గౌరవనీయ ఉత్తర ప్రదేశ్ గవర్నర్ శ్రీ ఆనందీబెన్ పటేల్ గారు, గౌరవనీయ ముఖ్యమంత్రి శ్రీ యోగి ఆదిత్యనాథ్ గారూ, గౌరవనీయ ఉప ముఖ్యమంత్రులు కేశవ్ ప్రసాద్ మౌర్య గారు, బ్రజేశ్ పాఠక్ గారు, ఉత్తర ప్రదేశ్ కు చెందిన గౌరవనీయ మంత్రులు, గౌరవనీయులైన పార్లమెంటు, శాసనసభ సభ్యులు, మేయర్ గారు, ప్రయాగ్ రాజ్ జిల్లా పంచాయతీ అధ్యక్షులు, ఇతర విశిష్ట అతిథులు, నా ప్రియమైన సోదర సోదరీమణులారా.

ప్రయాగరాజ్ లోని ఈ పవిత్ర సంగమ భూమికి భక్తిశ్రద్ధలతో ప్రణమిల్లుతున్నాను. మహా కుంభమేళాకు వస్తున్న సాధువులు, రుషులందరికీ నా నమస్కారాలు. మహా కుంభమేళాను విజయవంతం చేయడానికి రాత్రింబవళ్లు అవిశ్రాంతంగా శ్రమిస్తున్న ఉద్యోగులు, కార్మికులు, పారిశుద్ధ్య సిబ్బంది కృషిని నేను ప్రత్యేకంగా అభినందిస్తున్నాను. ఇలాంటి బృహత్తరమైన అంతర్జాతీయ కార్యక్రమాన్ని నిర్వహించడం, ప్రతిరోజూ లక్షలాది మంది భక్తులకు స్వాగతం పలకడానికి- సేవలందించడానికి సన్నద్ధమవడం, 45 రోజుల పాటు నిరంతరాయంగా మహా యజ్ఞం నిర్వహించడం, ఈ బృహత్తరమైన కార్యక్రమంలో భాగంగా కొత్త నగరాన్ని నిర్మించడం — ఈ చర్యలు ప్రయాగరాజ్ చరిత్రలో ఒక కొత్త అధ్యాయాన్ని సృష్టిస్తున్నాయి. వచ్చే ఏడాది జరిగే మహా కుంభమేళా మన దేశ సాంస్కృతిక, ఆధ్యాత్మిక అస్తిత్వాన్ని అత్యున్నత స్థాయిలో నిలుపుతుంది. ఈ మహా కుంభమేళాను ఒక్క వాక్యంలో వర్ణిస్తే.. అదిలా ఉంటుందని నేనెంతో ఆత్మవిశ్వాసంతో, భక్తితో ఇలా చెప్పగలను - ఇది ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రతిధ్వనించే ఐక్యతా మహా యజ్ఞం. ఈ కార్యక్రమం గొప్ప, దైవిక విజయం సాధించాలని కోరుకుంటూ మీ అందరికీ హృదయపూర్వక శుభాకాంక్షలు తెలుపుతున్నాను.

మిత్రులారా,

భారతదేశం పవిత్ర ప్రదేశాలు, పవిత్ర తీర్థయాత్రలకు నిలయం. ఇది గంగ, యమున, సరస్వతి, కావేరి, నర్మద వంటి లెక్కలేనన్ని పూజనీయమైన నదులకు నిలయం. ఈ నదుల పవిత్రత, అనేక పుణ్యక్షేత్రాల ప్రాధాన్యం, వాటి వైభవం, సంగమం, వాటి కలయిక — ఇవన్నీ ప్రయాగ వైభవాన్ని ప్రతిబింబిస్తాయి. ప్రయాగ మూడు పవిత్ర నదుల సంగమ ప్రాంతం మాత్రమే కాదు.. ఇది అద్వితీయమైన ఆధ్యాత్మిక ప్రాధాన్యం కలిగిన ప్రదేశం. ప్రయాగ గురించి ఇలా అంటారు: మాఘ్ మకర్ గత్ సబీ జబ్ హోయీ.. తీర్థపతిహిం ఆవ్ సబ్ కోయీ.. - అంటే సూర్యుడు మకర రాశిలో ప్రవేశించే సమయంలో అన్ని దివ్య శక్తులు, అన్ని పుణ్యక్షేత్రాలు, రుషులు, మహర్షులు, ఆధ్యాత్మికవేత్తలంతా ప్రయాగకే వస్తారు. ఈ ప్రాంత ఆధ్యాత్మిక ప్రాశస్త్యం లేకుండా పురాణాలకు సంపూర్ణత చేకూరదు. వేదాల్లోని శ్లోకాలు కీర్తించిన పవిత్ర భూమి ప్రయాగరాజ్.

