પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલય (એમઓઇએસ)એ  નવી દિલ્હીના પૃથ્વી ભવન ખાતે મિશન મૌસમ પર રાષ્ટ્રીય સ્તરના પ્રેસ ઈન્ટરએક્શનનું આયોજન કર્યું  હતું.

એમઓઇએસના સચિવ ડો.એમ.રવિચંદ્રને ભારતીય હવામાન વિભાગ (આઇએમડી)ના મહાનિર્દેશક ડો.મૃત્યુંજય મહાપાત્રા અને નેશનલ સેન્ટર ફોર મીડિયમ રેન્જ વેધર ફોરકાસ્ટિંગ (એનસીએમઆરડબલ્યુએફ) ના વડા ડો.વી.એસ.પ્રસાદ સાથે મીડિયાને સંબોધન કર્યું હતું.

કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે 11 સપ્ટેમ્બર, 2024ના રોજ મિશન મૌસમને મંજૂરી આપી હતી, જેમાં બે વર્ષમાં 2,000 કરોડના બજેટના ખર્ચ સાથે, ભારત સરકારની મહત્વાકાંક્ષી પહેલ છે. તેનો હેતુ ભારતને 'વેધર રેડી' અને 'ક્લાઇમેટ સ્માર્ટ' બનાવવાનો છે. આ મિશન દેશના હવામાન અને આબોહવાના અવલોકનો, સમજણ, મોડેલિંગ અને આગાહીને ઝડપથી વધારવાનો પ્રયાસ કરે છે, જે વધુ સારી, વધુ ઉપયોગી, સચોટ અને સમયસર સેવાઓ તરફ દોરી જાય છે.

ડૉ. એમ. રવિચંદ્રન, સચિવ, એમઓઇએસ (કેન્દ્રમાં), ડીજી, આઇએમડી (ડાબે) અને એનસીએમઆરડબલ્યુએફ (જમણે)ના વડા, એનસીએમઆરડબલ્યુએફ (જમણે) સાથેના વડા, નવી દિલ્હી ખાતે મિશન મૌસમ પર પ્રેસ બ્રીફિંગ સત્રની મીડિયા અને ઝલકને સંબોધન કર્યું હતું.

મિશન મૌસમનું લક્ષ્ય ભારતને "હવામાન માટે તૈયાર અને આબોહવા-સ્માર્ટ" રાષ્ટ્ર બનાવવાનું છે, જેથી આબોહવામાં પરિવર્તન અને આત્યંતિક હવામાનની ઘટનાઓની અસરને ઓછી કરી શકાય અને સમુદાયોની સ્થિતિસ્થાપકતાને મજબૂત બનાવી શકાય. હાલમાં મિશન મૌસમ 2024-26 દરમિયાન લાગુ કરવામાં આવશે.

પ્રસ્તાવિત "મિશન મૌસમ"ના ઉદ્દેશોમાં નીચેની બાબતો સામેલ છેઃ

• કટિંગ એજ વેધર સર્વેલન્સ ટેકનોલોજીસ અને સિસ્ટમ્સ વિકસાવવી
• વધુ સારા અસ્થાયી અને અવકાશી નમૂના/કવરેજ સાથે ઉચ્ચ રીઝોલ્યુશન વાતાવરણીય અવલોકનોનો અમલ કરો
• આગામી પેઢીના રડાર, અને અદ્યતન સાધન પેલોડ્સવાળા ઉપગ્રહોનો અમલ કરો
• હાઈ-પરફોર્મન્સ કમ્પ્યુટર્સ (એચપીસી)નો અમલ કરો.

