ಭಾರತದ ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದೆ, ಸ್ಥಿರವಾದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ದರಗಳಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಇದು ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು, ಬೆಳೆ ವೈವಿಧ್ಯೀಕರಣವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಮತ್ತು ರೈತರ ಆದಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಸರ್ಕಾರ ಕೈಗೊಂಡ ವಿವಿಧ ಉಪಕ್ರಮಗಳಿಂದ ಸಾಧಿತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕೇಂದ್ರ ಹಣಕಾಸು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಥಿಕ  ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವರಾದ ಶ್ರೀಮತಿ ನಿರ್ಮಲಾ ಸೀತಾರಾಮನ್ ಅವರು ಇಂದು ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಮಂಡಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ 2024-25 ಹೇಳುತ್ತದೆ.

'ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು' ವಲಯವು ದೀರ್ಘಕಾಲದಿಂದ ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಬೆನ್ನೆಲುಬಾಗಿದ್ದು, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಭಾರತದ ಕೃಷಿ ಕ್ಷೇತ್ರವು ದೃಢವಾದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದೆ, ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 17 ರಿಂದ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 23 ರವರೆಗೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಸರಾಸರಿ 5 ಶೇಕಡಾ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ, ಸವಾಲುಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದೆ. 2024-25ರ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದ ಎರಡನೇ ತ್ರೈಮಾಸಿಕದಲ್ಲಿ, ಕೃಷಿ ವಲಯವು ಶೇಕಡಾ 3.5 ರಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ದರವನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದೆ. ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವರ್ಧನೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯು (ಜಿವಿಎ) 2015ರ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಶೇ.24.38ರಿಂದ 2023ರ ವೇಳೆಗೆ ಶೇ.30.23ಕ್ಕೆ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಾರೆ ಜಿವಿಎಯ ಶೇಕಡಾ 20 ರಷ್ಟು ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೃಷಿಯ ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ದೃಢ  ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಶೇಕಡಾ 5 ರಷ್ಟಿದ್ದು, ಜಿವಿಎ ವೃದ್ಧಿಗೆ ಶೇಕಡಾ 1 ರಷ್ಟು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ.

2024ರಲ್ಲಿ ಖಾರಿಫ್ ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯ ಉತ್ಪಾದನೆ 1647.05 ಲಕ್ಷ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ (ಎಲ್ಎಂಟಿ) ತಲುಪುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ, ಇದು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ 89.37 ಎಲ್ಎಂಟಿ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಕಳೆದ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ಆದಾಯವು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಶೇಕಡಾ 5.23 ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಹೇಳುತ್ತದೆ.

ರೈತರ ಆದಾಯವನ್ನು ದ್ವಿಗುಣಗೊಳಿಸುವ (ಡಿಎಫ್ಐ) ವರದಿ 2016ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾದ ಶಿಫಾರಸುಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಮತ್ತು ರೈತರ ಆದಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹಲವಾರು ಉಪಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಜಾರಿಗೆ ತರುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಈ ವರದಿಯು ಬೆಳೆ ಮತ್ತು ಜಾನುವಾರು ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು, ಬೆಳೆಯ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೌಲ್ಯದ ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಅಗತ್ಯ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದೆ. ಸರ್ಕಾರವು ಪ್ರತಿ ಡ್ರಾಪ್ ಮೋರ್ ಕ್ರಾಪ್ (ಪಿಡಿಎಂಸಿ) ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರ ಕೃಷಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಿಷನ್ (ಎನ್ಎಂಎಸ್ಎ) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಉತ್ಪಾದಕತೆ ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಪರ್ಯಾಯ ಮತ್ತು ಸಾವಯವ ಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಈ ಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ನವೀನ ಕೃಷಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಅಳವಡಿಕೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಮತ್ತು ಬೆಲೆ ಅನ್ವೇಷಣೆ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಡಿಜಿಟಲ್ ಕೃಷಿ ಮಿಷನ್ ಮತ್ತು ಇ-ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೃಷಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ (ಇ-ನ್ಯಾಮ್) ನಂತಹ ಡಿಜಿಟಲ್ ಉಪಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಕಿಸಾನ್ ಸಮ್ಮಾನ್ ನಿಧಿ (ಪಿಎಂ-ಕಿಸಾನ್) ನಂತಹ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸರ್ಕಾರವು ರೈತರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ಖಚಿತವಾದ ಲಾಭದಾಯಕ ಬೆಲೆಗಳ ಮೂಲಕ ಆದಾಯ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

