કેન્દ્રીય ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી મંત્રી શ્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે આજે ઇલેક્ટ્રોનિક્સ કોમ્પોનેન્ટ મેન્યુફેક્ચરિંગ સ્કીમ (ઇસીએમએસ) માટેની માર્ગદર્શિકા અને પોર્ટલનો શુભારંભ કર્યો હતો. જે ભારતની ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઉત્પાદન ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત કરવાની દિશામાં એક મોટું પગલું છે.

આ પ્રસંગે કેન્દ્રીય મંત્રીએ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઉત્પાદન માટે સરકારની સ્પષ્ટ વ્યૂહરચનાની રૂપરેખા આપી હતી. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, ભારતે વોલ્યુમ અને મૂળભૂત આત્મવિશ્વાસનું નિર્માણ કરવા માટે ફિનિશ્ડ પ્રોડક્ટ્સનું ઉત્પાદન કરીને તેની સફર શરૂ કરી હતી, જે નીચેનાં સંકલનને સક્ષમ બનાવશે. આ પછી મોડ્યુલ-સ્તરનું ઉત્પાદન, ત્યારબાદ કમ્પોનન્ટ મેન્યુફેક્ચરિંગ અને હવે ઘટકોનું નિર્માણ કરતી સામગ્રીનું ઉત્પાદન શરૂ થયું. વેલ્યુ ચેઇનમાં ફિનિશ્ડ ગૂડ્ઝનો હિસ્સો 80થી 85 ટકા છે એ બાબત પર પ્રકાશ પાડતાં તેમણે નોંધ્યું હતું કે ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઉત્પાદનમાં હાંસલ થયેલો સ્કેલ અસાધારણ રહ્યો છે.

મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, ઇલેક્ટ્રોનિક્સનાં ઉત્પાદનમાં પાંચ ગણો વધારો થયો છે અને નિકાસમાં છ ગણો વધારો થયો છે, જેમાં નિકાસ સીએજીઆર 20 ટકાથી વધારે છે અને ઉત્પાદન સીએજીઆર 17 ટકાથી વધારે છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, મોબાઇલ ફોન, સર્વર, લેપટોપ અને આઇટી હાર્ડવેરમાં ખૂબ જ મજબૂત પ્રગતિ જોવા મળી છે અને આ ઉદ્યોગ નોંધપાત્ર રીતે આગળ વધવાની તૈયારીમાં છે.

શ્રી વૈષ્ણવે ઇસીએમએસને હોરિઝોન્ટલ સ્કીમ ગણાવી હતી, જે માત્ર ઇલેક્ટ્રોનિક્સ જ નહીં, પણ ઔદ્યોગિક, વીજળી, ઓટોમોબાઇલ ક્ષેત્રો અને અન્યને પણ ટેકો આપશે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સમગ્ર દેશમાં ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઉત્પાદન માટે સંપૂર્ણ ઇકોસિસ્ટમ ઊભી થઈ રહી છે.

નવીનતા અને ગુણવત્તાનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂકતાં મંત્રીએ કહ્યું હતું કે, ઘણી કંપનીઓએ હવે ડિઝાઇન ટીમોની સ્થાપના કરી છે અને દરેક સહભાગી આ પ્રકારની ટીમો વિકસાવે એ જરૂરી છે. ગુણવત્તા પર ભાર મૂકતા, તેમણે સમગ્ર ક્ષેત્રમાં છ સિગ્મા ધોરણો હાંસલ કરવા હાકલ કરી હતી અને ચેતવણી આપી હતી કે ગુણવત્તાના માપદંડોનું પાલન નહીં કરનારાઓ સામે કડક પગલાં લેવાશે.. તેમણે કહ્યું હતું કે, ડિઝાઇન ક્ષમતા અને ગુણવત્તાયુક્ત શ્રેષ્ઠતા પર બંને ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાથી ઇલેક્ટ્રોનિક્સમાં ભારતનું નેતૃત્વ વધશે.

શ્રી વૈષ્ણવે AI અને ડેટા-સંચાલિત સમાધાનોમાં ભારતની પ્રગતિ વિશે પણ વાત કરી હતી. તેમણે માહિતી આપી હતી કે એઆઇ કોશ પર 350 ડેટાસેટ અપલોડ કરવામાં આવ્યા છે અને આઇઆઇટી દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલા ચાર એઆઇ ટૂલ્સ ટૂંક સમયમાં બહાર પાડવામાં આવશે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત કરવા માટે ટેક્નો-લીગલ સોલ્યુશન્સ વિકસાવવામાં આવી રહ્યા છે.