సోదరీ సోదరులారా,

అడుగడుగునా పవిత్ర ప్రదేశాలున్న పుణ్యభూమి ప్రయాగ. ప్రతి మార్గమూ ఉన్నత స్థానాలకు చేరుస్తుంది. ఓ శ్లోకంలో ఇలా చెప్తారు: త్రివేణీం మాధవం సోమం, భరద్వాజం చ వాసుకిమ్.. వందే అక్షయ-వటం శేష, ప్రయాగం తీర్థనాయకం. ఇది త్రివేణీ సంగమ త్రిముఖ ప్రభావాన్ని వివరిస్తుంది. వేణీ మాధవ్ మహిమ, సోమేశ్వరుడి ఆశీస్సులు, భరద్వాజ రుషి ఆశ్రమ పవిత్రత, నాగరాజు వాసుకి విశిష్ట ప్రాధాన్యం, అక్షయ వట అమరత్వం, శేషుడి నిత్య కృప – ఇదీ మన తీర్థరాజం ప్రయాగ.. ఇది తీర్థయాత్రల్లో అగ్రగామి. ప్రయాగ అంటే: ‘చారి పదార్థ్ భరా భండారు’.. అంటే ధర్మం, అర్థం, కామం, మోక్షం అనే నాలుగు జీవిత లక్ష్యాలను సాధించే ప్రదేశం ప్రయాగ. ప్రయాగరాజ్ ఓ భౌగోళిక ప్రాంతం మాత్రమే కాదు.. బలమైన ఆధ్యాత్మిక అనుభవాన్ని అందించే క్షేత్రం. ఈ పవిత్ర భూమిని పదేపదే సందర్శించడాన్ని ప్రయాగ, ఇక్కడి ప్రజలు అందించిన ఆశీర్వాదంగా నేను భావిస్తాను. గత కుంభమేళా సమయంలో సంగమంలో స్నానం చేసే భాగ్యం నాకు కలిగింది. మళ్లీ నేడు ఈ కుంభమేళా ప్రారంభానికి ముందు, ఈ పవిత్ర సంగమాన్ని దర్శించడం ద్వారా గంగా మాత ఆశీస్సులు పొందే భాగ్యం నాకు మరోసారి లభించింది. ఈవేళ సంగమ్ ఘాట్ వద్ద పవిత్ర స్నానమాచరించాను, హనుమంతుడిని దర్శించుకున్నాను, అక్షయ వట వృక్షం ఆశీస్సులు పొందాను. భక్తుల సౌకర్యార్థం హనుమాన్ కారిడార్, అక్షయ వట కారిడార్ నిర్మిస్తున్నారు. సరస్వతి కూప పునరుద్ధరణ ప్రాజెక్టు గురించిన వివరాలు కూడా తెలుసుకున్నాను. నేడు వేల కోట్ల రూపాయల విలువైన ప్రాజెక్టుల ప్రారంభోత్సవం ఇక్కడ జరిగింది. ఈ పరివర్తనాత్మక పరిణామాల పట్ల మీ అందరికీ నా అభినందనలు.