ಕನಿಷ್ಠ ಬೆಂಬಲ ಬೆಲೆ

2018-19ರ ಕೇಂದ್ರ ಬಜೆಟಿನಲ್ಲಿ, ಈ ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ಸರಾಸರಿ ಉತ್ಪಾದನಾ ವೆಚ್ಚದ ಕನಿಷ್ಠ 1.5 ಪಟ್ಟು ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಎಂಎಸ್ಪಿಯನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸುವ ತತ್ವವನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಅನುಸರಿಸಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಈ ಉಪಕ್ರಮಗಳ ಭಾಗವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರವು ಪೌಷ್ಟಿಕ ಧಾನ್ಯಗಳು (ಶ್ರೀ ಅನ್ನ), ಬೇಳೆಕಾಳುಗಳು ಮತ್ತು ಎಣ್ಣೆಕಾಳುಗಳಿಗೆ ಎಂಎಸ್ಪಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ. 2025ರ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಅರ್ಹರ್ ಮತ್ತು ಬಾಜ್ರಾ ಬೆಳೆಗಳ ಕನಿಷ್ಠ ಬೆಂಬಲ ಬೆಲೆಯನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಸರಾಸರಿ ಉತ್ಪಾದನಾ ವೆಚ್ಚಕ್ಕಿಂತ ಶೇಕಡಾ 59 ಮತ್ತು ಶೇಕಡಾ 77 ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಮಾಸೂರಿನ ಎಂಎಸ್ಪಿ ಶೇಕಡಾ 89 ರಷ್ಟು ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ರೇಪ್ಸೀಡ್ ಶೇಕಡಾ 98 ರಷ್ಟು ಗಮನಾರ್ಹ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ಕಂಡಿದೆ.

ನೀರಾವರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ

ನೀರಾವರಿ ಸೌಲಭ್ಯಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವು ನೀರಾವರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಜಲ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 2016 ರಿಂದ, ನೀರಿನ ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಕೃಷಿ ಸಿಂಚಾಯಿ ಯೋಜನೆ (ಪಿಎಂಕೆಎಸ್ವೈ) ಯ ಒಂದು ಘಟಕವಾದ  ಪರ್ ಡ್ರಾಪ್ ಮೋರ್ ಕ್ರಾಪ್ (ಪ್ರತಿ ಹನಿ ನೀರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಳೆ-ಪಿಡಿಎಂಸಿ) ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುತ್ತಿದೆ. ಪಿಡಿಎಂಸಿ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ನೀರಾವರಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಅತಿಸಣ್ಣ ರೈತರಿಗೆ ಒಟ್ಟು ಯೋಜನಾ ವೆಚ್ಚದ ಶೇಕಡಾ 55 ರಷ್ಟು ಮತ್ತು ಇತರ ರೈತರಿಗೆ ಶೇಕಡಾ 45 ರಷ್ಟು ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 16 ರಿಂದ 2025 ರವರೆಗೆ (ಡಿಸೆಂಬರ್ 2024 ರ ಅಂತ್ಯ), ಪಿಡಿಎಂಸಿ ಯೋಜನೆಯ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕಾಗಿ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ 21968.75 ಕೋಟಿ ರೂ.ಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು 95.58 ಲಕ್ಷ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಇದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ತರಲಾಗಿದೆ, ಇದು ಪಿಡಿಎಂಸಿ ಪೂರ್ವ ಅವಧಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಶೇಕಡಾ 104.67 ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಸೂಕ್ಷ್ಮ ನೀರಾವರಿ ನಿಧಿ (ಎಂಐಎಫ್) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಡೆದ ಸಾಲಗಳ ಮೇಲೆ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಶೇಕಡಾ 2 ರಷ್ಟು ಬಡ್ಡಿ ಸಹಾಯಧನದ ಮೂಲಕ ನವೀನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ. 4709 ಕೋಟಿ ರೂ.ಗಳ ಸಾಲವನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಈವರೆಗೆ 3640 ಕೋಟಿ ರೂ.ಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಜಾನುವಾರು

