প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ অধ্যক্ষতাত অনুষ্ঠিত কেন্দ্ৰীয় কেবিনেটৰ বৈঠকত ২০২১-২২, ২০২২-২৩ আৰু ২০২৩-২৪ বৰ্ষত ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাস্থ্য মিছনৰ (এনএইচএম) অধীনত হোৱা প্ৰগতিৰ বিষয়ে অৱগত কৰা হয়। কেবিনেটক মাতৃৰ মৃত্যুৰ হাৰ, নৱজাতকৰ মৃত্যুৰ হাৰ, ৫ বছৰৰ তলৰ শিশুৰ মৃত্যুৰ হাৰ আৰু মুঠ গৰ্ভধাৰণৰ হাৰৰ দ্ৰুত হ্ৰাস আৰু যক্ষ্মা, মেলেৰিয়া, কলা জ্বৰ, ডেংগু, যক্ষ্মা, কুষ্ঠ, ভাইৰেল হেপাটাইটিছ আদিৰ দৰে বিভিন্ন ৰোগ নিৰ্মূলৰ কাৰ্যসূচীৰ ক্ষেত্ৰত হোৱা অগ্ৰগতি আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় চিকল চেল ৰক্তহীনতা নিৰ্মূল মিছনৰ দৰে নতুন পদক্ষেপৰ বিষয়েও অৱগত কৰা হয়।

ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাস্থ্য মিছনে (এনএইচএম) মানৱ সম্পদ সম্প্ৰসাৰণ, গুৰুত্বপূৰ্ণ স্বাস্থ্য সমস্যা সমাধান আৰু স্বাস্থ্য জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ প্ৰতি এক একত্ৰিত সঁহাৰি প্ৰদানৰ ক্ষেত্ৰত নিৰন্তৰ প্ৰচেষ্টাৰ জৰিয়তে ভাৰতৰ জনস্বাস্থ্য উন্নত কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ অৰিহণা যোগাইছে। যোৱা তিনি বছৰত, এন.এইচ.এম.-এ মাতৃ আৰু শিশুৰ স্বাস্থ্য, ৰোগ নিৰ্মূল, আৰু স্বাস্থ্যসেৱা আন্তঃগাঁথনিকে ধৰি একাধিক ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট অগ্ৰগতি লাভ কৰিছে। এই অভিযানৰ প্ৰচেষ্টা ভাৰতৰ স্বাস্থ্য উন্নয়নৰ বাবে অবিচ্ছেদ্য অংগত পৰিণত হৈছে। বিশেষকৈ কোভিড-১৯ মহামাৰীৰ সময়ত আৰু সমগ্ৰ দেশতে অধিক সুলভ আৰু মানসন্মত স্বাস্থ্যসেৱা নিশ্চিত কৰাত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে।

এনএইচএমৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ সাফল্য হৈছে স্বাস্থ্যসেৱা খণ্ডৰ ভিতৰত মানৱ সম্পদৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ বৃদ্ধি। ২০২১-২২ বিত্তীয় বৰ্ষত, এনএইচএমে সাধাৰণ কৰ্তব্য চিকিৎসা বিষয়া (জিডিএমঅ'), বিশেষজ্ঞ, কৰ্মচাৰী নাৰ্ছ, এএনএম, আয়ুষ চিকিৎসক, সহযোগী স্বাস্থ্যসেৱা কৰ্মী আৰু জনস্বাস্থ্য মেনেজাৰকে ধৰি ২.৬৯ লাখ অতিৰিক্ত স্বাস্থ্যসেৱা কৰ্মীক নিযুক্তি দিয়াত সহায় কৰিছে। ইয়াৰ উপৰি ৯০,৭৪০ জন সামূহিক স্বাস্থ্য বিষয়া (চি.এইচ.ও.) নিযুক্তি দিয়া হয়। পৰৱৰ্তী বছৰবোৰত এই সংখ্যা বৃদ্ধি পাইছে, ২০২২-২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত ৪.২১ লাখ অতিৰিক্ত স্বাস্থ্যসেৱা কৰ্মী নিয়োজিত হৈছে, যাৰ ভিতৰত আছে ১.২৯ লাখ চিএইচঅ' আৰু ২০২৩-২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত নিয়োজিত ৫.২৩ লাখ কৰ্মী, য'ত ১.৩৮ লাখ চিএইচঅ' অন্তৰ্ভুক্ত আছিল। এই প্ৰচেষ্টাবোৰে স্বাস্থ্যসেৱা প্ৰদান উন্নত কৰাত বিশেষকৈ তৃণমূল পৰ্যায়ত গুৰুত্বপূৰ্ণ অৰিহণা যোগাইছে।

