મહા કુંભ 2025ની શરૂઆત 13 જાન્યુઆરી, 2025ના રોજ પૌષ પૂર્ણિમાના શુભ દિવસે થઈ હતી, જેમાં અપ્રતિમ ભવ્યતા હતી, જે પ્રયાગરાજમાં 45 દિવસ લાંબી આધ્યાત્મિક અને સાંસ્કૃતિક ઉજવણીની શરૂઆતની નિશાની  છે. તેની શરૂઆત શ્રદ્ધા, ભક્તિ અને આધ્યાત્મિક એકતાના જબરજસ્ત પ્રદર્શનથી થઈ હતી, જે દર 144 વર્ષમાં એક વખત જોવા મળતી આધ્યાત્મિક ભવ્યતાની યાદ અપાવતો તમાશો સર્જે છે. ગંગા, યમુના અને સરસ્વતી નદીઓના પવિત્ર સંગમ સંગમ સંગમમાં દુનિયાભરના હજારો શ્રદ્ધાળુઓ એકઠા થયા હતા અને આ મહાન પ્રસંગના પ્રથમ પવિત્ર સ્નાનમાં ભાગ લીધો હતો.

રેકોર્ડ-બ્રેકિંગ શરૂઆત

પ્રથમ દિવસે, 1.5 કરોડથી વધુ  શ્રદ્ધાળુઓએ પવિત્ર ડૂબકી લગાવી હતી, જેણે મહાકુંભની શુભ શરૂઆતનો સંકેત આપ્યો હતો. આ વિશાળ મતદાન માત્ર આ ઘટનાના આધ્યાત્મિક મહત્વને જ રેખાંકિત કરતું નથી, પરંતુ એકરૂપ બળ તરીકેની તેની ભૂમિકાને પણ પ્રકાશિત કરે છે, જે વિવિધ પૃષ્ઠભૂમિના લોકોને વિશ્વાસ અને માનવતાની સહિયારી ઉજવણીમાં એકસાથે લાવે છે.

સત્તાવાર સ્નાન દિવસના બે દિવસ પહેલા, હજારો શ્રદ્ધાળુઓએ પહોંચવાનું શરૂ કરી દીધું હતું, જેણે રેકોર્ડ-બ્રેકિંગ મંડળનો સંકેત આપ્યો હતો. ઉત્તર પ્રદેશ સરકારની મહા કુંભ ૨૦૨૫ માટેની સાવચેતીભરી વ્યવસ્થાએ વ્યાપક પ્રશંસા મેળવી હતી. શ્રદ્ધાળુઓએ સુવ્યવસ્થિત માળખાગત સુવિધાઓથી સંતોષ વ્યક્ત કર્યો હતો, જેણે મુલાકાતીઓના વિશાળ ધસારાને અવિરતપણે સંચાલિત કર્યું હતું.

એકતા અને સલામતીનું હૃદયસ્પર્શી પ્રદર્શન

પ્રથમ સ્નાન મહોત્સવમાં ભારે ભીડ જોવા મળી હતી, કારણ કે ભક્તિ અને ઉત્સાહથી છલકાતા ભક્તો ઘાટ પર ઉમટી પડ્યા હતા. ભુલા-ભટકા છાવણીઓ, જે મહા કુંભની આવશ્યક લાક્ષણિકતા છે, તેણે માનવતાના સમુદ્ર વચ્ચે વિખૂટા પડી ગયેલા પરિવારોને પુનઃ જોડવામાં મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. આ શિબિરો, જેમાં મહિલાઓ અને બાળકો માટે સમર્પિત વિભાગોનો સમાવેશ થતો હતો, તે ભક્તો માટે માનસિક શાંતિની ખાતરી આપે છે, જેઓ પોતાને વિશાળ ભીડમાં ખોવાઈ ગયા હતા. ઘાટ પર લગાવવામાં આવેલા લાઉડસ્પીકરો સતત ઘોષણાઓનું પ્રસારણ કરે છે, જે  અલગ-અલગ વ્યક્તિઓના ઝડપી પુનર્મિલનની સુવિધા આપે  છે. કાર્યક્રમના સ્થળે તૈનાત પોલીસ દળોએ ઉપસ્થિતોને મદદ કરવા માટે અથાક મહેનત કરી હતી, જેથી આ કાર્યક્રમ શાંત અને સુવ્યવસ્થિત રહે. આ ઉપરાંત, ખોયા-પાયા (લોસ્ટ એન્ડ ફાઉન્ડ) કેન્દ્રોએ ગુમ થયેલી વ્યક્તિઓને શોધવા માટે ડિજિટલ ટૂલ્સ અને સોશિયલ મીડિયાનો અસરકારક રીતે ઉપયોગ કર્યો હતો, જે સહભાગીઓની સલામતી અને સુવિધામાં વધારો કરે છે.