ಕೃಷಿ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಚಾಲಕಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಸಂಬಂಧಿತ ವಲಯಗಳು ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿವೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಜಾನುವಾರು ವಲಯ ಮಾತ್ರವೇ ಒಟ್ಟು ಜಿವಿಎಯ ಶೇಕಡಾ 5.5 ರಷ್ಟನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಅದರ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಪಥವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ, ಹಾಗು ಶೇಕಡಾ 12.99 ರ ದೃಢವಾದ ಸಂಯುಕ್ತ ವಾರ್ಷಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ದರ (ಸಿಎಜಿಆರ್) ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ವಲಯದ ಆರ್ಥಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಅದರ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಉತ್ಪಾದನಾ ಮೌಲ್ಯದಿಂದ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು 2023 ರ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾಗಿ 17.25 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು (ಯುಎಸ್ $ 205.81 ಬಿಲಿಯನ್ ಗೆ ಸಮಾನ) ತಲುಪಿದೆ. ಜಾನುವಾರು ಉತ್ಪಾದನೆಯ ವಿವಿಧ ಶಾಖೆಗಳಲ್ಲಿ, ಹಾಲು ಉದ್ಯಮವು ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತದೆ, 11.16 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್ $ 133.16 ಬಿಲಿಯನ್) ಆದಾಯವನ್ನು ತರುತ್ತಿದೆ. ದೇಶೀಯ ಗೋವಿನ ತಳಿಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗೋಕುಲ್ ಮಿಷನ್, ಜಾನುವಾರುಗಳ ಯೋಗಕ್ಷೇಮವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಜಾನುವಾರು ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ರೋಗ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ, ರೈತರ ಮನೆ ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಒಳಹರಿವುಗಳನ್ನು ತಲುಪಿಸಲು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧೋದ್ದೇಶ ಎಐ ತಂತ್ರಜ್ಞರು (ಮೈತ್ರಿ) ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶ/ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸರ್ಕಾರ ಈ ವಲಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದೆ. ಕಳೆದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗೋಕುಲ್ ಮಿಷನ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ 38736 ಮೈತ್ರಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಮೀನುಗಾರಿಕೆ

ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವು ಹಲವಾರು ಉಪಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆ ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಮತ್ಸ್ಯ ಸಂಪದ ಯೋಜನೆ (ಪಿಎಂಎಂಎಸ್ವೈ), ಸಮುದ್ರ ಮತ್ತು ಒಳನಾಡಿನ ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಿಧಿ (ಎಫ್ಐಡಿಎಫ್) ಸೇರಿವೆ. ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಬಂದರುಗಳು ಮತ್ತು ಮೀನು ಇಳಿಯುವ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಸ್ಥಾಪನೆ, ಪಂಜರಗಳು (ಪಂಜರ ಮೀನು ಕೃಷಿ) , ಮರುಪರಿಚಲನೆ ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು (ಆರ್ಎಎಸ್), ಜೈವಿಕ ಫ್ಲಾಕ್ಗಳು, ಪೆನ್ನುಗಳು ಮತ್ತು ರೇಸ್ವೇಗಳಂತಹ ನವೀನ ಉತ್ಪಾದನಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಇತರ ಉಪಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ಈ ಉಪಕ್ರಮಗಳಿಂದಾಗಿ, ಒಟ್ಟು ಮೀನು ಉತ್ಪಾದನೆ (ಒಳನಾಡು ಮತ್ತು ಸಾಗರ ಎರಡೂ) 2014 ರಲ್ಲಿ ಇದ್ದ 95.79 ಲಕ್ಷ ಟನ್ ಗಳಿಂದ 2023 ರ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 184.02 ಲಕ್ಷ ಟನ್ ಗಳಿಗೆ ಏರಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಭಾರತದ ಸಮುದ್ರಾಹಾರ ರಫ್ತು 2020ರ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 46,662.85 ಕೋಟಿ ರೂ.ಗಳಿಂದ 2023-24ರಲ್ಲಿ 60523.89 ಕೋಟಿ ರೂ.ಗೆ ಏರಿದೆ, ಇದು ಶೇಕಡಾ 29.70 ರಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಮತ್ಸ್ಯ ಕಿಸಾನ್ ಸಮೃದ್ಧಿ ಸಹ-ಯೋಜನೆ (ಪಿಎಂ-ಎಂಕೆಎಸ್ಎಸ್ವೈ) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪ್ಲಾಟ್ಫಾರ್ಮ್ (ಎನ್ಎಫ್ಡಿಪಿ) ಕೇವಲ ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳ ಅಲ್ಪಾವಧಿಯಲ್ಲಿ 16.35 ಲಕ್ಷ ಮೀನು ಉತ್ಪಾದಕರು, ಕಾರ್ಮಿಕರು, ಮಾರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಣಾಗಾರರನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಒಗ್ಗೂಡಿಸಿದೆ  ಮತ್ತು ನೋಂದಾಯಿಸಿದೆ.

ಪುಷ್ಪ ಕೃಷಿ

ಭಾರತದ ಪುಷ್ಪ ಕೃಷಿ ಉದ್ಯಮವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ವಲಯವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದೆ, ಶೇಕಡಾ 100 ರಷ್ಟು ರಫ್ತು ದೃಷ್ಟಿಕೋನದೊಂದಿಗೆ "ಸೂರ್ಯೋದಯ ಉದ್ಯಮ" ಎಂಬ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿದೆ. ಸಬ್ಸಿಡಿ ಬೆಂಬಲ ಮತ್ತು ಬೆಳೆ ಸಾಲ ಹಣಕಾಸು ಸಹಾಯದೊಂದಿಗೆ, ಇದು ಅತಿಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಭೂ ಹಿಡುವಳಿದಾರರಿಗೆ ಭರವಸೆಯ ಉದ್ಯಮವಾಗಿದೆ, ಒಟ್ಟು ಭೂ ಹಿಡುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 96 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಈ ರೈತರಲ್ಲಿದ್ದು, ಶೇಕಡಾ 90.9 ರಷ್ಟು ಸಣ್ಣ ಭೂ ಹಿಡುವಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಶೇಕಡಾ 63 ರಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶ ಪುಷ್ಪ ಕೃಷಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. 2024ರ ಏಪ್ರಿಲ್-ಅಕ್ಟೋಬರ್ ಅವಧಿಗೆ  ಹೋಲಿಸಿದರೆ 2025ರ ಏಪ್ರಿಲ್-ಅಕ್ಟೋಬರ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರಫ್ತು ಶೇ.14.55ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 24 ರಲ್ಲಿ, ಸರಿಸುಮಾರು 297 ಸಾವಿರ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಪುಷ್ಪ ಕೃಷಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿದ್ದು, ಅಂದಾಜು 2,284 ಸಾವಿರ ಟನ್ ಬಿಡಿ ಹೂವುಗಳು ಅಂದರೆ ಕಾಂಡ ಇಲ್ಲದ ಮರಿಗೋಲ್ಡ್, ಟುಲಿಪ್ ನಂತಹ ಹೂವುಗಳು ಹಾಗು  947 ಸಾವಿರ ಟನ್ ಕತ್ತರಿಸಿದ ಹೂವುಗಳನ್ನು ಅಂದರೆ ಸರಿಸುಮಾರು ಐದು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಜೀವಿತಾವಧಿ ಇರುವ ಗುಲಾಬಿಯಂತಹ ಹೂವುಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು  ನೀಡಿದೆ. ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತವು 19,678 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಪುಷ್ಪ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡಿದ್ದು, 717.83 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ (86.63 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್) ಗಳಿಸಿದೆ.

