിഷമായിരുന്നു അത്. സമാധാനത്തോട് ഭാരതം എത്രത്തോളം പ്രതിബദ്ധതയുള്ളതാണെന്ന് ഇത് ലോകത്തിന് വെളിപ്പെടുത്തി. എന്നിരുന്നാലും, ഈ പ്രവൃത്തിക്ക് പ്രാധാന്യം ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും, ആഗ്രഹിച്ച ഫലങ്ങൾ യാഥാർത്ഥ്യമായില്ല.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: എനിക്ക് താങ്കളോട് അൽപ്പം സരസമായ ഒരു ചോദ്യമുണ്ട്. താങ്കളുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ, ഏത് ക്രിക്കറ്റ് ടീമാണ് നല്ലത് - ഇന്ത്യയോ പാകിസ്ഥാനോ? താങ്കൾ ഇപ്പോൾ ചർച്ച ചെയ്തതുപോലെ, മൈതാനത്തും ഭൗമരാഷ്ട്രീയ സംഘർഷങ്ങളുടെ കാര്യത്തിലും രണ്ട് ടീമുകളും തമ്മിലുള്ള മത്സരം ഐതിഹാസികമാണ്. രാജ്യങ്ങൾക്കിടയിൽ മികച്ച ബന്ധങ്ങളും പരസ്പര സഹകരണവും വളർത്തിയെടുക്കുന്നതിൽ സ്പോർട്സ്, പ്രത്യേകിച്ച് ക്രിക്കറ്റും ഫുട്ബോളും എന്ത് പങ്കാണ് വഹിക്കുന്നത്?

പ്രധാനമന്ത്രി: കായികരംഗം മുഴുവൻ ലോകത്തിനും ഊർജ്ജ സ്രോതസ്സാണ്. കായികക്ഷമതയുടെ ആത്മാവ് ഒരു ഐക്യത്തിൻ്റെ ശക്തിയായി വർത്തിക്കുന്നു. ബാഹ്യ സ്വാധീനങ്ങളാൽ കായികരംഗം കളങ്കപ്പെടാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നില്ല. മനുഷ്യ പുരോഗതിയുടെയും വികസനത്തിന്റെയും അനിവാര്യ ഘടകമായി സ്പോർട്സിനെ ഞാൻ എപ്പോഴും കണക്കാക്കിയിട്ടുണ്ട്. ഏത് ടീമാണ് മികച്ചത് എന്നതിനെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം, ക്രിക്കറ്റ് സാങ്കേതിക വിദ്യകളിൽ ഞാൻ ഒരു വിദഗ്ദ്ധനല്ല, അതിനാൽ ആ വിലയിരുത്തൽ ഉള്ളവർക്ക് വിടുന്നതാണ് നല്ലത്. എന്നിരുന്നാലും, ഫലങ്ങൾ സ്വയം സംസാരിക്കുന്നു. അടുത്തിടെ, ഇന്ത്യയും പാകിസ്ഥാനും തമ്മിൽ ഒരു മത്സരം നടന്നു. ആ മത്സരത്തിന്റെ ഫലം സ്വാഭാവികമായും ഏത് ടീം നിലവിൽ ശക്തമാണെന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: അതെ, ഞാൻ അടുത്തിടെ 'ദി ഗ്രേറ്റസ്റ്റ് റൈവൽറി: ഇന്ത്യ vs പാകിസ്ഥാൻ' എന്ന പരമ്പര കണ്ടു, അത് ചില അതുല്യമായ കളിക്കാരെയും മത്സരങ്ങളെയും എടുത്തുകാണിക്കുന്നു. ഇത്രയും തീവ്രമായ മത്സരത്തിന് സാക്ഷ്യം വഹിക്കുന്നത് കൗതുകകരമാണ്. ഇന്ത്യയിൽ വളരെ പ്രചാരമുള്ള ഫുട്ബോളിനെക്കുറിച്ചും താങ്കൾ പരാമർശിച്ചു. അപ്പോൾ, ഇതാ ഒരു ബുദ്ധിമുട്ടുള്ള ചോദ്യം - താങ്കളുടെ പ്രിയപ്പെട്ട ഫുട്ബോൾ കളിക്കാരൻ ആരാണ്? മെസ്സി, പെലെ, മറഡോണ, ക്രിസ്റ്റ്യാനോ റൊണാൾഡോ, സിദാൻ തുടങ്ങിയ ഇതിഹാസങ്ങൾ നമുക്കുണ്ട്. താങ്കളുടെ അഭിപ്രായത്തിൽ, എക്കാലത്തെയും മികച്ച ഫുട്ബോൾ കളിക്കാരൻ ആരാണ്?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഇന്ത്യയിലെ പല പ്രദേശങ്ങളിലും ഫുട്ബോൾ വ്യാപകമായി കളിക്കുന്നു, നമ്മുടെ വനിതാ, പുരുഷ ടീമുകൾ വലിയ മുന്നേറ്റം നടത്തിക്കൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്. കഴിഞ്ഞകാലം, പ്രത്യേകിച്ച് 1980-കൾ പരിശോധിച്ചാൽ, മറഡോണയുടെ പേരാണ് ആദ്യം ഉയർന്നുവരുന്നത്. ആ തലമുറയ്ക്ക് അദ്ദേഹം ഒരു ഹീറോ ആയിരുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഇന്നത്തെ യുവ ഫുട്ബോൾ പ്രേമികളോട് ചോദിച്ചാൽ, അവർ മെസ്സിയെ അവരുടെ ഐക്കണായി വിളിക്കാൻ സാധ്യതയുണ്ട്. നിങ്ങളുടെ ചോദ്യം എനിക്ക് രസകരമായ ഒരു സംഭവത്തെ ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു. മധ്യേന്ത്യയിൽ, മധ്യപ്രദേശ് സംസ്ഥാനത്ത്, ഷാഡോൾ എന്നൊരു ജില്ലയുണ്ട്. ഇത് പ്രധാനമായും ആദിവാസി ജനസംഖ്യയുള്ള ഒരു ജില്ലയാണ്. ആദിവാസി സ്ത്രീകൾ നടത്തുന്ന സ്വാശ്രയ ഗ്രൂപ്പുകളുമായി ഇടപഴകുന്ന ഒരു ശീലം എനിക്കുണ്ട്, കാരണം ഈ ഇടപെടലുകൾ എനിക്ക് വളരെ സമ്പന്നമാണെന്ന് തോന്നുന്നു. അത്തരമൊരു സന്ദർശനത്തിനിടെ, സ്പോർട്സ് യൂണിഫോം ധരിച്ച ഏകദേശം 80 മുതൽ 100 ​​വരെ യുവാക്കളെ ഞാൻ ശ്രദ്ധിച്ചു - ചിലർ കുട്ടികളായിരുന്നു, മറ്റുള്ളവർ കൗമാരക്കാരായിരുന്നു, ചിലർ പ്രായമായവരായിരുന്നു. സ്വാഭാവികമായും, ഞാൻ ജിജ്ഞാസയോടെ അവരെ സമീപിച്ചു. "നിങ്ങൾ എല്ലാവരും എവിടെ നിന്നാണ്?" അവർ മറുപടി നൽകി, "ഞങ്ങൾ മിനി ബ്രസീലിൽ നിന്നുള്ളവരാണ്". എനിക്ക് കൗതുകം തോന്നി, "മിനി ബ്രസീൽ എന്നതുകൊണ്ട് നിങ്ങൾ എന്താണ് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്?" എന്ന് ചോദിച്ചു. നാല് തലമുറകളായി ഫുട്ബോൾ കളിക്കുന്നതിനാലാണ് തങ്ങളുടെ ഗ്രാമം ആ പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നതെന്ന് അവർ വിശദീകരിച്ചു. ഈ ഗ്രാമം ഏകദേശം 80 ദേശീയ തല കളിക്കാരെ സൃഷ്ടിച്ചിട്ടുണ്ട്, മുഴുവൻ സമൂഹവും ഈ കായിക വിനോദത്തിനായി സമർപ്പിതരാണ്. അവരുടെ വാർഷിക ഫുട്ബോൾ മത്സരം കാണാൻ അടുത്തുള്ള ഗ്രാമങ്ങളിൽ നിന്ന് 20,000 മുതൽ 25,000 വരെ കാണികൾ എത്താറുണ്ടെന്ന് അവർ എന്നോട് പറഞ്ഞു. ഭാരതത്തിൽ ഫുട്ബോളിനോടുള്ള വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന അഭിനിവേശത്തെ ഈ കഥ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു, ഇത് ഒരു നല്ല സംഭവമായി ഞാൻ കാണുന്നു. ഫുട്ബോൾ ടീം വർക്കിനെയും സൗഹൃദത്തെയും വളർത്തുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: തീർച്ചയായും - ഇന്ത്യയിൽ മാത്രമല്ല, ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ആളുകളെ ഒന്നിപ്പിക്കുന്ന കായിക ഇനങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ഫുട്ബോൾ. ആളുകളെ ഒരുമിച്ച് കൊണ്ടുവരുന്നതിൽ സ്പോർട്സിന്റെ ശക്തി ഇത് പ്രകടമാക്കുന്നു. താങ്കൾ അടുത്തിടെ അമേരിക്ക സന്ദർശിക്കുകയും ഡൊണാൾഡ് ട്രംപുമായുള്ള സൗഹൃദം ഊട്ടിയുറപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. ഒരു സുഹൃത്തും നേതാവും എന്ന നിലയിൽ അദ്ദേഹത്തിൽ താങ്കൾക്ക് ഇഷ്ടമുള്ള കാര്യം എന്താണ്?

പ്രധാനമന്ത്രി: എന്റെ അഭിപ്രായം വെറുതെ പറയുന്നതിനുപകരം, കുറച്ച് ഉൾക്കാഴ്ച നൽകുന്ന ഒരു അനുഭവം പങ്കുവെക്കട്ടെ. ഹൂസ്റ്റണിൽ ഹൗഡി മോദി എന്ന പേരിൽ ഒരു പരിപാടി ഉണ്ടായിരുന്നു, അതിൽ ഞാനും പ്രസിഡന്റ് ട്രംപും പങ്കെടുത്തു. സ്റ്റേഡിയം തിങ്ങിനിറഞ്ഞിരുന്നു - അമേരിക്കയിലെ ഒരു രാഷ്ട്രീയ പരിപാടിക്ക്, പ്രത്യേകിച്ച് സാധാരണയായി കായിക മത്സരങ്ങൾക്കായി നീക്കിവച്ചിരിക്കുന്ന ഒരു വേദിയിൽ, അവിശ്വസനീയമായ ഒരു കാഴ്ച. ഇന്ത്യൻ പ്രവാസികൾ ധാരാളം പേർ തടിച്ചുകൂടി. ഞങ്ങൾ രണ്ടുപേരും പ്രസംഗങ്ങൾ നടത്തി. ഞാൻ സംസാരിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുമ്പോൾ, പ്രസിഡന്റ് ട്രംപ് ഇരുന്നു ശ്രദ്ധയോടെ കേട്ടു. ഇത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ വിനയത്തെ പ്രതിഫലിപ്പിച്ചു. സദസ്സിൽ ഇരുന്നുകൊണ്ട് എന്റെ പ്രസംഗം കേട്ട അമേരിക്കൻ പ്രസിഡന്റ് - ഇത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭാഗത്തുനിന്ന് ഒരു പ്രധാന പ്രവൃത്തിയായിരുന്നു. എന്റെ പ്രസംഗം പൂർത്തിയാക്കിയ ശേഷം, പങ്കെടുത്തതിന് നന്ദി പറയാൻ ഞാൻ പോയി. യുഎസിലെ കർശനമായ സുരക്ഷയും വിപുലമായ പ്രോട്ടോക്കോളുകളും കണക്കിലെടുത്ത്, ഞാൻ ഒരു നിമിഷം മടിച്ചുനിന്നു, പക്ഷേ പിന്നീട് ചോദിച്ചു, "താങ്കൾ എന്നോടൊപ്പം സ്റ്റേഡിയത്തിൽ വലയം വയ്ക്കുന്നുണ്ടോ?" ആയിരക്കണക്കിന് ആളുകൾ അവിടെ ഉണ്ടായിരുന്നു, പലരും കൈകൾ ഉയർത്തി അഭിവാദ്യം ചെയ്തു, പലരും 'നമസ്തേ' പറഞ്ഞു. അമേരിക്കൻ രാഷ്ട്രീയ ജീവിതത്തിൽ, ഒരു സിറ്റിംഗ് യുഎസ് പ്രസിഡന്റ് ഒരു വലിയ ജനക്കൂട്ടത്തിനിടയിലൂടെ സ്വതന്ത്രമായി നടക്കുന്നത് അചിന്തനീയമാണ്. എന്നിരുന്നാലും, ഒരു മടിയും കൂടാതെ, പ്രസിഡന്റ് ട്രംപ് സമ്മതിച്ചു. പതിവ് സുരക്ഷാ ആശങ്കകൾ അവഗണിച്ച് അദ്ദേഹം എന്നോടൊപ്പം നടന്നു. അമേരിക്കൻ സുരക്ഷാ ഉദ്യോഗസ്ഥർ പ്രത്യക്ഷത്തിൽ ഞെട്ടിപ്പോയി. ആ നിമിഷം എനിക്ക് ആഴത്തിലുള്ള ഒരു കാര്യം വെളിപ്പെടുത്തി - ഇത് ധൈര്യശാലിയായ ഒരു മനുഷ്യനാണ്. അദ്ദേഹം സ്വന്തമായി തീരുമാനങ്ങൾ എടുക്കുന്നു. പ്രധാനമായി, അദ്ദേഹം എന്നെ വിശ്വസിച്ചു. ആ ജനക്കൂട്ടത്തിലേക്ക് ഒരു മടിയും കൂടാതെ കടന്നുചെല്ലാൻ അദ്ദേഹത്തിന് എന്നിൽ മതിയായ വിശ്വാസമുണ്ടായിരുന്നു. ഈ പരസ്പര വിശ്വാസവും ധാരണയുമാണ് ഞങ്ങളുടെ ബന്ധത്തിന്റെ അടിത്തറ പാകിയത്. പിന്നീട്, അടുത്തിടെ നടന്ന തെരഞ്ഞെടുപ്പ് പ്രചാരണത്തിനിടെ വെടിയേറ്റപ്പോൾ, അതേ പ്രസിഡന്റ് ട്രംപിനെ ഞാൻ കണ്ടു - അതേ ദൃഢനിശ്ചയമുള്ള വ്യക്തി. അദ്ദേഹം അതിജീവിച്ചു, അമേരിക്കയോടുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ അചഞ്ചലമായ പ്രതിബദ്ധത അക്ഷതമായി തുടർന്നു. ഞാൻ 'രാഷ്ട്രം ആദ്യം' എന്ന് ചിന്തിക്കുന്ന വ്യക്തിയാണ്. അദ്ദേഹം 'അമേരിക്ക ആദ്യം' എന്ന് ചിന്തിക്കുന്ന വ്യക്തിയാണ്. ഞാൻ 'ഭാരതം ആദ്യം' എന്ന് ചിന്തിക്കുന്ന വ്യക്തിയാണ്. അതുകൊണ്ടാണ് ഞങ്ങൾ ഇത്ര നന്നായി പരസ്പരം ബന്ധപ്പെടുന്നത്. ഈ പങ്കിട്ട തത്വങ്ങളാണ് നമുക്കിടയിൽ പ്രതിധ്വനിക്കുന്നത്. ആഗോള രാഷ്ട്രീയത്തിലെ ഒരു പ്രശ്നം, നേതാക്കൾ പരസ്പരം എങ്ങനെ കാണുന്നു എന്നതിനെ മാധ്യമ വിവരണങ്ങൾ രൂപപ്പെടുത്തുന്നു എന്നതാണ്. പലപ്പോഴും, അവർ പരസ്പരം വ്യക്തിപരമായി അറിയുന്നില്ല; അവരുടെ അഭിപ്രായങ്ങൾ ബാഹ്യ വ്യാഖ്യാനങ്ങളിലൂടെ ഫിൽട്ടർ ചെയ്യപ്പെടുന്നു. ഞാൻ ആദ്യമായി വൈറ്റ് ഹൗസ് സന്ദർശിച്ചപ്പോൾ, പ്രസിഡന്റ് ട്രംപ് അപ്പോൾ രാഷ്ട്രീയത്തിൽ താരതമ്യേന പുതിയ ആളായിരുന്നു. മാധ്യമങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഒരു പ്രത്യേക ചിത്രം വരച്ചിരുന്നു, അദ്ദേഹത്തെക്കുറിച്ച് എനിക്ക് പലതരം വിവരങ്ങൾ ലഭിച്ചിരുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ഞാൻ അദ്ദേഹത്തെ കണ്ടുമുട്ടിയപ്പോൾ, അദ്ദേഹം എല്ലാ ഔപചാരിക പ്രോട്ടോക്കോളുകളും ഉടനടി ലംഘിച്ചു. വൈറ്റ് ഹൗസിന്റെ ചരിത്രം ശ്രദ്ധേയമായ കൃത്യതയോടെ വിശദീകരിച്ചുകൊണ്ട് അദ്ദേഹം എന്നെ വ്യക്തിപരമായി ഒരു ടൂറിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയി. അദ്ദേഹത്തിന് കുറിപ്പുകളോ നിർദ്ദേശങ്ങളോ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല - അദ്ദേഹത്തിന്റെ രാജ്യത്തിന്റെ സ്ഥാപനങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള സ്വതസിദ്ധമായ അറിവ് മാത്രം. എബ്രഹാം ലിങ്കൺ എവിടെയാണ് താമസിച്ചിരുന്നത്, ഒരു പ്രത്യേക കോടതിമുറി ഒരു പ്രത്യേക രീതിയിൽ രൂപകൽപ്പന ചെയ്തത് എന്തുകൊണ്ട്, ഏത് പ്രസിഡന്റ് പ്രത്യേക ഡെസ്കുകളിൽ പ്രധാനപ്പെട്ട രേഖകളിൽ ഒപ്പിട്ടു - എല്ലാം ചരിത്രപരമായ കൃത്യതയോടെ. ആ അനുഭവം എന്നിൽ ആഴത്തിലുള്ള ഒരു മുദ്ര പതിപ്പിച്ചു. അമേരിക്കൻ സ്ഥാപനങ്ങളെയും ചരിത്രത്തെയും അദ്ദേഹം എത്രമാത്രം വിലമതിക്കുന്നുവെന്ന് അത് കാണിച്ചുതന്നു. തന്റെ രാജ്യത്തിന്റെ പാരമ്പര്യത്തോടുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ അറിവും ആദരവും പ്രകടമായിരുന്നു. അദ്ദേഹം അധികാരത്തിലില്ലാത്ത നാല് വർഷത്തിനിടയിലും ശക്തമായ ബന്ധം നിലനിർത്തി. കുറഞ്ഞത് അമ്പത് തവണയെങ്കിലും, "മോദി എന്റെ സുഹൃത്താണ്, എന്റെ ആശംസകൾ അറിയിക്കുക" എന്ന് പറഞ്ഞുകൊണ്ട് അദ്ദേഹം പരസ്പര പരിചയക്കാർ വഴി സന്ദേശങ്ങൾ കൈമാറി. ഒരു ബന്ധത്തിൽ അത്തരം തുടർച്ച രാഷ്ട്രീയത്തിൽ അപൂർവമാണ്. നമ്മൾ നേരിട്ട് കണ്ടുമുട്ടിയില്ലെങ്കിൽ പോലും, ഞങ്ങളുടെ ആശയവിനിമയം നഷ്ടപ്പെടാതെ തുടർന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: നിങ്ങളുടെ സമീപകാല സന്ദർശന വേളയിൽ, നിങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തെക്കാൾ മികച്ചതും മിടുക്കനുമായ ഒരു മധ്യസ്ഥനാണെന്ന് അദ്ദേഹം പരാമർശിച്ചു. ഒരു മധ്യസ്ഥൻ എന്ന നിലയിൽ അദ്ദേഹത്തെക്കുറിച്ച് താങ്കളുടെ അഭിപ്രായം എന്താണ്? ചർച്ചകളിൽ താങ്കൾ മിടുക്കനാണെന്ന് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞപ്പോൾ അദ്ദേഹം എന്താണ് ഉദ്ദേശിച്ചതെന്ന് താങ്കൾ കരുതുന്നു?

പ്രധാനമന്ത്രി: എനിക്ക് അതിനെക്കുറിച്ച് അഭിപ്രായം പറയാൻ കഴിയില്ല, കാരണം അദ്ദേഹത്തെക്കാൾ പ്രായം കുറഞ്ഞയാളാണെങ്കിലും, വിവിധ കാര്യങ്ങളിൽ അദ്ദേഹം എന്നെ പരസ്യമായി പ്രശംസിക്കുന്നത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ മഹത്വമാണ്. എന്നിരുന്നാലും, ഒരു കാര്യം ഉറപ്പാണ് - എന്റെ രാജ്യത്തിന്റെ താൽപ്പര്യങ്ങളെ ഞാൻ എല്ലാറ്റിനുമുപരിയായി പ്രതിഷ്ഠിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടാണ് എല്ലാ വേദികളിലും ഞാൻ എപ്പോഴും ഭാരതത്തിന്റെ താൽപ്പര്യങ്ങൾക്കായി വാദിക്കുന്നത്. ആരെയും ദ്രോഹിക്കാനല്ല, മറിച്ച് ആരും കുറ്റപ്പെടുത്തുന്നില്ലെന്ന് ഉറപ്പാക്കാൻ ക്രിയാത്മകമായ രീതിയിലാണ് ഞാൻ അങ്ങനെ ചെയ്യുന്നത്. എന്നിരുന്നാലും, മോദി സന്നിഹിതനാണെങ്കിൽ, അദ്ദേഹം ഈ തത്വങ്ങളിൽ ഉറച്ചുനിൽക്കുമെന്ന് എല്ലാവർക്കും മനസ്സിലാകും. എന്റെ രാജ്യത്തെ ജനങ്ങൾ എന്നെ ഈ ഉത്തരവാദിത്തം ഏൽപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു, എനിക്ക്, അവരാണ് എന്റെ ആത്യന്തിക അധികാരി. ഞാൻ എപ്പോഴും അവരുടെ അഭിലാഷങ്ങൾക്കനുസൃതമായി പ്രവർത്തിക്കും.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: താങ്കളുടെ യുഎസ് സന്ദർശന വേളയിൽ, എലോൺ മസ്‌ക്, ജെ ഡി വാൻസ്, തുളസി ഗബ്ബാർഡ്, വിവേക് ​​രാമസ്വാമി എന്നിവരുൾപ്പെടെ നിരവധി പ്രമുഖ വ്യക്തികളുമായി താങ്കൾ പ്രധാനപ്പെട്ട കൂടിക്കാഴ്ചകൾ നടത്തി. ഈ കൂടിക്കാഴ്ചകളുടെ പ്രധാന ഹൈലൈറ്റുകൾ എന്തായിരുന്നു? എന്തെങ്കിലും പ്രധാനപ്പെട്ട തീരുമാനങ്ങളോ അവിസ്മരണീയ നിമിഷങ്ങളോ ഉണ്ടായിരുന്നോ?

പ്രധാനമന്ത്രി: പ്രസിഡന്റ് ട്രംപിന്റെ ആദ്യ ടേമിലും ഇപ്പോൾ രണ്ടാം ടേമിലും ഞാൻ അദ്ദേഹത്തെ നിരീക്ഷിച്ചിട്ടുണ്ടെന്ന് എനിക്ക് പറയാൻ കഴിയും. ഇത്തവണ അദ്ദേഹം കൂടുതൽ തയ്യാറാണ്. അദ്ദേഹം നേടാൻ ഉദ്ദേശിക്കുന്ന കാര്യങ്ങൾക്ക് വ്യക്തമായ ഒരു രൂപരേഖയും മനസ്സിലുണ്ട്. മാത്രമല്ല, അദ്ദേഹത്തിന്റെ ടീമിലെ അംഗങ്ങളെ കാണാൻ എനിക്ക് അവസരം ലഭിച്ചു, അദ്ദേഹം വളരെ കഴിവുള്ള ഒരു സംഘത്തെ കൂട്ടിച്ചേർത്തു എന്ന് പറയാൻ ഞാൻ ആ​ഗ്രഹിക്കുന്നു. അവരുമായുള്ള എന്റെ സംഭാഷണങ്ങളിൽ നിന്ന്, അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാഴ്ചപ്പാട് ഫലപ്രദമായി നടപ്പിലാക്കാൻ അവർ സജ്ജരാണെന്ന് എനിക്ക് മനസ്സിലായി. ഞാൻ കണ്ടുമുട്ടിയ ആളുകളെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം - അത് തുളസി ജി, വിവേക് ​​ജി, അല്ലെങ്കിൽ എലോൺ മസ്ക് എന്നിവരായാലും - ഊഷ്മളവും കുടുംബപരവുമായ ഒരു അന്തരീക്ഷമായിരുന്നു. അവരിൽ പലരും അവരുടെ കുടുംബങ്ങളുമായാണ് വന്നത്. മുഖ്യമന്ത്രിയായിരുന്ന കാലം മുതൽ എനിക്ക് എലോൺ മസ്കിനെ അറിയാം, അതിനാൽ ഞങ്ങളുടെ കൂടിക്കാഴ്ച പരിചിതവും വ്യക്തിപരവുമായി തോന്നി. അദ്ദേഹം തന്റെ കുടുംബത്തെയും കുട്ടികളെയും കൂടെ കൊണ്ടുവന്നു, ഇത് ഒത്തുചേരലിനെ കൂടുതൽ അനൗപചാരികവും ആകർഷകവുമാക്കി. സ്വാഭാവികമായും, ഞങ്ങളുടെ സംഭാഷണങ്ങൾ വിവിധ വിഷയങ്ങളിലേക്ക് വ്യാപിച്ചു. നിലവിൽ, അദ്ദേഹം തന്റെ ബഹിരാകാശ ദൗത്യങ്ങളിൽ ആഴത്തിൽ നിക്ഷേപിച്ചിരിക്കുന്നു, അവരുടെ പുരോഗതിയെക്കുറിച്ചുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആവേശം സ്പഷ്ടമാണ്. 2014-ൽ അധികാരമേറ്റതിനുശേഷം എന്റെ രാജ്യത്തെ കാലഹരണപ്പെട്ട സംവിധാനങ്ങളിൽ നിന്നും കാര്യക്ഷമതയില്ലായ്മയിൽ നിന്നും മോചിപ്പിക്കാൻ ഞാൻ പ്രതിജ്ഞാബദ്ധനായതിനാൽ, ഇതിന് സാക്ഷ്യം വഹിക്കാൻ കഴിഞ്ഞതിൽ എനിക്ക് സന്തോഷമുണ്ട്. ഉദാഹരണത്തിന്, ഞാൻ അധികാരമേറ്റപ്പോൾ, വ്യാജമായി രജിസ്റ്റർ ചെയ്ത വ്യക്തികൾ നിരവധി ​ഗവൺമെൻ്റ് ക്ഷേമ ആനുകൂല്യങ്ങൾ കൈപ്പറ്റുന്നത് ഞാൻ ശ്രദ്ധിച്ചു. ഈ സാങ്കൽപ്പിക ഗുണഭോക്താക്കളിൽ ചിലർ "വിവാഹം കഴിക്കുകയും", "വിധവകളാകുകയും", പെൻഷനുകൾ ലഭിക്കാൻ തുടങ്ങുകയും, അല്ലെങ്കിൽ വൈകല്യ ആനുകൂല്യങ്ങൾ വ്യാജമായി അവകാശപ്പെടുകയും ചെയ്തു. ഞാൻ വിപുലമായ ഒരു സൂക്ഷ്മപരിശോധനാ പ്രക്രിയ ആരംഭിക്കുകയും സിസ്റ്റത്തിൽ നിന്ന് 100 ദശലക്ഷം (10 കോടി) വ്യാജ അല്ലെങ്കിൽ തനിപ്പകർപ്പ് ഗുണഭോക്താക്കളെ തിരിച്ചറിയുകയും നീക്കം ചെയ്യുകയും ചെയ്തു. ഈ ശുദ്ധീകരണത്തിൽ നിന്ന് ലഭിക്കുന്ന സമ്പാദ്യം നേരിട്ടുള്ള ആനുകൂല്യ കൈമാറ്റം (DBT) വഴി യഥാർത്ഥ ഗുണഭോക്താക്കളിലേക്ക് നേരിട്ട് എത്തിച്ചു. ഡൽഹിയിൽ അനുവദിച്ച ഓരോ രൂപയും ഇടനിലക്കാരില്ലാതെ ഉദ്ദേശിച്ച സ്വീകർത്താവിൽ എത്തുന്നുണ്ടെന്ന് ഇത് ഉറപ്പാക്കി. ഈ സംരംഭം മാത്രം എന്റെ രാജ്യത്തിന് ഏകദേശം 3 ലക്ഷം കോടി രൂപ ലാഭിച്ചു, അത് മുമ്പ് അഴിമതിയിലൂടെ തട്ടിയെടുക്കപ്പെടുമായിരുന്നു. കൂടാതെ, കാര്യക്ഷമതയില്ലായ്മ ഇല്ലാതാക്കാൻ ഞാൻ സാങ്കേതികവിദ്യ വ്യാപകമായി ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നു. ​ഗവൺമെൻ്റ് സംഭരണത്തിനുള്ള ഒരു ഇ-മാർക്കറ്റ്പ്ലേസായ GEM പോർട്ടൽ ഞാൻ അവതരിപ്പിച്ചു, ഇത് ചെലവ് കുറയ്ക്കുന്നതിനും മെച്ചപ്പെട്ട മത്സരം, മികച്ച ഗുണനിലവാരമുള്ള വാങ്ങലുകൾ എന്നിവയ്ക്കും കാരണമായി. മറ്റൊരു പ്രധാന സംരംഭം ഉദ്യോഗസ്ഥതല ചുവപ്പുനാട കുറയ്ക്കുക എന്നതായിരുന്നു. എണ്ണമറ്റ നിയന്ത്രണ ചട്ടങ്ങൾ ഭാരതത്തെ വലച്ചു, അവയിൽ പലതും കാലഹരണപ്പെട്ടവയായിരുന്നു. അത്തരം 40,000 ചട്ടങ്ങൾ ഞാൻ റദ്ദാക്കുകയും ഏകദേശം 1,500 കാലഹരണപ്പെട്ട നിയമങ്ങൾ നിർത്തലാക്കുകയും ചെയ്തു. അങ്ങനെ ചെയ്യുന്നതിലൂടെ, കാര്യക്ഷമതയെ തടസ്സപ്പെടുത്തുന്ന അനാവശ്യ പ്രക്രിയകളിൽ നിന്ന് ​ഗവൺമെൻ്റിനെ മോചിപ്പിക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെയാണ് ഞാൻ ഇത് ചെയ്തത്. ഞങ്ങൾ നടപ്പിലാക്കുന്ന പരിവർത്തനാത്മക മാറ്റങ്ങളാണിവ, സ്വാഭാവികമായും, അത്തരം വിഷയങ്ങൾ ചർച്ചകളിൽ ഉയർന്നുവരുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: താങ്കളും പ്രസിഡന്റ് ഷി ജിൻപിങ്ങും സൗഹൃദപരമായ ബന്ധം പങ്കിട്ടിരുന്നു. സമീപകാല സംഘർഷങ്ങൾ ലഘൂകരിക്കുന്നതിനും ഭാരതത്തിനും ചൈനയ്ക്കും ഇടയിൽ സംഭാഷണവും സഹകരണവും പുനഃസ്ഥാപിക്കുന്നതിനും ആ സൗഹൃദം എങ്ങനെ പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കാൻ കഴിയും?

