ઉત્તર પ્રદેશના પ્રયાગરાજમાં 13 જાન્યુઆરીથી 26 ફેબ્રુઆરી, 2025 સુધી આયોજિત થનારા આ મહાકુંભમાં સમગ્ર વિશ્વમાંથી 40 કરોડથી વધારે શ્રદ્ધાળુઓ આવશે. આધ્યાત્મિકતા, પરંપરા અને સાંસ્કૃતિક વારસાનો આ પવિત્ર સંગમ ફરી એક વાર ભારતની એકતા અને સમર્પણની દ્રઢ ભાવનાને પ્રતિપાદિત કરશે. યુનેસ્કો દ્વારા માનવતાના અમૂર્ત સાંસ્કૃતિક વારસાના ભાગરૂપે માન્યતા પ્રાપ્ત મહા કુંભ એ માત્ર એક ઘટના જ નથી, પરંતુ એક ગહન અનુભવ છે, જે સરહદો ઓળંગીને વિશ્વભરના લોકોને એક કરે છે.

0. હેક્ટર વિસ્તારમાં ફેલાયેલું આ વિસ્તાર ભારતની સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક પરંપરાઓ અને અત્યાધુનિક સંગઠનાત્મક ક્ષમતાઓનું સુમેળભર્યું મિશ્રણ છે. તેના હૃદયમાં શાહી સ્નાન આવેલું છે, જે ગંગા, યમુના અને પૌરાણિક સરસ્વતીના સંગમમાં ધાર્મિક સ્નાન  છે, જે પાપોને શુદ્ધ કરે છે અને આધ્યાત્મિક મુક્તિ આપે છે તેવું માનવામાં આવે છે. જ્યોતિષીય દ્રષ્ટિએ મહત્વપૂર્ણ, મહાકુંભ સૂર્ય, ચંદ્ર અને ગુરુને સાંકળતી દુર્લભ અવકાશી ગોઠવણીઓ દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે, જે ભારતના પ્રાચીન જ્ઞાનની ઊંડાઈને પ્રતિબિંબિત કરે છે. પૌરાણિક કથાઓના મૂળમાં રહેલી અને લાખો લોકો દ્વારા પૂજનીય એવી આ કાલાતીત પરંપરા વૈશ્વિક શક્તિઓ અને માનવઆધ્યાત્મ વચ્ચેના જોડાણને રેખાંકિત કરે છે.

મહાકુંભમાં કલાગ્રામ: સીમાઓથી પર થઈને ઉજવણી

ભારત સરકારના સંસ્કૃતિ મંત્રાલય દ્વારા સ્થાપિત મહા કુંભમાં કલાગ્રામ ભારતની વિવિધતામાં એકતા, કળા, આધ્યાત્મિકતા અને સંસ્કૃતિને એક અવિસ્મરણીય અનુભવમાં પરિવર્તિત કરે છે. ઉત્તરપ્રદેશ સરકારનાં સાથસહકાર સાથે આ પહેલ ભારતની પોતાનાં વારસાની જાળવણી કરવાની કટિબદ્ધતાની પુષ્ટિ કરે છે, ત્યારે શ્રદ્ધાળુઓ અને મુલાકાતીઓ માટે પરિવર્તનકારી સફર પ્રદાન કરે છે.

મહાકુંભ 2025માં કલાગ્રામ એક ઘટના કરતાં વિશેષ છે – તે ભારતના ગૌરવશાળી ભૂતકાળ અને જીવંત વર્તમાનનો જીવંત કેનવાસ છે, જે આવનારી પેઢીઓને પ્રેરણા આપવા માટે તૈયાર છે.

કલાગ્રામ હસ્તકલા, રાંધણકળા અને સાંસ્કૃતિક પ્રસ્તુતિઓ મારફતે દેશની કાલાતીત પરંપરાઓનું પ્રદર્શન કરવાની, કલાત્મક પ્રતિભા સાથે આધ્યાત્મિકતાને મિશ્રિત કરવાની સંસ્કૃતિ મંત્રાલયની પ્રતિબદ્ધતાનો પુરાવો છે.

મુલાકાતીઓનું ભવ્ય 35 ફૂટ પહોળું અને 54 ફૂટ ઊંચું ભવ્ય પ્રવેશદ્વાર દ્વારા સ્વાગત કરવામાં આવશે, જેમાં 12 જ્યોતિર્લિંગના જટિલ નિરૂપણ અને ભગવાન શિવની પૌરાણિક કથા હલાહલનું સેવન કરવાની પૌરાણિક કથાથી શણગારવામાં  આવશે, જેણે અંદરની યાત્રા માટે એક ભવ્ય સૂર રજૂ કર્યો છે.