મહાકુંભમાં મકર સંક્રાંતિ

મકરસંક્રાંતિનો શુભ પ્રસંગ નજીક આવતા જ મહાકુંભમાં વિશ્વભરમાંથી ભક્તોનો મોટો જમાવડો ઉમટી રહ્યો  છે. દેશભરમાંથી યાત્રાળુઓ અવિરત ઉત્સાહથી કડકડતી ઠંડીનો સામનો કરી ગંગાના પવિત્ર કાંઠે ઉમટી રહ્યા છે. તેમના માથા પર અને ખુલ્લા પગે રેતી પર પોટલીઓ લઈને, તેઓ આતુરતાથી પવિત્ર ડૂબકીની રાહ જોતા હોય છે. મકર સંક્રાતિ 14 જાન્યુઆરીએ મહા-પુણ્ય કાલ સાથે સવારે 9:03 થી 10:50 વાગ્યા સુધી ઉજવવામાં આવશે.

ભદ્ર ન હોવાથી આ વર્ષની સંક્રાંતિનું વિશેષ મહત્વ છે, જે આખો દિવસ શુભ બનાવે છે. આ તહેવાર સૂર્યના ધનુરાશિમાંથી મકર રાશિમાં સંક્રમણને ચિહ્નિત કરે છે, જે ઉત્તરાયણની શરૂઆતની શરૂઆતની શરૂઆત કરે છે. મકરસંક્રાંતિ દરમિયાન ગંગા અને યમુના જેવી પવિત્ર નદીઓમાં સ્નાન કરવાથી પાપો શુદ્ધ થાય છે અને આધ્યાત્મિક પુણ્ય મળે છે. આ દિવસ દાન અને ભક્તિના કાર્યો માટે પણ સમર્પિત છે. પરંપરાગત વાનગીઓ જેવી કે તલ-ગોળના લાડુ, ખીચડી અને અન્ય ઉત્સવની મિજબાનીઓ આ પ્રસંગની શોભા વધારે છે. જીવંત ઊર્જા અને ઉત્સાહનું પ્રતીક એવી પતંગ ચગાવવી એ આ દિવસે એક પ્રિય પરંપરા છે.

મહા કુંભની ગ્લોબલ અપીલ

મહા કુંભે રાષ્ટ્રીય સીમાઓને ઓળંગીને વિશ્વભરના શ્રદ્ધાળુઓ અને આધ્યાત્મિક સાધકોને આકર્ષ્યા છે. આ કાર્યક્રમની ભવ્યતાથી દક્ષિણ કોરિયાના યુ-ટ્યુબર અને જાપાન, સ્પેન, રશિયા અને અમેરિકાના મુલાકાતીઓ સહિત આંતરરાષ્ટ્રીય તીર્થયાત્રીઓ અને પ્રવાસીઓ મુગ્ધ થઈ ગયા હતા. સંગમ ઘાટ પર, ઘણા લોકો  મહાકુંભના સાંસ્કૃતિક અને આધ્યાત્મિક સારને સમજવા માટે સ્થાનિક માર્ગદર્શિકાઓ સાથે સંકળાયેલા હતા. સ્પેનની ક્રિસ્ટીનાએ તેના અનુભવને "જીવનકાળમાં એક જ વખતની તક" તરીકે વર્ણવ્યો હતો.