പ്രധാനമന്ത്രി: നോക്കൂ, ഭാരതവും ചൈനയും തമ്മിലുള്ള ബന്ധം ചരിത്രത്തിൽ ആഴത്തിൽ വേരൂന്നിയതാണ്. ആധുനിക ലോകത്ത് ശ്രദ്ധേയമായ സാന്നിധ്യമുള്ള പുരാതന നാഗരികതകളാണ് രണ്ടും. ചരിത്ര രേഖകൾ പരിശോധിച്ചാൽ, നൂറ്റാണ്ടുകളായി, ഭാരതവും ചൈനയും പരസ്പരം പഠിക്കുകയും ആഗോള പുരോഗതിക്ക് സംയുക്തമായി സംഭാവന നൽകുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ലോകത്തിന്റെ ജിഡിപിയുടെ 50% ത്തിലധികം ഭാരതവും ചൈനയും ഒരുമിച്ച് പങ്കിട്ടിരുന്ന ഒരു കാലമുണ്ടായിരുന്നു, അത് ലോകത്തിനുമേൽ ഇരുരാജ്യങ്ങളുടേയും  വലിയ സ്വാധീനം എടുത്തുകാണിക്കുന്നു. ഭാരതത്തിന്റെ സംഭാവന വളരെ വലുതായിരുന്നു.ആഴത്തിലുള്ള സാംസ്കാരിക ബന്ധങ്ങളോടെ,നമ്മുടെ രാജ്യങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള ബന്ധം എല്ലായ്പ്പോഴും ശക്തമാണ്. ചരിത്രപരമായി, നമുക്കിടയിൽ സംഘർഷത്തിന്റെ രേഖയില്ല. പകരം, പരസ്പര പഠനത്തിന്റെയും കൈമാറ്റത്തിന്റെയും ഒരു മനോഭാവം ഉണ്ടായിരുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഭാരതത്തിൽ ഉത്ഭവിച്ച ബുദ്ധമതത്തിന്റെ ചൈനയിലെ   സ്വാധീനം ആഴമേറിയതായിരുന്നു. ഭാവിയിലേക്ക് നോക്കുമ്പോൾ, ഈ ശക്തമായ ബന്ധങ്ങൾ വളർത്തിയെടുക്കേണ്ടത് അത്യാവശ്യമാണ്.

അയൽ രാജ്യങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള അഭിപ്രായവ്യത്യാസങ്ങൾ അനിവാര്യമാണ് - ഇത് വെറും നയതന്ത്ര യാഥാർത്ഥ്യമല്ല, മറിച്ച് കുടുംബങ്ങൾക്കുള്ളിൽ പോലും സംഭവിക്കുന്ന ഒന്നാണ്. എന്നിരുന്നാലും, ഈ വ്യത്യാസങ്ങൾ തർക്കങ്ങളായി മാറുന്നില്ലെന്ന് ഉറപ്പാക്കാൻ ഞങ്ങൾ ശ്രമിക്കുന്നു. സ്ഥിരതയും സഹകരണവും ഇരു രാജ്യങ്ങളുടെയും താൽപ്പര്യങ്ങൾക്കനുസരിച്ചുള്ളതായതിനാൽ, അഭിപ്രായവ്യത്യാസത്തെക്കുറിച്ചുള്ള സംഭാഷണത്തിൽ ഞങ്ങൾ ഉറച്ചു വിശ്വസിക്കുന്നു. ഞങ്ങൾക്കിടയിൽ അതിർത്തി തർക്കം നിലനിൽക്കുന്നുണ്ടെന്നത് ശരിയാണ്. 2020 ലെ സംഭവങ്ങൾ ഞങ്ങളുടെ ബന്ധത്തിൽ കാര്യമായ പിരിമുറുക്കം സൃഷ്ടിച്ചു. എന്നിരുന്നാലും, പ്രസിഡന്റ് ഷി ജിൻപിങ്ങുമായുള്ള എന്റെ സമീപകാല കൂടിക്കാഴ്ചയ്ക്ക് ശേഷം, അതിർത്തി സാധാരണ നിലയിലേക്ക് മടങ്ങുന്നത് ഞങ്ങൾ കണ്ടു, 2020 ന് മുമ്പുള്ള സ്ഥിതി പുനഃസ്ഥാപിക്കുന്നതിനായി ഞങ്ങൾ സ്ഥിരമായി പ്രവർത്തിക്കുന്നു. സജീവമായ ഇടപെടലുകളിലെ അഞ്ച് വർഷത്തെ ഇടവേള കണക്കിലെടുക്കുമ്പോൾ, വിശ്വാസം പുനഃസ്ഥാപിക്കുന്നതിനും സഹകരണത്തിന്റെ ആത്മാവ് പുനരുജ്ജീവിപ്പിക്കുന്നതിനും സമയമെടുക്കും. എന്നിരുന്നാലും, ഞങ്ങളുടെ പങ്കാളിത്തം പ്രയോജനകരം മാത്രമല്ല, ആഗോള സ്ഥിരതയ്ക്കും സമൃദ്ധിക്കും നിർണായകവുമാണ്. 21-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ - പലപ്പോഴും "ഏഷ്യയുടെ നൂറ്റാണ്ട്" എന്ന് വിളിക്കപ്പെടുന്നു - ഭാരതവും ചൈനയും തമ്മിലുള്ള ആരോഗ്യകരമായ മത്സരം സ്വാഭാവികവും അഭികാമ്യവുമാണ്, പക്ഷേ സംഘർഷം അങ്ങനെയല്ല.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഒരു വലിയ തോതിലുള്ള യുദ്ധത്തിന്റെ സാധ്യതയെക്കുറിച്ച് ആഗോളതലത്തിൽ ആശങ്ക വർദ്ധിച്ചുവരികയാണ്. ചൈനയ്ക്കും  യുഎസ്സിനും ഇടയിലെ  പിരിമുറുക്കങ്ങൾ , ഉക്രെയ്നും റഷ്യയും തമ്മിലുള്ള തുടർച്ചയായ സംഘർഷം, യൂറോപ്പിലെ അശാന്തി, മിഡിൽ ഈസ്റ്റിലെ ശത്രുത എന്നിവയെല്ലാം ഈ സമ്മർദ്ദത്തിന് കാരണമാകുന്നു. താങ്കളുടെ  അഭിപ്രായത്തിൽ, 21-ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഒരു ആഗോള യുദ്ധം തടയാൻ എന്തുചെയ്യാൻ കഴിയും? സംഘർഷങ്ങൾ കൂടുതൽ വഷളാകുന്നത് എങ്ങനെ ഒഴിവാക്കാം?

പ്രധാനമന്ത്രി: നോക്കൂ, കോവിഡ്-19 മഹാമാരി  എല്ലാ രാജ്യങ്ങളുടെയും ദുർബലതകളെ തുറന്നുകാട്ടി. ഒരു രാജ്യം എത്ര ശക്തമോ, പുരോഗമനപരമോ, സാങ്കേതികമായി പുരോഗമിച്ചതോ ആണെന്ന് സ്വയം കരുതിയാലും, മഹാമാരി  എല്ലാവരെയും വിനീതരാക്കി. അത് ലോകത്തെ മുഴുവൻ മുട്ടുകുത്തിച്ചു. രണ്ടാം ലോക മഹായുദ്ധത്തിനുശേഷം ഒരു പുതിയ ലോകക്രമം ഉയർന്നുവന്നതുപോലെ, ഈ പ്രതിസന്ധിയിൽ നിന്ന് ലോകം വിലപ്പെട്ട പാഠങ്ങൾ പഠിക്കുകയും പുതിയതും സഹകരണപരവുമായ ഒരു ആഗോള ക്രമത്തിലേക്ക് നീങ്ങുകയും ചെയ്യുമെന്ന് ഒരു ചെറിയ നിമിഷത്തേക്ക് തോന്നി. നിർഭാഗ്യവശാൽ, സമാധാനത്തിലേക്ക് പുരോഗമിക്കുന്നതിനുപകരം, ലോകം അനിശ്ചിതത്വത്തിലേക്ക് വീണു. സംഘർഷങ്ങൾ വർദ്ധിച്ചു, ഭൗമരാഷ്ട്രീയ സംഘർഷങ്ങൾ രൂക്ഷമായി. ആധുനിക യുദ്ധങ്ങൾ ഇനി വിഭവങ്ങളെക്കുറിച്ചോ പ്രദേശിക വികാസത്തെക്കുറിച്ചോ മാത്രമല്ല. ഇന്ന്, സംഘർഷങ്ങൾ പല രൂപങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുന്നു - ഭൗതിക പോരാട്ടങ്ങൾ മാത്രമല്ല, പ്രത്യയശാസ്ത്രപരവും സാമ്പത്തികവുമായ പോരാട്ടങ്ങളും.
അതേസമയം, ക്രമസമാധാനം നിലനിർത്തുന്നതിനായി സ്ഥാപിതമായ അന്താരാഷ്ട്ര സ്ഥാപനങ്ങൾ വലിയതോതിൽ ഫലപ്രദമല്ലാതായി മാറിയിരിക്കുന്നു. ഐക്യരാഷ്ട്രസഭ പോലുള്ള സംഘടനകളിൽ അർത്ഥവത്തായ പരിഷ്കാരങ്ങൾ വളരെ കുറവാണ് അല്ലെങ്കിൽ ഉണ്ടായിട്ടില്ല. പല ആഗോള ശക്തികളും അന്താരാഷ്ട്ര നിയമങ്ങളെയും മാനദണ്ഡങ്ങളെയും അവഗണിക്കുന്നു, അവയെ ഉത്തരവാദിത്തപ്പെടുത്താൻ ഒരു സംവിധാനവുമില്ല. ഈ വെല്ലുവിളികൾ കണക്കിലെടുക്കുമ്പോൾ, ഏറ്റുമുട്ടലിന്റെ പാത നാശത്തിലേക്ക് മാത്രമേ നയിക്കൂ എന്ന് ലോകം തിരിച്ചറിയണം. പകരം, സഹകരണത്തിനും ഏകോപനത്തിനും നാം മുൻഗണന നൽകണം. വിപുലീകരണ അഭിലാഷങ്ങൾ നല്ല ഫലങ്ങൾ നൽകില്ല; വികസനപരവും ഉൾക്കൊള്ളുന്നതുമായ ഒരു സമീപനം മാത്രമേ ഉണ്ടാകൂ. ആഴത്തിലുള്ള പരസ്പരാശ്രിതത്വത്തിന്റെയും പരസ്പരബന്ധിതത്വത്തിന്റെയും ഒരു യുഗത്തിലാണ് നാം ജീവിക്കുന്നത് - ഒരു രാജ്യത്തിനും ഒറ്റയ്ക്ക്  അഭിവൃദ്ധി പ്രാപിക്കാൻ കഴിയില്ല. ഓരോ രാജ്യത്തിനും മറ്റുള്ളവരുടെ പിന്തുണ ആവശ്യമാണ്. വിവിധ അന്താരാഷ്ട്ര വേദികളിലെ എന്റെ ഇടപെടലുകളിലൂടെ, വർദ്ധിച്ചുവരുന്ന സംഘർഷങ്ങളെക്കുറിച്ച് ലോക നേതാക്കൾ വളരെയധികം ആശങ്കാകുലരാണെന്ന് ഞാൻ നിരീക്ഷിച്ചിട്ടുണ്ട്. പരിഹാരത്തിനായുള്ള ശക്തമായ ആഗ്രഹമുണ്ട്. എത്രയും വേഗം, ഈ പിരിമുറുക്കത്തിന്റെ ചക്രത്തിൽ നിന്ന് മുക്തി നേടാനും കൂടുതൽ സ്ഥിരതയുള്ളതും സമാധാനപരവുമായ ഒരു ലോകത്തിലേക്ക് നീങ്ങാനുമുള്ള ഒരു വഴി നമുക്ക് കണ്ടെത്താനാകുമെന്ന് ഞാൻ പ്രതീക്ഷിക്കുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഞാൻ ഇപ്പോഴും പഠിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്.

പ്രധാനമന്ത്രി: നിങ്ങൾ വാച്ചിലേക്ക് നോക്കുകയാണ്.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഇല്ല, ഇല്ല, ഞാൻ ഇപ്പോഴും ഇത് പഠിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്, പ്രധാനമന്ത്രി. ഞാൻ ഇതുവരെ അതിൽ അത്ര മിടുക്കനല്ല, ശരി. താങ്കളുടെ  കരിയറിലും ജീവിതത്തിലും, ഇന്ത്യയുടെ ചരിത്രത്തിലെ നിരവധി ദുഷ്‌കരമായ സാഹചര്യങ്ങൾക്ക് താങ്കൾ  സാക്ഷ്യം വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്. അതിലൊന്നാണ് 2002 ലെ ഗുജറാത്ത് കലാപം. ഗുജറാത്തിൽ ഹിന്ദു-മുസ്ലീം സമുദായങ്ങൾക്കിടയിൽ അക്രമം പൊട്ടിപ്പുറപ്പെട്ടതും ആയിരത്തിലധികം മരണങ്ങൾക്ക് കാരണമായതുമായ ഇന്ത്യയുടെ സമീപകാല ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും വെല്ലുവിളി നിറഞ്ഞ സമയങ്ങളിലൊന്നായിരുന്നു അത്. ഇത് ആ പ്രദേശത്തെ മതപരമായ സംഘർഷങ്ങളെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു.താങ്കൾ സൂചിപ്പിച്ചതുപോലെ, ആ സമയത്ത്, താങ്കൾ  ഗുജറാത്ത് മുഖ്യമന്ത്രിയായിരുന്നു. നമ്മൾ അതിനെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ആ കാലഘട്ടത്തിൽ നിന്ന് താങ്കൾ  എന്താണ് പഠിച്ചത്? 2002 ലെ ഗുജറാത്ത് കലാപത്തിലെ അക്രമത്തിൽ താങ്കൾക്ക് ഒരു പങ്കുമില്ലെന്ന് പ്രസ്താവിച്ചുകൊണ്ട് ഇന്ത്യയുടെ സുപ്രീം കോടതി രണ്ടുതവണ വിധി പ്രസ്താവിച്ചിട്ടുണ്ടെന്നും ഞാൻ പരാമർശിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു - 2012 ൽ ഒരു തവണയും 2022 ൽ വീണ്ടും.

പ്രധാനമന്ത്രി: നോക്കൂ, ഒന്നാമതായി, നിങ്ങൾ ഈ വിഷയത്തിൽ ഒരു വിദഗ്ദ്ധനല്ലെന്നും, ഒരു അഭിമുഖം എങ്ങനെ നടത്തണമെന്ന് ഇപ്പോഴും കണ്ടെത്തുന്നുണ്ടെന്നും, നിങ്ങളുടെ മനസ്സിൽ ചില സംശയങ്ങളുണ്ടെന്നും നിങ്ങൾ പറഞ്ഞതായി എനിക്ക് മനസ്സിലായി. പക്ഷേ, നിങ്ങൾ വളരെയധികം പരിശ്രമിച്ചു, വിപുലമായ ഗവേഷണം നടത്തി, ഓരോ വിശദാംശങ്ങളും മനസ്സിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചിട്ടുണ്ടെന്ന് എനിക്ക് തോന്നുന്നു. അതിനാൽ, എന്ത് വിഷയവും  നിങ്ങൾക്ക് വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടുള്ള കാര്യമാണെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നില്ല. നിങ്ങൾ നടത്തിയ പോഡ്‌കാസ്റ്റുകളുടെ എണ്ണം കണക്കിലെടുക്കുമ്പോൾ, നിങ്ങൾ സ്ഥിരമായി മികച്ച പ്രകടനം കാഴ്ചവയ്ക്കുന്നുണ്ടെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. മോദിയെ വെറുതെ ചോദ്യം ചെയ്യുന്നതിനുപകരം, ഭാരതത്തിന്റെ പരിസ്ഥിതി മനസ്സിലാക്കാൻ നിങ്ങൾ ആത്മാർത്ഥമായ ശ്രമം നടത്തിയിട്ടുണ്ടെന്ന് എനിക്ക് തോന്നുന്നു. അതുകൊണ്ടാണ് സത്യത്തിലെത്താനുള്ള നിങ്ങളുടെ ശ്രമങ്ങൾ ആത്മാർത്ഥതയുള്ളതാണെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നത് . ഈ ശ്രമത്തിന് ഞാൻ നിങ്ങളെ ശരിക്കും വിലമതിക്കുകയും  അഭിനന്ദിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: നന്ദി.

പ്രധാനമന്ത്രി: മുൻകാല സംഭവങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള നിങ്ങളുടെ പരാമർശം പറയുമ്പോൾ, നിങ്ങൾ 2002 ലെ ഗുജറാത്ത് കലാപത്തെ പരാമർശിച്ചു. എന്നാൽ അതിനുമുമ്പ്, സാഹചര്യത്തിന്റെ പശ്ചാത്തലം നിങ്ങൾക്ക് മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിയുന്ന തരത്തിൽ അതിലേക്ക് നയിച്ച 12–15 മാസങ്ങളുടെ ഒരു ചിത്രം അവതരിപ്പിക്കാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, മൂന്ന് വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ്, 1999 ഡിസംബർ 24 ന്, കാഠ്മണ്ഡുവിൽ നിന്ന് ഡൽഹിയിലേക്കുള്ള ഒരു വിമാനം തട്ടിയെടുത്ത്  അഫ്ഗാനിസ്ഥാനിലെ , കാണ്ഡഹാറിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയി. നൂറുകണക്കിന് ഇന്ത്യൻ യാത്രക്കാരെ ബന്ദികളാക്കി. ഭാരതത്തിലുടനീളം വലിയൊരു പ്രതിസന്ധിയായിരുന്നു അത് - ജീവനും മരണവും തമ്മിലുള്ള പ്രശ്‌നം. തുടർന്ന്, 2000 ൽ, ഡൽഹിയിലെ ചെങ്കോട്ടയിൽ ഒരു ഭീകരാക്രമണം ഉണ്ടായി, ഇത് സാഹചര്യത്തിന് മറ്റൊരു പ്രതിസന്ധി സൃഷ്ടിച്ചു. 2001 സെപ്റ്റംബർ 11 ന്, യുഎസിലെ ഇരട്ട ഗോപുരങ്ങളിൽ ഒരു വലിയ ഭീകരാക്രമണം നടന്നു, ലോകത്തെ വീണ്ടും ഭയപ്പെടുത്തി, കാരണം അത്തരം ആക്രമണങ്ങളുടെ കുറ്റവാളികൾ ഒരേ തരത്തിലുള്ളവരായിരുന്നു. 2001 ഒക്ടോബറിൽ ജമ്മു & കശ്മീർ നിയമസഭയ്ക്ക് നേരെ ഒരു ഭീകരാക്രമണം നടന്നു. 2001 ഡിസംബർ 13 ന് ഇന്ത്യൻ പാർലമെന്റിന് നേരെ ഒരു ആക്രമണം നടന്നു. ഇപ്പോൾ, 8-10 മാസത്തെ ഈ കാലയളവ് നിങ്ങൾ പരിശോധിച്ചാൽ, ആഗോള സംഭവങ്ങൾ, തീവ്രവാദ ആക്രമണങ്ങൾ, രക്തച്ചൊരിച്ചിൽ, നിരപരാധികളുടെ മരണം എന്നിവ നിങ്ങൾക്ക് കാണാൻ കഴിയും. അത്തരം സമയങ്ങളിൽ, ഒരു ചെറിയ തീപ്പൊരി പോലും അസ്വസ്ഥത ജ്വലിപ്പിക്കാൻ പര്യാപ്തമായിരുന്നു, അത്തരമൊരു സാഹചര്യം ഇതിനകം വികസിച്ചിരുന്നു. ഈ സാഹചര്യത്തിലാണ്, 2001 ഒക്ടോബർ 7 ന്, മുഖ്യമന്ത്രിയാകാനുള്ള ഉത്തരവാദിത്തം എനിക്ക് പെട്ടെന്ന് ലഭിച്ചത്.അക്കാലത്ത് എന്റെ ഏറ്റവും വലിയ ഉത്തരവാദിത്തം ഗുജറാത്തിനെ പുനരധിവസിപ്പിക്കുക എന്നതായിരുന്നു. മുമ്പ് ഉണ്ടായ വൻ ഭൂകമ്പത്തിന് ശേഷമുള്ള പുനരധിവാസമായിരുന്നു അത്. ആയിരക്കണക്കിന് ആളുകൾ മരിച്ച കഴിഞ്ഞ നൂറ്റാണ്ടിലെ ഏറ്റവും വലിയ ഭൂകമ്പമായിരുന്നു അത്. പെട്ടെന്ന്, മുഖ്യമന്ത്രി എന്ന നിലയിലുള്ള ഈ ഉത്തരവാദിത്തം എനിക്ക് വന്നു. അത് വളരെ പ്രധാനപ്പെട്ടതായിരുന്നു, ഞാൻ മുഖ്യമന്ത്രിയായി സത്യപ്രതിജ്ഞ ചെയ്ത ദിവസം അതിൽ പങ്കാളിയായി. മുമ്പ് ഒരിക്കലും സർക്കാരിന്റെ ഭാഗമല്ലാത്ത ഒരാളായിരുന്നു ഞാൻ. ഭരണത്തിൽ എനിക്ക് മുൻ പരിചയമില്ലായിരുന്നു. ഞാൻ ഒരിക്കലും ഒരു എംഎൽഎ ആയിരുന്നില്ല. ഞാൻ ഒരിക്കലും ഒരു തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ മത്സരിച്ചിട്ടില്ല. എന്റെ ജീവിതത്തിൽ ആദ്യമായി, എനിക്ക് ഒരു തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ മത്സരിക്കേണ്ടി വന്നു, 2002 ഫെബ്രുവരി 24 ന്, ഞാൻ ഒരു എംഎൽഎ ആയി - ഒരു തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട പ്രതിനിധി. ആദ്യമായി, ഫെബ്രുവരി 24, 25, അല്ലെങ്കിൽ 26 തീയതികളിൽ, ഞാൻ ഗുജറാത്ത് നിയമസഭയിലേക്ക് കാലെടുത്തുവച്ചു. തുടർന്ന്, ഫെബ്രുവരി 27, 2002 ന്, നിയമസഭയുടെ ബജറ്റ് സമ്മേളനത്തിനിടെ, ഞങ്ങൾ സഭയിലായിരുന്നു, ഞാൻ വെറും മൂന്ന് ദിവസം എംഎൽഎ ആയിരുന്നപ്പോൾ, ഗോധ്ര സംഭവം ഉണ്ടായി  - ആളുകളെ ജീവനോടെ ചുട്ടുകൊന്ന ഒരു ഭയാനകമായ സംഭവം. ഇനി, ഇത് സങ്കൽപ്പിക്കുക: പശ്ചാത്തലത്തിൽ, കാണ്ഡഹാർ വിമാന റാഞ്ചൽ, പാർലമെന്റ് ആക്രമണം, 9/11, മറ്റ് നിരവധി സംഭവങ്ങൾ, പിന്നീട് പെട്ടെന്ന്, നിരവധി ആളുകളെ ജീവനോടെ ചുട്ടുകൊന്ന ഈ ഭയാനകമായ സംഭവം. സാഹചര്യം എങ്ങനെയായിരിക്കുമെന്ന് നിങ്ങൾക്ക് ഊഹിക്കാമോ? തീർച്ചയായും, ആരും അക്രമം ആഗ്രഹിക്കുന്നില്ല. എല്ലാവരും സമാധാനം ആഗ്രഹിക്കുന്നു. 2002 വലിയ കലാപങ്ങളുടെ കാലഘട്ടമായിരുന്നു എന്ന അവകാശവാദത്തെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം, അത് ഒരു തെറ്റായ വിവരണമാണ്. 2002 ന് മുമ്പുള്ള ഡാറ്റ പരിശോധിച്ചാൽ, ഗുജറാത്ത് നിരവധി കലാപങ്ങൾക്ക് സാക്ഷ്യം വഹിച്ചിട്ടുണ്ട്.എല്ലാദിവസവും  എവിടെയെങ്കിലും കർഫ്യൂ ഉണ്ടായിരുന്നു. പട്ടം പറത്തുന്നതിനെച്ചൊല്ലിയുള്ള വഴക്ക് അല്ലെങ്കിൽ സൈക്കിൾ അപകടത്തെച്ചൊല്ലിയുള്ള വഴക്ക് പോലുള്ള ചെറിയ സംഭവങ്ങൾ പോലും വർഗീയ കലാപമായി മാറുമായിരുന്നു. 2002 ന് മുമ്പ് ഗുജറാത്തിൽ 250 ലധികം വലിയ കലാപങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു.1969-ൽ ഗുജറാത്ത് ആറ് മാസത്തോളം നീണ്ടുനിന്ന കലാപങ്ങൾക്ക് സാക്ഷ്യം വഹിച്ചു. അന്ന്, രാഷ്ട്രീയ ചിത്രത്തിൽ ഞാൻ എങ്ങുമില്ലായിരുന്നു - ഞാൻ ആ സമയത്തെക്കുറിച്ചാണ് സംസാരിക്കുന്നത്. 2002-ലെ സംഭവം ഒരു തീപ്പൊരിയായി മാറി, ചില സ്ഥലങ്ങളിൽ അക്രമത്തിലേക്ക് നയിച്ചു. എന്നിരുന്നാലും, ജുഡീഷ്യറി എല്ലാം വളരെ വിശദമായി പരിശോധിച്ചു. അന്ന്  ഇന്നത്തെ പ്രതിപക്ഷം ഉൾപ്പെടെയുള്ള സർക്കാരുകൾ അധികാരത്തിലായിരുന്നു, അവർ എന്നെ ഉത്തരവാദിത്തപ്പെടുത്താനും ശിക്ഷിക്കാനും ആഗ്രഹിച്ചു. ആവർത്തിച്ചുള്ള ശ്രമങ്ങൾക്കിടയിലും, ജുഡീഷ്യറി എല്ലാം ആഴത്തിൽ വിശകലനം ചെയ്തു - ഒന്നല്ല, രണ്ടുതവണ - ഞങ്ങൾ പൂർണ്ണമായും നിരപരാധികളാണെന്ന് കണ്ടെത്തി. കുറ്റകൃത്യങ്ങൾ ചെയ്തവരെ കോടതികൾ ശിക്ഷിച്ചു. എന്നാൽ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട കാര്യം ഇതാണ്: 2002-ന് മുമ്പ്, ഗുജറാത്തിൽ മിക്കവാറും എല്ലാ വർഷവും കലാപങ്ങൾ അനുഭവപ്പെട്ടു. എന്നാൽ ഇന്ന്, 2025-ൽ, കഴിഞ്ഞ 20–22 വർഷമായി ഗുജറാത്തിൽ ഒരു വലിയ കലാപവും ഉണ്ടായിട്ടില്ല. പൂർണ്ണ സമാധാനമുണ്ട്. ഞങ്ങളുടെ സമീപനം ഒരിക്കലും വോട്ട് ബാങ്ക് രാഷ്ട്രീയത്തെക്കുറിച്ചായിരുന്നില്ല. "സബ്കാ സാത്ത്, സബ്കാ വികാസ്, സബ്കാ വിശ്വാസ്, സബ്കാ പ്രയാസ്" എന്ന തത്വം ഞങ്ങൾ പിന്തുടരുന്നു. പ്രീണന രാഷ്ട്രീയത്തിൽ നിന്ന് മാറി അഭിലാഷത്തിന്റെ രാഷ്ട്രീയം സ്വീകരിച്ചു. അതുകൊണ്ടാണ് ഗുജറാത്തിനെ പുരോഗമനപരവും സമ്പന്നവുമായ ഒരു സംസ്ഥാനമാക്കി വികസിപ്പിക്കാനുള്ള ഞങ്ങളുടെ ശ്രമങ്ങളിൽ എല്ലാ പശ്ചാത്തലങ്ങളിൽ നിന്നുമുള്ള ആളുകൾ ഞങ്ങളോടൊപ്പം ചേർന്നത്. ഇപ്പോൾ, ഞങ്ങൾ ഒരു 'വിക്ഷിത് ഭാരത്' (വികസിത ഇന്ത്യ) എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടെ പ്രവർത്തിക്കുന്നു, ആ ദൗത്യത്തിൽ ഗുജറാത്ത് അതിന്റെ പങ്ക് വഹിക്കുന്നത് തുടരുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: പലരും താങ്കളെ സ്നേഹിക്കുന്നു - പല വ്യക്തികളിൽ നിന്നും ഞാൻ ഇത് കേട്ടിട്ടുണ്ട്. എന്നാൽ മാധ്യമപ്രവർത്തകർ ഉൾപ്പെടെ താങ്കളെ വിമർശിക്കുന്ന ആളുകളുമുണ്ട്. പ്രത്യേകിച്ച് മാധ്യമങ്ങൾ 2002 ലെ ഗുജറാത്ത് കലാപത്തിന് താങ്കളെ വിമർശിച്ചിട്ടുണ്ട്.താങ്കൾ  എങ്ങനെയാണ് വിമർശനത്തെ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നത്? വിമർശകരെ താങ്കൾ എങ്ങനെ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നു, അവർ മാധ്യമങ്ങളിൽ നിന്നായാലും, താങ്കളുടെ ചുറ്റുമുള്ള ആളുകളിൽ നിന്നായാലും, അല്ലെങ്കിൽ താങ്കളുടെ ജീവിതത്തിൽ  എവിടെ നിന്നായാലും?

