કેન્દ્રીય નાણાં અને કોર્પોરેટ બાબતોના મંત્રી શ્રીમતી નિર્મલા સીતારમણ દ્વારા આજે સંસદમાં આર્થિક સર્વે 2023-24 રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. આર્થિક સર્વેક્ષણમાં જણાવાયું છે કે, કૃષિ ક્ષેત્રની ગ્રોસ કેપિટલ ફોર્મેશન (જીસીએફ) અને ગ્રોસ વેલ્યુ એડેડ (જીવીએ)ની ટકાવારી તરીકે કૃષિ ક્ષેત્રનો કુલ મૂડી નિર્માણ (જીસીએફ) અને કૃષિ અને આનુષંગિક ક્ષેત્રોમાં જીસીએફનો હિસ્સો સતત વધી રહ્યો છે, જેનું મુખ્ય કારણ જાહેર રોકાણમાં વધારો થયો છે. કૃષિ ક્ષેત્રનું જીસીએફ 2022-23માં 19.04 ટકાના દરે વધ્યું હતું, અને જીવીએની ટકાવારી તરીકે જીસીએફ 2021-22માં 17.7 ટકાથી વધીને 2022-23માં 19.9 ટકા થયું હતું, જે કૃષિમાં રોકાણમાં વધારો સૂચવે છે. વર્ષ 2016-17થી 2022-23 દરમિયાન જીસીએફમાં સરેરાશ વાર્ષિક વૃદ્ધિ 9.70 ટકા રહી હતી. સર્વેમાં જણાવાયું છે કે જીસીએફમાં વધી રહેલા ટ્રેન્ડ છતાં ખાસ કરીને ખેડૂતોની આવક બમણી કરવાના સંદર્ભમાં કૃષિ રોકાણને વધુ વેગ આપવાની જરૂર છે. ડીએફઆઇ 2016ના અહેવાલમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે, વર્ષ 2016-17થી 2022-23ના ગાળામાં ખેડૂતોની આવક બમણી કરવા માટે કૃષિ ક્ષેત્રમાં આવક વાર્ષિક 10.4 ટકાના દરે વૃદ્ધિ કરવાની જરૂર પડશે, જેના બદલામાં કૃષિ રોકાણમાં 12.5 ટકાના વાર્ષિક વૃદ્ધિ દરની જરૂર પડશે.

સરકારની પ્રાથમિકતા સમયસર, ખર્ચ-અસરકારક અને પર્યાપ્ત ધિરાણ પ્રદાન કરવાની છે જે બિન-સંસ્થાકીય ધિરાણ પરની નિર્ભરતાને ઘટાડે છે અને રોકાણમાં વધારો કરે છે. આ પગલાંથી બિન-સંસ્થાકીય ધિરાણનો હિસ્સો 1950માં 90 ટકાથી ઘટીને 2021-22માં 23.40 ટકા થઈ ગયો છે. 31 જાન્યુઆરી 2024 સુધી, કૃષિને વહેંચવામાં આવેલી કુલ ધિરાણની રકમ ₹ 22.84 લાખ કરોડ હતી, જેમાં ₹13.67 લાખ કરોડ પાક લોન (ટૂંકા ગાળાની) અને ₹9.17 લાખ કરોડ ટર્મ લોન માટે ફાળવવામાં આવ્યા હતા.

કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ (કેસીસી):

આર્થિક સર્વેક્ષણમાં જણાવાયું છે કે કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ (કેસીસી) એ કૃષિ ધિરાણ સુલભતાને સુવ્યવસ્થિત કરી છે અને 31 જાન્યુઆરી, 2024 સુધીમાં, બેંકોએ ₹9.4 લાખ કરોડની મર્યાદા સાથે 7.5 કરોડ કેસીસી જારી કર્યા છે. વધુ એક પગલા તરીકે, કેસીસીને 2018-19માં મત્સ્યઉદ્યોગ અને પશુપાલન પ્રવૃત્તિઓની કાર્યકારી મૂડીની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે વિસ્તૃત કરવામાં આવી હતી, તેમજ કોલેટરલ-ફ્રી લોન માટેની મર્યાદા વધારીને ₹1.6 લાખ કરવામાં આવી હતી. ઋણધારકો, દૂધ સંઘો અને બેંકો વચ્ચે ટ્રાઇ-પાર્ટાઇટ એગ્રીમેન્ટ (ટીપીએ) ના કિસ્સામાં, કોલેટરલ-ફ્રી લોન ₹3 લાખ સુધી જઇ શકે છે 31 માર્ચ, 2024 સુધીમાં, મત્સ્યઉદ્યોગ અને પશુપાલન પ્રવૃત્તિઓ માટે અનુક્રમે 3.49 લાખ કેસીસી અને 34.5 લાખ કેસીસી જારી કરવામાં આવ્યા હતા. આર્થિક સર્વેક્ષણમાં જણાવાયું છે કે સંયુક્ત જવાબદારી જૂથો (જેએલજી) ભાડૂત ખેડૂતો માટે ધિરાણના આવશ્યક સ્ત્રોત તરીકે ઉભરી આવ્યા છે. જેએલજી ખાતાઓમાં છેલ્લાં પાંચ વર્ષમાં 43.76 ટકાના કમ્પાઉન્ડ એન્યુઅલ ગ્રોથ રેટ (સીએજીઆર)માં વૃદ્ધિ થઈ છે, જે ભાડૂત ખેડૂતો અને વંચિત સેગમેન્ટ્સની ધિરાણની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ સ્રોત તરીકે ઉભરી આવી છે.