મંત્રીએ માહિતી આપી હતી કે, ઇસીએમએસ પાસે મંજૂરી માટે તૈયાર પ્રોજેક્ટ્સની મજબૂત પાઇપલાઇન છે અને તેમણે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, આ વૈશ્વિક ઇલેક્ટ્રોનિક્સ કેન્દ્ર તરીકે ભારતની ઝડપી વૃદ્ધિની શરૂઆત છે.

આ સત્રને સંબોધતા મંત્રાલયના સચિવ શ્રી એસ કૃષ્ણને જણાવ્યું હતું કે, ઇસીએમએસનો ઉદ્દેશ દુનિયામાં ભારતને ઇલેક્ટ્રોનિક ઉત્પાદન મહાસત્તા તરીકે સ્થાપિત કરવાનો છે. તેમણે ઉમેર્યું કે, એમ.ઇ.ટી.વાય. યોજનાને મોટી સફળતા બનાવવા માટે તમામ હિસ્સેદારો સાથે કામ કરશે.

આ કાર્યક્રમ દરમિયાન સર્વમ એઆઈની પસંદગી ભારતના પ્રથમ સ્વદેશી એઆઈ ફાઉન્ડેશનલ મોડલના નિર્માણ માટે કરવામાં આવી હતી, જે દેશની એઆઈ ઈનોવેશન ઈકોસિસ્ટમમાં એક મોટી સિદ્ધિ છે.

મજબૂત ઉદ્યોગ, સરકાર અને વૈશ્વિક ભાગીદારી

આ ઇવેન્ટનું લોન્ચિંગ 200થી વધુ સહભાગીઓએ નિહાળ્યું હતું, જેમાં ભારત સરકારના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ, રાજ્ય સરકારના વરિષ્ઠ અધિકારીઓ, દૂતાવાસના પ્રતિનિધિઓ, સ્થાનિક અને વૈશ્વિક ઉદ્યોગના વરિષ્ઠ નેતાઓ, સ્થાનિક અને વૈશ્વિક ઉદ્યોગ સંગઠનો, નાણાકીય સંસ્થાઓ, કન્સલ્ટિંગ કંપનીઓ, મીડિયા વગેરે સામેલ હતા.

ઇસીએમએસ માટે માર્ગદર્શિકા અને પોર્ટલનું અનાવરણ નોંધપાત્ર સીમાચિહ્નરૂપ હતું, જેણે અગ્રણી ઉદ્યોગ નેતાઓ, આદરણીય ઔદ્યોગિક સંગઠનો, અગ્રણી નાણાકીય સંસ્થાઓ અને વિવિધ દૂતાવાસોના પ્રતિનિધિઓનું ધ્યાન દોર્યું હતું. આ સીમાચિહ્નરૂપ ઘટનાએ મુખ્ય હિસ્સેદારો વચ્ચેના સહયોગના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. આવી પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિઓની હાજરીએ કાઉન્ટીમાં ઘટક ઉત્પાદનને આગળ ધપાવવામાં વ્યાપક રસ અને પ્રતિબદ્ધતા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો.

આ યોજના અને તેની માર્ગદર્શિકા પર પ્રેઝન્ટેશન કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં તેની રચનાની યાત્રા અને આ વિશિષ્ટ યોજનાની વિશિષ્ટ લાક્ષણિકતાઓ પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો હતો. આ પ્રસ્તુતિએ વિચાર પ્રક્રિયા અને વ્યૂહાત્મક વિચારણાઓની વિસ્તૃત ઝાંખી પૂરી પાડી હતી, જેણે યોજનાને આકાર આપ્યો હતો, અને વિભિન્ન પ્રોત્સાહન માટેના તેના નવીન અભિગમ પર ભાર મૂક્યો હતો. નોંધનીય છે કે, તે હાઇબ્રિડ પ્રોત્સાહનોની પ્રથમ ઓફરને ચિહ્નિત કરે છે, જે પ્રોત્સાહનો અને રોજગાર સર્જન વચ્ચે સીધો સંબંધ રજૂ કરે છે, જે આર્થિક વિકાસ અને રોજગાર નિર્માણ પ્રત્યેની તેની પ્રતિબદ્ધતાને મજબૂત કરે છે.