പ്രധാനമന്ത്രി: നിങ്ങൾ ഇപ്പോൾ ചോദിച്ചതിനെക്കുറിച്ച് നോക്കൂ - വിമർശനത്തെ ഞാൻ എങ്ങനെ കൈകാര്യം ചെയ്യും? ഒറ്റ വാചകത്തിൽ പറഞ്ഞാൽ, ഞാൻ അതിനെ സ്വാഗതം ചെയ്യുന്നു. വിമർശനം ജനാധിപത്യത്തിന്റെ ആത്മാവാണെന്ന് ഞാൻ ഉറച്ചു വിശ്വസിക്കുന്നു. നിങ്ങൾ യഥാർത്ഥത്തിൽ ജനാധിപത്യവാദിയാണെങ്കിൽ, ജനാധിപത്യം നിങ്ങളുടെ രക്തത്തിലുണ്ടെങ്കിൽ, നമ്മുടെ തിരുവെഴുത്തുകൾ പറയുന്നതുപോലെ: "നിന്ദക് നിയരേ രാഖിയേ" (നിങ്ങളുടെ വിമർശകരെ നിങ്ങളുടെ അടുത്ത് നിർത്തുക). വിമർശനം നിങ്ങളെ ജനാധിപത്യപരവും വിവരദായകവും ഫലപ്രദവുമായ രീതിയിൽ പ്രവർത്തിക്കാൻ അനുവദിക്കുന്നു. വിമർശനം നടക്കണമെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു - അത് കൂടുതൽ നടക്കണം, മൂർച്ചയുള്ളതും സമഗ്രവുമായിരിക്കണം. എന്നാൽ എന്റെ പരാതി ഇക്കാലത്ത് യഥാർത്ഥ വിമർശനം നടക്കുന്നില്ല എന്നതാണ്. യഥാർത്ഥ വിമർശനത്തിന് ആഴത്തിലുള്ള പഠനം, ആഴത്തിലുള്ള ഗവേഷണം, സത്യവും അസത്യവും തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസം എന്നിവ ആവശ്യമാണ്. ഇന്ന്, ആളുകൾ കുറുക്കുവഴികൾ തേടുന്നു - അവർ പഠിക്കുന്നില്ല, അവർ ഗവേഷണം നടത്തുന്നില്ല, ബലഹീനതകൾ കണ്ടെത്താൻ അവർ ശ്രമിക്കുന്നില്ല.വെറുതെ ആരോപണങ്ങൾ മാത്രം ഉന്നയിക്കുന്നു. ഒരു ആരോപണവും വിമർശനവും തമ്മിൽ വലിയ വ്യത്യാസമുണ്ട്. നിങ്ങൾ നടത്തിയ പരാമർശങ്ങൾ - അവ ആരോപണങ്ങളാണ്, വിമർശനങ്ങളല്ല. ജനാധിപത്യം ശക്തമാകണമെങ്കിൽ, അടിസ്ഥാനരഹിതമായ ആരോപണങ്ങളല്ല, യഥാർത്ഥ വിമർശനം ആവശ്യമാണ്. ആരോപണങ്ങൾ ആരെയും സഹായിക്കുന്നില്ല; അവ നിസ്സാരമായ വാദപ്രതിവാദങ്ങളിലേക്ക് മാത്രമേ നയിക്കൂ. അതുകൊണ്ടാണ് ഞാൻ എപ്പോഴും വിമർശനത്തെ സ്വാഗതം ചെയ്യുന്നത്. എന്നാൽ ആരോപണങ്ങൾ തെറ്റാണെങ്കിൽ  ഞാൻ ശാന്തനും, സംയമനം പാലിക്കുന്നവനും, രാഷ്ട്രസേവനത്തിനായി സമർപ്പിതനുമായി തുടരുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: അതെ, താങ്കൾ  സംസാരിക്കുന്നത് എനിക്ക് വളരെ പ്രധാനമാണ്, കാരണം ഞാൻ നല്ല പത്രപ്രവർത്തനത്തെ ശരിക്കും ആരാധിക്കുന്നു. നിർഭാഗ്യവശാൽ, ആധുനിക കാലത്ത്, പല പത്രപ്രവർത്തകരും പെട്ടെന്നുള്ള തലക്കെട്ടുകൾ മാത്രം പിന്തുടരുന്നു. അത് അവർക്ക് ഗുണം ചെയ്യുന്നതിനാലാണ് അവർ ആരോപണങ്ങൾ ഉന്നയിക്കുന്നത് - കാരണം അവർക്ക് സെൻസേഷണൽ തലക്കെട്ടുകളും വിലകുറഞ്ഞ പ്രശസ്തിയും വേണം. ഒരു മികച്ച പത്രപ്രവർത്തകനാകാൻ, ഒരാൾക്ക് ആഗ്രഹവും വിശപ്പും ഉണ്ടായിരിക്കണമെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. അതിന് ആഴത്തിലുള്ള ധാരണയും സമഗ്രമായ ഗവേഷണവും ആവശ്യമാണ്. എത്ര തവണ ആഴമില്ലാത്ത റിപ്പോർട്ടിംഗ് നടക്കുന്നുണ്ടെന്ന് കാണുന്നത് എന്നെ ദുഃഖിപ്പിക്കുന്നു.താങ്കളോട്  സംസാരിക്കാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിച്ചതിന്റെ ഒരു കാരണം ഇതാണ്. ഇതിൽ ഞാൻ അത്ര മിടുക്കനാണെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നില്ല, പക്ഷേ ഈ കാരണങ്ങളാൽ താങ്കളുമായി  ഈ സംഭാഷണം നടത്താൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിച്ചു. ആളുകൾ വേണ്ടത്ര കഠിനമായി ശ്രമിക്കുന്നില്ല; അവർ ആഴത്തിൽ ഗവേഷണം നടത്തുന്നില്ല. ഇതിനായി തയ്യാറെടുക്കുമ്പോൾ ഞാൻ എത്ര പുസ്തകങ്ങൾ വായിച്ചിട്ടുണ്ടെന്ന് എനിക്കറിയില്ല - കാര്യങ്ങൾ ശരിയായി അനുഭവിക്കാനും മനസ്സിലാക്കാനും ശ്രമിക്കുന്നു. ഇതിന് ധാരാളം തയ്യാറെടുപ്പ്, ധാരാളം ജോലി ആവശ്യമാണ്. കൂടുതൽ പ്രധാന പത്രപ്രവർത്തകർ അത് ചെയ്യണമെന്ന് ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. അത്തരം ആഴത്തിലുള്ള ഗവേഷണവും പരിശ്രമവുമാണ് യഥാർത്ഥ വിമർശനം നടക്കാൻ അനുവദിക്കുന്നത് - അധികാരത്തിലിരിക്കുന്നവരെക്കുറിച്ചും അവരുടെ ശക്തികളെക്കുറിച്ചും ബലഹീനതകളെക്കുറിച്ചും അവരുടെ തെറ്റുകളെക്കുറിച്ചും ആഴത്തിലുള്ള അന്വേഷണം. പക്ഷേ ഇത് ചെയ്യുന്നതിന് ധാരാളം തയ്യാറെടുപ്പുകൾ ആവശ്യമാണ്. കൂടുതൽ മികച്ച പത്രപ്രവർത്തകർ ഈ രീതിയിൽ പ്രവർത്തിക്കണമെന്ന് ഞാൻ ആത്മാർത്ഥമായി ആഗ്രഹിക്കുന്നു.

പ്രധാനമന്ത്രി: നോക്കൂ, ഞാൻ വിശദീകരിക്കാം. നല്ല രീതിയിൽ സംവിധാനം ചെയ്തതും കൃത്യമായതുമായ വിമർശനം നയരൂപീകരണത്തിൽ സഹായിക്കുന്നു. അത് വ്യക്തമായ ഒരു നയ ദർശനം പുറത്തുകൊണ്ടുവരുന്നു. അത്തരം സൃഷ്ടിപരമായ വിമർശനങ്ങൾക്ക് ഞാൻ പ്രത്യേക ശ്രദ്ധ നൽകുന്നു, ഞാൻ അതിനെ സ്വാഗതം ചെയ്യുന്നു. ഇനി, പത്രപ്രവർത്തനത്തെയും തലക്കെട്ടുകളെയും കുറിച്ച് നിങ്ങൾ സൂചിപ്പിച്ചതുപോലെ, ഒരാൾക്ക് തലക്കെട്ടുകളിൽ താൽപ്പര്യമുണ്ടെങ്കിൽ അല്ലെങ്കിൽ പദങ്ങൾ  തിരഞ്ഞെടുത്ത്  കളിക്കുകയാണെങ്കിൽ, ഞാൻ അതിനെ വളരെ നെഗറ്റീവ് ആയി എടുക്കില്ലെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, പത്രപ്രവർത്തനം ഒരു അജണ്ടയാൽ നയിക്കപ്പെടുമ്പോൾ, സത്യം അവഗണിക്കപ്പെടുമ്പോൾ, അത് വരും ദശകങ്ങളിൽ നാശമുണ്ടാക്കുന്നു. ആരെങ്കിലും അവരുടെ വായനക്കാരെയോ പ്രേക്ഷകരെയോ ആകർഷിക്കാൻ ബുദ്ധിപരമായ വാക്കുകൾ ഉപയോഗിക്കുന്നത് ആസ്വദിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിൽ, ശരി, ഒരു ചെറിയ വിട്ടുവീഴ്ച സ്വീകാര്യമാണ്. എന്നാൽ ഉദ്ദേശ്യം തെറ്റാണെങ്കിൽ, ഒരു നിശ്ചിത അജണ്ട അനുസരിച്ച് വസ്തുതകൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുക എന്നതാണ് ലക്ഷ്യമെങ്കിൽ, അത് ഗുരുതരമായ ഒരു ആശങ്കയായി മാറുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: അതിൽ സത്യം കഷ്ടപ്പെടുന്നു; അതാണ് എന്റെ വിശ്വാസം.

പ്രധാനമന്ത്രി: ഒരിക്കൽ ഞാൻ ലണ്ടനിൽ ഒരു പ്രസംഗം നടത്തിയത് എനിക്ക് ഓർമ്മയുണ്ട്. ലണ്ടനിൽ ഒരു ഗുജറാത്തി പത്രം ഉണ്ട്, അവർ എന്നെ ക്ഷണിച്ച്  ഒരു പരിപാടി സംഘടിപ്പിച്ചിരുന്നു... അപ്പോൾ, എന്റെ പ്രസംഗത്തിൽ, ആ പരിപാടി പത്രപ്രവർത്തകർക്കുള്ളതായതിനാൽ, ഞാൻ ചോദിച്ചു - "പത്രപ്രവർത്തനം എങ്ങനെയായിരിക്കണം? അത് ഒരു ഈച്ചയെപ്പോലെയാണോ അതോ ഒരു തേനീച്ചയെപ്പോലെയാണോ?" ഒരു ഈച്ച മാലിന്യത്തിൽ ഇരുന്നു കൂടുതൽ മാലിന്യം പരത്തുന്നുവെന്ന് ഞാൻ വിശദീകരിച്ചു. എന്നാൽ ഒരു തേനീച്ച പൂക്കളിൽ ഇരുന്ന്, അമൃത് ശേഖരിച്ച്, മധുരം പരത്തുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, ആരെങ്കിലും എന്തെങ്കിലും തെറ്റ് ചെയ്താൽ, ഒരു തേനീച്ച മൂന്ന് ദിവസത്തേക്ക് അയാൾക്ക്‌  മുഖം പുറത്ത്  കാണിക്കാൻ കഴിയാത്ത വിധത്തിൽ കുത്തുന്നു. പക്ഷേ ആരോ എന്റെ പ്രസ്താവനയുടെ പകുതി മാത്രം എടുത്ത് അതിൽ നിന്ന് ഒരു വലിയ വിവാദം സൃഷ്ടിച്ചു. സത്യം പറഞ്ഞാൽ, ഞാൻ ആരെയും കുറിച്ച് മോശമായി ഒന്നും പറഞ്ഞില്ല. ഒരു തേനീച്ചയുടെ ശക്തി ഞാൻ യഥാർത്ഥത്തിൽ എടുത്തുകാണിക്കുകയായിരുന്നു - ഒരു ചെറിയ കുത്ത് പോലും ഒരാളെ മൂന്ന് ദിവസത്തേക്ക് മുഖം മറയ്ക്കാൻ പ്രേരിപ്പിക്കും. ഒരാൾക്ക് മുഖം മറയ്ക്കേണ്ടിവരും. ഇതാണ് പത്രപ്രവർത്തനത്തിന് ഉണ്ടായിരിക്കേണ്ട ശക്തി. എന്നിരുന്നാലും, ചില ആളുകൾ ഈച്ചയുടെ പാതയാണ് ഇഷ്ടപ്പെടുന്നത്.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഇനി, എന്റെ പുതിയ ജീവിത ലക്ഷ്യം ഒരു തേനീച്ചയെപ്പോലെയാകുക എന്നതാണ്. താങ്കൾ  ജനാധിപത്യത്തെക്കുറിച്ച് പറഞ്ഞു... 2002 വരെ താങ്കൾക്ക് സർക്കാരിനെക്കുറിച്ച് വലിയ അറിവില്ലായിരുന്നു. എന്നാൽ 2002 മുതൽ ഇന്നുവരെ, എന്റെ കണക്കനുസരിച്ച്,താങ്കൾ എട്ട് തിരഞ്ഞെടുപ്പുകളിൽ വിജയിച്ചു. ഇന്ത്യയിൽ, 800 ദശലക്ഷത്തിലധികം ആളുകൾ വിവിധ തിരഞ്ഞെടുപ്പുകളിൽ വോട്ട് ചെയ്യുന്നു. ഇത്രയും വലിയ തിരഞ്ഞെടുപ്പുകളിൽ വിജയിക്കാനും 1.4 ബില്യൺ ജനങ്ങളുള്ള ഒരു രാജ്യത്ത് വിജയിയാകാനും - എന്താണ് വേണ്ടത്? ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ജനാധിപത്യത്തിൽ ജനങ്ങളെ പ്രതിനിധീകരിക്കാനുള്ള അവസരം താങ്കൾക്ക് എങ്ങനെ ലഭിക്കും?