এন এইচ এম ফ্ৰেমৱৰ্কে ৰাজহুৱা স্বাস্থ্য প্ৰণালী শক্তিশালী কৰাত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে, বিশেষকৈ কোভিড-১৯ মহামাৰী নিয়ন্ত্ৰণৰ প্ৰচেষ্টাত। স্বাস্থ্যসেৱা সুবিধা আৰু কৰ্মীসকলৰ উপলব্ধ নেটৱৰ্ক ব্যৱহাৰ কৰি এন.এইচ.এম.-এ ২০২১ৰ জানুৱাৰী আৰু ২০২৪ৰ মাৰ্চৰ ভিতৰত ২২০ কোটিৰো অধিক কোভিড-১৯ ভেকছিনৰ পালি প্ৰদান কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে। ইয়াৰ উপৰিও দুটা পৰ্যায়ত এনএইচএমৰ অধীনত ৰূপায়ণ কৰা ইণ্ডিয়া কোভিড-১৯ জৰুৰীকালীন সঁহাৰি আৰু স্বাস্থ্য প্ৰণালী প্ৰস্তুতি পেকেজে (ইচিআৰপি) মহামাৰী কাৰ্যকৰীভাৱে নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ স্বাস্থ্যসেৱা প্ৰণালীক অধিক শক্তিশালী কৰাত সহায় কৰে।

ভাৰতে এনএইচএমৰ অধীনত মুখ্য স্বাস্থ্য সূচকসমূহতো আকৰ্ষণীয় অগ্ৰগতি লাভ কৰিছে। মাতৃ মৃত্যুৰ অনুপাত (এমএমআৰ) ২০১৪-১৬ বৰ্ষত প্ৰতি লাখ জীৱিত জন্মত ১৩০ ৰ পৰা ২০১৮-২০ বৰ্ষত প্ৰতি লাখত ৯৭ লৈ যথেষ্ট হ্ৰাস পাইছে, যি ২৫% হ্ৰাস চিহ্নিত কৰে। ১৯৯০ চনৰ পৰা ই ৮৩% হ্ৰাস পাইছে, যি গোলকীয় ৪৫% হ্ৰাসতকৈ অধিক। একেদৰে, অনুৰ্ধ-৫ মৃত্যুহাৰ (ইউ৫এমআৰ) ২০১৪ চনত প্ৰতি ১,০০০ জীৱিত জন্মত ৪৫ৰ পৰা ২০২০ চনত ৩২ লৈ হ্ৰাস পাইছে যি ১৯৯০ চনৰ পৰা গোলকীয় ৬০% হ্ৰাসৰ তুলনাত ৭৫% হ্ৰাস প্ৰদৰ্শন কৰে। নৱজাতকৰ মৃত্যুৰ হাৰ (আইএমআৰ) ২০১৪ চনত প্ৰতি ১,০০০ জীৱিত জন্মত ৩৯ৰ পৰা ২০২০ চনত ২৮ লৈ হ্ৰাস পাইছে। তদুপৰি, ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিয়াল স্বাস্থ্য জৰীপ (এনএফএইচএছ-৫) অনুসৰি, মুঠ গৰ্ভধাৰণৰ হাৰ (টিএফআৰ) ২০১৫ চনৰ ২.৩ৰ পৰা ২০২০ চনত ২.০ লৈ হ্ৰাস পাইছে। এই উন্নয়নবোৰে সূচায় যে ভাৰতে ২০৩০ চনৰ পূৰ্বে মাতৃ, শিশু আৰু নৱজাতকৰ মৃত্যুৰ বাবে ইয়াৰ এছ.ডি.জি. লক্ষ্য পূৰণৰ পথত আছে।