మిత్రులారా,

మన దేశ సాంస్కృతిక, ఆధ్యాత్మిక ప్రస్థానానికి మహా కుంభమేళా ఓ పవిత్రమైన, సజీవ సాక్ష్యం. వేలాది సంవత్సరాలుగా ఇది అవిచ్ఛిన్నంగా సాగుతోంది. మతాన్ని, జ్ఞానాన్ని, భక్తిని, కళలను ఒక దివ్య సంగమంలోకి తెచ్చే కార్యక్రమం ఇది. మన గ్రంథాల్లో ఇలా చెప్పారు: ‘‘దశ తీర్థ సహస్రాణి, తిస్రః కోట్యాస్తతా అపరః.. సమ ఆగచ్ఛింతి మాఘ్యాం తు, ప్రయాగే భరతర్షభ’’.. అంటే- ప్రయాగ సంగమంలో పవిత్ర స్నానం అనేకమైన పుణ్యక్షేత్రాలన్నింటినీ దర్శించుకుని సంపాదించుకున్న పుణ్యాలలతో సమానమైనది. ప్రయాగలో స్నానమాచరించిన వారు సకల పాపాల నుంచి విముక్తి పొందుతారు. రాజులు, చక్రవర్తుల కాలమైనా, లేదా వలస పాలన సాగిన శతాబ్దాల  కాలమైనా.. ఎన్నో తరాలుగా - కుంభమేళాపై ఉన్న అపారమైన విశ్వాసం అలాగే కొనసాగుతోంది. కుంభమేళాను ఏ బాహ్య శక్తీ నడిపించడం లేదు.. అంతర్గత మానవీయ చేతన దీనిని నడిపిస్తుండడమే ఇందుకు కారణం. ఈ చేతన సహజంగానే జాగరూకమై, దేశం నలుమూలల నుంచి ప్రజలను ఈ సంగమ తీరానికి చేరుస్తుంది. గ్రామస్తులు, పట్టణవాసులు, నగరవాసులు అందరూ ఒకేలా ప్రయాగ్ రాజ్ కు పయనమవుతారు. ఈ సామూహిక చేతన ఒక అరుదైన, శక్తిమంతమైన అంశం. సాధువులు, రుషులు, పండితులు, జన సామాన్యమూ కలిసి త్రివేణి సంగమంలో ఇక్కడ పుణ్యస్నానాలను ఆచరిస్తారు. కుల విభేదాలు తొలగిపోతాయి, శాఖాపరమైన ఘర్షణలు మసకబారుతాయి, లక్షలాది మంది ప్రజలు ఒకే ప్రయోజనం, ఉమ్మడి విశ్వాసంతో ఏకమవుతారు. ఈ మహా కుంభమేళా సందర్భంగా.. వివిధ రాష్ట్రాలకు చెందిన, వివిధ భాషలు మాట్లాడే, వివిధ కులాలు- సంప్రదాయాలకు చెందిన, వివిధ విశ్వాసాలను కలిగి ఉన్న కోట్లాది మంది ప్రజలు కూడా ఇక్కడికి వస్తారు. అయినప్పటికీ సంగమ నగరానికి చేరుకోగానే వాళ్లంతా ఒక్కటే అవుతారు. అందుకే మహా కుంభమేళా నిజంగా ఏకతా మహాయాగమని నేను పునరుద్ఘాటిస్తున్నాను. అన్ని రకాల భేద

భావాలు/ పక్షపాతాలను ఇది రూపుమాపుతుంది. సంగమంలో మునక వేసే ప్రతీ భారతీయుడూ ఏక భారత్- శ్రేష్ట భారత్ అనే మహత్తరమైన దార్శనికతను ప్రదర్శిస్తాడు.