പ്രധാനമന്ത്രി: കാര്യം ഇതാണ് , ഞാൻ രാഷ്ട്രീയത്തിൽ പ്രവേശിച്ചത് വളരെ വൈകിയാണ്. തുടക്കത്തിൽ, തിരഞ്ഞെടുപ്പ് മാനേജ്മെന്റുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഉത്തരവാദിത്തങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്തുകൊണ്ട് ഞാൻ സംഘടനയ്ക്കായി പ്രവർത്തിച്ചു. അത് എന്റെ സമയത്തിന്റെ ഭൂരിഭാഗവും എടുത്തു. കഴിഞ്ഞ 24 വർഷമായി, ഗുജറാത്തിലെയും രാജ്യത്തെയും ജനങ്ങൾ എനിക്ക് ഗവൺമെന്റിന്റെ തലവനായി സേവനമനുഷ്ഠിക്കാൻ അവസരം നൽകി. പൂർണ്ണ സമർപ്പണത്തോടെ, ഞാൻ ജനങ്ങളെ ദൈവത്തിന്റെ ഒരു രൂപമായി കണക്കാക്കുന്നു. അവർ എന്നെ ഏൽപ്പിച്ച ഉത്തരവാദിത്തം - അത് നിറവേറ്റാൻ ഞാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. അവരുടെ വിശ്വാസം തകർക്കാൻ ഞാൻ ഒരിക്കലും അനുവദിക്കുന്നില്ല. അവർ എന്നെ ഞാനായി കാണുന്നു. എന്റെ സർക്കാർ പൂരിത നയങ്ങൾ പിന്തുടരുന്നു, അതായത് എല്ലാ പദ്ധതികളും 100% നടപ്പിലാക്കണം, എല്ലാ ഗുണഭോക്താക്കളിലേക്കും ഒരു വിവേചനവുമില്ലാതെ - അതായത്  ജാതി, മതം, വിശ്വാസം, സമ്പത്ത് അല്ലെങ്കിൽ രാഷ്ട്രീയം എന്നിവയുടെ പക്ഷപാതമില്ലാതെ. എല്ലാവർക്കും വേണ്ടിയുള്ള നയങ്ങൾ ആയിരിക്കുമ്പോൾ, അന്യായമായി എന്തെങ്കിലും നിഷേധിക്കപ്പെടുന്നതായി ആളുകൾക്ക് തോന്നുന്നില്ല. ആർക്കെങ്കിലും ഇതുവരെ പ്രയോജനം കിട്ടിയിട്ടില്ലെങ്കിൽ പോലും, ഭാവിയിൽ  അത് കിട്ടുമെന്ന് അവർ വിശ്വസിക്കുന്നു. അത് ഒരു വിശ്വാസം സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ഭരണത്തിലുള്ള ഈ വിശ്വാസം ഒരു വലിയ ശക്തിയാണ്. രണ്ടാമതായി, ഞാൻ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് കേന്ദ്രീകൃത ഭരണം നടത്തുന്നില്ല; ഞാൻ ജനകേന്ദ്രീകൃത ഭരണം നടത്തുന്നു. ജനങ്ങൾക്കും രാജ്യത്തിനും എന്ത് പ്രയോജനം ചെയ്യുന്നു എന്നതിലാണ് എന്റെ ശ്രദ്ധ. തുടക്കത്തിൽ, ഞാൻ ഒരു ആത്മീയ യാത്ര ആരംഭിച്ചു, പക്ഷേ ഇപ്പോൾ, എന്റെ രാഷ്ട്രത്തെയും  ജനങ്ങളെയും  ദൈവമായി  ഞാൻ കാണുന്നു. ഒരു പുരോഹിതൻ തന്റെ ദൈവത്തെ സേവിക്കുന്നതുപോലെ, ജനങ്ങളെ സേവിക്കുന്നതിനായി ഞാൻ എന്നെത്തന്നെ സമർപ്പിക്കുന്നു. രണ്ടാമതായി, ഞാൻ ഒരിക്കലും പൊതുജനങ്ങളിൽ നിന്ന് എന്നെത്തന്നെ അകറ്റി നിർത്തുന്നില്ല - ഞാൻ അവരുടെ ഇടയിൽ ജീവിക്കുന്നു, അവരെപ്പോലെ. ഞാൻ തുറന്നു പറയും, "നിങ്ങൾ 11 മണിക്കൂർ ജോലി ചെയ്താൽ ഞാൻ 12 മണിക്കൂർ ജോലി ചെയ്യും." ആളുകൾ ഇത് കാണുകയും അതിൽ വിശ്വസിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. എനിക്ക് വ്യക്തിപരമായ താൽപ്പര്യങ്ങളൊന്നുമില്ല - എന്റെ സ്ഥാനമാനങ്ങളിൽ നിന്ന് പ്രയോജനം ലഭിക്കുന്ന ബന്ധുക്കളോ അടുത്ത സഹകാരികളോ എനിക്ക്  ഇല്ല.സാധാരണ പൗരന്മാർ ഇവയെ വിലമതിക്കുന്നു. ഒരുപക്ഷേ, മറ്റ് നിരവധി കാരണങ്ങളുണ്ടാകാം. മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകം എന്റെ പാർട്ടിയാണ്, ഭാരതമാതാവിന്റെയും രാജ്യത്തെ ജനങ്ങളുടെയും ക്ഷേമത്തിനായി മാത്രം ജീവിക്കുന്ന ദശലക്ഷക്കണക്കിന് സമർപ്പിത പ്രവർത്തകരുണ്ട്. അവർ സ്വയം ഒന്നും നേടിയിട്ടില്ല - ഒരിക്കലും അധികാര സ്ഥാനങ്ങൾ തേടിയില്ല - എന്നിട്ടും അവർ രാജ്യത്തിനായി അക്ഷീണം പ്രവർത്തിക്കുന്നു. രാവും പകലും ജോലി ചെയ്യുന്ന ലക്ഷക്കണക്കിന് പ്രവർത്തകരുണ്ട് . എന്റെ പാർട്ടി ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടിയാണ്.  അതിൽ അംഗമായതിൽ ഞാൻ അഭിമാനിക്കുന്നു. എന്റെ പാർട്ടി താരതമ്യേന ചെറുപ്പമാണ്, പക്ഷേ അതൊക്കെ ഉണ്ടായിരുന്നിട്ടും ലക്ഷക്കണക്കിന് പ്രവർത്തകരുടെ  പരിശ്രമമുണ്ട്. ഈ ലക്ഷക്കണക്കിന് നിസ്വാർത്ഥ പ്രവർത്തകരുടെ കഠിനാധ്വാനം ഭാരതീയ ജനതാ പാർട്ടിയിലുള്ള ജനങ്ങളുടെ വിശ്വാസത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്തുന്നു. അവരുടെ സമർപ്പണമാണ് നമ്മൾ തിരഞ്ഞെടുപ്പുകളിൽ വിജയിക്കുന്നത്.  എത്ര തിരഞ്ഞെടുപ്പുകളിൽ വിജയിച്ചു എന്ന് ഞാൻ ഒരിക്കലും കണക്കാക്കിയിട്ടില്ല, പക്ഷേ ജനങ്ങളുടെ അനുഗ്രഹം എപ്പോഴും ഞങ്ങളോടൊപ്പമുണ്ട്.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഇന്ത്യയിലെ അവിശ്വസനീയമായ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് സംവിധാനത്തെയും യന്ത്രങ്ങളെയും കുറിച്ചുള്ള താങ്കളുടെ വീക്ഷണങ്ങളെക്കുറിച്ച് ഞാൻ ചിന്തിക്കുകയായിരുന്നു. ഇന്ത്യയിൽ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് നടത്തുന്ന രീതി എന്നെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തി. രസകരമായ നിരവധി കഥകൾ പുറത്തുവരുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരു വോട്ടറും ഒരു പോളിംഗ് സ്റ്റേഷനിൽ നിന്ന് രണ്ട് കിലോമീറ്ററിൽ കൂടുതൽ അകലെയാകരുത് എന്ന ഒരു നിയമമുണ്ട്. ഇക്കാരണത്താൽ, ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും വിദൂര പ്രദേശങ്ങളിലേക്ക് വോട്ടിംഗ് യന്ത്രങ്ങൾ കൊണ്ടുപോകുന്നതിനെക്കുറിച്ച് നിരവധി കഥകളുണ്ട്. ഇത് ശരിക്കും അവിശ്വസനീയമാണ് - ഓരോ വോട്ടറും പ്രധാനമാണ്. 600 ദശലക്ഷത്തിലധികം വോട്ടർമാർക്കായി തിരഞ്ഞെടുപ്പ് കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നത് ഒരു വലിയ ലോജിസ്റ്റിക് വെല്ലുവിളിയാണ്.താങ്കൾക്ക് പ്രത്യേകിച്ച് ശ്രദ്ധേയമായി തോന്നുന്ന ഒരു പ്രത്യേക കഥയുണ്ടോ? അല്ലെങ്കിൽ ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ ജനാധിപത്യത്തിൽ ഇത്രയും വലിയ തിരഞ്ഞെടുപ്പുകൾ എങ്ങനെ നടക്കുന്നു എന്നതിനെക്കുറിച്ച് കൂടുതൽ പൊതുവായി സംസാരിക്കാമോ?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഒന്നാമതായി, ഇത്രയും പ്രധാനപ്പെട്ട ഒരു ചോദ്യം ചോദിച്ചതിന് ഞാൻ നിങ്ങളോട് വളരെ നന്ദിയുള്ളവനാണ്. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ജനാധിപത്യത്തിൽ വിശ്വസിക്കുന്ന ആളുകൾ ഈ ഉത്തരം ശ്രദ്ധിക്കണം. പലപ്പോഴും,ചർച്ചകൾ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നത് തിരഞ്ഞെടുപ്പുകളിൽ ജയിക്കുന്നതിലും തോൽക്കുന്നതിലും മാത്രമാണ് ,അല്ലാതെ  നമ്മുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് പ്രക്രിയ പ്രവർത്തിക്കുന്ന വലിയ തോതിലല്ല. ഉദാഹരണത്തിന്, 2024 ലെ ലോക്‌സഭാ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് എടുക്കുക. 980 ദശലക്ഷം രജിസ്റ്റർ ചെയ്ത വോട്ടർമാരുണ്ടായിരുന്നു, ഓരോരുത്തരുടെയും ഫോട്ടോയും പൂർണ്ണ ബയോഡാറ്റയും രേഖപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. ഈ സംഖ്യ വടക്കേ അമേരിക്കയിലെ ജനസംഖ്യയുടെ ഇരട്ടിയിലധികം വരും, കൂടാതെ മുഴുവൻ യൂറോപ്യൻ യൂണിയന്റെയും ജനസംഖ്യയേക്കാൾ കൂടുതലുമാണ്. മെയ് മാസത്തിലെ ചുട്ടുപൊള്ളുന്ന ചൂടിനെ അവഗണിച്ച്, ഈ 980 ദശലക്ഷം രജിസ്റ്റർ ചെയ്ത വോട്ടർമാരിൽ, 646 ദശലക്ഷം ആളുകൾ വോട്ടുചെയ്യാൻ വീടുകളിൽ നിന്ന് ഇറങ്ങി, ചില സ്ഥലങ്ങളിൽ താപനില 40 ഡിഗ്രി സെൽഷ്യസിലെത്തിയിരുന്നു. അവർ വോട്ട് ചെയ്തു. ഒരു കാഴ്ചപ്പാടിൽ പറഞ്ഞാൽ, ഇന്ത്യയിൽ വോട്ട് ചെയ്ത ആളുകളുടെ എണ്ണം യുണൈറ്റഡ് സ്റ്റേറ്റ്സിന്റെ മൊത്തം ജനസംഖ്യയുടെ ഇരട്ടിയാണ്. രാജ്യത്തുടനീളം ഒരു ദശലക്ഷത്തിലധികം പോളിംഗ് ബൂത്തുകൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. ഇതിന് ആവശ്യമായ മനുഷ്യശക്തി സങ്കൽപ്പിക്കുക! എന്റെ രാജ്യത്ത് 2,500-ലധികം രജിസ്റ്റർ ചെയ്ത രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടികളുണ്ട് - 2,500-ലധികം രജിസ്റ്റർ ചെയ്ത രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടികളുള്ള ഒരു രാജ്യം ഉണ്ടെന്നത് ലോകത്തെ അത്ഭുതപ്പെടുത്തുന്ന ഒരു കണക്കാണ്. 24×7 പ്രവർത്തിക്കുന്ന 900-ലധികം ടിവി വാർത്താ ചാനലുകളും തിരഞ്ഞെടുപ്പുകൾ റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുന്ന 5,000-ത്തിലധികം ദിനപത്രങ്ങളും നമുക്കുണ്ട്. വിശാലവും വൈവിധ്യപൂർണ്ണവുമായ ഒരു രാജ്യമാണെങ്കിലും, ദരിദ്രരായ ഗ്രാമീണർ പോലും സാങ്കേതികവിദ്യയുമായി വേഗത്തിൽ പൊരുത്തപ്പെടുന്നു.നമ്മുടെ പൗരന്മാർ ഇലക്ട്രോണിക് വോട്ടിംഗ് മെഷീനുകൾ (ഇവിഎം) ഉപയോഗിക്കുന്നു, ഇത് തിരഞ്ഞെടുപ്പുകൾ കാര്യക്ഷമമാക്കുന്നു. ചില രാജ്യങ്ങളിൽ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് ഫലങ്ങൾക്ക് മാസങ്ങൾ എടുക്കും, എന്നാൽ നമ്മുടെ രാജ്യത്ത്, ദശലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകളുടെ വോട്ടുകൾ എണ്ണി ഒരു ദിവസത്തിനുള്ളിൽ ഫലങ്ങൾ പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു. നിങ്ങൾ പറഞ്ഞത് ശരിയാണ്, വിദൂര പ്രദേശങ്ങളിൽ പോലും പോളിംഗ് സ്റ്റേഷനുകൾ സജ്ജീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്, ചിലപ്പോൾ വോട്ടിംഗ് ഉപകരണങ്ങളേയും  ഉദ്യോഗസ്ഥരേയും കൊണ്ടുപോകാൻ ഹെലികോപ്റ്ററുകൾ ആവശ്യമാണ്. ഉദാഹരണത്തിന്, ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും ഉയരമുള്ള ഒരു പോളിംഗ് ബൂത്ത് അരുണാചൽ പ്രദേശിലുണ്ട്. ഗുജറാത്തിലെ ഗിർ വനത്തിൽ, ഒരു വോട്ടർക്ക് മാത്രമായി ഒരു പ്രത്യേക പോളിംഗ് ബൂത്ത് സജ്ജീകരിച്ചു - കാരണം ഇന്ത്യൻ ജനാധിപത്യത്തിൽ ഓരോ വോട്ടും പ്രധാനമാണ്. സ്വതന്ത്രവും നീതിയുക്തവുമായ തിരഞ്ഞെടുപ്പുകൾ ഉറപ്പാക്കിക്കൊണ്ട് ജനാധിപത്യത്തെ ശക്തിപ്പെടുത്താൻ ഞങ്ങൾ നിരന്തരം പരിശ്രമിക്കുന്നു. രാഷ്ട്രീയ ഇടപെടലുകളില്ലാതെ എല്ലാ തീരുമാനങ്ങളും എടുക്കുന്ന ഭാരതത്തിന്റെ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് കമ്മീഷൻ ഈ തിരഞ്ഞെടുപ്പുകൾ സ്വതന്ത്രമായി നടത്തുന്നു. ഇത് തന്നെ ഒരു തിളക്കമുള്ള കഥയാണ്. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള പ്രധാന സർവകലാശാലകൾ നമ്മുടെ തിരഞ്ഞെടുപ്പ് മാനേജ്‌മെന്റിനെ ഒരു കേസ് സ്റ്റഡിയായി പഠിക്കണമെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. ഇത് പ്രചോദനത്തിന്റെ ഒരു ഉറവിടമാണ് - നമ്മുടെ പൗരന്മാർ എത്രത്തോളം രാഷ്ട്രീയമായി അവബോധമുള്ളവരാണെന്ന് കാണിക്കുന്നു. ഒരു ജനാധിപത്യം എങ്ങനെ പ്രവർത്തിക്കണമെന്ന് ഒരു ഉദാഹരണമായി ലോകമെമ്പാടുമുള്ള പുതിയ തലമുറയ്ക്ക് ഇത് അവതരിപ്പിക്കണം.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: എനിക്ക് ജനാധിപത്യം ഇഷ്ടമാണ്. അമേരിക്കയെ ഞാൻ സ്നേഹിക്കുന്നതിന്റെ ഒരു കാരണം അതാണ്. പക്ഷേ ഇന്ത്യയിൽ ജനാധിപത്യം പ്രവർത്തിക്കുന്ന രീതി - അതിനേക്കാൾ മനോഹരമായി മറ്റൊന്നുമില്ല. താങ്കൾ  പറഞ്ഞതുപോലെ, 900 ദശലക്ഷം ആളുകൾ വോട്ടുചെയ്യാൻ രജിസ്റ്റർ ചെയ്തിട്ടുണ്ട്! ഇത് ശരിക്കും ഒരു കേസ് സ്റ്റഡിയാണ്. സ്വന്തം ഇഷ്ടപ്രകാരം, തങ്ങളെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്ന ഒരാൾക്ക് വോട്ടുചെയ്യാൻ ആവേശത്തോടെ ഒത്തുചേരുന്ന നിരവധി ആളുകൾ കാണുന്നത് അവിശ്വസനീയമാണ്. അവർ വലിയ അഭിനിവേശത്തോടെ പങ്കെടുക്കുന്നു. ആളുകൾക്ക് അവരുടെ ശബ്ദങ്ങൾ കേൾക്കപ്പെടുന്നുവെന്ന് തോന്നേണ്ടത് പ്രധാനമാണ്. അത് ശരിക്കും മനോഹരമാണ്. കേൾക്കപ്പെടുന്ന ശബ്ദങ്ങളെക്കുറിച്ച് പറയുമ്പോൾ - ധാരാളം ആളുകൾ താങ്കളെ സ്നേഹിക്കുന്നു. ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും ശക്തരായ വ്യക്തികളിൽ ഒരാളാണ് താങ്കൾ . ഇത്രയധികം അധികാരം താങ്കളെ  എങ്ങനെ ബാധിക്കുമെന്ന് താങ്കൾ  എപ്പോഴെങ്കിലും ചിന്തിച്ചിട്ടുണ്ടോ, പ്രത്യേകിച്ച് ഇത്രയും വർഷങ്ങൾ അധികാരത്തിലിരുന്നതിന് ശേഷം?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഒന്നാമതായി, "ശക്തൻ" എന്ന വാക്ക് എന്റെ ജീവിതത്തിന് അനുയോജ്യമല്ലെന്ന് എനിക്ക് തോന്നുന്നു. എനിക്ക് ശക്തനാണെന്ന് അവകാശപ്പെടാൻ കഴിയില്ല, കാരണം ഞാൻ എന്നെ ഒരു സേവകനായി കാണുന്നു. വാസ്തവത്തിൽ, ഞാൻ എന്നെത്തന്നെ "പ്രധാന സേവകൻ" - ജനങ്ങളുടെ മുഖ്യ സേവകൻ എന്നാണ് വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്. സേവനമാണ് എന്റെ മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശ തത്വം. അധികാരത്തെക്കുറിച്ച് പറയുമ്പോൾ, അത് എന്നെ ഒരിക്കലും അലട്ടിയിട്ടില്ല. അധികാരക്കളി കളിക്കാൻ ഞാൻ ഒരിക്കലും രാഷ്ട്രീയത്തിൽ പ്രവേശിച്ചിട്ടില്ല. ശക്തനാകുന്നതിനുപകരം, ഞാൻ പ്രവർത്തനനിരതനാകാൻ ശ്രമിക്കുന്നു എന്ന് ഞാൻ പറയും. ഞാൻ ശക്തനല്ല, പക്ഷേ ഞാൻ പ്രവർത്തനനിരതനാണ്. എന്റെ ലക്ഷ്യം എപ്പോഴും ആളുകളെ സേവിക്കുകയും അവരുടെ ജീവിതത്തിൽ ഒരു നല്ല സംഭാവന നൽകുകയും ചെയ്യുക എന്നതാണ്. അതാണ് എന്റെ ലക്ഷ്യം.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: താങ്കൾ  പറഞ്ഞതുപോലെ, താങ്കൾ  വിശ്രമമില്ലാതെ ജോലി ചെയ്യുകയും താങ്കളുടെ  മുഴുവൻ മനസ്സും അതിൽ അർപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. താങ്കൾക്ക്  എപ്പോഴെങ്കിലും ഏകാന്തത അനുഭവപ്പെടാറുണ്ടോ?

പ്രധാനമന്ത്രി: നോക്കൂ, എനിക്ക് ഒരിക്കലും ഏകാന്തത തോന്നുന്നില്ല. കാരണം ഞാൻ "1+1" സിദ്ധാന്തത്തിൽ ഉറച്ചു വിശ്വസിക്കുന്നു. "1+1" എന്ന സിദ്ധാന്തം എന്നെ പിന്തുണയ്ക്കുന്നു. ഇനി, ആരെങ്കിലും ഈ 1+1 എന്താണ് അർത്ഥമാക്കുന്നതെന്ന് എന്നോട് ചോദിച്ചാൽ, ഞാൻ പറയും: ആദ്യത്തെ 1 മോദിയാണ്. രണ്ടാമത്തെ +1 ദൈവമാണ്. അവൻ(ദൈവം)എപ്പോഴും എന്നോടൊപ്പമുള്ളതിനാൽ ഞാൻ ഒരിക്കലും ഒറ്റയ്ക്കല്ല. ഞാൻ ജീവിക്കുന്ന ആത്മാവാണിത്. ഞാൻ നേരത്തെ സൂചിപ്പിച്ചതുപോലെ, "നരസേവയാണ് നാരായണ സേവ" എന്ന്  വിശ്വസിച്ച സ്വാമി വിവേകാനന്ദന്റെ തത്വങ്ങൾ ഞാൻ പിന്തുടർന്നു - ആളുകളെ സേവിക്കുന്നത് ദൈവത്തെ സേവിക്കുക എന്നതാണ്. എനിക്ക്, രാഷ്ട്രം ദിവ്യമാണ്, ജനങ്ങൾ ദിവ്യരാണ്. പൊതുസേവനം സർവ്വശക്തനുള്ള സേവനമാണ്, ഞാൻ പ്രവർത്തിക്കുന്ന മാനസികാവസ്ഥ അതാണ്. അതിനാൽ, എനിക്ക് ഒരിക്കലും ഏകാന്തത നേരിടേണ്ടി വന്നിട്ടില്ല. COVID-19 ലോക്ക്ഡൗൺ സമയത്ത്, യാത്ര നിയന്ത്രിച്ചപ്പോൾ പോലും, ഞാൻ എന്നെത്തന്നെ വ്യാപൃതനാക്കി. വീഡിയോ കോൺഫറൻസിംഗിലേക്ക് ഭരണം പൊരുത്തപ്പെടുത്തി, ഒരു വർക്ക്-ഫ്രം ഹോം മോഡൽ വികസിപ്പിച്ചെടുത്തു, ജോലി ഒരിക്കലും അവസാനിക്കുന്നില്ലെന്ന് ഉറപ്പാക്കാൻ വെർച്വൽ മീറ്റിംഗുകൾ തുടർന്നു. ഞാൻ എപ്പോഴും എന്നെത്തന്നെ തിരക്കിലാക്കി. കൂടാതെ, ആളുകളുമായി ബന്ധം നിലനിർത്താൻ ഞാൻ ഒരു ലക്ഷ്യം വച്ചു. 70 വയസ്സിനു മുകളിൽ പ്രായമുള്ള മുതിർന്ന പാർട്ടി പ്രവർത്തകരെ വിളിച്ച് അവരുടെ കാര്യങ്ങൾ അന്വേഷിക്കാൻ ഞാൻ തീരുമാനിച്ചു. ഇവർ താഴെത്തട്ടിലുള്ള പ്രവർത്തകരായിരുന്നു, പലരും എളിയ പശ്ചാത്തലങ്ങളിൽ നിന്നുള്ളവർ, രാജ്യസേവനത്തിനായി ജീവിതം സമർപ്പിച്ചവർ. ഞാൻ നേരിട്ട് അവരെ വിളിച്ച് ചോദിച്ചു: നിങ്ങൾക്ക് എങ്ങനെ തോന്നുന്നു? നിങ്ങളുടെ കുടുംബം എങ്ങനെയുണ്ട്? പകർച്ചവ്യാധിയുടെ സമയത്ത് നിങ്ങളുടെ പ്രദേശത്തെ കാര്യങ്ങൾ എങ്ങനെയുണ്ട്? ഇത് അവരുമായുള്ള എന്റെ ബന്ധം ശക്തിപ്പെടുത്തി, അവരെ വളരെയധികം സ്പർശിച്ചു. അവർ പറയും, "എല്ലാ ഉത്തരവാദിത്തങ്ങളും അദ്ദേഹത്തിന്റെ ചുമലുകളിലുണ്ടെങ്കിലും, ഈ സമയത്ത് അദ്ദേഹം ഇപ്പോഴും ഞങ്ങളെ ഓർക്കുന്നു!" പകർച്ചവ്യാധിയുടെ സമയത്ത്, ഞാൻ ദിവസവും 30-40 അത്തരം കോളുകൾ ചെയ്തു, തീർച്ചയായും. പഴയ സഹപ്രവർത്തകരുമായി വീണ്ടും ബന്ധപ്പെടാനും കഴിഞ്ഞ ഓർമ്മകൾ വീണ്ടും സന്ദർശിക്കാനും കഴിഞ്ഞതിനാൽ ഇത് എനിക്ക് വളരെയധികം സന്തോഷം നൽകി. അതിനാൽ, എനിക്ക് ഏകാന്തത നിലവിലില്ല. എന്നെ എപ്പോഴും തിരക്കിലും ബന്ധത്തിലും നിലനിർത്താൻ ഞാൻ വഴികൾ കണ്ടെത്തുന്നു. കൂടാതെ, എനിക്ക് എന്നോട് തന്നെ സംസാരിക്കുന്ന ഒരു ശീലമുണ്ട്. എന്റെ ആദ്യകാലങ്ങളിൽ ഹിമാലയത്തിൽ ചെലവഴിച്ച സമയം ഇതിന് എന്നെ വളരെയധികം സഹായിച്ചിട്ടുണ്ട്.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: പലരിൽ നിന്നും ഞാൻ കേട്ടിട്ടുണ്ട്, അവർക്ക് അറിയാവുന്ന എല്ലാ ആളുകളിലും വെച്ച്,താങ്കളാണ്  ഏറ്റവും കഠിനാധ്വാനിയായ വ്യക്തി എന്ന്. ഇതിന് പിന്നിലെ താങ്കളുടെ  മനോഭാവം എന്താണ്? താങ്കൾ  എല്ലാ ദിവസവും ദീർഘനേരം ജോലി ചെയ്യുന്നു.താങ്കൾ  ഒരിക്കലും ക്ഷീണിതനാകാറില്ലേ? ഇതിനിടയിലുള്ള താങ്കളുടെ  ശക്തിയുടെയും ക്ഷമയുടെയും ഉറവിടം എന്താണ്?

പ്രധാനമന്ത്രി: നോക്കൂ, ഒന്നാമതായി, ഞാൻ മാത്രമാണ് കഠിനാധ്വാനം ചെയ്യുന്നതെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നില്ല. ചുറ്റും നോക്കുമ്പോൾ, എന്നെക്കാൾ കഠിനാധ്വാനം ചെയ്യുന്ന നിരവധി ആളുകളെ ഞാൻ കാണുന്നു. ഒരു കർഷകനെക്കുറിച്ച് ചിന്തിക്കുമ്പോൾ, അവർ എത്രമാത്രം പരിശ്രമിക്കുന്നു, തുറന്ന ആകാശത്തിന് കീഴിൽ വിയർക്കുന്നു എന്ന് എനിക്ക് മനസ്സിലാകും. നമ്മുടെ സൈനികരെ കാണുമ്പോൾ, അവർ എങ്ങനെയാണ് അങ്ങേയറ്റത്തെ സാഹചര്യങ്ങളെ നേരിടുന്നതെന്ന് ഞാൻ ചിന്തിക്കുന്നു - ചിലർ മഞ്ഞിലും, ചിലർ മരുഭൂമിയിലും, ചിലർ സമുദ്രത്തിലും - നമ്മുടെ രാജ്യത്തെ സംരക്ഷിക്കാൻ രാവും പകലും അക്ഷീണം പ്രവർത്തിക്കുന്നു. ഒരു തൊഴിലാളിയെ കാണുമ്പോൾ, അവരുടെ കഠിനാധ്വാനത്തിൽ ഞാൻ അത്ഭുതപ്പെടുന്നു. എല്ലാ വീട്ടിലെയും അമ്മമാരെയും സഹോദരിമാരെയും കുറിച്ച് ചിന്തിക്കുമ്പോൾ, അവർ തങ്ങളുടെ കുടുംബങ്ങൾക്ക് വേണ്ടി എത്രമാത്രം ചെയ്യുന്നുണ്ടെന്ന് ഞാൻ കാണുന്നു - ആദ്യം ഉണരുക, അവസാനം ഉറങ്ങുക, എല്ലാവരെയും പരിപാലിക്കുക, സാമൂഹിക ഉത്തരവാദിത്തങ്ങൾ കൈകാര്യം ചെയ്യുക. അതിനാൽ ഇതെല്ലാം ചിന്തിക്കുമ്പോൾ, ഞാൻ എന്നോട് തന്നെ ചോദിക്കുന്നു: എനിക്ക് എങ്ങനെ ഉറങ്ങാൻ കഴിയും? എനിക്ക് എങ്ങനെ വിശ്രമിക്കാൻ കഴിയും? എന്റെ ചുറ്റുമുള്ള ആളുകൾ - ഓരോ ഇന്ത്യക്കാരന്റെയും കഠിനാധ്വാനം എന്നെ പ്രചോദിപ്പിക്കുന്നു. രണ്ടാമതായി, എന്റെ ഉത്തരവാദിത്തം എന്നെ ഓടാൻ  സഹായിക്കുന്നു. രാജ്യത്തെ ജനങ്ങൾ എന്നെ ഒരു കടമ ഏൽപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു, ഞാൻ ഇവിടെ അധികാരം ആസ്വദിക്കാനല്ല, മറിച്ച് പൂർണ്ണ സമർപ്പണത്തോടെ രാജ്യത്തെ സേവിക്കാനാണ് എന്ന് എനിക്ക് തോന്നുന്നു. എനിക്ക് രണ്ട് കാര്യങ്ങൾ ഒരേസമയം  ചെയ്യാൻ കഴിഞ്ഞേക്കില്ല, പക്ഷേ എന്റെ പരിശ്രമത്തിൽ എനിക്ക് ഒരിക്കലും കുറവ് വരുത്താനാകില്ല . 2014-ൽ ഞാൻ തിരഞ്ഞെടുപ്പിൽ മത്സരിച്ചപ്പോഴും ഗുജറാത്തിലായിരുന്നപ്പോഴും പിന്നീട് ഡൽഹിയിൽ വന്നപ്പോഴും, കഠിനാധ്വാനം ചെയ്യുന്നതിൽ നിന്ന് ഞാൻ ഒരിക്കലും പിന്മാറില്ലെന്ന് ഞാൻ നാട്ടുകാർക്ക് ഒരു വാഗ്ദാനം നൽകി. രണ്ടാമതായി, ഞാൻ ഒരിക്കലും ദുരുദ്ദേശ്യത്തോടെ പ്രവർത്തിക്കില്ലെന്ന് ഞാൻ പറഞ്ഞു. മൂന്നാമതായി, ഞാൻ ഒരിക്കലും വ്യക്തിപരമായ നേട്ടത്തിനായി പ്രവർത്തിക്കില്ലെന്ന് ഞാൻ പറഞ്ഞു. ഇന്ന്, ഗവൺമെന്റിന്റെ തലവനായി 24 വർഷങ്ങൾക്ക് ശേഷം, ഈ മൂന്ന് തത്വങ്ങളിൽ ഞാൻ എന്നെത്തന്നെ മുറുകെ പിടിച്ചിരിക്കുന്നു. ഞാൻ അത് ചെയ്യുന്നു. എന്റെ രാജ്യത്തെ 1.4 ബില്യൺ ജനങ്ങളെ അവരുടെ അഭിലാഷങ്ങൾക്കും ആവശ്യങ്ങൾക്കും വേണ്ടി സേവിക്കാൻ ഞാൻ എന്റെ പരമാവധി നൽകുന്നത് തുടരും. എന്റെ ഊർജ്ജവും പ്രതിബദ്ധതയും എക്കാലത്തെയും പോലെ തന്നെ തുടരുന്നു!

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഒരു എഞ്ചിനീയറും ഗണിതശാസ്ത്ര പ്രേമിയും എന്ന നിലയിൽ, ഞാൻ ചോദിക്കുന്നു  - ശ്രീനിവാസ രാമാനുജൻ ഒരു നൂറ്റാണ്ട് മുമ്പുള്ള ഒരു ഇന്ത്യൻ ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞനായിരുന്നു. ചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും മികച്ച ഗണിതശാസ്ത്രജ്ഞരിൽ ഒരാളായി അദ്ദേഹം കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. പൂർണ്ണമായും സ്വയം പഠിച്ച അദ്ദേഹം ദാരിദ്ര്യത്തിലാണ് വളർന്നത്. താങ്കൾ  പലപ്പോഴും അദ്ദേഹത്തെക്കുറിച്ച് സംസാരിച്ചിട്ടുണ്ട്. അദ്ദേഹത്തിൽ നിന്ന് താങ്കൾക്ക്  എന്ത് പ്രചോദനമാണ് ലഭിക്കുന്നത്?