મહાકુંભ 2025 માટે અપેક્ષિત મતદાન કેટલાક દેશોની વસતિને વટાવી જશે તેવી અપેક્ષા છે, જે તેના વૈશ્વિક મહત્વને રેખાંકિત કરે છે. વિદેશી ભક્તોએ માત્ર સાક્ષી જ નહીં, પરંતુ ધાર્મિક વિધિઓમાં પણ સક્રિયપણે ભાગ લીધો હતો. સનાતન ધર્મ અપનાવ્યા બાદ વિવિધ દેશોના સાધુ-સંન્યાસીઓએ પવિત્ર ડૂબકી લગાવી હતી અને ઉત્સવની આધ્યાત્મિક વિવિધતામાં વધારો કર્યો હતો.

સીમલેસ અનુભવ માટે સંવર્ધિત ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર

સંગમ સ્નાનના આધ્યાત્મિક મહત્વને સમજીને ઉત્તર પ્રદેશ સરકારે સ્નાનના વિસ્તાર માટે મહત્વપૂર્ણ પ્રયાસો હાથ ધર્યા હતા. એક નોંધપાત્ર સિદ્ધિમાં, સિંચાઈ વિભાગે 85 દિવસની અંદર ત્રિવેણી સંગમ ખાતે 2 હેક્ટરથી વધુ જમીન પાછી મેળવી લીધી હતી, જેમાં એક સાથે બે લાખ શ્રદ્ધાળુઓ સ્નાન કરી શક્યા હતા. ચાર ડ્રેજિંગ મશીનની તૈનાતી દ્વારા 26 હેક્ટર વધારાની જમીન પાછી મેળવવામાં આવી છે. સાવચેતીપૂર્વક ડ્રેજિંગ કામગીરી મારફતે હાંસલ કરવામાં આવેલા આ વિસ્તરણમાં 2019ની સરખામણીએ સંગમની ક્ષમતા ત્રણ ગણી વધી ગઈ છે. આ વધારાઓએ કુંભ દરમિયાન અપેક્ષિત અંદાજિત ૪૫ કરોડ ભક્તો માટે અવિરત સ્નાનનો અનુભવ સુનિશ્ચિત કર્યો છે.

કલ્પવાસ: સનાતન પરંપરાનો આધારસ્તંભ

મહાકુંભની અભિન્ન પરંપરા કલ્પવાસ 13 જાન્યુઆરીથી શરૂ થઈ હતી અને 12 ફેબ્રુઆરી સુધી ચાલશે. પૌરાણિક માન્યતાઓ અનુસાર, કલ્પવાસ પૌષ પૂર્ણિમાથી શરૂ થાય છે અને માઘ પૂર્ણિમા સુધી એક મહિના સુધી ચાલુ રહે છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, શ્રદ્ધાળુઓ સંગમ નજીક તંબુઓમાં રહે છે, અને ચુસ્ત આધ્યાત્મિક શિસ્તનું પાલન કરે છે. આ પરંપરાને સમર્થન આપવા માટે પ્રયાગરાજ મેલા ઓથોરિટીએ વીજળી,  પાણી અને સ્વચ્છતા સહિતની આવશ્યક સુવિધાઓથી સજ્જ 1.6 લાખ ટેન્ટની સ્થાપના કરી હતી.સસ્તું રાશન અને સિલિન્ડર વિતરણ, સલામત સ્નાન ઘાટ અને બોનફાયરની જોગવાઈઓ જેવી વિશેષ વ્યવસ્થા, કલ્પવાસની સુવિધા સુનિશ્ચિત કરે છે.  મેળા વિસ્તારની અંદરની હોસ્પિટલો આરોગ્યની ચિંતાઓને દૂર કરે છે, જ્યારે તીર્થપુરોહિત અને પ્રયાગવાલને ધાર્મિક વિધિઓ કરતી વધારાની સુવિધાઓ પૂરી પાડવામાં આવી છે.