మిత్రులారా,

మహా కుంభమేళా సంప్రదాయంలో చెప్పుకోదగిన అంశాల్లో ఒకటి దేశానికి దిశానిర్దేశం చేయగల సామర్థ్యం. కుంభమేళా సందర్భంగా దేశం ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలు, సవాళ్లపై విస్తృతంగా చర్చలు జరిగాయి. సాధువుల మధ్య జరిగిన ఈ చర్చలు, సంభాషణలు దేశ ప్రజల ఆలోచనల్లో చాలావరకూ నవోత్తేజాన్ని నింపి, ప్రగతి పథంలో కొత్త మార్గాలను అన్వేషించేలా చేశాయి. చారిత్రకంగా సాధువులు, ఆధ్యాత్మిక నేతలు ఇలాంటి సమావేశాలలో దేశానికి సంబంధించి అనేక ముఖ్యమైన నిర్ణయాలు తీసుకున్నారు. ఆధునిక సమాచార సాధనాల రాకకు ముందు, కుంభమేళా వంటి కార్యక్రమాలే ప్రధాన సామాజిక మార్పులకు పునాది వేశాయి. ఇలాంటి కార్యక్రమాల్లో సాధుసంతులు, పండితులు ఒక్కచోటికి వచ్చి ప్రస్తుత పరిస్థితులను ప్రతిబింబించేలా, భవిష్యత్తును నిర్దేశించే విధంగా సమాజంలోని సుఖదుఃఖాలపై చర్చిస్తారు. నేటికీ కుంభమేళా వంటి మహత్తర కార్యక్రమాల ఔచిత్యంలో ఎలాంటి మార్పూ లేదు. ఇవి సమాజానికి సానుకూల సందేశాన్ని పంపుతూ.. నిరంతర జాతీయ చింతనా స్రవంతిని పెంపొందిస్తూనే ఉన్నాయి. ఇలాంటి కార్యక్రమాల పేర్లు, ప్రాంతాలు, మార్గాలు వేర్వేరుగా ఉండొచ్చు.. ప్రజలు మాత్రం ఒకే లక్ష్యంతో ఐక్యంగా ఉంటారు.

మిత్రులారా..

కుంభమేళా, ఇతర తీర్థయాత్రలకు అపారమైన ప్రాముఖ్యం ఉన్నప్పటికీ, గత ప్రభుత్వాలు వాటి ప్రాముఖ్యతను గుర్తించడంలో విఫలమయ్యాయి. ఆయా సమయాల్లో  భక్తులు తరచూ అనేక ఇబ్బందులు ఎదుర్కొన్నప్పటికీ అప్పటి ప్రభుత్వాలు ఉదాసీనంగా వ్యవహరించేవి. భారతీయ సంస్కృతి,  విశ్వాసాలతో ఎటువంటి అనుబంధం లేకపోవటమే నిర్లక్ష్యానికి అసలైన కారణంగా కనిపిస్తుంది. అయితే నేడు కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలకి  భారతదేశ సంస్కృతీ సంప్రదాయాలను గౌరవించే వ్యక్తులు నాయకత్వం వహిస్తున్నారు.  ఈ "డబుల్-ఇంజిన్” ప్రభుత్వం కుంభమేళాకి హాజరయ్యే భక్తులకు  మంచి సౌకర్యాను కల్పించడాన్ని తన కర్తవ్యంగా భావిస్తోంది. భక్తుల కోసం చేసే ఏర్పాట్లు  సజావుగా జరిపేందుకు కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు వేల కోట్ల రూపాయల ఖర్చుతో అనేక కార్యక్రమాలు చేపట్టాయి. మహాకుంభ్ కి తగిన ఏర్పాట్లు చేయడంలో వివిధ ప్రభుత్వ శాఖలు సమన్వయంతో పని చేయడం ఎంతో అభినందనీయం. ప్రపంచ దేశాలు సహా దేశం నలుమూలల నుండి మేళాకి వచ్చే భక్తులకు  ఎటువంటి ఇబ్బందులు లేకుండా తగిన రవాణా సౌకర్యాలను కల్పించేందుకు,  రవాణా సౌకర్యాల మెరుగుదల పై దృష్టి కేంద్రీకరిస్తున్నారు. అయోధ్య, వారణాసి, రాయ్ బరేలీ,  లక్నో వంటి నగరాలకు ప్రయాగ్‌రాజ్ తో అనుసంధానాన్ని  గణనీయంగా మెరుగుపర్చారు. నేను తరచుగా ప్రస్తావించే  సమగ్రమైన “హోల్ ఆఫ్ గవర్నమెంట్” విధానం ఈ మహా కుంభ్ సన్నాహాల్లో స్పష్టంగా కనిపిస్తోంది.

మిత్రులారా..