പ്രധാനമന്ത്രി: നോക്കൂ, എനിക്ക് അദ്ദേഹത്തോട് വലിയ ബഹുമാനമുണ്ട്, എന്റെ രാജ്യത്ത് എല്ലാവരും അദ്ദേഹത്തെ ബഹുമാനിക്കുന്നു, കാരണം ശാസ്ത്രത്തിനും ആത്മീയതയ്ക്കും ഇടയിൽ ആഴത്തിലുള്ള ബന്ധമുണ്ടെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. സൂക്ഷ്മമായി പരിശോധിച്ചാൽ, ശാസ്ത്രീയമായി പുരോഗമിച്ച പല മനസ്സുകളും ആത്മീയമായി പുരോഗമിച്ചവരാണ് - അവർ ആത്മീയതയിൽ നിന്ന് വിച്ഛേദിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. ശ്രീനിവാസ രാമാനുജൻ പറയാറുണ്ടായിരുന്നു, അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഗണിതശാസ്ത്ര ആശയങ്ങൾ അദ്ദേഹം ആരാധിച്ചിരുന്ന ദേവതയിൽ നിന്നാണ് വന്നതെന്ന്. ഇതിനർത്ഥം ആശയങ്ങൾ ആഴത്തിലുള്ള സമർപ്പണത്തിൽ നിന്നാണ് വരുന്നതെന്നാണ്. സമർപ്പണം വെറും കഠിനാധ്വാനമല്ല - അത് ഒരു ലക്ഷ്യത്തിനായി സ്വയം പൂർണ്ണമായും സമർപ്പിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ചാണ്, ഒരാൾ അയാളുടെ  ജോലിയുമായി ഒന്നായിത്തീരുന്ന തരത്തിൽ ആഴത്തിൽ സ്വയം മുഴുകുന്നതിനെക്കുറിച്ചാണ്. വ്യത്യസ്ത അറിവിന്റെ ഉറവിടങ്ങളിലേക്ക് നാം കൂടുതൽ തുറന്നിരിക്കുന്തോറും നമുക്ക് കൂടുതൽ ആശയങ്ങൾ ലഭിക്കും. വിവരവും അറിവും തമ്മിലുള്ള വ്യത്യാസം മനസ്സിലാക്കേണ്ടതും പ്രധാനമാണ്. ചില ആളുകൾ അറിവിനെ വിവരമായി തെറ്റിദ്ധരിക്കുന്നു - അവർ വലിയ അളവിൽ വിവരങ്ങൾ ശേഖരിക്കുകയും അത് എല്ലായിടത്തും കൊണ്ടുപോകുകയും ചെയ്യുന്നു. എന്നാൽ വിവരങ്ങൾ ഉണ്ടായിരിക്കുക എന്നാൽ അറിവ് ഉണ്ടായിരിക്കുക എന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നില്ല. അറിവ് ഒരു അച്ചടക്കമാണ് - അത് കാല ക്രമേണ വികസിക്കുന്നു. ഈ വ്യത്യാസം നാം മനസ്സിലാക്കുകയും വിവേകത്തോടെ കൈകാര്യം ചെയ്യുകയും വേണം.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: താങ്കൾക്ക് ഒരു നിർണായക നേതാവിന്റെ പ്രതിച്ഛായയുണ്ട്. അപ്പോൾ, തീരുമാനങ്ങൾ എടുക്കുന്ന പ്രക്രിയയെക്കുറിച്ച് എന്തെങ്കിലും പറയാമോ? താങ്കൾ എങ്ങനെയാണ് തീരുമാനങ്ങൾ എടുക്കുന്നത്? താങ്കളുടെ  പ്രക്രിയ എന്താണ്? പ്രധാനപ്പെട്ട എന്തെങ്കിലും അപകടത്തിലായിരിക്കുമ്പോൾ, വ്യക്തമായ ഒരു കീഴ്വഴക്കം ഇല്ലാത്തപ്പോൾ, ധാരാളം അനിശ്ചിതത്വം ഉണ്ടാകുമ്പോൾ, താങ്കൾ  ഒരു സന്തുലിതാവസ്ഥ കൈവരിക്കേണ്ടിവരുമ്പോൾ, താങ്കൾ  എങ്ങനെയാണ് തീരുമാനങ്ങൾ എടുക്കുന്നത്?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഇതിന് നിരവധി വശങ്ങളുണ്ട്. ഒന്ന്, രാജ്യത്തെ 85 മുതൽ 90 ശതമാനം വരെ ജില്ലകളിലും ഒരു രാത്രി ചെലവഴിച്ച ഇന്ത്യയിലെ ഒരേയൊരു രാഷ്ട്രീയക്കാരൻ ഞാനാണെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. എന്റെ ആദ്യകാലത്തിൽ , ഞാൻ ധാരാളം യാത്ര ചെയ്യാറുണ്ടായിരുന്നു. അതിൽ നിന്ന് ഞാൻ പഠിക്കുകയും നിരീക്ഷിക്കുകയും ചെയ്തത് അടിസ്ഥാന ജനവിഭാഗങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള നേരിട്ടുള്ള അറിവാണ് - പുസ്തകങ്ങളിൽ വായിച്ചതോ മറ്റുള്ളവർ പറഞ്ഞതോ ആയ ഒന്നല്ല. രണ്ടാമതായി, ഒരു ഭരണ വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന്, എന്നെ പിന്നോട്ട് വലിക്കുന്നതോ എന്റെ പ്രവൃത്തികളെ നിർദ്ദേശിക്കുന്നതോ ആയ ഒന്നും  ഞാൻ കൊണ്ടുപോകുന്നില്ല. മൂന്നാമതായി, തീരുമാനമെടുക്കുന്നതിന് എനിക്ക് ഒരു ലളിതമായ അളവുകോലുണ്ട്: എന്റെ രാജ്യമാണ് ആദ്യം വരുന്നത്. ഞാൻ എപ്പോഴും എന്നോട് തന്നെ ചോദിക്കാറുണ്ട്: ഞാൻ ചെയ്യുന്നത് എന്റെ രാഷ്ട്രത്തെ ഒരു തരത്തിലും ദോഷകരമായി ബാധിക്കുന്നില്ലേ? മഹാത്മാഗാന്ധി പലപ്പോഴും പറയുമായിരുന്നു: "ഒരു തീരുമാനമെടുക്കുന്നതിൽ നിങ്ങൾക്ക് ഒരു പ്രതിസന്ധി നേരിടേണ്ടി വരുമ്പോഴെല്ലാം, നിങ്ങൾ കണ്ടുമുട്ടിയ ഏറ്റവും ദരിദ്രനായ വ്യക്തിയുടെ മുഖത്തെക്കുറിച്ച് ചിന്തിക്കുക. അപ്പോൾ നിങ്ങളുടെ തീരുമാനം അവരെ സഹായിക്കുമോ എന്ന് ചിന്തിക്കുക? അപ്പോൾ നിങ്ങളുടെ തീരുമാനം ശരിയായിരിക്കും. ഈ തത്വം എന്നെ വളരെയധികം സഹായിക്കുന്നു. സാധാരണക്കാരെക്കുറിച്ചും എന്റെ തീരുമാനം അവർക്ക് ഗുണം ചെയ്യുമോ എന്നതിനെക്കുറിച്ചും ഞാൻ എപ്പോഴും ചിന്തിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു. മറ്റൊരു പ്രധാന ഘടകം ഞാൻ നല്ല ബന്ധം നിലനിർത്തുന്നു എന്നതാണ്. തത്സമയ വിവര പ്രവാഹത്തിന്റെ ഒന്നിലധികം ചാനലുകൾ ഉള്ളതിനാൽ എന്റെ സർക്കാർ ഉദ്യോഗസ്ഥർക്ക് അസൂയയോ നിരാശയോ തോന്നിയേക്കാം. ഞാൻ ബ്രീഫിംഗുകളെ മാത്രം ആശ്രയിക്കുന്നില്ല - എനിക്ക് നിരവധി വിവര ചാനലുകളുണ്ട്, അവയിൽ പലതും തത്സമയമാണ്. അതിനാൽ, എനിക്ക് അവയിൽ നിന്ന് ധാരാളം വിവരങ്ങൾ ലഭിക്കുന്നു. ഒന്നിലധികം ഉറവിടങ്ങളിൽ നിന്ന് എനിക്ക് വിവരങ്ങൾ ലഭിക്കുന്നു. ആരെങ്കിലും എനിക്ക് വിവരങ്ങൾ നൽകിയാൽ ഞാൻ ആ  വിവരങ്ങളെ മാത്രം ആശ്രയിക്കുന്നില്ല.മറ്റു വശങ്ങളുമുണ്ട്. കൂടാതെ, എനിക്ക് ഒരു വിദ്യാർത്ഥിയുടെ മാനസികാവസ്ഥയുണ്ട്. ഒരു ഉദ്യോഗസ്ഥൻ എന്നോട് എന്തെങ്കിലും പറഞ്ഞാൽ, ഞാൻ അവരോട് സമഗ്രമായി ചോദിക്കുമായിരുന്നു - "എന്തുകൊണ്ടാണ് ഇത് സംഭവിക്കുന്നത്? അടുത്തതായി എന്ത് സംഭവിക്കും? ഇത് എങ്ങനെ പ്രവർത്തിക്കും?" എനിക്ക് വ്യത്യസ്തമായ വിവരങ്ങളുണ്ടെങ്കിൽ, ഞാൻ പിശാചിന്റെ വക്താവായി അഭിനയിക്കുകയും അവരുടെ വീക്ഷണങ്ങളെ വെല്ലുവിളിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ആശയങ്ങളുടെ ഈ ആഴത്തിലുള്ള ചർച്ച വിഷയത്തിന്റെ സത്ത വേർതിരിച്ചെടുക്കാൻ എന്നെ സഹായിക്കുന്നു. രണ്ടാമതായി, ഞാൻ ഒരു തീരുമാനം എടുക്കുമ്പോൾ, സമാന ചിന്താഗതിക്കാരായ വ്യക്തികളുമായി യാദൃശ്ചികമായി അത് പങ്കുവെച്ചും അവരുടെ പ്രതികരണങ്ങൾ നിരീക്ഷിച്ചും ഞാൻ അത് പരീക്ഷിക്കുന്നു. എനിക്ക് ബോധ്യപ്പെട്ടുകഴിഞ്ഞാൽ, ഞാൻ പൂർണ്ണ ആത്മവിശ്വാസത്തോടെ മുന്നോട്ട് പോകുന്നു. ഞാൻ നിങ്ങളോട് പറയട്ടെ - ഈ പ്രക്രിയയ്ക്ക് കൂടുതൽ സമയമെടുക്കുന്നില്ല. എന്റെ വേഗത വളരെ ഉയർന്നതാണ്. ഞാൻ നിങ്ങൾക്ക് ഒരു ഉദാഹരണം നൽകട്ടെ. COVID-19 സമയത്ത്, ഞാൻ എങ്ങനെയാണ് തീരുമാനങ്ങൾ എടുത്തത്? ഞാൻ നോബൽ സമ്മാന ജേതാക്കളായ സാമ്പത്തിക വിദഗ്ധരെ കണ്ടുമുട്ടി, അവർ എനിക്ക് വിവിധ സിദ്ധാന്തങ്ങൾ നൽകി - "ഈ രാജ്യം ഇത് ചെയ്തു, ആ രാജ്യം അത് ചെയ്തു. നിങ്ങളും അങ്ങനെ ചെയ്യണം." മുൻനിര സാമ്പത്തിക വിദഗ്ധർ എന്റെ മനസ്സിനെ കബളിപ്പിക്കാറുണ്ടായിരുന്നു. രാഷ്ട്രീയ പാർട്ടികൾ എന്റെ മേൽ സമ്മർദ്ദം ചെലുത്തി - "ആളുകൾക്ക് ഇത്രയും പണം നൽകുക, അത് ചെയ്യുക!" പക്ഷേ ഞാൻ തിടുക്കത്തിൽ ഒരു നടപടിയും സ്വീകരിച്ചില്ല. ഞാൻ സാഹചര്യം ആഴത്തിൽ വിശകലനം ചെയ്തു. പിന്നെ എന്റെ രാജ്യത്തിന്റെ സാഹചര്യം മനസ്സിൽ വെച്ചാണ് ഞാൻ ആ തീരുമാനമെടുത്തത്. "ഒരു ഇന്ത്യക്കാരനും പട്ടിണി കിടക്കരുത്" എന്ന് ഞാൻ തീരുമാനിച്ചു. "സാമൂഹിക അസ്വസ്ഥത ഒഴിവാക്കാൻ അടിസ്ഥാന ആവശ്യങ്ങൾ നിറവേറ്റണം." ഈ ആശയങ്ങൾ ഞാൻ മനസ്സിൽ വികസിപ്പിച്ചെടുത്തു. ആ സമയത്ത്, ലോകമെമ്പാടും ലോക്ക്ഡൗൺ ഉണ്ടായിരുന്നു, ആഗോള സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥ തകർന്നുകൊണ്ടിരിക്കുകയായിരുന്നു. ട്രഷറി തുറന്ന് കറൻസി നോട്ടുകൾ അച്ചടിച്ച് ആളുകൾക്ക് വിതരണം ചെയ്യണമെന്ന് ലോകം ആഗ്രഹിച്ചു. അത് എങ്ങനെയുള്ള സാമ്പത്തിക മാതൃകയായിരിക്കും? ആ പാത പിന്തുടരാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിച്ചില്ല. പക്ഷേ, ഞാൻ തിരഞ്ഞെടുത്ത പാത, വിദഗ്ധരിൽ നിന്ന് എനിക്ക് ലഭിച്ച അഭിപ്രായങ്ങൾ, ഞാൻ അവയെ മനസ്സിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചു എന്നാണ് എന്റെ അനുഭവം പറയുന്നത്. ഞാൻ അവയെ എതിർത്തുപോലുമില്ല. പകരം, ഇന്ത്യയുടെ തനതായ ആവശ്യങ്ങളെയും അനുഭവങ്ങളെയും അടിസ്ഥാനമാക്കി നയങ്ങൾ രൂപപ്പെടുത്തി, അതിനനുസരിച്ച് സംവിധാനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ചെടുത്തു.തൽഫലമായി: കോവിഡിനുശേഷം പല രാജ്യങ്ങളിലും വൻതോതിലുള്ള പണപ്പെരുപ്പം അനുഭവപ്പെട്ടെങ്കിലും, നമ്മുടെ രാജ്യം സ്ഥിരതയോടെ തുടർന്നു. ഇന്ന്, എന്റെ രാജ്യം അതിവേഗം വളരുന്ന പ്രധാന സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയാണ് - ആ കഠിനവും എന്നാൽ ബുദ്ധിപരവുമായ തീരുമാനങ്ങളുടെ നേരിട്ടുള്ള ഫലം. വിവിധ സിദ്ധാന്തങ്ങളാൽ ഞാൻ പ്രലോഭിപ്പിക്കപ്പെട്ടില്ല. പത്രങ്ങൾ അത് ഇഷ്ടപ്പെടുന്നുണ്ടോ ഇല്ലയോ എന്നത് എനിക്ക് പ്രശ്നമായിരുന്നില്ല. അവർ അതിനെക്കുറിച്ച് നല്ലതോ ചീത്തയോ എഴുതുമോ അതോ എന്നെ വിമർശിക്കുമോ എന്നത്. ഞാൻ അടിസ്ഥാനപരമായ കാര്യങ്ങളിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിച്ച് അത് മുന്നോട്ട് കൊണ്ടുപോയി. അത് നമ്മുടെ സമ്പദ്‌വ്യവസ്ഥയെയും സഹായിച്ചു. എന്റെ രാജ്യത്തെ സാഹചര്യം മനസ്സിൽ വെച്ചുകൊണ്ട് മുന്നോട്ട് പോകുക എന്നതായിരുന്നു എന്റെ ശ്രമം. രണ്ടാമതായി, എനിക്ക് വലിയ റിസ്ക് എടുക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ട്. ഒരു പ്രത്യേക തീരുമാനം എന്നെ ദോഷകരമായി ബാധിക്കുമോ എന്നത്  എനിക്ക് ഒരിക്കലും പ്രശ്നമില്ല. എന്റെ രാജ്യത്തിനും ജനങ്ങൾക്കും എന്തെങ്കിലും ശരിയാണെങ്കിൽ,അതിൽ  ധീരമായ തീരുമാനങ്ങൾ എടുക്കാൻ ഞാൻ തയ്യാറാണ്. ഞാൻ ഉടമസ്ഥാവകാശം ഏറ്റെടുക്കുന്നു. എന്തെങ്കിലും തെറ്റ് സംഭവിച്ചാൽ, ഞാൻ ഒരിക്കലും മറ്റുള്ളവരെ കുറ്റപ്പെടുത്തുന്നില്ല. ഞാൻ പൂർണ്ണ ഉത്തരവാദിത്തം ഏറ്റെടുക്കുന്നു. ഒരു നേതാവ് ഉടമസ്ഥാവകാശം ഏറ്റെടുക്കുമ്പോൾ, അദ്ദേഹത്തിന്റെ ടീം വിശ്വാസം നേടുന്നു. അവർക്ക് അറിയാം, "ഈ മനുഷ്യൻ നമ്മളെ പരാജയപ്പെടുത്താൻ അനുവദിക്കില്ല. അവൻ നമ്മളോടൊപ്പം നിൽക്കും, കാരണം എന്റെ തീരുമാനങ്ങൾ സത്യസന്ധവും നല്ല വിശ്വാസത്തോടെയുമാണ്." തെറ്റുകൾ സംഭവിക്കാമെന്ന് ഞാൻ എന്റെ നാട്ടുകാരോട് പറഞ്ഞു. ഞാൻ ഒരു മനുഷ്യനാണെന്നും തെറ്റുകൾ വരുത്താമെന്നും ഞാൻ ഇതിനകം ജനങ്ങളോട് പറഞ്ഞിരുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, എന്റെ ഉദ്ദേശ്യം ഒരിക്കലും തെറ്റാകില്ല. ജനങ്ങൾ ഇക്കാര്യങ്ങൾ മനസ്സിലാക്കുന്നുമുണ്ട്. 2013 ൽ മോദി എന്തോ പറഞ്ഞിരുന്നെങ്കിലും അത് സംഭവിച്ചില്ല എന്നതും അവർ കാണുന്നു. പക്ഷേ എന്റെ ഉദ്ദേശ്യം തെറ്റല്ലെന്നും അവർക്കറിയാം. നല്ല ഉദ്ദേശ്യത്തോടെ എന്തെങ്കിലും ചെയ്യണമെന്ന് ഞാൻ ആഗ്രഹിച്ചിരുന്നുവെന്ന് അവർക്കറിയാം, പക്ഷേ അത് നടന്നില്ല. അതുകൊണ്ടാണ്, സമൂഹം എന്നെ ഞാൻ ആയി അംഗീകരിക്കുന്നത്.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഏതാനും ആഴ്ചകൾക്ക് മുൻപ്, ഫ്രാൻസിൽ നടന്ന AI ഉച്ചകോടിയിൽ താങ്കൾ AI-യെക്കുറിച്ച് ഒരു മികച്ച പ്രസംഗം നടത്തിയിരുന്നു. ആ പ്രസംഗത്തിൽ, ഇന്ത്യയിലെ AI എഞ്ചിനീയർമാരുടെ ബാഹുല്യത്തെക്കുറിച്ച് താങ്കൾ സംസാരിച്ചു - ഒരുപക്ഷേ ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ കഴിവുറ്റ എഞ്ചിനീയർമാരുടെ സംഘങ്ങളിലൊന്നാണത്. AI-യിൽ ഇന്ത്യയ്ക്ക് എങ്ങനെ ആഗോള നേതൃത്വം നേടാൻ കഴിയും? നിലവിൽ, അത് അമേരിക്കയ്ക്ക് പിന്നിലാണ്. മറ്റ് രാജ്യങ്ങളെ മറികടന്ന് AI-യിൽ ഏറ്റവും മികച്ചതായി മാറാൻ ഇന്ത്യ എന്താണ് ചെയ്യേണ്ടത്?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഞാൻ പറയാൻ പോകുന്നത് അൽപ്പം വിചിത്രമായി തോന്നാം, ചിലർക്ക് വിയോജിപ്പുപോലും ഉണ്ടാകാം. പക്ഷേ താങ്കളിത് ചോദിച്ചതിനാൽ, ഞാൻ എന്റെ ഉള്ളിൽത്തട്ടിക്കൊണ്ട് പറയാം, ലോകം AI മേഖലയിൽ എന്തുതന്നെ ചെയ്താലും, ഭാരതമില്ലാതെ AI അപൂർണ്ണമാണ്. ഇത് ഞാൻ നടത്തുന്ന വളരെ ഉത്തരവാദിത്തബോധത്തോടെയുള്ള ഒരു പ്രസ്താവനയാണ്. ചിന്തിച്ചു നോക്കൂ - AI-യുമായി താങ്കളുടെ സ്വന്തം അനുഭവം എന്തായിരുന്നു? പാരീസിലെ എന്റെ പ്രസംഗം താങ്കൾ കേട്ടു - അതേക്കുറിച്ച് താങ്കൾക്കെന്താണ് തോന്നുന്നത്? ഒരു രാജ്യത്തിന് ഒറ്റയ്ക്ക് AI വികസിപ്പിക്കാൻ കഴിയുമോ? താങ്കളുടെ വ്യക്തിപരമായ അനുഭവം എന്താണ്?

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: വാസ്തവത്തിൽ, താങ്കളുടെ പ്രസംഗത്തിൽ, AI-യുടെ പോസിറ്റീവായ സ്വാധീനത്തിന്റെയും പരിമിതികളുടെയും ഒരു മികച്ച ഉദാഹരണം താങ്കൾ നൽകിയിരുന്നു. എൻ്റെ ഓ‍ർമ ശരിയാണെങ്കിൽ, താങ്കൾ നൽകിയ ഉദാഹരണം ഒരു വ്യക്തിയുടെ ചിത്രം സൃഷ്ടിക്കാൻ AI യോട് ആവശ്യപ്പെടുന്നതിനെക്കുറിച്ചാണ്...

പ്രധാനമന്ത്രി: ഇടതു കൈകൊണ്ട്!

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: അതെ, ഇടതു കൈയെക്കുറിച്ച് പറയുമ്പോൾ—എഐ നൽകുന്ന ചിത്രങ്ങൾ എല്ലായ്പ്പോഴും വലതു കൈകൊണ്ട് എഴുതുന്ന വ്യക്തികളുടേതായിരിക്കും. പാശ്ചാത്യ രാജ്യങ്ങൾ മാത്രമാണ് AI സംവിധാനങ്ങൾ വികസിപ്പിച്ചെടുക്കുന്നതിനു പിന്നിൽ പ്രവർത്തിച്ചിരിക്കുന്നതെങ്കിൽ, ഇന്ത്യ ആ പ്രക്രിയയുടെ ഭാഗമല്ലെങ്കിൽ,  AI സൃഷ്ടിക്കുന്ന ചിത്രങ്ങളിൽ എപ്പോഴും വലങ്കയ്യന്മാരെ മാത്രമേ കാണാനാകൂ എന്നാണ് ഇതിനർത്ഥം. കാരണം, ആ സിസ്റ്റം അങ്ങനെയാണ് പരിശീലിപ്പിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ളത്. ഇന്ത്യ എല്ലായ്പ്പോഴും ലോകത്തിന്റെ ഒരു നിർണായക ഭാഗമാണ്, 21-ാം നൂറ്റാണ്ടിലും അങ്ങനെത്തന്നെ.

പ്രധാനമന്ത്രി: AI യുടെ വികസനം ഒരു സംഘടിത പ്രവർത്തനമാണെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. എല്ലാവർക്കും അവരുടെ അനുഭവങ്ങളും പഠനങ്ങളും പങ്കുവെച്ചുകൊണ്ട് പരസ്പരം പിന്തുണയ്ക്കാൻ കഴിയും. ഇന്ത്യ മാതൃകകൾ സൃഷ്ടിക്കുക മാത്രമല്ല, പ്രത്യേക കേസുകൾക്കായി AI-അധിഷ്ഠിത ആപ്ലിക്കേഷനുകൾ വികസിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. GPU പ്രവേശനം സമൂഹത്തിലെ എല്ലാ വിഭാഗങ്ങളിലും എത്തുന്നുണ്ടെന്ന് ഉറപ്പാക്കാൻ, നമുക്ക് ഇതിനകം തന്നെ ഒരു സവിശേഷവും വിപണി അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതുമായ ഒരു മാതൃകയുണ്ട്. ഇന്ത്യയിലൊട്ടാകെ, വ്യക്തികളുടെ മാനസികാവസ്ഥയിൽ ഒരു മാറ്റം സംഭവിക്കുന്നുണ്ട്. ചരിത്രപരമായ ഘടകങ്ങൾ, സർക്കാരിന്റെ പ്രവർത്തനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രക്രിയകൾ, ശക്തമായ ഒരു പിന്തുണാ സംവിധാനത്തിന്റെ അഭാവം എന്നിവ കാരണം, AI വികസനത്തിൽ ഞങ്ങൾ മന്ദഗതിയിലാണെന്ന് ചിലർക്ക് തോന്നിയേക്കാം. പക്ഷേ 5G യുടെ കാര്യം നോക്കൂ - ഞങ്ങൾ വളരെ പിന്നിലാണെന്ന് ലോകം കരുതി. പക്ഷേ, ഞങ്ങൾ ഈ മേഖലയിലേക്ക് കടന്നതോ‌ടെ, ഏറ്റവും വേഗത്തിൽ 5G നടപ്പിലാക്കിയ ലോകരാജ്യമായി ഞങ്ങൾ മാറി. ഒരു അമേരിക്കൻ കമ്പനിയുടെ സിഇഒ അടുത്തിടെ എന്നോട് ഒരു അനുഭവം പങ്കുവെച്ചു. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു: "യുഎസിൽ എഞ്ചിനീയർമാരുടെ ഒരു ജോലി പരസ്യം ഞാൻ പോസ്റ്റ് ചെയ്താൽ, ഒരു മുറിയിൽ കൊള്ളുന്നയത്ര എഞ്ചിനീയർമാർ മാത്രമേ ആ ജോലി തേടി‌യെത്തുകയുള്ളൂ. എന്നാൽ ഇന്ത്യയിൽ അതേ പരസ്യം ഞാൻ പോസ്റ്റ് ചെയ്താൽ, അപേക്ഷിക്കുന്ന എഞ്ചിനീയർമാരെ ഉൾക്കൊള്ളാൻ ഒരു ഫുട്ബോൾ സ്റ്റേഡിയം പോലും മതിയാകില്ല!" ഇത് ഇന്ത്യയ്ക്കുള്ള വലിയ പ്രതിഭാ സമ്പത്തിനെ‌‌യാണ് കാണിക്കുന്നത്. യഥാർത്ഥ ബുദ്ധി ഉപയോഗിച്ച് മാത്രമേ കൃത്രിമ ബുദ്ധിയ്ക്ക് അഭിവൃദ്ധി പ്രാപിക്കാൻ കഴിയൂ. യഥാർത്ഥ ബുദ്ധി ഇല്ലാതെ, കൃത്രിമ ബുദ്ധിക്ക് ഭാവിയില്ല. ഈ യഥാർത്ഥ ബുദ്ധി എവിടെയാണ്? അത് ഭാരതത്തിന്റെ യുവ പ്രതിഭാ സമ്പത്തിലാണ്. AI-യിൽ ഭാരതത്തിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ ശക്തിയാണിതെന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: എന്നാൽ താങ്കൾ മുൻനിര ടെക് നേതൃനിര നോക്കുകയാണെങ്കിൽ, അവരിൽ പലരും ഇന്ത്യൻ വംശജരാണ്. സാങ്കേതിക പ്രതിഭ മുതൽ സാങ്കേതിക നേതൃത്വം വരെ വ്യാപിച്ചു കിടക്കുന്ന സുന്ദർ പിച്ചൈ, സത്യ നാദെല്ല, അരവിന്ദ് ശ്രീനിവാസ് തുടങ്ങിയ പേരുകൾ നമുക്ക് കാണാം. താങ്കൾ അവരുമായി കൂടിക്കാഴ്ച നടത്തിയിട്ടുമുണ്ട്. ഇത്രയധികം വിജയം കൈവരിക്കാൻ അവരെ പ്രാപ്തരാക്കുന്ന അവരുടെ ഇന്ത്യൻ പശ്ചാത്തലം എന്താണ്?

പ്രധാനമന്ത്രി: നോക്കൂ, ഭാരതം പകർന്നുനൽകുന്ന മൂല്യങ്ങൾ ഞങ്ങളുടെ ജന്മഭൂമിയെയും (ജനിച്ച സ്ഥലം) കർമ്മഭൂമിയെയും (ജോലിസ്ഥലം) ബഹുമാനിക്കാൻ ഞങ്ങളെ പഠിപ്പിക്കുന്നു. അവയ്ക്കിടയിൽ ഒരു വേർതിരിവും ഉണ്ടാകരുത്. നമ്മുടെ മാതൃരാജ്യത്തോട് സമർപ്പണമുള്ളവരായിരിക്കേണ്ടതു പോലെ, നമ്മൾ ജോലി ചെയ്യുന്ന സ്ഥലത്തോടും തുല്യമായ സമർപ്പണമുണ്ടായിരിക്കണം. നമ്മൾ എപ്പോഴും ഏറ്റവും മികച്ച രീതിയിൽ പ്രവർത്തിക്കണം - നമ്മൾ എവിടെയായിരുന്നാലും. ഉയർന്ന സ്ഥാനങ്ങളിലോ ചെറിയ പദവികളിലോ എന്ന വേർതിരിവില്ലാതെ, എവിടെയായിരുന്നാലും ഇന്ത്യക്കാർ തങ്ങളുടെ പരമാവധി പ്രയത്നം പുറത്തെടുക്കുന്നതിൽ മികവ് പുലർത്തുന്നത് അതുകൊണ്ടാണ്. തെറ്റായ കാര്യങ്ങളിൽ അവർ അകപ്പെട്ടു പോകുന്നില്ല എന്നതാണ് മറ്റൊരു കാരണം. അവരിൽ ഭൂരിഭാഗവും ശരിയായ ജോലി ചെയ്യുന്നതിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു. കൂടാതെ, അവരുടെ പ്രകൃതം അവരെ എല്ലാവരുമായും നന്നായി പൊരുത്തപ്പെട്ടു മുന്നോട്ടു പോകാനും ചേർന്നു പ്രവർത്തിക്കാനും സഹായിക്കുന്നു. ആത്യന്തികമായി, വിജയമെന്നാൽ അറിവിൽ മാത്രം ഒതുങ്ങുന്നതല്ല. ആളുകളെ മനസ്സിലാക്കാനും അവരുടെ മികച്ച കഴിവുകൾ പുറത്തുകൊണ്ടുവരാനുമുള്ള കഴിവ് - ഒരു സംഘമായി പ്രവർത്തിക്കാനുള്ള കഴിവ് - നേതൃത്വ​ഗുണത്തിലെ ഒരു വലിയ ഘടകമാണ്. പൊതുവേ, കൂട്ടുകുടുംബങ്ങളിലോ വലിയ സമൂഹങ്ങളിലോ വളർന്ന ഇന്ത്യക്കാർക്ക് വലിയ സംഘടനകളെ വിജയകരമായി നയിക്കാൻ വളരെ എളുപ്പമാണ്. ഈ വലിയ കമ്പനികൾ മാത്രമല്ല ഇന്ത്യക്കാരുടെ സാന്നിധ്യമുള്ളത്. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള സർക്കാരുകളിലും മറ്റ് സ്ഥാപനങ്ങളിലും ഇന്ത്യക്കാർ പ്രധാന സ്ഥാനങ്ങൾ വഹിക്കുന്നുണ്ട്. ഇന്ത്യൻ പ്രൊഫഷണലുകളുടെ പ്രശ്‌നപരിഹാര വൈദഗ്ധ്യവും വിശകലന ചിന്തയും അവരെ ആഗോളതലത്തിൽ മത്സരക്ഷമതയുള്ളവരാക്കുന്നു, അവരുടെ മൂല്യം വർദ്ധിപ്പിക്കുന്നു. അതുകൊണ്ടാണ്, നൂതനാശയം, സംരംഭകത്വം, സ്റ്റാർട്ടപ്പുകൾ, ബോർഡ് റൂമുകൾ എന്നിവയിലെല്ലാം ഇന്ത്യക്കാർ മികവ് പുലർത്തുന്നത്. ഇനി, ഞങ്ങളുടെ ബഹിരാകാശ മേഖലയെ ഒരു ഉദാഹരണമായി എടുക്കുക. മുൻപ്, ബഹിരാകാശ പദ്ധതികൾ പൂർണ്ണമായും സർക്കാർ നിയന്ത്രണത്തിലായിരുന്നു. ഏതാനും വർഷങ്ങൾക്ക് മുമ്പ്, ഞാൻ അത് സ്വകാര്യ മേഖലയ്ക്ക് തുറന്നുകൊടുത്തു. വെറും രണ്ട് വർഷത്തിനുള്ളിൽ, ബഹിരാകാശ വ്യവസായത്തിൽ 200-ലധികം സ്റ്റാർട്ടപ്പുകൾ ഉയർന്നുവന്നിട്ടുണ്ട്. ഇന്ത്യയുടെ ചന്ദ്ര ദൗത്യമായ ചന്ദ്രയാൻ നോക്കൂ. ഞങ്ങളുടെ ദൗത്യത്തിന്റെ ചെലവ് വളരെ കുറവാണ്, അത് ഒരു ഹോളിവുഡ് സിനിമയേക്കാൾ ചുരുങ്ങിയ ചെലവിലുള്ളതാണ്! ഞങ്ങളുടെ നൂതനാശയങ്ങൾ എത്രത്തോളം ചെലവ് കുറഞ്ഞതാണെന്ന് ലോകം കാണുമ്പോൾ, അവർ സ്വാഭാവികമായും ഞങ്ങളുമായി സഹകരിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കും. ഇന്ത്യൻ പ്രതിഭകളോടുള്ള ഈ ബഹുമാനം നമ്മുടെ നാഗരികതയുടെ ധാർമ്മികതയിൽ നിന്നാണ് വരുന്നത്. ഇതാണ് ഞങ്ങളുടെ മുഖമുദ്ര.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: താങ്കൾ മനുഷ്യ ബുദ്ധിയെക്കുറിച്ച് സംസാരിച്ചല്ലോ. AI (ആർട്ടിഫിഷ്യൽ ഇന്റലിജൻസ്) നമുക്ക് പകരമാകുമെന്ന് താങ്കൾ ഭയക്കുന്നുണ്ടോ?