આ યોજના પેટા-એસેમ્બલીઓ અને ઘટકોને પ્રોત્સાહિત કરવાની પેલે પારની છે - તે આ તત્ત્વો સાથે સંકળાયેલી સમગ્ર પુરવઠા શૃંખલાને આવરી લઈને એક સર્વગ્રાહી અભિગમ અપનાવે છે. ઘટકો અને સબ- એસેમ્બલીના વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા ઉપરાંત, તે મૂડી ઉપકરણોને પણ ટેકો આપે છે, જે ઉત્પાદન પ્રક્રિયાઓને આગળ ધપાવતા આવશ્યક મશીનરીના સમાવેશને સુનિશ્ચિત કરે છે. તદુપરાંત, તે ઉત્પાદનમાં ઉપયોગમાં લેવાતા ઉપકરણોના પેટા-એસેમ્બલીને પ્રોત્સાહિત કરે છે, જે કાર્યક્ષમતા અને ઉત્પાદન ક્ષમતામાં વધારો કરતી સંકલિત સિસ્ટમને મજબૂત બનાવે છે. આ મહત્ત્વપૂર્ણ પાસાંઓને સામેલ કરીને આ યોજના મજબૂત, એકબીજા સાથે જોડાયેલી ઇકોસિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપે છે, જે સ્થાનિક ઉત્પાદનને મજબૂત બનાવે છે.

આ યોજના અરજદારોની કામગીરી પર ભાર મૂકે છે, અને ખાતરી કરે છે કે પ્રોત્સાહનોની ફાળવણી પ્રથમ આવો, પ્રથમ મેળવોના અભિગમના આધારે કરવામાં આવે છે. આ માળખું કાર્યક્ષમતા, સક્રિય ભાગીદારી અને સમયસર એપ્લિકેશન સબમિશનને પ્રોત્સાહિત કરે છે, જે સ્પર્ધાત્મક છતાં વાજબી વાતાવરણને પ્રોત્સાહન આપે છે.

તદુપરાંત, અમલીકરણ પ્રક્રિયાને સંચાલિત કરતી યોજનાની માર્ગદર્શિકાઓને સ્પષ્ટતા અને ચોકસાઈ સાથે ડિઝાઇન કરવામાં આવી છે, જેથી તે સરળ અને અસંદિગ્ધ રહે તે સુનિશ્ચિત થાય છે. આ માર્ગદર્શિકાઓ વેપાર-વાણિજ્ય કરવાની સરળતાને સમર્થન આપે છે, જે તમામ હિતધારકો માટે અનુપાલનને સરળ અને સુલભ બનાવે છે. બિનજરૂરી જટિલતાઓને દૂર કરીને અને પ્રક્રિયાગત જરૂરિયાતોને સુવ્યવસ્થિત કરીને, માર્ગદર્શિકાઓ અનુકૂળ વાતાવરણને પ્રોત્સાહન આપતી વખતે કાર્યક્ષમ અમલીકરણની સુવિધા આપે છે.

આ કાર્યક્રમ દરમિયાન, ઉદ્યોગના અગ્રણીઓએ એમઈઆઈટીવાય દ્વારા શરૂ કરવામાં આવેલી પ્રોડક્શન-લિન્ક્ડ ઇન્સેન્ટિવ (પીએલઆઈ) યોજનાઓના અવિરત અમલીકરણની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે આ પહેલોના કાર્યક્ષમ અમલીકરણ માટે પ્રશંસા વ્યક્ત કરી હતી, અને એ વાત પર ભાર મૂક્યો હતો કે સુ-વ્યાખ્યાયિત પ્રક્રિયાઓએ કેવી રીતે પ્રોત્સાહનોના સરળ અને તાત્કાલિક વિતરણની સુવિધા આપી છે.

કેન્દ્રીય મંત્રી શ્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે તમામ સહભાગીઓ સાથે મળીને પહેલગામમાં તાજેતરમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલાનો ભોગ બનેલા લોકોની યાદમાં કાર્યક્રમની શરૂઆતમાં એક મિનિટનું મૌન પાળ્યું હતું.

પાશ્વભૂમિ

આદરણીય પ્રધાનમંત્રીની અધ્યક્ષતામાં મંત્રીમંડળે ઇલેક્ટ્રોનિક્સ કોમ્પોનન્ટ મેન્યુફેક્ચરિંગ સ્કીમ (ઇસીએમએસ)ને મંજૂરી આપી હતી, જેને 08.04.2025નાં રોજ ગેઝેટ નોટિફિકેશન સીજી-ડીએલ-ઇ-08042025-262341 મારફતે નોટિફાઇડ કરવામાં આવી હતી.