বিভিন্ন ৰোগ নিৰ্মূল আৰু নিয়ন্ত্ৰণতো এনএইচএম-এ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰি আহিছে। উদাহৰণ স্বৰূপে, ৰাষ্ট্ৰীয় যক্ষ্মা নিৰ্মূল কাৰ্যসূচীৰ (এনটিইপি) অধীনত যক্ষ্মা ৰোগৰ ঘটনা ২০১৫ চনত প্ৰতি ১,০০,০০০ জনসংখ্যাত ২৩৭ৰ পৰা ২০২৩ চনত ১৯৫লৈ হ্ৰাস পাইছে, আৰু একে সময়ছোৱাত মৃত্যুৰ হাৰ ২৮ৰ পৰা ২২লৈ হ্ৰাস পাইছে। মেলেৰিয়াৰ ক্ষেত্ৰত, ২০২১ চনত, ২০২০ চনৰ তুলনাত মেলেৰিয়াৰ ৰোগী আৰু মৃত্যু ক্ৰমান্বয়ে ১৩.২৮% আৰু ৩.২২% হ্ৰাস পাইছে। ২০২২ চনত, মেলেৰিয়া নিৰীক্ষণ আৰু ৰোগীৰ সংখ্যা ক্ৰমান্বয়ে ৩২.৯২% আৰু ৯.১৩% বৃদ্ধি হৈছে আনহাতে ২০২১ চনৰ তুলনাত মেলেৰিয়াত মৃত্যু ৭.৭৭% হ্ৰাস পাইছে। ২০২৩ চনত, ২০২২ চনৰ তুলনাত মেলেৰিয়া নিৰীক্ষণ আৰু ৰোগীৰ সংখ্যা ক্ৰমান্বয়ে ৮.৩৪% আৰু ২৮.৯১% বৃদ্ধি হৈছে। ইয়াৰ উপৰি কলা জ্বৰ নিৰ্মূলৰ প্ৰচেষ্টা সফল হৈছে, ২০২৩ চনৰ শেষৰ ফালে ১০০% স্থানীয় খণ্ডই প্ৰতি ১০,০০০ জনসংখ্যাত এটাতকৈ কম ঘটনাৰ লক্ষ্যত উপনীত হৈছে। মিছন ইন্দ্ৰধনুষ (আইএমআই) ৫.০-ৰ অধীনত সৰু আই-ৰুবেলা নিৰ্মূল অভিযানে ৩৪.৭৭ কোটিৰো অধিক শিশুক টিকাকৰণ কৰা হৈছে আৰু ৯৭.৯৮%ক সামৰি লোৱা হৈছে।

বিশেষ স্বাস্থ্য পদক্ষেপৰ ক্ষেত্ৰত, ২০২২ চনৰ ছেপ্টেম্বৰত আৰম্ভ কৰা প্ৰধানমন্ত্ৰী যক্ষ্মা মুক্তি ভাৰত অভিযানত ১,৫৬,৫৭২ লাখ নি-ক্ষয় মিত্ৰ স্বেচ্ছাসেৱক পঞ্জীয়ন কৰা হৈছে যিসকলে ৯.৪০ লাখৰো অধিক যক্ষ্মা ৰোগীক সহায় কৰি আছে। প্ৰধানমন্ত্ৰী ৰাষ্ট্ৰীয় ডায়েলাইচিছ কাৰ্যসূচীও সম্প্ৰসাৰিত কৰা হৈছে, ২০২৩-২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত ৬২.৩৫ লাখতকৈও অধিক হেমোডায়েলাইচিছ প্ৰদান কৰা হৈছে, যাৰ ফলত ৪.৫৩ লাখৰো অধিক ডায়েলাইচিছ ৰোগী উপকৃত হৈছে। তদুপৰি, ২০২৩ চনত আৰম্ভ কৰা ৰাষ্ট্ৰীয় চিকল চেল এনিমিয়া এলিমিনেচন মিছনে জনজাতীয় অঞ্চলত ২.৬১ কোটিৰো অধিক ব্যক্তিক পৰীক্ষা কৰিছে, যি ২০৪৭ চনৰ ভিতৰত চিকল চেল ৰোগ দূৰ কৰাৰ লক্ষ্যত কাম কৰি আছে।

ডিজিটেল স্বাস্থ্য পদক্ষেপকো সমানেই গুৰুত্ব দিয়া হৈছে। ২০২৩ৰ জানুৱাৰীত ইউ-উইন প্লেটফৰ্ম মুকলি কৰাৰ দ্বাৰা সমগ্ৰ ভাৰতত গৰ্ভৱতী মহিলা, নৱজাতক আৰু শিশুসকলক সময়মতে ভেকছিন প্ৰদান কৰাটো নিশ্চিত কৰা হয়। ২০২৩-২৪ বিত্তীয় বৰ্ষৰ শেষলৈ, প্লেটফৰ্ম ৩৬ খন ৰাজ্য/ইউটিৰ ৬৫ খন জিলালৈ সম্প্ৰসাৰিত কৰা হয়, যাৰ ফলত বাস্তৱ-সময়নিৰ্দ্ধাৰিত টিকাকৰণ ট্ৰেকিং নিশ্চিত কৰা হয় আৰু টিকাকৰণে সামৰি লোৱাটোও উন্নত কৰা হয়।