વાઇબ્રન્ટ કલાગ્રામમાં 10,000ની ક્ષમતા ધરાવતા ગંગા પંડાલનું આયોજન કરવામાં આવશે, જેમાં અરેઇલ, ઝુનસી અને ત્રિવેણી વિસ્તારોમાં ત્રણ વધારાના તબક્કાની સાથે-સાથે 2,000થી 4,000ની વસતિ ધરાવતા ગંગા પંડાલનું પણ આયોજન કરવામાં આવશે, જેમાં પ્રત્યેકમાં 2,000થી 4,000 દર્શકો ઉપસ્થિત રહેશે.

મનોરમ સાંસ્કૃતિક ઝોન

• અનુભૂતિ મંડપમઃ 360° જેટલો આકર્ષક દ્રશ્ય અને ધ્વનિ અનુભવ ગંગા અવતારના અવકાશી ઉતરાણને  જીવંત બનાવે છે, જે આધ્યાત્મિક અને સંવેદનાત્મક અજાયબીનું સર્જન કરે છે.
• અવિરલ શાશ્વત કુંભ એક્ઝિબિશન ઝોનઃ એએસઆઈ, આઇજીએનસીએ અને અલ્હાબાદ મ્યુઝિયમ જેવી સંસ્થાઓ દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવેલ  આ ઝોન કલાકૃતિઓ, ડિજિટલ ડિસ્પ્લે અને પોસ્ટર પ્રદર્શનો દ્વારા કુંભ મેળાના સમૃદ્ધ ઇતિહાસ અને મહત્વને વર્ણવે  છે.

પ્રખ્યાત કલાકારો દ્વારા અપ્રતિમ પ્રદર્શન

એક નોંધપાત્ર સહયોગમાં, સંસ્કૃતિ મંત્રાલય અને ઉત્તર પ્રદેશની સરકાર ગર્વથી અન્ય કોઈની જેમ સાંસ્કૃતિક વિલક્ષણતા પ્રસ્તુત કરે છે. આ ભવ્ય સમારંભમાં આશરે 15,000 કલાકારો એકત્ર થશે, જેમાં પ્રતિષ્ઠિત પદ્મ પુરસ્કાર વિજેતાઓ અને સંગીત નાટક અકાદમીના સન્માનકર્તાઓ સામેલ છે, જેઓ ઐતિહાસિક શહેર પ્રયાગરાજમાં વિવિધ તબક્કાઓમાં પરફોર્મ કરશે.

મુખ્ય સ્ટેજ

ચાર ધામની અદભૂત પૃષ્ઠભૂમિથી શણગારેલો 104 ફૂટ પહોળો અને 72 ફૂટ ઊંડો આકર્ષક મંચ આ ઉજવણીના હાર્દ તરીકે કામ કરશે.

સ્ટાર કલાકારો

આ ઇવેન્ટમાં અત્યારનાં સમયનાં  કેટલાક સૌથી પ્રખ્યાત કલાકારો દ્વારા રજૂ કરવામાં આવતા પર્ફોમન્સનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં સામેલ છેઃ

• શંકર મહાદેવન
• મોહિત ચૌહાણ
• કૈલાશ ખેર
• હંસ રાજ હંસ
• હરિહરન
• કવિતા કૃષ્ણમૂર્તિ
• મૈથિલી ટાગોર

નાટ્ય કૃતિઓ

નેશનલ સ્કૂલ ઓફ ડ્રામા અને શ્રીરામ ભારતીય કલા કેન્દ્ર દ્વારા ભવ્ય કલાગ્રામ મંચ પર યોજાયેલા એક અઠવાડિયા સુધી ચાલનારા ખાસ પ્રોડક્શન્સમાં પણ દર્શકોને ટ્રીટ કરવામાં આવશે.

અવિરલ શાશ્વત કુંભ એક્ઝિબિશન ઝોનઃ

આર્કિયોલોજિકલ સર્વે ઓફ ઇન્ડિયા, નેશનલ આર્કાઈવ્ઝ ઓફ ઇન્ડિયા, ઇન્દિરા ગાંધી નેશનલ સેન્ટર ફોર આર્ટ્સ અને અલ્હાબાદ મ્યુઝિયમ સહિતની પ્રતિષ્ઠિત સંસ્થાઓ દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવેલા સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક ખજાનાનું અન્વેષણ કરી શકાશે.

સંસ્કૃતિની સિમ્ફની

શાસ્ત્રીય નૃત્યોથી માંડીને જીવંત લોક પરંપરાઓ સુધી, આ રજૂઆતો કલા અને આધ્યાત્મિકતાની ચાકળા વણવાનું વચન આપે છે, જે સંસ્કૃતિની સાર્વત્રિક ભાષા દ્વારા ભક્તો અને મુલાકાતીઓને એક કરે છે. આ અપ્રતિમ ઉજવણી લાખો લોકો પર અમિટ છાપ છોડશે, તેમની આધ્યાત્મિક યાત્રાને સમૃદ્ધ કરશે અને ભારતના કાલાતીત વારસાનું સન્માન કરશે.