అభివృద్ధికి తగిన ప్రాధాన్యాన్ని ఇస్తూనే, దేశ వారసత్వ పరిరక్షణ, సుసంపన్నం వైపు దృష్టి సారించాం. దేశవ్యాప్తంగా రామాయణ సర్క్యూట్, శ్రీ కృష్ణ సర్క్యూట్, బౌద్ధ సర్క్యూట్,  తీర్థంకర సర్క్యూట్ వంటి వివిధ ప్రత్యేక  పర్యాటక యాత్రలను అభివృద్ధి చేస్తున్నాం.  ఈ కార్యక్రమాలు గతంలో పెద్దగా పట్టించుకోని చారిత్రాత్మక, ఆధ్యాత్మిక కేంద్రాల వైపు పర్యాటకుల దృష్టిని ఆకర్షిస్తాయి. ‘స్వదేశ్ దర్శన్ యోజన’,  ‘ప్రసాద్’ పథకం వంటి కార్యక్రమాల ద్వారా తీర్థయాత్రా కేంద్రాల వద్ద  సౌకర్యాలను విస్తరిస్తున్నాం. రామమందిర నిర్మాణం అయోధ్యా నగరంలో ఎంతటి  అద్భుతమైన పరివర్తనకి కారణమయ్యిందో మనకి తెలుసు.  విశ్వనాథ్ ధామ్, మహాకాల్ మహాలోక్ ఇప్పుడు ప్రపంచవ్యాప్త గుర్తింపును పొందాయి. ప్రయాగ్‌రాజ్‌, అక్షయ్ వట్ కారిడార్, హనుమాన్ టెంపుల్ కారిడార్, భరద్వాజ్ రుషి ఆశ్రమ కారిడార్ వంటి ప్రాంతాల్లో ఇదేరకమైన పునరుజ్జీవనాన్ని గమనించవచ్చు. భక్తులకు మెరుగైన సేవలందించేందుకు సరస్వతి కూపం, పాతాళపురి, నాగవాసుకి, ద్వాదశ మాధవుని ఆలయాల పునరుద్ధరణ పనులను కూడా చేపట్టారు.

ప్రయాగరాజ్ నిషాద రాజు రాజ్యమని మనకి తెలుసు. మర్యాద పురుషోత్తముడుగా రాముడి అవతరణలో శృంగవేర్‌పూర్‌కు ముఖ్యమైన స్థానం ఉంది. కేవత్ తో రాముని అనుబంధం, ఆ గాధ,  ఈనాటికీ మనకు స్ఫూర్తినిస్తూనే ఉన్నాయి. కళ్ళెదుట తన ప్రభువు కనపడగానే కేవత్ అతులిత భక్తితో ఆయన పాదాలను కడిగి, తన పడవలో నది దాటించాడు. అద్వితీయ భక్తికి, భగవంతునికి భక్తునికి మధ్య ఏర్పడ్డ స్నేహాన్ని  ఈ గాథ  ప్రతిబింబిస్తుంది. సర్వశక్తిమంతుడైన భగవంతుడు కూడా ఒక్కో సందర్భంలో భక్తుని సహాయం కోరగలడని ఈ కథ మనకు తెలియజేస్తుంది. శ్రీరాముడు, నిషాదరాజుల మధ్య ఏర్పడ్డ పవిత్ర స్నేహానికి చిహ్నంగా శృంగవేర్‌పూర్ ధామ్ ను  అభివృద్ధి పరుస్తున్నాం. ఇక్కడ ఏర్పాటు చేసే శ్రీరామ,  నిషాదరాజుల విగ్రహాలు భవిష్యత్తు తరాలకు సమానత్వం, సామరస్యాలను గుర్తు చేస్తాయి. 

మిత్రులారా..