এন এইচ এম-এ স্বাস্থ্য সেৱাআন্তঃগাঁথনি শক্তিশালী কৰাৰ ওপৰতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে, যাৰ ভিতৰত আছে নেচনেল কোৱালিটী এচুৰেঞ্চ ষ্টেণ্ডাৰ্ডছ (এনকিউএএছ)ৰ অধীনত ৰাজহুৱা স্বাস্থ্য সুবিধাৰ প্ৰমাণপত্ৰ। ২০২৪ৰ মাৰ্চলৈকে, ৭,৯৯৮টা ৰাজহুৱা স্বাস্থ্য সুবিধা প্ৰমাণিত কৰা হৈছে, যাৰ ভিতৰত ৪,২০০ৰো অধিক লোকে ৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰমাণপত্ৰ লাভ কৰিছে। ইয়াৰ উপৰি বিভিন্ন স্বাস্থ্যসেৱা প্ৰদান কৰা কাৰ্যকৰী আয়ুষ্মান আৰোগ্য মন্দিৰ (এ.এ.এম.) কেন্দ্ৰৰ সংখ্যা ২০২৩-২৪ বিত্তীয় বৰ্ষৰ শেষলৈ ১,৭২,১৪৮লৈ বৃদ্ধি হৈছে, ইয়াৰে ১,৩৪,৬৫০টা কেন্দ্ৰই ১২ টা মুখ্য স্বাস্থ্যসেৱা আগবঢ়াইছে।

এন এইচ এমৰ প্ৰচেষ্টা জৰুৰীকালীন সেৱা উন্নত কৰাৰ বাবে সম্প্ৰসাৰিত হৈছে, ২৪x৭ প্ৰাথমিক স্বাস্থ্য কেন্দ্ৰ (পি.এইচ.চি.) আৰু প্ৰথম ৰেফাৰেল ইউনিট (এফ.আৰ.ইউ.) স্থাপনৰ সৈতে। ২০২৪ৰ মাৰ্চলৈকে, ১২,৩৪৮ পিএইচচি ২৪x৭ সেৱালৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হৈছিল, আৰু সমগ্ৰ দেশত ৩,১৩৩ টা এফ.আৰ.ইউ. কাৰ্যকৰী হৈছিল। ইয়াৰ উপৰি ম'বাইল চিকিৎসা গোট (এমএমইউ) সম্প্ৰসাৰিত হৈছে, ১,৪২৪ এমএমইউ এতিয়া দূৰৱৰ্তী আৰু কম সেৱাৰ সুবিধা থকা এলেকাত স্বাস্থ্যসেৱা প্ৰদানৰ বাবে কাম কৰি আছে। ২০২৩ চনত এমএমইউ পৰ্টেলৰ প্ৰৱৰ্তনে দুৰ্বল জনজাতীয় গোটসমূহৰ বাবে স্বাস্থ্য সূচকৰ ওপৰত নিৰীক্ষণ আৰু তথ্য সংগ্ৰহ অধিক শক্তিশালী কৰিছে।

এন এইচ এম -এ ৰাজহুৱা স্বাস্থ্যৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ শংকা যেনে ধপাত সেৱন আৰু সৰ্পদংশনৰ দৰে সমস্যাও সমাধান কৰিছে। নিৰন্তৰ জনসজাগতা অভিযান আৰু ধপাত নিয়ন্ত্ৰণ আইন প্ৰৱৰ্তনৰ জৰিয়তে, এন এইচ এম.-এ যোৱা এক দশকত ধপাত ব্যৱহাৰ ১৭.৩% হ্ৰাস কৰাত অৰিহণা যোগাইছে। তদুপৰি, ২০২২-২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত, সৰ্পদংশন প্ৰতিৰোধ, শিক্ষা আৰু সৰ্পদংশনৰ ব্যৱস্থাপনাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াৰ সৈতে স্নেকবাইট এনভেনমিং (এনএপিএছই)ৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় কাৰ্য পৰিকল্পনা আৰম্ভ কৰা হৈছে।

এনএইচএমৰ চলিত প্ৰচেষ্টাই সফলতাৰে ভাৰতৰ স্বাস্থ্যসেৱাৰ দৃশ্যপটত এক নাটকীয় পৰিৱৰ্তনৰ নেতৃত্ব দিছে। মানৱ সম্পদৰ সম্প্ৰসাৰণ, স্বাস্থ্যৰ ফলাফল উন্নত কৰি, আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ স্বাস্থ্য সমস্যাসমাধান কৰি, এন এইচ এম-এ সমগ্ৰ দেশতে স্বাস্থ্যসেৱাৰ মান আৰু উপলব্ধতা বৃদ্ধি কৰি আহিছে। বহনক্ষম উন্নয়ন লক্ষ্যত (এছডিজি) উপনীত হোৱাৰ দিশত গুৰুত্বপূৰ্ণ অগ্ৰগতিৰ সৈতে, ভাৰতে ২০৩০ চনৰ সময়সীমাৰ যথেষ্ট আগতে ইয়াৰ স্বাস্থ্য সম্পৰ্কীয় লক্ষ্য পূৰণ কৰাৰ পথত আছে।