હસ્તકલા, ખાનપાન અને સાંસ્કૃતિક વૈવિધ્ય

 સાત સંસ્કૃતિ આંગણો ભારતની વિવિધ હસ્તકલા પરંપરાઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જે આઇકોનિક મંદિરો દ્વારા પ્રેરિત એક દ્રશ્ય અને પ્રાયોગિક સંધિ પ્રદાન કરે છેઃ

• NZCC (હરિદ્વાર) : લાકડાની મૂર્તિઓ, પિત્તળની મૂર્તિઓ, પિત્તળની શાલ.
• WZCC (પુષ્કર): પોટરી, કઠપૂતળીઓ, લઘુચિત્ર ચિત્રો.
• EZCC (કોલકાતા): ટેરાકોટા પૂતળાં, પટ્ટાચિત્રા, કાંથા એમ્બ્ર્ાઇડરી.
• SZCC (કુમ્બાકોનમ): તાંજોર પેઇન્ટિંગ્સ, રેશમી કાપડ, મંદિરના આભૂષણો.
• NCZCC (ઉજ્જૈન) : આદિવાસી કળા, ચંદેરી સાડીઓ, પથ્થરની કોતરણી.
• NEZCC (ગુવાહાટી): વાંસની કારીગરી, આસામી રેશમ, આદિવાસી દાગીના.
• SCZCC (નાસિક): પેથાણી સાડીઓ, વારલી કળા, લાકડાની કલાકૃતિઓ.

સેલેસ્ટિયલ અજાયબીઓ અને બૌદ્ધિક જોડાણ

• એસ્ટ્રોનાઇટ સ્કાયઃ સેલેસ્ટિયલ સ્ટારગેઝિંગ સેશન નક્કી કરેલી રાત્રીઓ પર મંત્રમુગ્ધ કરી દે તેવું કોસ્મિક કનેક્શન પૂરું પાડશે.
• સાહિત્ય અકાદમી અને ઝોનલ કલ્ચરલ સેન્ટર્સ દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવેલા પુસ્તક પ્રદર્શનો: આ પ્રદર્શનોમાં કાલાતીત સાહિત્યિક ખજાનો દર્શાવવામાં આવશે.  
• કલ્ચરલ ડોક્યુમેન્ટ્રીઝઃ આઇજીએનસીએ, એસએનએ અને ઝેડસીસી દ્વારા નિર્મિત આ ફિલ્મો ભારતના આધ્યાત્મિક અને સાંસ્કૃતિક પોતની ઊંડી સમજ આપશે.

ટેકનોલોજી અને પ્રભાવકો દ્વારા વૈશ્વિક પહોંચ

#MahaKumbh2025 ની વૈશ્વિક પહોંચ વધારવા માટે, સંસ્કૃતિ મંત્રાલય પ્રભાવકો સાથે સહયોગ કરી રહ્યું છે અને ડિજિટલ પ્લેટફોર્મનો લાભ લઈ રહ્યું છે. રસપ્રદ સામગ્રી, કાઉન્ટડાઉન પોસ્ટ્સ અને કેન્દ્રીય સંસ્કૃતિ અને પર્યટન મંત્રી, શ્રી ગજેન્દ્ર સિંહ શેખાવત અને ટેકનિકલ ગુરુજી વચ્ચેની વિશિષ્ટ વાતચીતે પરંપરા અને ટેકનોલોજીના મિશ્રણને ઉજાગર કર્યું છે, જેનાથી વિશ્વભરના પ્રેક્ષકોમાં ઉત્સાહ ફેલાયો છે.

મહા કુંભ 2025 માત્ર ભારતના સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક વારસાની ઉજવણી જ નહીં, પરંતુ દેશની સંગઠનાત્મક ક્ષમતાઓ, સુરક્ષા પગલાં અને ટકાઉપણા પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતામાં પણ એક મહત્વપૂર્ણ સીમાચિહ્નરૂપ હશે. તે લાખો લોકો માટે પરિવર્તનકારી અનુભવ બનવાનું વચન આપે છે, જે કાલાતીત પરંપરાઓને પ્રદર્શિત કરે છે, જે મહા કુંભને ભારતના આધ્યાત્મિક અને સાંસ્કૃતિક નેતૃત્વનું પ્રતીક બનાવે છે.

પીડીએફ ડાઉનલોડ કરવા માટે અહીં ક્લિક કરો

AP/IJ/GP/JD