కుంభమేళా వంటి భారీ ఆధ్యాత్మిక కార్యక్రమం విజయవంతమవడంలో పరిశుభ్రత కీలక పాత్ర పోషిస్తుంది. మహాకుంభ్  సన్నాహాల్లో భాగంగా నమామి గంగే కార్యక్రమాన్ని వేగవంతం చేశాం. ప్రయాగ్‌రాజ్ నగరంలో పారిశుధ్యం, వ్యర్థాల నిర్వహణపై ప్రత్యేక దృష్టి పెట్టాం. పరిశుభ్రతను గురించి అవగాహన పెంచేందుకు గంగాదూత్‌లు, గంగా ప్రహారీలు, గంగా మిత్రల సేవలను వినియోగించుకుంటాం. ఈసారి కుంభ్ పరిశుభ్రత బాధ్యతను పారిశుద్ధ్య నిర్వహణలో నిమగ్నమైన 15,000 మందికి  పైగా సోదర సోదరీమణులు చేపడతారు. కుంభ్ సన్నాహాల్లో అంకితభావంతో అవిశ్రాంతంగా పనిచేస్తున్న ఈ పారిశుధ్య కార్మికులకు ముందస్తుగా  నా హృదయపూర్వక కృతజ్ఞతలు తెలియజేస్తున్నాను. కోట్లాది సందర్శకులకు పవిత్రమైన, పరిశుభ్రమైన ఆధ్యాత్మిక అనుభవం లభించేది మీ కృషి వల్లనే..  మీరు చేసే పవిత్రమైన సేవ వల్ల ఇక్కడికి వచ్చిన ప్రతి భక్తుని పుణ్యంలో మీకు భాగం లభిస్తుంది. ఎంగిలి పళ్ళాలను ఏరివేయడం ద్వారా శ్రీకృష్ణుడు మనకు పని విలువను బోధించినట్లుగా, మీరు చేసే పని కూడా కార్యక్రమ ప్రాముఖ్యాన్ని  పెంచుతుంది. తెల్లవారుజామున విధులను ప్రారంభించి, అర్థరాత్రి వరకూ శ్రమపడేది మీరే. 2019 కుంభమేళాలో పరిశుభ్రతకి పెద్దపీట లభించడం అందరి ప్రశంసలను అందుకుంది. అనేక దశాబ్దాలు కుంభమేళాలు, మహాకుంభ్‌లలో పాల్గొన్న వారు కూడా తొలిసారిగా ఇటువంటి అత్యున్నతస్థాయి పరిశుభ్రతను, సమర్థవంతమైన నిర్వహణను చూశారు. అందుకు కారణమైన మీకు,  మీ పాదాలను కడిగడం ద్వారా నా కృతజ్ఞతలు తెలియజేసుకున్నాను. ఆ సమయంలో నేను అనుభవించిన సంతృప్తి, సంతోషం మరచిపోలేని అనుభవంగా మిగిలిపోయింది.

మిత్రులారా..

కుంభమేళా ఆర్థికపరమైన కార్యకలాపాలకు మంచి ఊతాన్ని కల్పిస్తుందని మనం తరచూ విస్మరిస్తుంటాం. మేళాకి సన్నాహకంగా ఇప్పటికే ఈ ప్రాంతంలో ఆర్థిక కార్యకలాపాలు ఎలా ఊపందుకుంటున్నాయో గమనించవచ్చు. సుమారు ఒకటిన్నర నెలల పాటు ప్రతిరోజూ లక్షలాది మంది సందర్శించే  ఒక కొత్త నగరం సంగం ఒడ్డున వెలుస్తుంది. ఇంతటి భారీకార్యక్రమాన్ని  నిర్వహించేందుకు ప్రయాగ్‌రాజ్‌లో పెద్ద సంఖ్యలో పనిచేసే వారు అవసరమవుతారు. 6,000 మందికి పైగా పడవ సరంగులు,  వేలాది మంది దుకాణదారులు,  శాస్త్రవిధులు,  పూజాకార్యక్రమాలు, ధ్యానం వంటి సంప్రదాయాల్లో  సహాయం చేసే వారి అవసరం గణనీయంగా పెరుగుతుంది. అంటే లెక్కకుమించి  ఉపాధి అవకాశాలు ఏర్పడతాయన్నమాట! సరఫరా వ్యవస్థను నిరంతరాయంగా నిర్వహించేందుకు వ్యాపారులు చుట్టుపక్కల ప్రాంతాల నుంచీ  వస్తువులను తెప్పించుకోవలసి రావచ్చు.. దాంతో ప్రయాగ్‌రాజ్ కుంభమేళా ప్రభావం చుట్టుపక్కల జిల్లాలకు కూడా విస్తరిస్తుంది. ఇక ఇక్కడికి వచ్చే స్థానికేతర భక్తులు రైళ్లు, విమానాలను వినియోగిస్తారు, దాంతో ఆర్థిక వ్యవస్థకు మరింత లాభం చేకూరుతుంది ... ఈ విధంగా, మహా కుంభ్ సామాజిక ఐక్యతను పెంపొందించడమే కాక ప్రజలకు  ఆర్థిక సాధికారతను కూడా కల్పిస్తుంది.