পৃষ্ঠভূমি:

গ্ৰাম্য জনসাধাৰণ, বিশেষকৈ দুৰ্বল গোটবোৰক জিলা চিকিৎসালয় (ডিএইচ) স্তৰলৈকে সুলভ, ব্যয়সাধ্য আৰু মানসম্পন্ন স্বাস্থ্য সেৱা প্ৰদান কৰাৰ বাবে ৰাজহুৱা স্বাস্থ্য প্ৰণালী নিৰ্মাণৰ উদ্দেশ্যৰে ২০০৫ চনত ৰাষ্ট্ৰীয় গ্ৰাম্য স্বাস্থ্য মিছন আৰম্ভ কৰা হৈছিল। ২০১২ চনত, ৰাষ্ট্ৰীয় নগৰ স্বাস্থ্য মিছনৰ (এন.ইউ.এইচ.এম.) ধাৰণা বাস্তৱায়িত কৰা হৈছিল আৰু এন.আৰ.এইচ.এম.-ক দুটা উপ অভিযান যেনে এন.আৰ.এইচ.এম. আৰু এন.ইউ.এইচ.এম.-ৰ সৈতে ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাস্থ্য মিছন (এন.এইচ.এম.) হিচাপে পুনৰ নামকৰণ কৰা হৈছিল।

২১ মাৰ্চ ২০১৮ তাৰিখে অনুষ্ঠিত বৈঠকত ১ এপ্ৰিল ২০১৭ৰ পৰা ৩১ মাৰ্চ ২০২০লৈ কাৰ্যকৰী হোৱা ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাস্থ্য মিছন অব্যাহত ৰখাটোত কেবিনেটে অনুমোদন জনাইছিল।

বিত্ত মন্ত্ৰালয়, ব্যয় বিভাগে ১০ জানুৱাৰী ২০২০ তাৰিখৰ ইয়াৰ কাৰ্যালয় স্মাৰক নং ৪২(০২/পিএফ-২.২০১৪)ত ৩১ মাৰ্চ ২০২১ লৈকে বা ১৫ তম বিত্ত আয়োগৰ পৰামৰ্শ কাৰ্যকৰী হোৱালৈকে ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাস্থ্য মিছনৰ অন্তৰ্ৱৰ্তীকালীন সম্প্ৰসাৰণ প্ৰদান কৰিছে, ইয়াৰে যিটো আগতে হয়।

ৰূপায়ণ ৰণনীতি: এন.এইচ.এম.-ৰ অধীনত স্বাস্থ্য আৰু পৰিয়াল কল্যাণ মন্ত্ৰালয়ৰ কাৰ্যকৰীকৰণ ৰণনীতি হৈছে ৰাজ্য / কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহক বিত্তীয় আৰু কাৰিকৰী সমৰ্থন প্ৰদান কৰা যাতে তেওঁলোকে জিলা চিকিৎসালয়সমূহলৈকে, বিশেষকৈ জনসংখ্যাৰ দৰিদ্ৰ আৰু দুৰ্বল শ্ৰেণীৰ লোকসকলক সুলভ, কম খৰচী, দায়বদ্ধ আৰু কাৰ্যকৰী স্বাস্থ্যসেৱা প্ৰদান কৰিব পাৰে। ইয়াৰ উদ্দেশ্য হৈছে উন্নত স্বাস্থ্য আন্তঃগাঁথনি, মানৱ সম্পদ বৃদ্ধি আৰু গ্ৰাম্য অঞ্চলত উন্নত সেৱা প্ৰদানৰ জৰিয়তে গ্ৰাম্য স্বাস্থ্য সেৱাৰ ব্যৱধান দূৰ কৰা আৰু প্ৰয়োজনীয়তা-আধাৰিত হস্তক্ষেপ উন্নত কৰা, আন্তঃ আৰু আন্তঃখণ্ড একত্ৰীকৰণ উন্নত কৰা আৰু সম্পদৰ কাৰ্যকৰী ব্যৱহাৰ কৰা।

***

MJPS/SKS/HS/BB