ತೋಟಗಾರಿಕೆ

2023-24ರಲ್ಲಿ ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ 3,460.70 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ (417.07 ಮಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ಡಿ) ಮೌಲ್ಯದ 343,982.34 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ತಾಜಾ ದ್ರಾಕ್ಷಿಯನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಭಾರತವು ಪ್ರಮುಖ ರಫ್ತುದಾರನಾಗಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ದ್ರಾಕ್ಷಿ ಬೆಳೆಯುವ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಕರ್ನಾಟಕ, ತಮಿಳುನಾಡು ಮತ್ತು ಮಿಜೋರಾಂ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರವು ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದು, 2023-24ರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಧಿಕ ಉತ್ಪಾದಕತೆಯೊಂದಿಗೆ ಒಟ್ಟು ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಶೇಕಡಾ 67 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ. ದ್ರಾಕ್ಷಿ ಕೃಷಿಯು ನಾಸಿಕ್ ರೈತರ ಜೀವನೋಪಾಯವನ್ನು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಸುಧಾರಿಸಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ರಫ್ತು-ಗುಣಮಟ್ಟದ ದ್ರಾಕ್ಷಿಗಳು ದೇಶೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೆಲೆಯನ್ನು (ಕೆಜಿಗೆ ₹ 65-70) ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ದ್ರಾಕ್ಷಿ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ರೈತರು ನೈಜ-ಸಮಯದ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಂತಹ ಸುಧಾರಿತ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.

ಆಹಾರ ಸಂಸ್ಕರಣೆ

2024ರ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದ ಆಹಾರ ರಫ್ತು ಸೇರಿದಂತೆ ಕೃಷಿ-ಆಹಾರ ರಫ್ತುಗಳ ಮೌಲ್ಯವು 46.44 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ ತಲುಪಿದೆ, ಇದು ಭಾರತದ ಒಟ್ಟು ರಫ್ತುಗಳ ಸುಮಾರು 11.7 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದೆ. ಕೃಷಿ-ಆಹಾರ ರಫ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದ ಆಹಾರ ರಫ್ತುಗಳ ಪಾಲು ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 2018 ರಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಶೇಕಡಾ 14.9 ರಿಂದ 2024 ರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 23.4 ಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಏರಿಕೆ ದಾಖಲಿಸಿದೆ. ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಕಿಸಾನ್ ಸಂಪದ ಯೋಜನೆ (ಪಿಎಂಕೆಎಸ್ವೈ) ಆಹಾರ ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಉದ್ಯಮದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. 2024 ರ  ಅಕ್ಟೋಬರ್31 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, 1,079 ಪಿಎಂಕೆಎಸ್ವೈ ಯೋಜನೆಗಳು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿವೆ. ಆಹಾರ ಸಂಸ್ಕರಣೆಗಾಗಿ ಉತ್ಪಾದನಾ ಲಿಂಕ್ಡ್ ಇನ್ಸೆಂಟಿವ್ ಸ್ಕೀಮ್ (ಪಿಎಲ್ಐಎಸ್ಎಫ್ಪಿಐ) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, 2024 ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 31 ರ ವೇಳೆಗೆ, 171 ಅರ್ಜಿಗಳನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಲಾಗಿದೆ, ಫಲಾನುಭವಿಗಳು 8,910 ಕೋಟಿ ರೂ.ಗಳನ್ನು ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು 1,084.01 ಕೋಟಿ ರೂ.ಗಳನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಧನವಾಗಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಆಹಾರ ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಉದ್ಯಮಗಳ ಔಪಚಾರಿಕೀಕರಣ (ಪಿಎಂಎಫ್ಎಂಇ) ಯೋಜನೆಯು 407,819 ಅರ್ಜಿಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದೆ, 2024 ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 31 ರ ರವರೆಗೆ 108,580 ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ಒಟ್ಟು 8.63 ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ರೂ ಸಾಲ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು 36 ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ 672 ಮಾಸ್ಟರ್ ತರಬೇತುದಾರರು, 1,120 ಜಿಲ್ಲಾ ಮಟ್ಟದ ತರಬೇತುದಾರರು ಮತ್ತು 87,477 ಫಲಾನುಭವಿಗಳಿಗೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದೆ.