આ યોજનાનો ઉદ્દેશ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ કોમ્પોનન્ટ મેન્યુફેક્ચરિંગ ઇકોસિસ્ટમમાં મોટા પાયે રોકાણ (વૈશ્વિક/સ્થાનિક) આકર્ષીને, ક્ષમતા અને ક્ષમતાઓ વિકસાવીને સ્થાનિક મૂલ્ય સંવર્ધન (ડીવીએ)માં વધારો કરીને તથા ગ્લોબલ વેલ્યુ ચેઇન્સ (જીવીસી) સાથે ભારતીય કંપનીઓને સંકલિત કરીને મજબૂત ઘટક ઇકોસિસ્ટમ વિકસાવવાનો છે.

ગોલની વિવિધ પહેલો સાથે ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઉત્પાદન ક્ષેત્રમાં છેલ્લા દાયકામાં નોંધપાત્ર વૃદ્ધિ જોવા મળી છે. ઇલેક્ટ્રોનિક ચીજવસ્તુઓનું સ્થાનિક ઉત્પાદન નાણાકીય વર્ષ 2014-15માં રૂ.1.90 લાખ કરોડથી વધીને નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં રૂ.9.52 લાખ કરોડ થયું છે, જે 17 ટકાથી વધારે સીએજીઆર છે. ઇલેક્ટ્રોનિક ચીજવસ્તુઓની નિકાસ પણ નાણાકીય વર્ષ 2014-15માં રૂ.0.38 લાખ કરોડથી વધીને નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં રૂ.2.41 લાખ કરોડ થઈ છે, જે 20 ટકાથી વધુની સીએજીઆર છે. નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ભારતમાંથી નિકાસ થતી ત્રીજી સૌથી મોટી કોમોડિટી બની હતી.

ભારતે ઇલેક્ટ્રોનિક્સ ઉત્પાદનમાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ કરી છે, ખાસ કરીને મોબાઇલ ઉત્પાદનમાં અને તે વિશ્વનો બીજો સૌથી મોટો મોબાઇલ ઉત્પાદક દેશ બન્યો છે.

સ્કીમ બજેટનો ખર્ચ: ₹22,919 કરોડ

યોજનાનો કાર્યકાળ: 6 વર્ષ (પરિપક્વતાનો સમયગાળો 1 વર્ષ) એટલે કે નાણાકીય વર્ષ 2025-26થી નાણાકીય વર્ષ 2031-32 સુધી.

પ્રોત્સાહક માળખું

આ યોજના વિભિન્ન નાણાકીય પ્રોત્સાહનો પ્રદાન કરે છે, જેમ કે. (એ) ટર્નઓવર-લિંક્ડ ઇન્સેન્ટિવ (બી) કેપેક્સ-લિંક્ડ ઇન્સેન્ટિવ સી) હાઇબ્રિડ ઇન્સેન્ટિવ [એટલે કે (એ) અને (બી) બંનેનું સંયોજન]

રોજગાર સાથે જોડાયેલું પ્રોત્સાહનઃ ટર્નઓવર સાથે સંકળાયેલા પ્રોત્સાહન અને કેપેક્સ પ્રોત્સાહનનો એક ભાગ રોજગાર સાથે જોડાયેલો છે.

લક્ષિત સેગમેન્ટ-અનુસાર ઓફર કરવામાં આવતા પ્રોત્સાહનો

એપ્લિકેશન વિન્ડો: યોજના 1  મે 2025 થી ઓનલાઇન પોર્ટલ (http://www.ecms.meity.gov.in/) દ્વારા  અરજી પ્રાપ્ત કરવા માટે ખુલ્લી રહેશે.

1. લક્ષ્ય સેગમેન્ટ (એ), (બી) અને (સી) માટે: 3 મહિના
2. લક્ષ્ય સેગમેન્ટ (D) માટે: 2 વર્ષ

ઈચ્છિત પરિણામો

આ યોજનામાં ₹ 59,350 કરોડનું રોકાણ આકર્ષવાની કલ્પના કરવામાં આવી છે, જેના પરિણામે ₹4,56,500 કરોડનું ઉત્પાદન થશે તથા તેના કાર્યકાળ દરમિયાન 91,600 વ્યક્તિઓને વધારાની સીધી રોજગારી મળશે તથા ઘણી પરોક્ષ રોજગારીનું સર્જન થશે.

વધારે જાણકારી માટે:

વેબસાઇટ: www.ecms.meity.gov.in; www.meity.gov.in

ઈ-મેઈલ: ecms-meity@meity.gov.in

સંપર્ક નંબર: +91-11-24360886

AP/IJ/GP/JD