પોતાની તીવ્ર આધ્યાત્મિક શિસ્ત માટે જાણીતા કલ્પવાસે 'મોક્ષદાયિની' સંગમમાં પવિત્ર ડૂબકી લગાવી હતી અને 45 દિવસ સુધી ચાલનારા આધ્યાત્મિક પીછેહઠની શરૂઆત કરી હતી. બ્રહ્મચર્ય, સાદગી અને નિયમિત પ્રાર્થનાના વ્રતોનું પાલન કરીને, તેઓએ વ્યક્તિગત આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ અને વૈશ્વિક કલ્યાણ માટે પ્રાર્થના કરી. મહાદેવની આરાધના માટે એક શુભ દિવસ, સોમવારે આવતા પૌષ પૂર્ણિમાના સંયોગથી   આ ઘટનાના આધ્યાત્મિક મહત્વમાં વધારો થયો.

મહા કુંભના બજાર વિસ્તારો

મહાકુંભની જીવંત ઉર્જા સંગમ મેળાની નજીકના બજાર વિસ્તારોમાં વિસ્તૃત થઈ હતી. પૂજા સામગ્રીના વિક્રેતાઓ અને તિલક કલાકારો ભક્તોની વધતી ભીડમાં ભાગ લેવામાં વ્યસ્ત જોવા મળ્યા હતા. પ્રસાદ અને દિયા સામગ્રી વેચતા છૂટક વિક્રેતાઓએ ઉલ્લેખ કર્યો છે કે આ વર્ષે યાત્રાળુઓનો ધસારો ૨૦૧૯ ના કુંભ મેળાને પણ વટાવી ગયો છે. 2019 ના કુંભમાં ભાગ લેનારા સ્થાનિક તિલક કલાકાર પ્રદીપ ઉપાધ્યાયે ટિપ્પણી કરી હતી કે મહાકુંભ 2025 માં ઉત્સાહ અને મતદાન ઘણું વધારે છે, જે ભક્તોમાં વધુ આધ્યાત્મિક જોડાણ સૂચવે છે. એ જ રીતે, સંગમ નજીક પૂજા આવશ્યક ચીજવસ્તુઓ વેચતા વિક્રેતા સંતોષી દેવીએ નોંધ્યું હતું કે ગંગાજળ સંગ્રહ બોક્સ સૌથી વધુ ખરીદવામાં આવતી વસ્તુઓમાંની એક છે, જે દૈવી આશીર્વાદના પ્રતીક તરીકે પવિત્ર જળ પાછું લેવાની ભક્તોની ઉત્સુકતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

ભારતના આધ્યાત્મિક અને સાંસ્કૃતિક વારસાનો વસિયતનામું

ઉત્તર પ્રદેશના મુખ્યમંત્રીએ મહા કુંભ 2025ને ભારતની વિવિધતામાં એકતાનું ગૌરવપૂર્ણ પ્રતીક ગણાવ્યું હતું. તેમણે સનાતન સંસ્કૃતિ અને પરંપરાઓની અભિવ્યક્તિ તરીકે તેની વૈશ્વિક પ્રતિષ્ઠા પર ભાર મૂક્યો હતો. ઉપસ્થિત તમામ લોકોનું ઉષ્માભર્યું સ્વાગત કરતાં તેમણે આશા વ્યક્ત કરી હતી કે, આ દિવ્ય કાર્યક્રમ દરમિયાન તેમની આધ્યાત્મિક આકાંક્ષાઓ પૂર્ણ થશે.

જેમ જેમ મહા કુંભ 2025 નો પ્રારંભ થઈ રહ્યો છે, તેમ તેમ તે આધ્યાત્મિક એકતા, સાંસ્કૃતિક વારસા અને માનવીય જોડાણના હાર્દને મૂર્તિમંત કરે છે, જે તેના દૈવી આલિંગનમાં ભાગ લેનારા તમામ લોકો માટે ખરા અર્થમાં પરિવર્તનકારી અનુભવ બનાવે છે.

સંદર્ભો

ઉત્તર પ્રદેશ સરકારના માહિતી અને જનસંપર્ક વિભાગ (ડી.પી.આઈ.આર.)

પીડીએફ ડાઉનલોડ કરવા માટે અહીં ક્લિક કરો

AP/IJ/GP/JD