ભારત સરકારનું શિક્ષણ મંત્રાલય શાળાઓ અને અન્ય શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં બાળકોની સુરક્ષા અને સલામતી સુનિશ્ચિત કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે. રિટ પિટીશન (ફોજદારી) નંબર 136, 2017 અને રિટ પિટિશન (સિવિલ) નંબર 874 ઓફ 2017માં માનનીય સર્વોચ્ચ ન્યાયાલયના આદેશના અનુસંધાનમાં પ્રક્રિયાઓ, જવાબદારીને મજબૂત કરવા અને વિદ્યાર્થીઓની સુરક્ષા માટે, શિક્ષણ મંત્રાલયના શાળા શિક્ષણ અને સાક્ષરતા વિભાગ (ડીઓએસઈએલ)એ 'શાળા સલામતી અને સુરક્ષા પર માર્ગદર્શિકા – 2021' વિકસાવી છે, જે પોક્સો માર્ગદર્શિકા સાથે સુસંગત છે. આ માર્ગદર્શિકાઓમાં અન્ય બાબતો ઉપરાંત સરકારી, સરકારી સહાયિત અને ખાનગી શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતા બાળકોની સલામતી અને સલામતીની બાબતમાં શાળા વ્યવસ્થાપનની જવાબદારી નક્કી કરવા માટેની જોગવાઈઓનો સમાવેશ થાય છે. તદુપરાંત, માર્ગદર્શિકાઓ નિવારક શિક્ષણ, વિવિધ હિતધારકોની જવાબદારી, રિપોર્ટિંગ પ્રક્રિયા, સંબંધિત કાનૂની જોગવાઈઓ, ટેકો અને પરામર્શ અને સલામત વાતાવરણ માટે પગલાં પ્રદાન કરે છે. આ માર્ગદર્શિકાઓ સુલભતા, સર્વસમાવેશકતા અને સકારાત્મક શિક્ષણ પરિણામો માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે.

આ માર્ગદર્શિકા 01.10.2021નાં રોજ તમામ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો/ડીઓએસઇએલની સ્વાયત્ત સંસ્થાઓ અને હિતધારક મંત્રાલયોને સુપરત કરવામાં આવી હતી. માર્ગદર્શિકા જે પ્રકૃતિમાં સલાહકાર છે, તેમાં શાળાઓમાં બાળકોની સલામતી અને સુરક્ષાને સુનિશ્ચિત કરવામાં વિવિધ હિસ્સેદારો અને વિવિધ વિભાગોની જવાબદારીની વિગતવાર વિગતો આપવામાં આવી છે. રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને જાણ કરવામાં આવી હતી કે, તેઓ રાજ્ય/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની વિશિષ્ટ જરૂરિયાતો અનુસાર જરૂર જણાય તો, આ માર્ગદર્શિકાઓમાં ઉમેરો/ફેરફારો સામેલ કરી શકે છે અને આ માર્ગદર્શિકાઓને સૂચિત કરી શકે છે. આ માર્ગદર્શિકા https://dsel.education.gov.in/sites/default/files/2021-10/guidelines_sss.pdf પર ડી.ઓ.એસ.ઇ.એલ.ની વેબસાઇટ પર અપલોડ કરવામાં આવી છે.

આ માર્ગદર્શિકાઓનો હેતુ આ મુજબ છેઃ

• બાળકોના સર્વાંગી વિકાસ માટે સલામત અને સુરક્ષિત શાળાનું વાતાવરણ બનાવવાની જરૂરિયાત અંગે વિદ્યાર્થીઓ અને વાલીઓ સહિત તમામ હિતધારકો વચ્ચે સમજણ ઊભી કરવી.
• સલામતી અને સુરક્ષાના વિવિધ પાસાઓ એટલે કે શારીરિક, સામાજિક-ભાવનાત્મક, જ્ઞાનાત્મક અને કુદરતી આપત્તિઓ માટે વિશિષ્ટ એવા કાયદાઓ, નીતિઓ, પ્રક્રિયાઓ અને માર્ગદર્શિકાઓ વિશે વિવિધ હિતધારકોને જાગૃત કરવા.
• વિવિધ હિસ્સેદારોને સશક્ત બનાવવા અને આ માર્ગદર્શિકાના અમલીકરણમાં તેમની ભૂમિકા અંગે સ્પષ્ટતાને સક્ષમ કરવા માટે.
• શાળાઓમાં બાળકોને સલામત અને સુરક્ષિત રાખવા માટે (બાળકોને શાળાએ જવા-આવવા, શાળાએ જવા અથવા શાળા પરિવહનમાં તેમના ઘરે પાછા જવા માટે લઈ જવામાં આવે છે તે સહિત) શાળા વ્યવસ્થાપન અને ખાનગી /બિન-સહાયિત શાળાઓમાં આચાર્યો અને શિક્ષકો, અને સરકારી / સરકારી-સહાયિત શાળાઓના કિસ્સામાં શાળાના વડા/ ઇન્ચાર્જ હેડ ઓફ સ્કૂલ, શિક્ષકો અને શિક્ષણ વહીવટ પર જવાબદારી નક્કી કરવી.
• તેનો મુખ્ય હેતુ શાળાઓમાં બાળકોની સલામતી અને સલામતીની વાત આવે ત્યારે કોઈ પણ વ્યક્તિ કે વ્યવસ્થાપનની કોઈ પણ પ્રકારની બેદરકારી સામે 'ઝીરો ટોલરન્સ પોલિસી' પર ભાર મૂકવાનો છે.

AP/GP/JD