പ്രധാനമന്ത്രി: നോക്കൂ, എല്ലാ കാലത്തും, സാങ്കേതികവിദ്യയും മനുഷ്യരും തമ്മിൽ മത്സരബോധം - സംഘർഷം പോലും - സൃഷ്ടിക്കാനുള്ള ശ്രമം നടന്നിട്ടുണ്ട്. സാങ്കേതികവിദ്യ മനുഷ്യരാശിക്ക് വെല്ലുവിളിയാകുമെന്ന് ആളുകൾ പലപ്പോഴും പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. എന്നാൽ എല്ലാ തവണയും സാങ്കേതികവിദ്യ പരിണമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു, മനുഷ്യർ എല്ലായ്പ്പോഴും ഒരു പടി മുന്നിൽത്തന്നെ തുടർന്നു. ഇത് എല്ലാ സമയത്തും സംഭവിച്ചിട്ടുണ്ട്. കാരണം സാങ്കേതികവിദ്യ ഏറ്റവും മികച്ച രീതിയിൽ എങ്ങനെ ഉപയോഗിക്കണമെന്ന് പഠിക്കുന്നത് മനുഷ്യരാണ്. ഇപ്പോൾ, മനുഷ്യനായിരിക്കുക എന്നതിന്റെ യഥാർത്ഥ അർത്ഥത്തെക്കുറിച്ച് ചിന്തിക്കാൻ മനുഷ്യർ നിർബന്ധിതരാകുന്ന ഒരു ഘട്ടത്തിൽ AI എത്തിയിരിക്കുന്നു. AI യുടെ ശക്തിയുടെ തെളിവാണിത്. എന്നാൽ AI എത്ര പുരോഗമിച്ചാലും, മനുഷ്യന്റെ ഭാവന എല്ലായ്പ്പോഴും അതുല്യമായി തുടരും. AI-ക്ക് പലതും സൃഷ്ടിക്കാൻ കഴിയും. ഒരുപക്ഷേ, ഭാവിയിൽ, ഇന്ന് നമുക്ക് സങ്കൽപ്പിക്കാൻ കഴിയുന്നതിനുമപ്പുറം മറ്റ് പലതും അത് ഉൽപ്പാദിപ്പിച്ചെന്നു വരാം. പക്ഷേ ഭാവനയ്ക്ക് പകരംവയ്ക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നില്ല.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഞാൻ നിങ്ങളോട് യോജിക്കുന്നു. ഇത് മനുഷ്യരെ സവിശേഷമാക്കുന്നതെന്ത് എന്നതിനെക്കുറിച്ച് ആഴത്തിൽ ചിന്തിക്കാൻ എന്നെയും മറ്റുള്ളവരെയും പ്രേരിപ്പിക്കുന്നു. കാരണം, പല കാര്യങ്ങളുണ്ട് -- ഭാവന, സർഗ്ഗാത്മകത, ബോധം, ഭയം, സ്നേഹം, സ്വപ്നങ്ങൾ, വ്യത്യസ്തമായി ചിന്തിക്കാനുള്ള കഴിവ്, അതിനപ്പുറവും പോകാനുള്ള കഴിവ്! റിസ്കുകൾ ഏറ്റെടുക്കാനുള്ള കഴിവ് -- ഇവയെല്ലാം.

പ്രധാനമന്ത്രി: ഉദാഹരണത്തിന്, പരിചരണം എന്നത് നോക്കൂ - പരസ്പരം പരിപാലിക്കാനുള്ള മനുഷ്യന്റെ സഹജമായ കഴിവ്. AI-ക്ക് അത് ചെയ്യാൻ കഴിയുമോ?

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: 21-ാം നൂറ്റാണ്ടിലെ പരിഹരിക്കപ്പെടാത്ത വലിയ ചോദ്യങ്ങളിൽ ഒന്നാണിത്. എല്ലാ വർഷവും, താങ്കൾ "പരീക്ഷ പേ ചർച്ച" പരിപാടി സംഘടിപ്പിക്കുന്നു, അതിൽ താങ്കൾ യുവ വിദ്യാർത്ഥികളുമായി നേരിട്ട് ഇടപഴകുകയും പരീക്ഷകൾക്ക് എങ്ങനെ തയ്യാറെടുക്കണമെന്ന് അവരെ ഉപദേശിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഈ പ്രോഗ്രാമുകളിൽ പലതും ഞാൻ കണ്ടിട്ടുണ്ട്. പരീക്ഷകളിൽ എങ്ങനെ വിജയിക്കാം, സമ്മർദ്ദം എങ്ങനെ കൈകാര്യം ചെയ്യാം എന്നിവയെക്കുറിച്ചും, മറ്റ് വശങ്ങളെക്കുറിച്ചും താങ്കൾ മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശം നൽകുന്നു. ഇന്ത്യയിലെ വിദ്യാർത്ഥികൾ അവരുടെ വിദ്യാഭ്യാസ യാത്രയിൽ ഏതൊക്കെ പരീക്ഷകളാണ് എഴുതേണ്ടിവരികയെന്നും അവർ ഇത്ര സമ്മർദ്ദത്തിലാകുന്നത് എന്തുകൊണ്ടാണെന്നും ചുരുക്കമായി വിശദീകരിക്കാമോ?

പ്രധാനമന്ത്രി: സമൂഹത്തിൽ ഒരു പ്രത്യേകതരം മാനസികാവസ്ഥ വളർന്നുവന്നിട്ടുണ്ട്. സ്കൂളുകളിൽ പോലും, വിജയം പലപ്പോഴും അളക്കുന്നത് എത്ര വിദ്യാർത്ഥികൾ ഉയർന്ന റാങ്കുകൾ നേടുന്നു എന്നതിനെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയാണ്. ഒരു കുട്ടിയുടെ പരീക്ഷയിലെ റാങ്ക് ആ കുടുംബത്തിന്റെ വിദ്യാഭ്യാസപരവും സാമൂഹികവുമായ പദവി നിർണ്ണയിക്കുന്ന ഒരു അന്തരീക്ഷം കുടുംബങ്ങൾ തന്നെ സൃഷ്ടിക്കുന്നു. ഇക്കാരണത്താൽ, വിദ്യാർത്ഥികളുടെ മേലുള്ള സമ്മർദ്ദം ഗണ്യമായി വർദ്ധിച്ചിട്ടുണ്ട്. പല വിദ്യാർത്ഥികളും വിശ്വസിക്കുന്നത് അവരുടെ മുഴുവൻ ജീവിതവും 10, 12 ക്ലാസുകളിലെ പരീക്ഷകളെ മാത്രം ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നുവെന്നാണ്. ഈ മനോഭാവം മാറ്റുന്നതിനായി, ഞങ്ങളുടെ പുതിയ വിദ്യാഭ്യാസ നയത്തിൽ ഞങ്ങൾ കാര്യമായ പരിഷ്കാരങ്ങൾ വരുത്തിയിട്ടുണ്ട്. എന്നിരുന്നാലും, ഈ മാറ്റങ്ങൾ പൂർണ്ണമായും പ്രാബല്യത്തിൽ വരുന്നതുവരെ, വിദ്യാർത്ഥികളുമായി ഇടപഴകാനും അവരുടെ ആശങ്കകൾ മനസ്സിലാക്കാനും അവർക്ക് മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശം നൽകാനും എനിക്ക് വ്യക്തിപരമായ ഉത്തരവാദിത്തമുണ്ട്. ഞാൻ "പരീക്ഷ പേ ചർച്ച" നടത്തുമ്പോൾ, അത് വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് മാത്രമല്ല ഗുണം ചെയ്യുന്നത്. അവരുടെ മാനസികാവസ്ഥ, മാതാപിതാക്കളുടെ പ്രതീക്ഷകൾ, അധ്യാപകരുടെ കാഴ്ചപ്പാടുകൾ എന്നിവ മനസ്സിലാക്കാനുള്ള അവസരം എനിക്കും ലഭിക്കുന്നു. അതിനാൽ, 'പരീക്ഷ പേ ചർച്ച' അവർക്ക് മാത്രമല്ല, എനിക്കും ഗുണം ചെയ്യും. ഒരു പ്രത്യേക മേഖലയിൽ സ്വന്തം കഴിവുകൾ അളക്കാൻ പരീക്ഷകൾ നല്ലൊരു മാർ​ഗമാണ്. പക്ഷേ, അവ ഒരാളുടെ മൊത്തത്തിലുള്ള കഴിവിന്റെ ഒരേയൊരു അളവുകോലാകാൻ പാടില്ല. പല വ്യക്തികളും അക്കാദമിക് രംഗത്ത് മികവ് പുലർത്തിയിട്ടുണ്ടാകില്ല. എന്നാൽ, ക്രിക്കറ്റ് പോലുള്ള മറ്റ് മേഖലകളിൽ സെഞ്ച്വറികൾ നേടുന്നതിലൂടെ, ശ്രദ്ധേയമായ വിജയം നേടിയിരിക്കും. പഠനത്തിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുമ്പോൾ, സ്കോറുകൾ പലപ്പോഴും സ്വാഭാവികമായി മെച്ചപ്പെടും. നൂതനമായ ഒരു പഠന സാങ്കേതിക വിദ്യ ഉപയോഗിച്ച എന്റെ അധ്യാപകരിൽ ഒരാളെ ഞാൻ ഓർക്കുന്നു. ഇന്നും അത് എന്നെ ആകർഷിക്കുന്നു. വീട്ടിൽ നിന്ന് 10 കടല, 15 അരിമണികൾ, അല്ലെങ്കിൽ 21 ചെറുപയർമണികൾ എന്നിവ കൊണ്ടുവരാൻ അദ്ദേഹം വിദ്യാർത്ഥികളോട് ആവശ്യപ്പെടും. വ്യത്യസ്ത സംഖ്യകളും വ്യത്യസ്ത ഇനങ്ങളും ഉള്ളതിനാൽ, കുട്ടി ചിന്തിക്കും, 'ഞാൻ 10 എണ്ണം കൊണ്ടുവരണം'. പിന്നെ, വീട്ടിൽവച്ച്, അവരത് എണ്ണുകയും 10 ന് ശേഷം വരുന്ന സംഖ്യയേതെന്ന് ഓർമ്മിക്കുകയും ചെയ്യും. ഇതിന്റെ പേര് കടലയെന്നാണെന്നും അവർ പഠിക്കും. പിന്നീട്, സ്കൂളിൽ വച്ച് എല്ലാവരും അവരുടെ ഇനങ്ങൾ ഒന്നിച്ചുവയ്ക്കും. അപ്പോൾ ടീച്ചർ പറയും, 'ശരി, 10 കടല, 3 കടല, 2 ചെറുപയർ, 5 എണ്ണം പുറത്തെടുക്കൂ.' ഈ രീതിയിൽ, അവർ കണക്ക് പഠിക്കുകയും കടല എന്നാലെന്തെന്ന് തിരിച്ചറിയുകയും ചെറുപയർ എന്താണെന്ന് മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്യും. ഞാൻ സംസാരിക്കുന്നത് ബാല്യകാല പഠനത്തെക്കുറിച്ചാണ്. ഇത്തരത്തിലുള്ള പഠന സാങ്കേതികത കുട്ടികളെ ഭാരമില്ലാതെ പഠിക്കാൻ സഹായിക്കുന്നു. ഞങ്ങളുടെ പുതിയ വിദ്യാഭ്യാസ നയം ഈ ദിശയിലാണ് പരിശ്രമിക്കുന്നത്. എന്റെ മറ്റൊരു അധ്യാപകൻ സ്വീകരിച്ചിരുന്നത് ഒരു സർഗ്ഗാത്മക സമീപനമായിരുന്നു. അദ്ദേഹം ക്ലാസ് മുറിയിൽ ഒരു ഡയറി വച്ചിട്ട് വിദ്യാർത്ഥികളോട് പറഞ്ഞു, രാവിലെ ആദ്യം എത്തുന്നയാൾക്ക് അതിൽ ഒരു വാചകം അവരുടെ പേരിനൊപ്പം എഴുതാം. തുടർന്നു വരുന്ന ഓരോ വിദ്യാർത്ഥിയും ആദ്യ വാചകവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഒരു വാചകം അതിന്റെ തുടർച്ചയായി എഴുതണമായിരുന്നു. തുടക്കത്തിൽ, ആദ്യ വാചകം എഴുതാൻ ഞാൻ നേരത്തെ സ്കൂളിലേക്ക് ഓടുമായിരുന്നു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഞാൻ ഒരിക്കൽ എഴുതി: "ഇന്നത്തെ സൂര്യോദയം മനോഹരമായിരുന്നു; അത് എന്നിൽ ഊർജ്ജം നിറച്ചു." ഇതുപോലെ ഒരു വാചകം എഴുതിയ ശേഷം എന്റെ പേരും ഞാൻ എഴുതി. പിന്നീട് വരുന്ന വിദ്യാർത്ഥികൾ ഇതിന്റെ തുടർച്ചയായി സൂര്യോദയവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട വാക്യങ്ങൾ എഴുതും. കുറച്ച് ദിവസങ്ങൾക്ക് ശേഷം, ഇത് എന്റെ സർഗ്ഗാത്മകതയ്ക്ക് വലിയ ഗുണം ചെയ്യുന്നില്ലെന്ന് ഞാൻ മനസ്സിലാക്കി. എന്തുകൊണ്ട്? കാരണം ഞാൻ ഒരു ചിന്ത മനസ്സിൽ വെച്ചുകൊണ്ട് ആരംഭിച്ച് അത് എഴുതും. അതിനാൽ, ആദ്യം പോകുന്നതിനുപകരം, ഞാൻ അവസാനം പോകുമെന്ന് ഞാൻ തീരുമാനിച്ചു. അവസാനം എഴുതുന്നത് മറ്റുള്ളവർ എഴുതിയത് വായിക്കാനും പിന്നീട് കൂടുതൽ മികച്ച എന്തെങ്കിലും എഴുതാനും എന്റെ സർഗ്ഗാത്മകത മെച്ചപ്പെടുത്താനും എന്നെ സഹായിക്കുന്നുവെന്ന് ഞാൻ മനസ്സിലാക്കി. അത്തരം ചെറിയ അധ്യാപന രീതികൾ വിദ്യാർത്ഥികളുടെ ജീവിതത്തിൽ ശാശ്വതമായ സ്വാധീനം ചെലുത്തും. സംഘടനാ പ്രവർത്തനത്തിലും മാനവ വിഭവശേഷി വികസനത്തിലുമുള്ള എന്റെ പശ്ചാത്തലം കാരണം, പതിവായി വിദ്യാർത്ഥികളുമായി ഇടപഴകുന്നതിൽ ഞാൻ ഉറച്ച് വിശ്വസിക്കുന്നു. പിന്നീട്, ഞങ്ങളുടെ ചർച്ചകൾ ഒരു പുസ്തകമാക്കി മാറ്റുകയും ചെയ്തു. ദശലക്ഷക്കണക്കിന് വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് ഇത് ഉപയോഗപ്രദമായ ഒരു റഫറൻസായി മാറിയിരിക്കുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് അവരുടെ കരിയറിൽ എങ്ങനെ വിജയിക്കാം എന്നതിനെക്കുറിച്ച് കൂടുതൽ ഉപദേശം നൽകാമോ? അവർ എങ്ങനെ തങ്ങളുടെ കരിയർ പാത കണ്ടെത്തുകയും വിജയം നേടുകയും ചെയ്യണം? ഈ ഉപദേശം ഇന്ത്യയിലെ വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് വേണ്ടി മാത്രമല്ല, താങ്കളുടെ വാക്കുകളിൽ പ്രചോദനം കണ്ടെത്തുന്ന ലോകമെമ്പാടുമുള്ള ആളുകൾക്കും കൂടിയാണ്.

പ്രധാനമന്ത്രി: നിങ്ങൾക്ക് ലഭിക്കുന്ന ഏത് ജോലിയും, പൂർണ്ണ സമർപ്പണത്തോടെയും പ്രതിബദ്ധതയോടെയും ചെയ്താൽ, എത്രയും വേഗം നിങ്ങൾക്ക് അതിൽ വൈദഗ്ദ്ധ്യം ലഭിക്കുമെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. നിങ്ങളുടെ കഴിവുകൾ വിജയത്തിലേക്കുള്ള വാതിലുകൾ തുറക്കും. ജോലി ചെയ്യുമ്പോൾ ഒരു വ്യക്തി തന്റെ കഴിവുകൾ തുടർച്ചയായി മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കണം, ഒരിക്കലും തന്റെ പഠന ശേഷിയെ കുറച്ചുകാണരുത്. പഠിക്കാനുള്ള തന്റെ കഴിവിനെ വിലമതിക്കുകയും എല്ലാത്തിൽ നിന്നും പഠിക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയും ചെയ്യുന്നവർ വളരെയധികം വളർച്ച നേടും. ചില ആളുകൾ അവരുടെ ജോലിയിൽ മാത്രം ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു, മറ്റുള്ളവർ അവരുടെ ചുറ്റുമുള്ളവരുടെ പ്രവൃത്തി നിരീക്ഷിക്കുകയും മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു, അത് അവരുടെ കഴിവുകളെ രണ്ടിരട്ടിയോ മൂന്നിരട്ടിയോ ആക്കുന്നു. ഞാൻ യുവാക്കളോട് പറയാനാ​ഗ്രഹിക്കുന്നതിതാണ് - നിരുത്സാഹപ്പെടേണ്ടതില്ല. ഈ ലോകത്ത് എവിടെയോ, ദൈവം നിങ്ങൾക്കായി എഴുതിവച്ച ഒരു ജോലിയുണ്ട്. വിഷമിക്കേണ്ട. കഴിവുള്ളവരും അവസരങ്ങൾക്ക് അർഹരുമായി മാറുന്നതിനായി നിങ്ങളുടെ നൈപുണ്യം മെച്ചപ്പെടുത്തുന്നതിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുക. ഉദാഹരണത്തിന്, ഒരാൾ ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞേക്കാം: 'എനിക്ക് ഒരു ഡോക്ടറാകാൻ ആഗ്രഹമുണ്ടായിരുന്നു, പക്ഷേ എനിക്കതിന് കഴിഞ്ഞില്ല, അതിനാൽ എന്റെ ജീവിതം തകർന്നു. ഇപ്പോൾ, ഞാൻ ഒരു അധ്യാപകനാണ്.' ഇങ്ങനെ ചിന്തിക്കുന്നതിൽ അർത്ഥമില്ല. നിങ്ങൾ ഒരു ഡോക്ടറായില്ല, ശരിതന്നെ. പക്ഷേ ഒരു അധ്യാപകൻ എന്ന നിലയിൽ, നൂറുകണക്കിന് വിദ്യാർത്ഥികളുടെ ഡോക്ടർമാരാകാനുള്ള സ്വപ്നങ്ങൾ സാക്ഷാത്കരിക്കാൻ നിങ്ങൾക്ക് സഹായിക്കാനാകും. ഒരു ഡോക്ടർ എന്ന നിലയിൽ, നിങ്ങൾ രോഗികളെ ചികിത്സിക്കുമായിരുന്നു. പക്ഷേ, ഒരു അധ്യാപകൻ എന്ന നിലയിൽ, ദശലക്ഷക്കണക്കിന് ആളുകളെ ചികിത്സിക്കുന്ന ഭാവി ഡോക്ടർമാരെ നിങ്ങൾക്ക് രൂപപ്പെടുത്താൻ കഴിയും. ഇത് ജീവിതത്തിന് ഒരു പുതിയ കാഴ്ചപ്പാട് നൽകുന്നു. നിങ്ങൾക്ക് നേടാൻ കഴിയാത്ത കാര്യങ്ങളിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നതിനുപകരം, നിങ്ങൾക്ക് ഇപ്പോഴും എന്തു ചെയ്യാൻ കഴിയുമെന്നതിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുക. ദൈവം എല്ലാവർക്കും ചില പ്രത്യേക ശക്തികൾ നൽകിയിട്ടുണ്ടെന്ന് ഞാൻ ഉറച്ചു വിശ്വസിക്കുന്നു. നിങ്ങളുടെ കഴിവുകളിൽ ഒരിക്കലും വിശ്വാസം നഷ്ടപ്പെടുത്തരുത്. അവസരം ലഭിക്കുമ്പോഴെല്ലാം നിങ്ങൾ അതിനൊത്ത് ഉയരുമെന്നും, മികച്ച പ്രകടനം കാഴ്ചവെക്കുമെന്നും, വിജയം കൈവരിക്കുമെന്നും ആത്മവിശ്വാസം പുലർത്തുക. ഒരു വ്യക്തിക്ക് ഈ മാനസികാവസ്ഥ ഉണ്ടാകുമ്പോൾ, അവർ എപ്പോഴും വിജയം നേടും.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: വിദ്യാർത്ഥികൾ സമ്മർദ്ദം, പ്രതിബന്ധങ്ങൾ, തങ്ങളുടെ മാർ​ഗത്തിൽ നേരിടുന്ന ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ എന്നിവ എങ്ങനെ കൈകാര്യം ചെയ്യണം?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഒന്നാമതായി, പരീക്ഷകൾ മാത്രമല്ല ജീവിതമെന്ന് അവർ മനസ്സിലാക്കണം. 'നോക്കൂ, എന്റെ കുട്ടി ഇത്രയധികം മാ‍ർക്ക് നേടുന്നു, എന്റെ കുട്ടി എത്ര മികച്ചവനാണെന്ന് നോക്കൂ!' എന്ന് പറഞ്ഞുകൊണ്ട് സമൂഹത്തിൽ മാതൃകകളായി പ്രദർശിപ്പിക്കേണ്ടവരല്ല തങ്ങളുടെ കുട്ടികളെന്ന് കുടുംബങ്ങളും മനസ്സിലാക്കണം. മാതാപിതാക്കൾ തങ്ങളുടെ കുട്ടികളെ സ്വന്തം സാമൂഹിക പദവിക്ക് മാതൃകയായി ഉപയോഗിക്കുന്നത് നിർത്തണം. രണ്ടാമതായി, വിദ്യാർത്ഥികൾ എപ്പോഴും നന്നായി തയ്യാറെടുക്കണമെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. അപ്പോൾ മാത്രമേ അവർക്ക് സമ്മർദ്ദമില്ലാതെ പരീക്ഷ എഴുതാൻ കഴിയൂ. അവർ പഠിച്ച കാര്യങ്ങളെക്കുറിച്ച് അവർക്ക് ആത്മവിശ്വാസവും വ്യക്തതയും ഉണ്ടായിരിക്കണം. ചിലപ്പോൾ, പരീക്ഷാ പേപ്പർ ലഭിച്ചയുടനെ വിദ്യാർത്ഥികൾ പരിഭ്രാന്തരാകും. അവരുടെ മനസ്സ് അമിതമായി ചിന്തിക്കാൻ തുടങ്ങും—'അയ്യോ, എന്റെ പേന ശരിയായി പ്രവർത്തിക്കുന്നില്ല!' അല്ലെങ്കിൽ 'എന്റെ അടുത്തിരിക്കുന്ന ഈ വ്യക്തി എന്നെ ശ്രദ്ധ തിരിക്കുന്നു!' അല്ലെങ്കിൽ 'ബെഞ്ച് കുലുങ്ങുന്നു!'—പരീക്ഷയിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നതിനുപകരം ഇത്തരം ചിന്തകളുണ്ടാകുന്നു. ആത്മവിശ്വാസം ഇല്ലാത്തപ്പോഴാണ് ഇത് സംഭവിക്കുന്നത്. അവർ തങ്ങളുടെ അസ്വസ്ഥതയ്ക്ക് ബാഹ്യ കാരണങ്ങൾ അന്വേഷിച്ചുകൊണ്ടേയിരിക്കുന്നു. എന്നാൽ ഒരു വിദ്യാർത്ഥിക്ക് സ്വയം വിശ്വാസമുണ്ടെങ്കിൽ, കഠിനാധ്വാനം ചെയ്തിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ, അവർക്ക് സ്വയം ശാന്തരാകാൻ കുറച്ച് മിനിറ്റ് മതി. ഒരു ദീർഘനിശ്വാസം എടുക്കുക, ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുക, ചോദ്യങ്ങൾ ശ്രദ്ധാപൂർവ്വം വായിക്കുക, തുടർന്ന് മാനസികമായി സമയം അനുവദിക്കുക—'എനിക്ക് ഇത്രയും സമയമുണ്ട്, അതിനാൽ ഞാൻ ഇത്രയും മിനിറ്റിനുള്ളിൽ ഓരോ ചോദ്യത്തിനും ഉത്തരം നൽകും.' മുൻകൂട്ടി ഉത്തരങ്ങൾ എഴുതാൻ പരിശീലിക്കുന്ന വിദ്യാർത്ഥികൾ അവരുടെ പരീക്ഷകൾ സുഗമമായും ഒരു പ്രശ്‌നങ്ങളില്ലാതെയും പൂർത്തിയാക്കാൻ സഹായിക്കുന്ന ഒരു ശീലം വളർത്തിയെടുക്കുമെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: പഠിച്ചുകൊണ്ടേയിരിക്കാൻ എപ്പോഴും ശ്രമിക്കണമെന്ന് താങ്കൾ പറഞ്ഞല്ലോ. താങ്കൾ വ്യക്തിപരമായി പുതിയ കാര്യങ്ങൾ എങ്ങനെയാണ് പഠിക്കാറുള്ളത്? പഠിക്കാനുള്ള ഏറ്റവും നല്ല മാർഗത്തെക്കുറിച്ച് താങ്കൾ എന്ത് ഉപദേശം നൽകും—യൗവനത്തിൽ മാത്രമല്ല, ജീവിതത്തിലുടനീളം?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഞാൻ നേരത്തെ സൂചിപ്പിച്ചതുപോലെ, എന്റെ ആദ്യകാല ജീവിതത്തിൽ, എനിക്ക് ധാരാളം വായിക്കാൻ അവസരം ലഭിച്ചി‌രുന്നു. എന്നാൽ ഇപ്പോൾ, എന്റെ ജീവിതരീതിയുടെ പ്രത്യേകതകൾ കാരണം എനിക്ക് വായിക്കാൻ കൂടുതൽ സമയം ലഭിക്കുന്നില്ല, എന്നിട്ടും ഞാൻ ഒരു ശ്രദ്ധയുള്ള ശ്രോതാവും നിരീക്ഷകനുമാണ്. ഞാൻ അതാത് നിമിഷത്തിൽ പൂർണ്ണമായും ഉണർന്നിരിക്കുന്നയാളാണ്. ഞാൻ ആരെയെങ്കിലും കണ്ടുമുട്ടുമ്പോഴെല്ലാം, എൻ്റെ മനസ്സ് പൂർണ്ണമായും അവിടെത്തന്നെയായിരിക്കും, ഞാൻ പൂർണ്ണമായും ശ്രദ്ധാലുവായിരിക്കും. കാര്യങ്ങൾ വളരെ വേഗത്തിൽ ഗ്രഹിക്കാൻ ഇത് എന്നെ സഹായിക്കുന്നു. ഇപ്പോൾ, ഞാൻ നിങ്ങളോടൊപ്പമുണ്ട് - ഞാൻ പൂർണ്ണമായും നിങ്ങളോടൊപ്പമുണ്ട്. മൊബൈൽ ഫോണോ ടെലിഫോണോ സന്ദേശങ്ങളോ എൻ്റെ ശ്രദ്ധ തിരിക്കുന്നില്ല. ഞാൻ പൂർണ്ണമായും വിഷയത്തിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു. എല്ലാവരും വളർത്തിയെടുക്കേണ്ട ഒരു ശീലമാണിത്. കൂടുതൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്തോറും പഠനശേഷിയും മെച്ചപ്പെടും. രണ്ടാമതായി, പഠനമെന്നാൽ അറിവ് നേടുക മാത്രമല്ല - അത് പ്രായോഗികമാക്കുകയും ചെയ്യണം. മികച്ച ഡ്രൈവർമാരുടെ ആത്മകഥകൾ വായിച്ചുകൊണ്ട് മാത്രം നിങ്ങൾക്ക് ഒരു നല്ല ഡ്രൈവർ ആകാൻ കഴിയില്ല; നിങ്ങൾ യഥാർത്ഥത്തിൽ കാറിൽ ഇരുന്ന് സ്റ്റിയറിംഗ് വീൽ പിടിച്ച് വാഹനമോടിക്കണം. നിങ്ങൾ റിസ്കുകൾ ഏറ്റെടുക്കണം. 'ഞാൻ ഒരു അപകടത്തിൽപ്പെട്ടാലോ? മരിച്ചുപോയാലോ?' എന്ന് നിങ്ങൾ ചിന്തിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണെങ്കിൽ - നിങ്ങൾ ഒരിക്കലും ഒന്നും പഠിക്കില്ല. വർത്തമാനകാലത്ത് ജീവിക്കുന്നവർ ഒരു പ്രധാന തത്വം പിന്തുടരുന്നുവെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു: കടന്നുപോയ സമയം ഇപ്പോൾ നിങ്ങളുടെ ഭൂതകാലമാണ്. ഈ നിമിഷത്തിൽ ജീവിക്കുക - ഈ വർത്തമാന നിമിഷം അനുഭവിക്കാതെ ഭൂതകാലമായി മാറാൻ അനുവദിക്കരുത്. അല്ലാത്തപക്ഷം, നിങ്ങൾ ഭാവിയെ പിന്തുടരുകയും നിങ്ങളുടെ വർത്തമാനകാലം വഴുതിപ്പോകാൻ അനുവദിക്കുകയും അത് നിങ്ങളുടെ ഭൂതകാലത്തിന്റെ മറ്റൊരു ഭാഗമായി മാറ്റുകയും ചെയ്യും. മിക്ക ആളുകളും ഈ തെറ്റ് ചെയ്യുന്നു - ഭാവിയെക്കുറിച്ച് അവർ വളരെയധികം വിഷമിക്കുന്നതിനാൽ അവർ തങ്ങളുടെ വർത്തമാനകാലം പാഴാക്കുന്നു, അങ്ങനെ ചെയ്യുമ്പോൾ, അവരുടെ വർത്തമാനകാലം നഷ്ടപ്പെട്ടുപോയ ഭൂതകാലമായി മാറുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: അതെ, ആളുകളുമായുള്ള താങ്കളുടെ കൂടിക്കാഴ്ചകളെക്കുറിച്ചും, ശ്രദ്ധ തിരിക്കുന്ന ഘടകങ്ങൾ സാധാരണയായി എങ്ങനെയാണ് ഉയർന്നുവരാറെന്നുമെല്ലാം ഞാൻ നിരവധി കഥകൾ കേട്ടിട്ടുണ്ട്. എന്നാൽ ഇപ്പോൾ, ശ്രദ്ധ തിരിക്കുന്ന കാര്യങ്ങളൊന്നുമില്ല - നമ്മൾ രണ്ടുപേരും ഈ സംഭാഷണത്തിൽ പൂർണ്ണമായും മുഴുകിയിരിക്കുന്നു. അത് തന്നെ മനോഹരമായ ഒരു കാര്യമാണ്. ഇന്ന്, താങ്കൾ എനിക്ക് പൂർണ്ണ ശ്രദ്ധ നൽകി, അത് എനിക്കു ലഭിച്ച ഒരു സമ്മാനമായി തോന്നുന്നു. നന്ദി! ഇപ്പോൾ, ഞാൻ താങ്കളോട് ബുദ്ധിമുട്ടുള്ളതും എന്നാൽ ആഴമേറിയതുമായ ഒരു ചോദ്യം ചോദിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. സ്വന്തം മരണത്തെക്കുറിച്ച് താങ്കൾ എപ്പോഴെങ്കിലും ചിന്തിക്കാറുണ്ടോ? മരിക്കാൻ താങ്കൾക്ക് ഭയമുണ്ടോ?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഞാൻ താങ്കളോട് ഒരു ചോദ്യം ചോദിക്കട്ടേ?