કૃષિ માળખું:

આર્થિક સર્વેક્ષણ દર્શાવે છે કે 30મી એપ્રિલ, 2024 સુધીમાં, સ્ટોરેજ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર માટે 48357 પ્રોજેક્ટ્સને મંજૂરી આપવામાં આવી હતી, જેમાં ₹4570 કરોડ સબસિડી તરીકે રીલિઝ કરવામાં આવ્યા હતા, અને 20878 અન્ય પ્રોજેક્ટ્સ પણ પ્રગતિ હેઠળ છે અને ₹2084 કરોડ સબસિડી તરીકે રીલિઝ કરવામાં આવ્યા છે. ફાર્મ ગેટ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને વધુ વેગ આપવા અને ખાનગી ક્ષેત્રને વધુ સક્રિય રીતે સામેલ કરવા માટે, એગ્રિકલ્ચર ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ફંડ (એઆઇએફ)ની શરૂઆત નાણાકીય વર્ષ 2020-21થી નાણાકીય વર્ષ 2025-26 દરમિયાન રૂ. 1 લાખ કરોડની ધિરાણ સુવિધા સાથે કરવામાં આવી હતી, જેમાં નાણાકીય વર્ષ 2032-33 સુધી ટેકો આપવામાં આવશે.

આર્થિક સર્વેક્ષણમાં જણાવાયું છે કે એગ્રિકલ્ચર ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ફંડ (એઆઇએફ) લણણી પછીના વ્યવસ્થાપન અને સામુદાયિક ખેતી પ્રોજેક્ટ્સ માટે મધ્યમ ગાળાનું દેવું ધિરાણ પૂરું પાડે છે, જે વ્યાજમાં માફી અને ક્રેડિટ ગેરંટી સપોર્ટ ઓફર કરે છે. 5 જુલાઈ 2024 સુધી, એઆઈએફએ 17196 કસ્ટમ હાયરિંગ સેન્ટર્સ, 14868 પ્રાઇમરી પ્રોસેસિંગ યુનિટ્સ, 13165 ગોડાઉન, 2942 સોર્ટિંગ અને ગ્રેડિંગ યુનિટ્સ, 1792 કોલ્ડ સ્ટોરેજ પ્રોજેક્ટ્સ અને 18981 અન્ય પ્રોજેક્ટ્સને ટેકો આપીને ₹73194 કરોડનું રોકાણ એકઠું કર્યું હતું. આ ઉપરાંત, પ્રધાનમંત્રી કિસાન સંપદા યોજના (પીએમકેએસવાય)એ નાશવંત ઉત્પાદનના બગાડને ઘટાડવા અને ખાદ્ય શેલ્ફ લાઇફ વધારવા માટે ખેતરથી રિટેલ સુધી કાર્યક્ષમ સપ્લાય ચેઇન મેનેજમેન્ટનું નિર્માણ કરવા માટે ગ્રાન્ટ-ઇન-એઇડ મારફતે ધિરાણ સાથે જોડાયેલી નાણાકીય સહાય રજૂ કરી હતી. પીએમકેએસવાય હેઠળ 1044 પ્રોજેક્ટ્સ માર્ચ 2024ના અંત સુધીમાં પૂર્ણ થયા હતા. માર્ચ 2024ના અંત સુધીમાં પ્રોજેક્ટ ખર્ચ ₹ 32.78 હજાર કરોડ અને ₹ 9.3 હજાર કરોડની મંજૂર સબસિડી સાથે કુલ 1685 પ્રોજેક્ટ્સને મંજૂરી આપવામાં આવી છે.

CB/GP/JD

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com