• હવામાન અને આબોહવાની પ્રક્રિયાઓ અને આગાહીની ક્ષમતાઓની સમજમાં સુધારો કરવો

• સુધારેલા અર્થ સિસ્ટમ મોડલ્સ અને ડેટા-સંચાલિત પદ્ધતિઓ (એઆઇ/એમએલનો ઉપયોગ) વિકસાવવી

• હવામાનના વ્યવસ્થાપન માટે ટેકનોલોજી વિકસાવવી"

• છેવાડાના વિસ્તારો સુધી કનેક્ટિવિટી માટે અત્યાધુનિક પ્રસાર વ્યવસ્થા વિકસાવવી

•ક્ષમતા નિર્માણ

આ મિશનનો ઉદ્દેશ 50 ડોપ્લર વેધર રડાર (ડીડબલ્યુઆર), 60 રેડિયો સોન્ડે/રેડિયો વિન્ડ (આરએસ/આરડબલ્યુ) સ્ટેશનો, 100 ડિસ્ટ્રોમીટર્સ, 10 વિન્ડ પ્રોફાઇલર્સ, 25 રેડિયોમીટર, 1 અર્બન ટેસ્ટબેડ, 1 પ્રોસેસ ટેસ્ટબેડ, 1 ઓશન રિસર્ચ સ્ટેશન અને 10 મરીન ઓટોમેટિક વેધર સ્ટેશનની સ્થાપના કરવાનો છે, જેમાં અપર એર ઓબ્ઝર્વેશન છે.

એમઓઇએસના સચિવના જણાવ્યા અનુસાર, મિશન મૌસમ અવકાશી અને અસ્થાયી બંને માપદંડો અને હવા ગુણવત્તા ડેટા પરની આગાહીઓમાં સુધારો કરશે અને લાંબા ગાળે હવામાન વ્યવસ્થાપન / હસ્તક્ષેપની વ્યૂહરચના બનાવવામાં મદદ કરશે. "માર્ચ 2026 સુધીમાં, અમે વધુ સારા અવલોકનો માટે રડાર, વિન્ડ પ્રોફાઇલર્સ અને રેડિયોમીટરનું વિશાળ નેટવર્ક સ્થાપિત કરવા વિચારી રહ્યા છીએ. અમે ભૌતિક પ્રક્રિયાઓ અને હવામાનની આગાહીના વિજ્ઞાનને વધુ સારી રીતે સમજવાની પણ રાહ જોઈએ છીએ. નિરીક્ષણોના વધેલા ઇન્જેશન સાથે ડેટા જોડાણમાં સુધારો થશે. અમે આગાહીને સુધારવા માટે ભૌતિકશાસ્ત્ર-આધારિત આંકડાકીય મોડેલો અને ડેટા-સંચાલિત એઆઈ / એમએલને પણ ફ્યુઝ કરીશું. અમે વાતાવરણીય વિજ્ઞાનમાં વધુ નવીનતાઓ, સંશોધન અને વિકાસ અને પ્રગતિના સાક્ષી બનીશું, એમ ડો.રવિચંદ્રને જણાવ્યું હતું.

નાગરિકો અને હિતધારકોને લાભ થાય તે માટે ડેટા અને સેવાઓનો પ્રસાર તથા ક્ષમતા નિર્માણનું વિસ્તરણ પણ કરવામાં આવશે. દેશમાં કોઈ પણ હવામાન પ્રણાલી શોધી શકાતી નથી. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, એમઓઇએસ હવામાન, આબોહવા અને કુદરતી આપત્તિઓ માટે સુધારેલી સેવાઓ પ્રદાન કરશે, જેથી વિવિધ ક્ષેત્રોમાં અનુકૂળ આર્થિક અને સામાજિક લાભોનું હસ્તાંતરણ સુનિશ્ચિત થશે.

એમઓઇએસની ત્રણ સંસ્થાઓ: આઇએમડી, એનસીએમઆરડબલ્યુએફ અને ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટ્રોપિકલ મિટિઓરોલોજી, મુખ્યત્વે મિશન મૌસમનો અમલ કરશે. આ સંસ્થાઓને એમઓઇએસની અન્ય સંસ્થાઓ (ઇન્ડિયન નેશનલ સેન્ટર ફોર ઓશન ઇન્ફોર્મેશન સર્વિસીસ અને નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ઓશન ટેકનોલોજી) દ્વારા રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ અને ઉદ્યોગો સાથે જોડાણ કરવાની સાથે-સાથે હવામાન અને આબોહવા વિજ્ઞાન અને સેવાઓમાં ભારતનાં નેતૃત્વને પ્રોત્સાહન આપશે.

AP/GP/JD