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: തീർച്ചയായും, ചോദിക്കൂ.

പ്രധാനമന്ത്രി: ജനനത്തിനു ശേഷം, നമുക്ക് ജീവിതമുണ്ട്, നമുക്ക് മരണവുമുണ്ട്. ഈ രണ്ടിൽ, ഏതാണ് ഏറ്റവും ഉറപ്പുള്ള കാര്യം?

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: മരണം!

പ്രധാനമന്ത്രി: മരണം! ഇനി, പറയൂ - നിങ്ങൾ എനിക്ക് ശരിയായ ഉത്തരം തന്നെ നൽകി. ഒരാൾ ജനിക്കുന്ന നിമിഷം മുതൽ, മരണം അനിവാര്യമാണ്. മറുവശത്ത്, ജീവിതമെന്നാൽ വളരുകയും പരിണമിക്കുകയും ചെയ്യുന്ന ഒന്നാണ്. ജീവിതത്തിനും മരണത്തിനും ഇടയിൽ, മരണം മാത്രമാണ് ഉറപ്പുള്ള കാര്യം. മരണം ഉറപ്പാണെന്ന് നിങ്ങൾക്കറിയാമെങ്കിൽ, പിന്നെ എന്തിനാണ് അതിനെ ഭയപ്പെടുന്നത്? പകരം, നിങ്ങളുടെ ഊർജ്ജം, സമയം, ബുദ്ധി എന്നിവ ജീവിതത്തിൽ കേന്ദ്രീകരിക്കുക, മറിച്ച് മരണത്തെക്കുറിച്ച് ആകുലപ്പെടുന്നതിലല്ല. ജീവിതം തഴച്ചുവളരട്ടെ! ജീവിതം അനിശ്ചിതമാണ് - അതുകൊണ്ടുതന്നെ നമ്മൾ അതിനായി കഠിനാധ്വാനം ചെയ്യേണ്ടതുണ്ട്, അതിനെ കാര്യക്ഷമമാക്കേണ്ടതുണ്ട്, ഘട്ടം ഘട്ടമായി നവീകരിക്കേണ്ടതുണ്ട്. അങ്ങനെ, മരണം വരുന്നതുവരെ, വസന്തകാലത്ത് പുഷ്പം എന്ന പോലെ നിങ്ങൾക്ക് വിരിയാൻ കഴിയും. അതിനാൽ, മരണത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ചിന്ത നിങ്ങളുടെ മനസ്സിൽ നിന്ന് നീക്കം ചെയ്യുക. അത് ഉറപ്പായും സംഭവിക്കാനുള്ളതാണ്, അത് ഇതിനോടകം എഴുതപ്പെട്ടിട്ടുള്ളതാണ്. സമയമാകുമ്പോൾ അത് സംഭവിക്കുക തന്നെ ചെയ്യും.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഭാവിയെക്കുറിച്ചുള്ള താങ്കളുടെ പ്രതീക്ഷകൾ എന്തെല്ലാമാണ്? ഭാരതത്തിന് മാത്രമല്ല, മനുഷ്യരാശിക്കും, ഭൂമിയിൽ ജീവിക്കുന്ന നമുക്കെല്ലാവർക്കും വേണ്ടി?

പ്രധാനമന്ത്രി: ഞാൻ പ്രകൃത്യാ വളരെ ശുഭാപ്തിവിശ്വാസമുള്ള വ്യക്തിയാണ്. നിരാശയും നിഷേധാത്മകതയും എന്റെ സോഫ്റ്റ്‌വെയറിന്റെ ഭാഗമല്ല; എനിക്ക് ആ ചിപ്പ് ഇല്ല. അതുകൊണ്ടാണ് എന്റെ മനസ്സ് ആ ദിശയിൽ സഞ്ചരിക്കാത്തത്. മനുഷ്യചരിത്രം നോക്കുകയാണെങ്കിൽ, മാനവികത വലിയ പ്രതിസന്ധികളെ മറികടന്ന് മുന്നോട്ട് നീങ്ങിയിട്ടുണ്ടെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. കാലം ആവശ്യപ്പെടുന്നതിനനുസരിച്ച്, ആളുകൾ കാര്യമായ മാറ്റങ്ങൾ സ്വീകരിച്ച് തുടർച്ചയായി പരിണമിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. കൂടാതെ, ഓരോ യുഗത്തിലും, പുതിയ കാര്യങ്ങൾ സ്വീകരിക്കാനുള്ള സ്വാഭാവിക പ്രവണത മനുഷ്യർക്ക് ഉണ്ടായിരുന്നു. എന്റെ മറ്റൊരു നിരീക്ഷണം, പുരോഗതിയിൽ ഉയർച്ച താഴ്ചകൾ ഉണ്ടാകാമെങ്കിലും, കാലഹരണപ്പെട്ട ആശയങ്ങൾ ഉപേക്ഷിക്കാൻ മനുഷ്യരാശിക്ക് ശക്തിയുണ്ട് എന്നതാണ്. ഭാരങ്ങളിൽ നിന്ന് സ്വയം മോചിതരാകാനും വേഗത്തിൽ മുന്നോട്ട് പോകാനുമുള്ളതാണ് മനുഷ്യരാശിയുടെ ഏറ്റവും വലിയ കഴിവ്. കാലഹരണപ്പെട്ട കാര്യങ്ങൾ ഉപേക്ഷിക്കാനുള്ള ശക്തി നിർണായകമാണ്, ഞാൻ ഏറ്റവും കൂടുതൽ ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന ഈ സമൂഹത്തിന് അതിനുള്ള കഴിവുണ്ടെന്ന് എനിക്കറിയാം. പഴയത് ഉപേക്ഷിച്ച് പുതിയതിനെ സ്വീകരിക്കാൻ അതിന് കഴിയുമെന്ന് ഞാൻ ശക്തമായി വിശ്വസിക്കുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഞാൻ വെറുതെ ചിന്തിക്കുകയായിരുന്നു - കുറച്ച് നിമിഷത്തേക്കെങ്കിലും താങ്കൾക്ക് എന്നെ ഒരു ഹിന്ദു പ്രാർത്ഥനയോ ധ്യാനമോ പഠിപ്പിക്കാമോ? ഞാൻ പഠിക്കാൻ ശ്രമിച്ചു, ഗായത്രി മന്ത്രം പരിശീലിക്കുന്നുമുണ്ട്. എന്റെ ഉപവാസദിനങ്ങളിൽ, ഞാൻ മന്ത്രങ്ങൾ ജപിക്കാൻ ശ്രമിച്ചിരുന്നു. ഞാൻ ഇപ്പോൾ അത് ജപിക്കാൻ ശ്രമിക്കാം, ഈ മന്ത്രത്തിന്റെയും ഇതുപോലുള്ള മറ്റ് മന്ത്രങ്ങളുടെയും അർത്ഥവും പ്രാധാന്യവും അവ നിങ്ങളുടെ ജീവിതത്തെയും ആത്മീയതയെയും എങ്ങനെ സ്വാധീനിച്ചുവെന്നും താങ്കൾ വിശദീകരിക്കാമോ? ഞാൻ ശ്രമിക്കട്ടെ?

പ്രധാനമന്ത്രി: തീർച്ചയായും.‌

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ഓം ഭൂർ ഭുവഃ സ്വാഹാ, തത് സവിതുർ വരേണ്യം, ഭർ​ഗോ ദേവസ്യ ധീമഹി, ധിയോ യോ നഃ പ്രചോദയാത്. ഞാനത് ശരിയായിത്തന്നെ പറഞ്ഞുവോ‌?

പ്രധാനമന്ത്രി: താങ്കൾ നന്നായി പറഞ്ഞു! ഓം ഭൂർ ഭുവ സ്വാഹാ, തത് സവിതുർ വരേണ്യാം, ഭർഗോ ദേവസ്യ ധീമഹി, ധിയോ യോ ന പ്രചോദയാത്. ഈ മന്ത്രം യഥാർത്ഥത്തിൽ സൂര്യാരാധനയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. പുരാതന കാലത്ത്, സൂര്യന്റെ പ്രാധാന്യം വളരെ വലുതായിരുന്നു. ഹിന്ദു തത്ത്വചിന്തയിൽ, ഓരോ മന്ത്രത്തിനും ശാസ്ത്രവുമായി ചില ബന്ധങ്ങളുണ്ട്. ശാസ്ത്രത്തോടും പ്രകൃതി‌യോടും ഈ മന്ത്രങ്ങൾ എല്ലായ്പ്പോഴും ഏതെങ്കിലും വിധത്തിൽ ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. അവ ജീവിതത്തിന്റെ വിവിധ വശങ്ങളുമായും ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഒരു പതിവ് താളത്തിൽ മന്ത്രങ്ങൾ ജപിക്കുന്നത് വലിയ നേട്ടങ്ങളുണ്ടാക്കും. ഇത് അച്ചടക്കം, ഏകാ​ഗ്രത, ആഴത്തിലുള്ള ഐക്യബോധം എന്നിവ കൊണ്ടുവരുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: താങ്കളുടെ ആത്മീയതയിൽ, താങ്കൾ ദൈവത്തോടൊപ്പമുള്ള താങ്കളുടെ സമാധാന നിമിഷങ്ങളിൽ, താങ്കളുടെ മനസ്സ് എവിടേക്കാണ് പോകുന്നത്? ആ പ്രക്രിയയിൽ മന്ത്രങ്ങൾ എങ്ങനെ സഹായിക്കുന്നു? പ്രത്യേകിച്ച് താങ്കൾ ഉപവസിക്കുമ്പോൾ, അല്ലെങ്കിൽ ഒറ്റയ്ക്കായിരിക്കുമ്പോൾ?

പ്രധാനമന്ത്രി: നോക്കൂ, നമ്മൾ 'ധ്യാനം' എന്ന് പറയുമ്പോൾ, ആളുകൾക്ക് അത് ഒരു ഭാരമുള്ള പദമായി മാറിയിരിക്കുന്നു. നമ്മുടെ ഭാഷയിൽ, ലളിതമായ ഒരു വാക്ക് ഉണ്ട് - 'ധ്യാനം'. ഇനി, ധ്യാനത്തെക്കുറിച്ച് പറയുകയാണെങ്കിൽ, ആളുകൾക്ക് അത് വളരെ ഭാരമുള്ളതായി തോന്നുന്നു - ആത്മീയ വ്യക്തികളല്ലാത്തതിനാൽ അവർക്ക് ചെയ്യാൻ കഴിയാത്ത എന്തോ ഒന്ന് എന്ന അർത്ഥത്തിൽ. അതിനാൽ ഞാൻ അത് മറ്റൊരു രീതിയിൽ വിശദീകരിക്കുന്നു - മനസ്സാന്നിധ്യമില്ലാതിരിക്കുന്ന ശീലം ഒഴിവാക്കുക. ഉദാഹരണത്തിന്, നിങ്ങൾ ക്ലാസ്സിൽ ഇരിക്കുകയും സ്പോർട്സ് പിരീഡ് എപ്പോൾ ആരംഭിക്കുമെന്ന് ചിന്തിക്കുകയും ചെയ്യുന്നുവെങ്കിൽ, അതിനർത്ഥം നിങ്ങളുടെ ശ്രദ്ധ വർത്തമാനകാലത്തിലല്ല എന്നാണ്. എന്നാൽ നിങ്ങൾ നിങ്ങളുടെ ശ്രദ്ധ പൂർണ്ണമായും ആ നിമിഷത്തിലേക്ക് കൊണ്ടുവരികയാണെങ്കിൽ, അത് ധ്യാനമാണ്. ഞാൻ ഹിമാലയത്തിൽ ജീവിച്ചിരുന്നപ്പോൾ, ഒരു സന്യാസിയെ കണ്ടുമുട്ടിയിരുന്നു. അദ്ദേഹം എനിക്ക് ഒരു ലളിതമായ സാങ്കേതികത പഠിപ്പിച്ചു തന്നു - ആത്മീയമായ ഒന്നല്ല, ഒരു സാങ്കേതികത മാത്രം. ഹിമാലയത്തിൽ, ചെറിയ വെള്ളച്ചാട്ടങ്ങൾ തുടർച്ചയായി ഒഴുകുന്നു. അദ്ദേഹം ഒരു ഉണങ്ങിയ ഇല ഒരു തുള്ളികളിറ്റുന്ന ചെറിയൊരു ജലധാരയ്ക്കു കീഴിൽ വയ്ക്കുകയും അതിനടിയിൽ ഒരു പാത്രം തലകീഴായി വയ്ക്കുകയും ചെയ്തു, അതുവഴി വെള്ളം സ്ഥിരമായി ഒഴുകുന്നുവെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്തി. അദ്ദേഹം എന്നോട് പറഞ്ഞു, 'ഒന്നും ചെയ്യരുത് - ഈ തുള്ളികളിറ്റുന്ന ശബ്ദം മാത്രം കേൾക്കുക. മറ്റൊന്നും കേൾക്കരുത് - പക്ഷികളില്ല, കാറ്റില്ല, ഒന്നുമില്ല - ഈ ശബ്ദം മാത്രം.' ആദ്യം എനിക്ക് അത് ബുദ്ധിമുട്ടായി തോന്നി, പക്ഷേ പോകെപ്പോകെ എന്റെ മനസ്സ് പരിശീലിക്കപ്പെട്ടു. പതുക്കെ, അത് എനിക്ക് ധ്യാനമായി മാറി. മന്ത്രങ്ങളോ ദൈവത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ചിന്തകളോ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല —ജലത്തിന്റെ ശബ്ദം, നാദബ്രഹ്മം. ഈ പരിശീലനം എന്നെ ഏകാഗ്രത പഠിപ്പിച്ചു, അത് സ്വാഭാവികമായും എന്റെ ധ്യാനമായി മാറി. ഒന്നാലോചിച്ചുനോക്കൂ—നിങ്ങൾ ഒരു ആഡംബരപൂർണ്ണമായ പഞ്ചനക്ഷത്ര ഹോട്ടലിലാണെന്ന് സങ്കൽപ്പിക്കുക. മനോഹരമായി അലങ്കരിച്ച ഒരു മുറി, എല്ലാവിധത്തിലും തികഞ്ഞത്. പക്ഷേ ബാത്ത്റൂം ടാപ്പ് തുള്ളിയായി ഒഴുകുന്നു. മുറി എത്ര ആഢംബരപൂർണമാണെങ്കിലും ആ ചെറിയ ശബ്ദം നിങ്ങളുടെ അനുഭവത്തെ നശിപ്പിക്കും. ചെറിയ കാര്യങ്ങൾ മനസ്സിനെ എങ്ങനെ അസ്വസ്ഥമാക്കുമെന്നും ആന്തരിക ശ്രദ്ധ നമ്മുടെ അനുഭവങ്ങളെ എങ്ങനെ പരിവർത്തനം ചെയ്യുമെന്നും ഇത് കാണിക്കുന്നു. നമ്മുടെ വേദങ്ങളും ജീവിതത്തെയും മരണത്തെയും കുറിച്ച് സമഗ്രമായ രീതിയിൽ സംസാരിക്കുന്നു. 'ഓം പൂർണമദഃ പൂർണമിദം പൂർണാത് പൂർണമുദാച്യതേ' എന്നൊരു മന്ത്രമുണ്ട്. ജീവിതത്തെ ഒരു പൂർണ്ണ ചക്രമായി ഇത് വിവരിക്കുന്നു - പൂർണതയിലേക്ക് നയിക്കുന്ന പൂർണ്ണത. അതുപോലെ, നമ്മൾ സാർവത്രിക ക്ഷേമത്തെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കുന്നു: 'സർവേ ഭവന്തു സുഖിനഃ, സർവേ സന്തു നിരാമയ'—എല്ലാവരും സന്തുഷ്ടരാകട്ടെ, എല്ലാവരും രോഗങ്ങളിൽ നിന്ന് മുക്തരാകട്ടെ. 'സർവേ ഭദ്രാണി പശ്യന്തു, മാ കശ്ചിദ് ദുഃഖഭാഗ് ഭവേത്'—എല്ലാവരും നന്മ കാണട്ടെ, ആരും കഷ്ടപ്പെടാതിരിക്കട്ടെ. ഒടുവിൽ, ഓരോ മന്ത്രവും ഇങ്ങനെയാണ് അവസാനിക്കുന്നത്: 'ഓം ശാന്തി, ശാന്തി, ശാന്തി' - സമാധാനം, സമാധാനം, സമാധാനം. ഭാരതത്തിലെ ഈ ആചാരങ്ങളും മന്ത്രങ്ങളും വെറും പാരമ്പര്യങ്ങളല്ല; ആയിരക്കണക്കിന് വർഷത്തെ ജ്ഞാനത്തിന്റെയും നമ്മുടെ ഋഷിമാരുടെ ആഴത്തിലുള്ള ആത്മീയ ഗവേഷണത്തിന്റെയും ഫലമാണ് അവ. അവ ജീവിതത്തിന്റെ ഘടകങ്ങളുമായി ആഴത്തിൽ ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു, ശാസ്ത്രീയമായ രീതിയിൽ ക്രമീകരിച്ചിരിക്കുന്നു.

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: ശാന്തി, ശാന്തി, ശാന്തി. ഈ ബഹുമതിക്ക് നന്ദി, ഈ അവിശ്വസനീയമായ സംഭാഷണത്തിന് നന്ദി. ഭാരതത്തിലേക്ക് എന്നെ സ്വാഗതം ചെയ്തതിന് നന്ദി. നാളെ ഇന്ത്യൻ ഭക്ഷണം കഴിച്ചുകൊണ്ട് എന്റെ ഉപവാസം അവസാനിപ്പിക്കാൻ ഞാൻ ഉറ്റുനോക്കുന്നു. വളരെ നന്ദി, പ്രധാനമന്ത്രി. ഇത് എനിക്ക് ഒരു വലിയ ബഹുമതിയായിരുന്നു.

പ്രധാനമന്ത്രി: താങ്കളോട് സംസാരിക്കാനുള്ള അവസരം ഞാൻ ശരിക്കും ആസ്വദിച്ചു. താങ്കൾ രണ്ട് ദിവസമായി ഉപവസിക്കുന്നതിനാൽ, ഒറ്റയടിക്ക് ഭക്ഷണം കഴിക്കാൻ തുടങ്ങരുത്. ആദ്യത്തെ ദിവസം ദ്രവരൂപത്തിലുള്ള ഭക്ഷണം ഉപയോഗിച്ച് ആരംഭിക്കുക; അത് താങ്കൾക്ക് പ്രയോജനമേകും. ഒരുപക്ഷേ ഇന്ന്, ഞാൻ നിരവധി വിഷയങ്ങളക്കുറിച്ച് ആദ്യമായി സംസാരിച്ചിരിക്കാം, കാരണം ഞാൻ സാധാരണയായി ഇത്തരം കാര്യങ്ങൾ വളരെ വ്യക്തിപരമായി സൂക്ഷിക്കുകയാണ് പതിവ്. എന്നാൽ ഇന്ന്, അവയിൽ ചിലത് പുറത്തുകൊണ്ടുവരുന്നതിൽ താങ്കൾ വിജയിച്ചു. 

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: നന്ദി.

പ്രധാനമന്ത്രി: താങ്കളുടെ പ്രേക്ഷകർ ഇത് തീർച്ച‌യായും ആസ്വദിക്കും. ഞാനിത് ശരിക്കും ആസ്വദിച്ചു. താങ്കൾക്ക് എന്റെ ആശംസകൾ. നന്ദി!

