ಸೇವೆಗಳ ರಫ್ತು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಅಸ್ಥಿರತೆ ನಡುವೆ ಭಾರತದ ಬಾಹ್ಯ ವಲಯವು ಪ್ರಬಲವಾಗಿದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೊರತೆಯು 2023ರ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 121.6 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ನಿಂದ 2024 ರಲ್ಲಿ  78.1 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಗೆ ಇಳಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಕೇಂದ್ರ ಹಣಕಾಸು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವೆ ಶ್ರೀಮತಿ ಅವರು ಮಂಡಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ 2023-24 ರಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. 

ಸೇವೆಗಳ ಉದ್ಯಮ

ವಿಶ್ವಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸೇವಾ ವಲಯದ ರಫ್ತಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಸೇವಾ ರಫ್ತಿನ ಪಾಲು 1993 ರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 0.5 ರಿಂದ 2022 ರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 4.3 ಕ್ಕೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತವು ಈಗ ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಏಳನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸೇವಾ ರಫ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿದೆ. ಇದು 2001ರಲ್ಲಿ 24ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿತ್ತು. 

ಸೇವೆಗಳ ರಫ್ತುಗಳಲ್ಲಿ, ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್/ಐಟಿ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಸೇವೆಗಳ ರಫ್ತು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಜಾಗತಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ (GCC) ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತಿರುವ ಭಾರತ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ದೂರಸಂಪರ್ಕ, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ಸೇವೆಗಳ ರಫ್ತಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ 2ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಮನರಂಜನಾ ಸೇವೆಗಳ ರಫ್ತಿನಲ್ಲಿ 6ನೇ ಮತ್ತು ಇತರ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೇವೆಗಳ ರಫ್ತುಗಳಲ್ಲಿ 8ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ.

ಜಾಗತಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳ (GCC) ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಸೇವೆಗಳ ಉದ್ಯಮ ಸಮತೋಲನ(BoP) ಪ್ರತಿಫಲಿಸುತ್ತದೆ, 2024ರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 26ರಷ್ಟು ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸೇವಾ ರಫ್ತುಗಳಲ್ಲಿ 'ಇತರ ವ್ಯಾಪಾರ ಸೇವೆಗಳು' ಎರಡನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿದೆ. 2012 ರಲ್ಲಿ, ಸುಮಾರು 760 ಜಿಸಿಸಿಗಳು ಭಾರತದ ಹೊರಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು,  ಮಾರ್ಚ್ 2023 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಭಾರತವು 1,600 ಜಿಸಿಸಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಭಾರತದ ಮರ್ಚಂಡೈಸ್ ವ್ಯಾಪಾರ

ಭಾರತದಿಂದ ರಫ್ತು  776 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ದಾಟುವುದರೊಂದಿಗೆ 2023ನೇ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆಮದು 898 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ತಲುಪುವುದರೊಂದಿಗೆ ಜಾಗತಿಕ ಬೇಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಇಳಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಭಾರತವು ಸರಕು ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ, ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 264.9 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ 2024 ರಲ್ಲಿ ಸರಕುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೊರತೆಯು  238.3 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಗೆ ಇಳಿಕೆಯಾಗಿದೆ. 

ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ರಫ್ತು ಪಾಲುದಾರರಲ್ಲಿ (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟ, ಅದರ ನೈಜ GDP 2023 ರಲ್ಲಿ ಕೇವಲ 0.6 ರಷ್ಟು ಬೆಳೆದಿದೆ, 2024 ರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 3.6 ರಷ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ), ಅನೇಕ ದೇಶಗಳು ನಡೆಸಿದ ವಿತ್ತೀಯ ಬಿಗಿ ಕ್ರಮದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಏರುತ್ತಿರುವ ಹಣದುಬ್ಬರವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದೆ. 