ಆಹಾರ ನಿರ್ವಹಣೆ:

ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿತರಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ (ಪಿಡಿಎಸ್) ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು, ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಶೇಕಡಾ 100 ರಷ್ಟು ಇ-ಕೆವೈಸಿ ಅನುಸರಣೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಸರ್ಕಾರ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇದು ಒನ್ ನೇಷನ್, ಒನ್ ರೇಷನ್ ಕಾರ್ಡ್ (ಒಎನ್ಒಆರ್ಸಿ) ಯೋಜನೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ, ಫಲಾನುಭವಿಗಳು ತಮ್ಮ ತವರು ರಾಜ್ಯದ ಹೊರಗೂ ಎಲ್ಲಿಯಾದರೂ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ನೋ ಯುವರ್ ಕಸ್ಟಮರ್ ಇ-ಕೆವೈಸಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಫಲಾನುಭವಿಗಳು ತಮ್ಮ ಆಧಾರ್ ಬಯೋಮೆಟ್ರಿಕ್ಸ್ ಅನ್ನು ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯಬೆಲೆ ಅಂಗಡಿಯಲ್ಲಿ (ಎಫ್ಪಿಎಸ್) ದೃಢೀಕರಿಸಬಹುದು.

ರೈತರಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಅತಿಸಣ್ಣ ರೈತರಿಗೆ ಸುಗ್ಗಿಯ ನಂತರದ ಸಾಲವನ್ನು ಸುಲಭಗೊಳಿಸಲು, ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್-ನೆಗೋಷಿಯಬಲ್ ವೇರ್ಹೌಸ್ ಸ್ವೀಕೃತಿ (ಇ-ಎನ್ಡಬ್ಲ್ಯೂಆರ್) ಆಧಾರಿತ ಅಡವು ಹಣಕಾಸು (ಸಿಜಿಎಸ್-ಎನ್ಪಿಎಫ್) ಗಾಗಿ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಗ್ಯಾರಂಟಿ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಅನುಮೋದಿಸಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿ, ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಗೋದಾಮುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಸರಕುಗಳಿಗೆ ನೀಡಲಾದ ಇ-ಎನ್ಡಬ್ಲ್ಯೂಆರ್ಗಳ ಮೇಲೆ ರೈತರು ಸಾಲ ಪಡೆಯಬಹುದು. ಈ ಯೋಜನೆಯು ಸಾಲ ಮತ್ತು ವೇರ್ ಹೌಸ್ ಮ್ಯಾನ್ ಅಪಾಯದಿಂದಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗೆ ಉಂಟಾಗುವ ನಷ್ಟವನ್ನು ಭರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯು ಇ-ಎನ್ ಡಬ್ಲ್ಯೂಆರ್ ಗಳ ಮೇಲೆ ಕೊಯ್ಲಿನ ನಂತರದ ಸಾಲವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆ ಮೂಲಕ ರೈತರ ಆದಾಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ.

*****