ലെക്സ് ഫ്രിഡ്മാൻ: നന്ദി! പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്ര മോദിയുമായുള്ള ഈ സംഭാഷണം ശ്രദ്ധിച്ചതിന് നന്ദി. ഇനി, ചില ചോദ്യങ്ങൾക്ക് ഉത്തരം നൽകാനും എന്റെ മനസ്സിലൂടെ കടന്നുപോകുന്ന ചില ചിന്തകൾ പ്രകടിപ്പിക്കാനും ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. നിങ്ങൾക്ക് എന്തെങ്കിലും ചോദിക്കാനുണ്ടെങ്കിൽ അല്ലെങ്കിൽ എന്തെങ്കിലും കാരണത്താൽ എന്നെ ബന്ധപ്പെടാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നുവെങ്കിൽ, [lexfridman.com/contact](https://lexfridman.com/contact) സന്ദർശിക്കുക. ഒന്നാമതായി, പ്രധാനമന്ത്രിയുടെ ടീമിനെ അഭിനന്ദിക്കാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. അതൊരു മികച്ച ടീമാണ്! അവർ അവിശ്വസനീയമാംവിധം വൈദഗ്ധ്യമുള്ളവരും, കാര്യക്ഷമതയുള്ളവരും, മികച്ച ആശയവിനിമയവി​ദ​ഗ്ധരുമാണ്. മൊത്തത്തിൽ, അതൊരു മികച്ച ടീമാണ്. പ്രധാനമന്ത്രി മോദി ജി ഹിന്ദിയിലും ഞാൻ ഇംഗ്ലീഷിലുമാണ് സംസാരിച്ചത്. അതിനാൽ, ഞങ്ങളുടെ സംഭാഷണം വിവർത്തനം ചെയ്ത ദ്വിഭാഷിയെക്കുറിച്ച് ഞാൻ എന്തെങ്കിലും പറഞ്ഞേ മതിയാകൂ. അവർ വളരെ മികച്ചു നിന്നു. എത്ര പ്രശംസിച്ചാലും മതിയാകില്ല. ഉപകരണങ്ങൾ മുതൽ വിവർത്തനത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം വരെ, അവരുടെ മുഴുവൻ സേവനവും മികച്ചതായിരുന്നു. എന്തായാലും, ഡൽഹിയിലും ഭാരതത്തിലും ചുറ്റി സഞ്ചരിക്കുമ്പോൾ, ലോകത്തിന്റെ മറ്റു ഭാഗങ്ങളിൽ നിന്ന് തികച്ചും വ്യത്യസ്തമായ കാര്യങ്ങൾ ഞാൻ ശ്രദ്ധിച്ചു. മറ്റൊരു ലോകത്തേക്ക് ഞാൻ കാലെടുത്തുവച്ചതുപോലെ തോന്നി. സാംസ്കാരികമായി, മുമ്പ് ഒരിക്കലും അങ്ങനെയൊന്നും ഞാൻ അനുഭവിച്ചിട്ടില്ല. ഇവിടെ ആളുകൾ പരസ്പരം ഇടപഴകുന്ന രീതി - എത്ര മികച്ച, ആകർഷകമായ വ്യക്തികളാണ് ഇവിടെയുള്ളത്! തീർച്ചയായും, ഭാരതം വൈവിധ്യമാർന്ന സംസ്കാരങ്ങളാൽ നിർമ്മിതമാണ്, ഡൽഹി അതിന്റെ ഒരു നേർക്കാഴ്ച മാത്രമാണ്. ന്യൂയോർക്ക്, ടെക്സസ്, അല്ലെങ്കിൽ അയോവ എന്നിവ മാത്രം മുഴുവൻ അമേരിക്കയെയും പ്രതിനിധീകരിക്കാത്തതുപോലെ. അവ അമേരിക്കയുടെ വ്യത്യസ്ത ഷേഡുകൾ മാത്രമാണ്. ഈ യാത്രയിൽ, ഞാൻ എല്ലായിടത്തും റിക്ഷയിൽ സഞ്ചരിച്ചു. ഞാൻ തെരുവുകളിലൂടെ അലഞ്ഞുനടന്നു, അന്വേഷിച്ചു. ഞാൻ ആളുകളോട് അവരുടെ ജീവിതത്തെക്കുറിച്ച് സംസാരിച്ചു. തീർച്ചയായും, ലോകത്തിലെ മറ്റെവിടെയും പോലെ, എനിക്ക് എന്തെങ്കിലും വിൽക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന ആളുകൾ ഇവിടെയും ഉണ്ടായിരുന്നു - ഒറ്റനോട്ടത്തിൽ എന്നെ ഒരു ടൂറിസ്റ്റായും, ചെലവഴിക്കാൻ കുറച്ച് പണമുള്ള ഒരു വിദേശ സഞ്ചാരിയായും കണ്ട ആളുകൾ. പക്ഷേ, എല്ലായ്പ്പോഴും എന്നപോലെ, അത്തരം ഉപരിപ്ലവമായ ഇടപെടലുകൾ ഞാൻ ഒഴിവാക്കി. പകരം, ഞാൻ ആളുകളോട് നേരിട്ട് ഹൃദയത്തിൽ നിന്ന് സംസാരിച്ചു - അവർ എന്താണ് ഇഷ്ടപ്പെടുന്നത്, അവർ എന്താണ് ഭയപ്പെടുന്നത്, ജീവിതത്തിൽ അവർ അനുഭവിച്ച സന്തോഷങ്ങളെയും കഷ്ടപ്പാടുകളെയും കുറിച്ച്. ആളുകളിലെ ഏറ്റവും മികച്ച കാര്യം, നിങ്ങൾ എവിടെയായിരുന്നാലും, അവർ വളരെപ്പെട്ടന്നു തന്നെ പുറംപൂച്ചിനപ്പുറം കാണുന്നു എന്നതാണ് - അപരിചിതർ പലപ്പോഴും പരസ്പരം ധരിക്കുന്ന മുഖംമൂടികൾക്കപ്പുറം. നിങ്ങളുടെ യഥാർത്ഥ സ്വഭാവം കാണിക്കാൻ പാകത്തിൽ തുറന്ന മനസ്സുള്ളവരും ആത്മാർത്ഥതയുള്ളവരുമാണ് നിങ്ങളെങ്കിൽ, അവർ അത് തിരിച്ചറിയും. ഞാൻ ചെയ്യാൻ ശ്രമിക്കുന്നതും അതാണ്. ഞാൻ പറയാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നത് എന്തെന്നാൽ, മിക്കവാറും എല്ലാവരും അവിശ്വസനീയമാംവിധം ദയയുള്ളവരും മനുഷ്യത്വം നിറഞ്ഞവരുമായിരുന്നു. അവർ ഇംഗ്ലീഷ് സംസാരിച്ചില്ലെങ്കിലും, അവരെ മനസ്സിലാക്കുന്നത് എല്ലായ്പ്പോഴും എളുപ്പമായിരുന്നു. ഒരുപക്ഷേ, ഇതുവരെ ഞാൻ കണ്ടുമുട്ടിയ മിക്ക ആളുകളുമായി താരതമ്യപ്പെടുത്തുമ്പോൾ, ഭാരതത്തിൽ ഇത് വളരെ എളുപ്പമായിരുന്നു - ആളുകളുടെ കണ്ണുകളും മുഖങ്ങളും ശരീരഭാഷയും അവരുടെ മനസ്സ് വളരെയധികം പ്രതിഫലിപ്പിച്ചു. എല്ലാം വ്യക്തമായിരുന്നു, വികാരങ്ങൾ പോലും തുറന്നുകാട്ടപ്പെട്ടു. ഉദാഹരണത്തിന്, ഞാൻ കിഴക്കൻ യൂറോപ്പിൽ യാത്ര ചെയ്യുമ്പോൾ, ഒരാളെ മനസ്സിലാക്കുക എന്നത് താരതമ്യേന കൂടുതൽ ബുദ്ധിമുട്ടായിരിക്കും. നിങ്ങൾ കാണുന്ന ആ മീം - അതിൽ ഒരു ചെറിയ സത്യമുണ്ട്. സാധാരണയായി, ആളുകൾ അവരുടെ യഥാർത്ഥ വികാരങ്ങൾ അത്ര തുറന്നുപറയാൻ അനുവദിക്കില്ല. എന്നാൽ ഭാരതത്തിൽ, എല്ലാവരും തുറന്നു തന്നെ പറയുന്നു. അതിനാൽ, നിരവധി ആഴ്ചകൾ ചെലവഴിച്ച ശേഷം ഡൽഹിയിൽ ആളുകളെ കണ്ടുമുട്ടിയപ്പോൾ, എനിക്ക് അവിശ്വസനീയമായ നിരവധി അനുഭവങ്ങളും ഇടപെടലുകളും ഉണ്ടായി. പൊതുവെ, ആളുകളെ മനസ്സിലാക്കുന്ന കാര്യത്തിൽ, കണ്ണുകൾക്ക് പലപ്പോഴും വാക്കുകളേക്കാൾ കൂടുതൽ സംസാരിക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു. നമ്മൾ മനുഷ്യർ ആകർഷകമായ ജീവികളാണ്. ഉപരിതലത്തിലെ ശാന്തമായ തിരമാലകൾക്ക് താഴെ, പലപ്പോഴും ഉള്ളിൽ മറഞ്ഞിരിക്കുന്ന ആഴമേറിയതും കൊടുങ്കാറ്റുള്ളതുമായ ഒരു സമുദ്രമുണ്ട്. ഒരു തരത്തിൽ, സംഭാഷണങ്ങളിൽ ഞാൻ ചെയ്യാൻ ശ്രമിക്കുന്നത് - ക്യാമറയ്ക്ക് മുന്നിലായാലും പുറത്തായാലും - ആ ആഴത്തിൽ എത്തിച്ചേരുക എന്നതാണ്.

ഭാരതത്തിൽ ഞാൻ ചെലവഴിച്ച കുറച്ച് ആഴ്ചകൾ ഒരു മാന്ത്രിക അനുഭവമായിരുന്നു. ഇവിടുത്തെ ഗതാഗതം പോലും അവിശ്വസനീയമായിരുന്നു - ഡ്രൈവറില്ലാത്ത കാറുകളുടേതിനു സമാനമായ ഒരു വെല്ലുവിളി തന്നെ. പ്രകൃതി ഡോക്യുമെന്ററി വീഡിയോകളെയാണ് അതെന്നെ ഓർമ്മിപ്പിച്ചത് - മത്സ്യങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള ചില ഡോക്യുമെൻ്ററികൾ. ആയിരക്കണക്കിന് മത്സ്യങ്ങൾ അവിശ്വസനീയമാംവിധം ഉയർന്ന വേഗതയിൽ ഒരുമിച്ച് നീന്തുന്നിടത്ത്, അവയെല്ലാം വ്യത്യസ്ത ദിശകളിലേക്ക് ചിതറിക്കിടക്കുന്നതായി തോന്നുന്നു. എന്നിട്ടും, അതിനെ വിശാലമായ വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന് നോക്കുമ്പോൾ, അവയെല്ലാം തികഞ്ഞ താളത്തിലും ഐക്യത്തിലും നീങ്ങുന്നതായി തോന്നുന്നു. എന്റെ സുഹൃത്ത് പോൾ റോസോളിയുമായി, ഒരുപക്ഷേ കുറച്ച് സുഹൃത്തുക്കളുമായി ഉടൻ തന്നെ ഞാൻ ഇവിടേക്ക് മടങ്ങി വരാൻ പദ്ധതിയിടുന്നുണ്ട്. ഞാൻ ഭാരതത്തിലൂടെ, വടക്കു മുതൽ തെക്കു വരെ സഞ്ചരിക്കും.

ഇനി, ഭാരതത്തിലേക്കും അതിന്റെ ആഴത്തിലുള്ള ദാർശനികവും ആത്മീയവുമായ ആശയങ്ങളിലേക്കും എന്നെ ആദ്യം ആകർഷിച്ച ഒരു പുസ്തകത്തെക്കുറിച്ചാണ് ഞാൻ സംസാരിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നത്. ആ പുസ്തകം ഹെർമൻ ഹെസ്സെയുടെ സിദ്ധാർത്ഥയാണ്. എന്റെ കൗമാരകാലത്ത് ഹെസ്സെയുടെ പ്രശസ്തമായ മിക്ക പുസ്തകങ്ങളും ഞാൻ വായിച്ചിരുന്നു, പക്ഷേ വർഷങ്ങൾക്ക് ശേഷം, ഞാൻ അവ വീണ്ടും സന്ദർശിച്ചു. ദസ്തയേവ്‌സ്‌കി, കാമു, കാഫ്ക, ഓർവെൽ, ഹെമിംഗ്‌വേ, കെറൗക്, സ്റ്റെയിൻബെക്ക് തുടങ്ങിയ എഴുത്തുകാരിൽ ഞാൻ ആഴത്തിൽ മുഴുകിയിരുന്ന ഒരു സമയത്താണ് ഞാൻ സിദ്ധാർത്ഥയെ കണ്ടുമുട്ടിയത്. എന്റെ ചെറുപ്പത്തിൽ ഞാൻ പലപ്പോഴും മനസ്സിലാക്കാൻ പാടുപെട്ട അതേ മാനുഷിക പ്രതിസന്ധികളെയാണ് ഈ പുസ്തകങ്ങളിൽ പലതും പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നത്, ഇന്നും അവ എന്നെ പുതിയ രീതിയിൽ കൗതുകപ്പെടുത്തുന്നു. എന്നാൽ ഈ പ്രതിസന്ധികളെ ഒരു പൗരസ്ത്യ വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന് എങ്ങനെ വീക്ഷിക്കുന്നുവെന്ന് മനസ്സിലാക്കാൻ എന്നെ സഹായിച്ചത് സിദ്ധാർത്ഥയാണ്. അത് എഴുതിയത് ഹെർമൻ ഹെസ്സെയാണ്. അതെ, ദയവായി അദ്ദേഹത്തിന്റെ പേര് ഇങ്ങനെ പറയട്ടെ. ചിലർ അതിനെ 'ഹെസ്' എന്ന് ഉച്ചരിക്കുന്നത് ഞാൻ കേട്ടിട്ടുണ്ട്, പക്ഷേ ഞാൻ എപ്പോഴും 'ഹെസ്സെ' എന്നുതന്നെയാണ് പറഞ്ഞിട്ടുള്ളത്. അതെ, ജർമ്മനിയിൽ നിന്നും സ്വിറ്റ്‌സർലൻഡിൽ നിന്നുമുള്ള നോബൽ സമ്മാന ജേതാവായ എഴുത്തുകാരനായ ഹെർമൻ ഹെസ്സെ തന്റെ ജീവിതത്തിലെ ഏറ്റവും ദുഷ്‌കരമായ ഒരു കാലഘട്ടത്തിലാണ് ഈ പുസ്തകം എഴുതിയത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ വിവാഹം തകരുകയായിരുന്നു, ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധം അദ്ദേഹത്തിന്റെ സമാധാന സ്വപ്നങ്ങളെ തകർത്തു, അദ്ദേഹം കടുത്ത തലവേദന, ഉറക്കമില്ലായ്മ, വിഷാദം എന്നിവയാൽ വലയുകയായിരുന്നു. അപ്പോഴാണ് അദ്ദേഹം കാൾ ജംഗിനൊപ്പം സൈക്കോ അനാലിസിസ് ആരംഭിച്ചത്, അത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ അസ്വസ്ഥമായ മനസ്സിനെ ശാന്തമാക്കാനുള്ള ഒരു മാർഗമായി പൗരസ്ത്യ തത്ത്വചിന്തയെ മനസ്സിലാക്കുന്നതിലേക്ക് നയിച്ചു. ഹെസ്സെ പുരാതന ഹിന്ദു വേദഗ്രന്ഥങ്ങളുടെ നിരവധി വിവർത്തനങ്ങൾ വായിച്ചു, ബുദ്ധമത ഗ്രന്ഥങ്ങൾ പഠിച്ചു, ഉപനിഷത്തുകൾ വായിച്ചു, ഭഗവദ്ഗീത പോലും ആഴത്തിൽ മനസ്സിലാക്കി. സിദ്ധാർത്ഥന്റെ രചന തന്നെ അദ്ദേഹത്തിന് ഒരു യാത്രയായിരുന്നു - പുസ്തകത്തിലെ പ്രധാന കഥാപാത്രത്തിന്റെ യാത്ര പോലെ. 1919 ൽ ഹെസ്സെ ഈ പുസ്തകം എഴുതാൻ തുടങ്ങി, മൂന്ന് വർഷത്തിനുള്ളിൽ അത് പൂർത്തിയാക്കി, ആ സമയത്ത് അദ്ദേഹം ഒരു വലിയ മാനസികാരോഗ്യ പ്രതിസന്ധിയെ നേരിട്ടു. ആത്യന്തിക സത്യം തേടുന്നതിനായി സമ്പത്തും സുഖസൗകര്യങ്ങളും ഉപേക്ഷിച്ച പുരാതന ഭാരതത്തിലെ ഒരു ചെറുപ്പക്കാരനായ സിദ്ധാർത്ഥന്റെ കഥയാണ് പുസ്തകം പറയുന്നത്. ഓരോ പേജിലും, അദ്ദേഹത്തിന്റെ വ്യക്തിപരമായ പോരാട്ടങ്ങൾ - അദ്ദേഹത്തിന്റെ അസ്വസ്ഥത, ലൗകിക ജീവിതത്തോടുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിരാശ, സത്യം സ്വയം കണ്ടെത്താനുള്ള അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആഴമായ ആഗ്രഹം എന്നിവ നിങ്ങൾക്ക് അനുഭവിക്കാൻ കഴിയും. ഈ പുസ്തകം ഹെസ്സയുടെ തത്ത്വചിന്തയെക്കുറിച്ചുള്ളത് മാത്രമല്ലെന്ന് ഞാൻ വീണ്ടും ഊന്നിപ്പറയാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു - അത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ ആന്തരിക പോരാട്ടങ്ങളിൽ നിന്ന് രക്ഷപ്പെടാനുള്ള മാർഗമായിരുന്നു. കഷ്ടപ്പാടുകളിൽ നിന്ന് ഉയർന്നുവന്ന് ആന്തരിക ജ്ഞാനത്തിലേക്ക് നീങ്ങാനാണ് അദ്ദേഹം എഴുതിയത്. പുസ്തകത്തെക്കുറിച്ച് ഇവിടെ അധികം വിശദമായി ഞാൻ പറയുന്നില്ല, പക്ഷേ അതിൽ നിന്ന് ഞാൻ പഠിച്ചതും ഇന്നും ഓർമ്മിക്കുന്നതുമായ രണ്ട് പ്രധാന പാഠങ്ങൾ എടുത്തുകാണിക്കാൻ ഞാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു. ആദ്യത്തേത്, പുസ്തകത്തിലെ ഏറ്റവും ആഴമേറിയ ഒരു രംഗത്തിൽ നിന്നാണ് എനിക്ക് ലഭിക്കുന്നത്. സിദ്ധാർത്ഥൻ നദിക്കരയിൽ ഇരുന്ന് ശ്രദ്ധയോടെ കേൾക്കുന്നു. ആ നദിയിൽ, ജീവിതത്തിന്റെ എല്ലാ ശബ്ദങ്ങളും - കാലത്തിന്റെ തന്നെ എല്ലാ ശബ്ദങ്ങളും - അവൻ കേൾക്കുന്നു. ഭൂതകാലം, വർത്തമാനം, ഭാവി - എല്ലാം ഒരുമിച്ച് ഒഴുകുന്നു. ആ രംഗത്തിൽ നിന്ന്, ഞാൻ ഒരു കാര്യം തിരിച്ചറിയുകയും മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്തു: നമ്മൾ സാധാരണക്കാരെപ്പോലെ ചിന്തിക്കുകയാണെങ്കിൽ, സമയം ഒരു നേർരേഖയിൽ ഒഴുകുന്നതായി തോന്നുന്നു. എന്നാൽ ആഴത്തിലുള്ള അർത്ഥത്തിൽ പരിശോധിച്ചാൽ, സമയം ഒരു മിഥ്യയാണ്. സത്യം എന്തെന്നാൽ, എല്ലാം ഒരേസമയം നിലനിൽക്കുന്നു. ഈ രീതിയിൽ, നമ്മുടെ ജീവിതം ഒരു ക്ഷണിക നിമിഷം മാത്രമാണ്. എന്നിട്ടും, അത് അനന്തവുമാണ്. ഈ ആശയങ്ങൾ വാക്കുകളിൽ പ്രകടിപ്പിക്കാൻ പ്രയാസമാണ് - വ്യക്തിപരമായ അനുഭവത്തിലൂടെ മാത്രമേ അവ യഥാർത്ഥത്തിൽ മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിയൂ എന്ന് ഞാൻ കരുതുന്നു.

ഇത് ഡേവിഡ് ഫോസ്റ്റർ വാലസിന്റെ പ്രശസ്തമായ 'മത്സ്യ കഥ'യെ ഓർമ്മിപ്പിക്കുന്നു. അദ്ദേഹം എന്റെ പ്രിയപ്പെട്ട എഴുത്തുകാരിൽ ഒരാളാണ്. ഏകദേശം 20 വർഷം മുമ്പ് ഒരു പ്രാരംഭ പ്രസംഗത്തിൽ അദ്ദേഹം ഈ കഥ പറഞ്ഞു. കഥ ഇങ്ങനെയാണ്: രണ്ട് കുഞ്ഞു മത്സ്യങ്ങൾ വെള്ളത്തിൽ നീന്തുമ്പോൾ എതിർദിശയിൽ നീന്തുന്ന ഒരു മുതിർന്ന മത്സ്യത്തെ കാണുന്നു. മുതിർന്ന മത്സ്യം അവരെ കണ്ട് തലയാട്ടി, 'സുപ്രഭാതം കുട്ടികളേ. വെള്ളം എങ്ങനെയുണ്ട്?' എന്ന് ചോദിക്കുന്നു. കുഞ്ഞു മത്സ്യങ്ങൾ നീന്തിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു, തുടർന്ന് പരസ്പരം തിരിഞ്ഞ് ചോദിക്കുന്നു, 'എന്താണ് വെള്ളം?' കാലം മുന്നോട്ട് നീങ്ങി നമ്മെ വഞ്ചിക്കുന്നതുപോലെ, ഈ കഥയിൽ, വെള്ളം ആ വഞ്ചനയെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു. നമ്മൾ മനുഷ്യർ അതിൽ പൂർണ്ണമായും മുഴുകിയിരിക്കുന്നു. എന്നാൽ ജ്ഞാനം നേടുക എന്നാൽ അല്പം പിന്നോട്ട് പോകുക, യാഥാർത്ഥ്യത്തെ ആഴത്തിലുള്ള ഒരു വീക്ഷണകോണിൽ നിന്ന് കാണുക എന്നാണ്. അവിടെ എല്ലാം പരസ്പരം ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു - പൂർണ്ണമായും. അത് സമയത്തെയും ലോകത്തെയും മറികടക്കുന്നു. ഈ നോവലിൽ നിന്നുള്ള മറ്റൊരു പ്രധാന പാഠം - ചെറുപ്പത്തിൽ എന്നിൽ ആഴത്തിലുള്ള സ്വാധീനം ചെലുത്തിയ ഒന്ന് - ഒരിക്കലും ആരെയും അന്ധമായി പിന്തുടരരുത് എന്നതാണ്. പുസ്തകങ്ങളിലൂടെ മാത്രം ലോകത്തെക്കുറിച്ച് പഠിക്കരുത്. പകരം, ഒരാൾ സ്വന്തം പാത വെട്ടിയെടുത്ത് ജീവിതത്തിലേക്ക് നടന്നുകയറണം. കാരണം, ജീവിതത്തിലെ യഥാർത്ഥ പാഠങ്ങൾ നേരിട്ടുള്ള അനുഭവത്തിലൂടെ മാത്രമേ പഠിക്കാൻ കഴിയൂ. ഓരോ അനുഭവവും - നല്ലതോ ചീത്തയോ ആകട്ടെ - തെറ്റുകൾ, ദുഃഖം, നിങ്ങൾ പാഴാക്കി എന്ന് നിങ്ങൾ കരുതുന്ന സമയം പോലും, ഇതെല്ലാം നിങ്ങളുടെ വളർച്ചയുടെ അനിവാര്യ ഭാഗമാണ്. ഈ കുറിപ്പിൽ, ഹെസ്സെ അറിവ്, ജ്ഞാനം എന്നിവയെ വേർതിരിക്കുന്നു. അറിവ് ആർക്കും പഠിപ്പിക്കാൻ കഴിയുന്ന ഒന്നാണ്. എന്നാൽ ജീവിതത്തിലെ പ്രതിസന്ധികൾ നേരിടുമ്പോൾ മാത്രമേ ജ്ഞാനം ലഭിക്കൂ. മറ്റൊരു വിധത്തിൽ പറഞ്ഞാൽ, ജ്ഞാനത്തിലേക്കുള്ള പാത ലോകത്തെ നിരസിക്കുന്നതിലല്ല, മറിച്ച് അതിൽ പൂർണ്ണമായും മുഴുകുന്നതിലാണ്. അങ്ങനെയാണ് ഞാൻ പൗരസ്ത്യ തത്ത്വചിന്തയുടെ വീക്ഷണത്തിലൂടെ ലോകത്തെ കാണാൻ തുടങ്ങിയത്. പക്ഷേ ഹെസ്സെയുടെ പല പുസ്തകങ്ങളും എന്നെ സ്വാധീനിച്ചിട്ടുണ്ട്. അതിനാൽ, എന്റെ ശുപാർശ ഇതാ: നിങ്ങൾ ചെറുപ്പമായിരിക്കുമ്പോൾ ഡെമിയൻ വായിക്കുക. നിങ്ങൾ അൽപ്പം പ്രായമാകുമ്പോൾ സ്റ്റെപ്പൻവുൾഫ് വായിക്കുക. ഏത് പ്രായത്തിലും സിദ്ധാർത്ഥ വായിക്കുക - പ്രത്യേകിച്ച് പ്രയാസകരമായ സമയങ്ങളിൽ. ഹെസ്സെയുടെ ഏറ്റവും വലിയ മാസ്റ്റർപീസ് അനുഭവിക്കണമെങ്കിൽ, ദി ഗ്ലാസ് ബീഡ് ഗെയിം വായിക്കുക - മനുഷ്യ മനസ്സിനും നാഗരികതയ്ക്കും എങ്ങനെ അറിവ്, ധാരണ, സത്യം എന്നിവയ്ക്കായി സ്വയം സമർപ്പിക്കാൻ കഴിയുമെന്ന് ആഴത്തിൽ പരിശോധിക്കുന്ന ഒരു പുസ്തകം. എന്നാൽ ഞാൻ രണ്ടുതവണയിൽ കൂടുതൽ വായിച്ചിട്ടുള്ള ഒരേയൊരു പുസ്തകം സിദ്ധാർത്ഥയാണ്. എന്റെ സ്വന്തം ജീവിതത്തിൽ ഒരു പ്രയാസകരമായ സമയം നേരിടുമ്പോഴെല്ലാം, സിദ്ധാർത്ഥയോ‌ട് അദ്ദേഹത്തിന് എന്ത് ഗുണങ്ങളാണുള്ളതെന്ന് ചോദിക്കുന്ന പുസ്തകത്തിലെ ആ നിമിഷം ഞാൻ ഓർക്കും. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഉത്തരം ലളിതമാണ്: "എനിക്ക് ചിന്തിക്കാൻ കഴിയും, എനിക്ക് കാത്തിരിക്കാൻ കഴിയും, എനിക്ക് ഉപവസിക്കാൻ കഴിയും." ഇതിനെ കുറച്ചുകൂടി വിശദീകരിക്കാം. ആദ്യ ഭാഗം - "എനിക്ക് ചിന്തിക്കാൻ കഴിയും." മാർക്കസ് ഔറേലിയസ് പറഞ്ഞതുപോലെ, "നിങ്ങളുടെ ജീവിതത്തിന്റെ ഗുണനിലവാരം നിങ്ങളുടെ ചിന്തകളുടെ ഗുണനിലവാരത്തെ ആശ്രയിച്ചിരിക്കുന്നു." രണ്ടാം ഭാഗം - "എനിക്ക് കാത്തിരിക്കാൻ കഴിയും." ക്ഷമയും കാത്തിരിപ്പുമാണ് പലപ്പോഴും ഒരു പ്രശ്നത്തെ നേരിടാനുള്ള ശരിയായ മാർഗം. കാലക്രമേണ, ആഴവും ധാരണയും വരുന്നു. മൂന്നാം ഭാഗം - "എനിക്ക് ഉപവസിക്കാൻ കഴിയും." കുറച്ചു വിഭവങ്ങൾ മാത്രം ഉപയോ​ഗിച്ച് ജീവിക്കാനും അതേ സമയം സംതൃപ്തനായിരിക്കാനുമുള്ള കഴിവ് യഥാർത്ഥ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിലേക്കുള്ള ആദ്യപടിയാണ്. മനസ്സും ശരീരവും സമൂഹവും നിങ്ങളെ നിരന്തരം ബന്ധിക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്ന ഒരു ലോകത്ത്, ഇതാണ് വിമോചനം. ശരി, സുഹൃത്തുക്കളേ! ഇത് അൽപ്പം സങ്കടകരമായ കാര്യമാണ്, പക്ഷേ ഈ എപ്പിസോഡ് ഇവിടെ അവസാനിക്കുന്നു. എല്ലായ്‌പ്പോഴും എന്നപോലെ, ശ്രദ്ധിച്ചതിന് നന്ദി, ഇത്രയും വർഷമായി എന്നെ പിന്തുണച്ചതിന് നന്ദി. ഭഗവദ്ഗീതയിൽ നിന്നുള്ള ഈ വാക്കുകൾ ഞാൻ നിങ്ങൾക്കായി പങ്കുവയ്ക്കുന്നു: "ജീവിതത്തിന്റെ ഐക്യം കാണുന്നവൻ തന്റെ ആത്മാവിനെ എല്ലാ ജീവികളിലും, എല്ലാ ജീവികളെയും സ്വന്തം ആത്മാവിലും കാണുന്നു, അവൻ എല്ലാവരെയും ഒരു നിഷ്പക്ഷ ദർശനത്തോടെ നോക്കുന്നു." കേട്ടതിന് നന്ദി. അടുത്ത തവണ കാണാം.

***

SK