2023 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಕೂಲ ವ್ಯಾಪಾರ ಕ್ರಮವು ಈ ವರ್ಷ ಮತ್ತು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಸರಾಗವಾಗಲಿದ್ದು, 2024 ಮತ್ತು 2025 ರಲ್ಲಿ ಸರಕುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಗಮನಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಶ್ವ ಸರಕು ವ್ಯಾಪಾರದ ಪ್ರಮಾಣವು 2024 ಮತ್ತು 2025 ರಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ 2.6 ಶೇಕಡಾ ಮತ್ತು 3.3 ಶೇಕಡಾದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. ವ್ಯಾಪಾರದ ಸರಕುಗಳಿಗೆ ಬೇಡಿಕೆ ಮರುಕಳಿಸುವಂತೆ.
ಭಾರತದ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಸರಕುಗಳು, ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ವಸ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಔಷಧಗಳು ಮತ್ತು ಔಷಧಗಳ ರಫ್ತು 2024ರಲ್ಲಿ ವರ್ಷದಿಂದ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ವಿಶ್ವ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ರಫ್ತಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಪಾಲು ಕೂಡ ಸುಧಾರಿಸಿದೆ. ಭಾರತವು ಔಷಧಗಳು ಮತ್ತು ಔಷಧೀಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಬಲವಾದ ನೆಲೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಬಲವಾದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೇಶೀಯ ಬೇಡಿಕೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, 2024ರಲ್ಲಿ ಸರಕುಗಳ ಆಮದು ಶೇಕಡಾ 5.7 ರಷ್ಟು ಇಳಿಕೆಯಾಗಿದೆ.2023 ರಲ್ಲಿ 716 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ನಿಂದ 2024ರಲ್ಲಿ 675.4 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಗೆ ಇಳಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಉತ್ಪಾದನಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳು, ಉಪಕರಣಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಬಾಳಿಕೆ ಬರುವ ಸರಕುಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿದ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಅಥವಾ ತಾಂತ್ರಿಕ ನವೀಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಭಾವ್ಯ ಹೂಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಮೂಲಕ ಬಂಡವಾಳ ಸರಕುಗಳ ಆಮದುಗಳು ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ಕಂಡವು. ಮರ್ಚಂಡೈಸ್ ಆಮದುಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ಸರಕುಗಳ ಪಾಲಿನ ಅತ್ಯಲ್ಪ ಏರಿಕೆಯು ನೇರ ಬಳಕೆಗಾಗಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಆಮದುಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾದ ಆದರೆ ಸೀಮಿತ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ಕಾಣುತ್ತದೆ. 

ಸರ್ಕಾರವು ಕೈಗೊಂಡ ಉದ್ದೇಶಿತ ಕ್ರಮಗಳ ಸರಣಿಯು ರಕ್ಷಣೆ, ಆಟಿಕೆಗಳು, ಪಾದರಕ್ಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್‌ಗಳಂತಹ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪನ್ನ-ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರಫ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ದೃಢವಾದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದೆ. ಭಾರತದ ಸರಕು ರಫ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಸರಕುಗಳ ಪಾಲು 2019 ರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 2.7 ರಿಂದ 2024 ರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 6.7 ಕ್ಕೆ ಏರಿಕೆಯಾಯಿತು, ಜಾಗತಿಕ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ರಫ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತವನ್ನು 2018 ರಲ್ಲಿ 28 ನೇ ಸ್ಥಾನದಿಂದ 2022 ರಲ್ಲಿ 24 ನೇ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಿದೆ.

ರಫ್ತುಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಕ್ರಮಗಳು

ರಫ್ತುಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಮತ್ತು ಗುರಿಯನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಲು ಅವುಗಳ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ, ರಫ್ತು ಕ್ರೆಡಿಟ್ ವಿಮಾ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು, ಸೂಕ್ಷ್ಮ, ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಉದ್ಯಮಗಳಿಗೆ ಕೈಗೆಟುಕುವ ಮತ್ತು ಸಾಕಷ್ಟು ರಫ್ತು ಸಾಲವನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಲಾಜಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ವೆಚ್ಚಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಸರ್ಕಾರವು ವಿವಿಧ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿದೆ. ರಫ್ತುದಾರರು ಹೊಸ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಅವರ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕವಾಗಿ ವೈವಿಧ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.

ರಫ್ತುದಾರರು ತಮ್ಮ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಲಾಜಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ವೆಚ್ಚಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು, ಸರ್ಕಾರವು ಪಿಎಂ ಗತಿಶಕ್ತಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾಸ್ಟರ್ ಪ್ಲಾನ್ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲಾಜಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ನೀತಿ (NLP)ಯನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2021 ಮತ್ತು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2022 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಯೂನಿಫೈಡ್ ಲಾಜಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಇಂಟರ್‌ಫೇಸ್ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್ (ULIP) ಮತ್ತು ಲಾಜಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ಡೇಟಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಂತಹ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಲಾಜಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್ ನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಕ್ರಮಗಳಾಗಿವೆ.