మిత్రులారా..

మునుపటితో పోలిస్తే 2025 మహాకుంభ్ సాంకేతికతపరంగా ఎంతో అభివృద్ధి చెందిన సమయంలో జరుగుతోంది. గతంలో కంటే ఇప్పుడు స్మార్ట్ ఫోన్‌లను వినియోగించే వారి సంఖ్య ఎన్నో రెట్లు పెరిగింది. డేటా ఇప్పుడున్నంత చవకగా 2013లో లభ్యమయ్యేది కాదు. మొబైల్ ఫోన్‌ల గురించి పరిమిత సాంకేతిక పరిజ్ఞానం గలవారు కూడా ఉపయోగించగల యూజర్-ఫ్రెండ్లీ యాప్‌ లు నేటి ఫోన్లలో ఉన్నాయి. తొలిసారి కుంభమేళాలో వినియోగం కోసం కృత్రిమ మేధ (ఏఐ), చాట్‌బాట్ టెక్నాలజీ ఆధారిత ‘కుంభ్ సహాయక్ చాట్‌బాట్‌’ ను ప్రారంభించాను. ఈ  చాట్‌బాట్ ద్వారా 11 భారతీయ భాషల్లో సమాచారాన్ని పంచుకునే వీలు కలుగుతుంది. సంప్రదాయం, సాంకేతికతల మేలు కలయికతో తయారైన ఈ నవీనతర సౌకర్యాన్ని  విరివిగా వినియోగించుకోవాలని కోరుతున్నాను. ఉదాహరణకు, ‘ఐక్యతా మహా యజ్ఞంగా మహాకుంభ్’ వంటి ఇతివృత్తంతో ఫోటోగ్రఫీ పోటీని నిర్వహించవచ్చు. ఇటువంటి కార్యక్రమాలు యువతను విశేషంగా ఆకర్షిస్తాయి, దాంతో వారు కార్యక్రమంలో చురుకుగా పాల్గొనే అవకాశముంది. ఆ ఫోటోలను సామాజిక మాధ్యమాల ద్వారా  షేర్ చేసినప్పుడు అనేక వన్నెలు, భావోద్వేగాలతో నిండిన అందమైన రంగుల హరివిల్లు ఆవిష్కృతమవుతుంది. చెప్పేదేముంది.. అనంతమైన అవకాశాలకు ద్వారాలు తెరిచినట్టే! మరోమాట, మహా కుంభ్ అనుభూతి మరింత వ్యాపించేలా ఆధ్యాత్మికత, ప్రకృతికి సంబంధించిన పోటీలను కూడా నిర్వహించవచ్చు.

మిత్రులారా..

నేడు భారత్ సంపూర్ణంగా అభివృద్ధి చెందిన దేశంగా ఎదిగేందుకు వేగంగా అడుగులు వేస్తోంది. మహా కుంభ్ నుండి వెలువడే ఆధ్యాత్మిక, సామూహిక శక్తి మన సంకల్పానికి మరింత బలాన్ని చేకూర్చగలదని విశ్వసిస్తున్నాను. మహాకుంభమేళాలో ఆచరించే పుణ్య నదీస్నానం చారిత్రకపరమైన మరపురాని అనుభూతిని కలిగించుగాక!  పవిత్రమైన గంగా యమునా సరస్వతి నదుల సంగమం మానవాళి సంక్షేమానికి దోహదపడుగాక! ఇదే మనందరి సమిష్టి అభీష్టం! సంగమపురి  ప్రయాగ్‌రాజ్ ని సందర్శించే ప్రతి భక్తునికి నా హృదయపూర్వక శుభాకాంక్షలు తెలియజేస్తున్నాను. అందరికీ మనఃపూర్వక కృతజ్ఞతలు! అందరూ నాతో కలిసి అనండి..

భారత్ మాతా కీ జై!

భారత్ మాతా కీ జై!

భారత్ మాతా కీ జై!

గంగా మాతా కీ జై!

గంగా మాతా కీ జై!

గంగా మాతా కీ జై! 

ధన్యవాదాలు!