ರೈಲ್ವೆ ಟ್ರ್ಯಾಕ್ ವಿದ್ಯುದೀಕರಣದಂತಹ ಉಪಕ್ರಮಗಳು, ಲ್ಯಾಂಡ್ ಪೋರ್ಟ್ಸ್ ಅಥಾರಿಟಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (LPAI)ದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸಿತು. ಬಂದರು-ಸಂಬಂಧಿತ ಲಾಜಿಸ್ಟಿಕ್ಸ್‌ಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲಾಜಿಸ್ಟಿಕ್ ಪೋರ್ಟಲ್ (NLP) ಮೆರೈನ್ ನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಎನ್ ಎಲ್ ಪಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗಿನಿಂದ, 614 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಉದ್ಯಮಿಗಳು ಯುಲಿಪ್ ನಲ್ಲಿ ನೋಂದಾಯಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ, 106 ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಗಳು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸದ ಒಪ್ಪಂದಗಳಿಗೆ (NDAs) ಸಹಿ ಹಾಕಿವೆ, 142 ಕಂಪನಿಗಳು ಯುನಿಟ್ ಲಿಂಕ್ಡ್ ವಿಮಾ ಯೋಜನೆ(ULIP)ನಲ್ಲಿ 382 ಬಳಕೆಯ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿವೆ. 57 ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಗಳನ್ನು ನೇರ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. 

ಭಾರತವು ಮುಕ್ತ, ಅಂತರ್ಗತ, ಊಹೆಗೆ ನಿಲುಕುವ, ತಾರತಮ್ಯರಹಿತ ಮತ್ತು ಪರಸ್ಪರ ಲಾಭದಾಯಕ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಭಾರತವು ವಿಶ್ವ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಯಮ-ಆಧಾರಿತ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತವು ಮುಕ್ತ ವ್ಯಾಪಾರ ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು (FTAs) ವ್ಯಾಪಾರ ಉದಾರೀಕರಣದ ಸಾಧನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಡಬ್ಲ್ಯುಟಿಒ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಹುಪಕ್ಷೀಯ ವ್ಯಾಪಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿದೆ. ಅಂತೆಯೇ, ದೇಶವು ತನ್ನ ರಫ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ವ್ಯಾಪಾರ ಪಾಲುದಾರೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಅಗತ್ಯ ಆಮದುಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಷರತ್ತುಗಳನ್ನು ಖಾತ್ರಿಪಡಿಸುತ್ತದೆ.

ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಭಾರತವು ಜಾಗತಿಕ ಮೌಲ್ಯ ಸರಪಳಿಗಳನ್ನು (GVCs) ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದೆ, ಜಿವಿಸಿ-ಸಂಬಂಧಿತ ವ್ಯಾಪಾರದ ಪಾಲು 2019 ರಲ್ಲಿ 35.1 ಶೇಕಡಾದಿಂದ 2022 ರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 40.3 ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ. 

ಜಾಗತಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ವಿರಾಮದ ನಂತರ, ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಂಪರ್ಕಿತ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಕ ಯೋಜನೆಗಳು(PLI) ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲೆಗಳು ರಫ್ತು ಕೇಂದ್ರ (DEH) ಉಪಕ್ರಮದಂತಹ ಯೋಜನೆಗಳ ಮೂಲಕ ಒದಗಿಸಲಾದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಜಿವಿಸಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತೆ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಸೇರಿಸಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್, ಉಡುಪುಗಳು ಮತ್ತು ಆಟಿಕೆಗಳು, ಆಟೋಮೊಬೈಲ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಘಟಕಗಳು, ಬಂಡವಾಳ ಸರಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸೆಮಿಕಂಡಕ್ಟರ್ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಹೆಚ್ಚಿದ ಹೂಡಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ವರ್ಧಿತ ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆ ಸರಪಳಿ ತೋರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ.

ಕರೆಂಟ್ ಅಕೌಂಟ್ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್

ಮರ್ಚಂಡೈಸ್ ಟ್ರೇಡ್ ಡೆಫಿಸಿಟ್‌ ಕುಸಿತದಿಂದಾಗಿ ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 67 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ (GDP ಯ 2%) ನಿಂದ 2024ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಕರೆಂಟ್ ಅಕೌಂಟ್ ಡೆಫಿಸಿಟ್ (CAD) 23.2 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್(GDP ಯ 0.7%) ಗೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ತೋರಿಸಿದ್ದು, ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ನಿವ್ವಳ ಸೇವೆಗಳ ರಫ್ತು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ರವಾನೆ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. 

ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷ 2023ರಲ್ಲಿ 143.3 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ನಿಂದ 2024ರಲ್ಲಿ  162.8 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಗೆ ನಿವ್ವಳ ಸೇವೆಗಳ ಸ್ವೀಕೃತಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿವೆ, ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್, ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರ ಸೇವೆಗಳ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ರಫ್ತುಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಆಗಿದೆ. ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯರ ಹಣ ರವಾನೆಯು 2024ರಲ್ಲಿ 106.6 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟಿತ್ತು. ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ 101.8 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಆಗಿತ್ತು. 

ಭಾರತಕ್ಕೆ ರವಾನೆಯು 2024 ರಲ್ಲಿ 124 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಶೇಕಡಾ 3.7 ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಮತ್ತು 2025 ರಲ್ಲಿ 129 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಗೆ ತಲುಪಲು ಶೇಕಡಾ 4 ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಒತ್ತಿಹೇಳಿದೆ.

ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಅಕೌಂಟ್ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್

ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಅಕೌಂಟ್ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಗೆ ಹಣಕಾಸು ಒದಗಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುವ ಸ್ಥಿರ ಬಂಡವಾಳದ ಒಳಹರಿವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ 2024 ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಿವ್ವಳ ಬಂಡವಾಳದ ಹರಿವು 86.3 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ನಷ್ಟಾಗಿದೆ. ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷ 58.9 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಇತ್ತು. ಎಫ್ ಪಿಐ ಹರಿವು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬಂಡವಾಳದ ನಿವ್ವಳ ಒಳಹರಿವುಗಳಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. 

ಭಾರತವು 2024ರಲ್ಲಿ 44.1 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಧನಾತ್ಮಕ ನಿವ್ವಳ ವಿದೇಶಿ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆ (FPI) ಒಳಹರಿವುಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಒತ್ತಿಹೇಳಿತು, ಬಲವಾದ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಸ್ಥಿರವಾದ ವ್ಯಾಪಾರ ವಾತಾವರಣ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿದ ಹೂಡಿಕೆದಾರರ ವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ.

2024ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಿರುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಅತ್ಯಧಿಕ ಇಕ್ವಿಟಿ ಒಳಹರಿವುಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ. ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು, ಆಟೋಮೊಬೈಲ್ ಮತ್ತು ಆಟೋ ಘಟಕಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಬಂಡವಾಳ ಸರಕುಗಳು 2024ರಲ್ಲಿ ಷೇರು ಒಳಹರಿವುಗಳನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವ ಪ್ರಮುಖ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಾಗಿವೆ.

ಜಾಗತಿಕ ಎಫ್‌ಡಿಐ ಹರಿವಿನ ಕುಸಿತದ ಪರಿಣಾಮದಿಂದಾಗಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ನಿವ್ವಳ ಎಫ್‌ಡಿಐ ಒಳಹರಿವು 2023 ರಲ್ಲಿ 42.0 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ನಿಂದ 2024ರಲ್ಲಿ 26.5 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಗೆ ಇಳಿದಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. 2023ರಲ್ಲಿ 71.4 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ನಿಂದ 2024ರಲ್ಲಿ 71 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಗೆ ಕಡಿಮೆಯಿರುವ ಒಟ್ಟು ವಿದೇಶ ನೇರ ಹೂಡಿಕೆ ಒಳಹರಿವು ಕೇವಲ ಶೇಕಡಾ 0.6  ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. 

ಆಯ್ದ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಎಫ್‌ಡಿಐನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ಭಾರತವು ಸುಸ್ಥಾಪಿತ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಂದರೆ ನವೀಕರಿಸಬಹುದಾದಂತಹ ಗ್ರೀನ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ಯೋಜನೆಗಳು, ದೂರಸಂಪರ್ಕ, ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್‌ನಂತಹ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಲಹಾ ಸೇವೆಗಳು, ಹೂಡಿಕೆ ಉದ್ದೇಶಗಳು ಹೆಚ್ಚಿರುವಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಹೂಡಿಕೆಗಳಿಗೆ ವಲಯಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು. ವಲಯಗಳಾದ್ಯಂತ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಸುಲಭಗೊಳಿಸುವುದರ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಎಫ್‌ಡಿಐಗೆ ಆಕರ್ಷಕವಾದ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ವಿಸ್ತರಿಸಬೇಕು. ಎಲ್ಲಾ ಹಂತದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ, ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ - ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಕಗಳಾದ್ಯಂತ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ. 

ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿರತೆ, ನೀತಿ ಭವಿಷ್ಯ ಮತ್ತು ಸ್ಥಿರತೆ, ತೆರಿಗೆಗಳು, ವಿವಾದ ಪರಿಹಾರ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು ಮತ್ತು ವಾಪಸಾತಿಯನ್ನು ಸುಲಭಗೊಳಿಸುವುದರ ಹೊರತಾಗಿ, ಸುಸ್ಥಿರ ಹೂಡಿಕೆದಾರರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ವಿದ್ಯಾವಂತ ಕಾರ್ಮಿಕರು ಮತ್ತು ನುರಿತ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಪ್ರಮುಖ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳಾಗಿವೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದೆ.

2024ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಭಾರತದ ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ಮೀಸಲು 68 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಗಳಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ, ಇದು ಪ್ರಮುಖ ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ಮೀಸಲು ಹೊಂದಿರುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಧಿಕ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದೆ.

2024ರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಮುಂದುವರಿದ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ರೂಪಾಯಿಯು ಕಡಿಮೆ ಮೌಲ್ಯಯುತ ಕರೆನ್ಸಿಯಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದೆ. 2024ರಲ್ಲಿ ಏರುತ್ತಿರುವ ಹಣಕಾಸಿನ ನೀತಿ ಸಂಸ್ಥೆ(FPI) ವಿದೇಶಿ ಒಳಹರಿವು ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಯಿಯನ್ನು 82 ರೂಪಾಯಿಗಳಿಂದ 83.5/ಡಾಲರ್ ವರೆಗೆ ನಿರ್ವಹಿಸಬಹುದಾದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿದೆ. 

ಮಾರ್ಚ್ 2024 ರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತೀಯ ನಿವಾಸಿಗಳ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಹಣಕಾಸು ಆಸ್ತಿಗಳು 1,028.3 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ನಿಂದ 109.7 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಗೆ ಅಂದರೆ ಶೇಕಡಾ 11.9 ರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಮೀಸಲು ಆಸ್ತಿಗಳು, ಕರೆನ್ಸಿ ಮತ್ತು ಠೇವಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಏರಿಕೆ, ಸಾಗರೋತ್ತರ ನೇರ ಹೂಡಿಕೆ, ವ್ಯಾಪಾರ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಮತ್ತು ಮುಂಗಡಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಲಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ. 

ಬಾಹ್ಯ ಸಾಲ

ಒಟ್ಟು ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪನ್ನ (GDP) ಅನುಪಾತಕ್ಕೆ ಬಾಹ್ಯ ಸಾಲವು ಮಾರ್ಚ್ 2023 ರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಶೇ19.0ರಿಂದ ಮಾರ್ಚ್ 2024 ರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಶೇಕಡಾ 18.7ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ. 2022 ಕ್ಕೆ ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಸಾಲದ ದುರ್ಬಲತೆಯ ಸೂಚಕಗಳನ್ನು ಸಮಾನ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗ ಭಾರತವು ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. 

ಭಾರತವು ಹಲವಾರು ಉತ್ಪನ್ನ ವರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ಉತ್ಪಾದನಾ ನೆಲೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದರಿಂದ ಭಾರತದ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೊರತೆಯು ಮತ್ತಷ್ಟು ಕುಸಿಯುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಗಮನಿಸಿದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸಹಿ ಮಾಡಿದ ಎಫ್‌ಟಿಎಗಳು ದೇಶದ ರಫ್ತುಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ. ವಿವಿಧ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು ಮತ್ತು ಆರ್‌ಬಿಐ 2024ಕ್ಕೆ ಸಿಎಡಿಯಿಂದ ಜಿಡಿಪಿ ಶೇಕಡಾ ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಇದು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಸರಕು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳ ರಫ್ತು ಮತ್ತು ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕ ರವಾನೆಗಳಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಾಪಾರ ಪಾಲುದಾರರಿಂದ ಬೇಡಿಕೆ ಕುಸಿತ, ವ್ಯಾಪಾರ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಏರಿಕೆ, ಸರಕುಗಳ ಬೆಲೆ ಏರಿಳಿತ, ವ್ಯಾಪಾರ ನೀತಿ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಭಾರತದ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಮತೋಲನಕ್ಕೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಸವಾಲಾಗಿ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಿದೆ. ಸಂಯೋಜನೆ, ವ್ಯಾಪಾರ-ಸಂಬಂಧಿತ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯದಲ್ಲಿ ವರ್ಧನೆ, ವರ್ಧಿತ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪನ್ನ ಸುರಕ್ಷತೆ ಪರಿಗಣನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಥಿರವಾದ ನೀತಿ ಪರಿಸರವು ಜಾಗತಿಕ ಪೂರೈಕೆದಾರರಾಗಿ ಸರಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.

*****