ભારતનાં રાષ્ટ્રપતિ શ્રીમતી દ્રોપદી મુર્મુએ આજે (9 જુલાઈ, 2024) ઓડિશાનાં ભુવનેશ્વરમાં નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સાયન્સ એજ્યુકેશન એન્ડ રિસર્ચ (એનઆઇએસઇઆર)નાં 13માં સ્નાતક સમારંભમાં હાજરી આપી.

આ પ્રસંગે બોલતા રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે, NISERની યાત્રા માત્ર થોડા વર્ષોની જ છે, પરંતુ ટૂંકા ગાળામાં તેણે શિક્ષણ જગતમાં પોતાને માટે એક મહત્વપૂર્ણ સ્થાન બનાવ્યું છે. તેમને એ જાણીને આનંદ થયો કે આ સંસ્થા વિજ્ઞાનની તર્કસંગતતા અને પરંપરાના મૂલ્યોને સુમેળ કરીને આગળ વધી રહી છે.

વિદ્યાર્થીઓને સંબોધન કરતા રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે અર્થપૂર્ણ શિક્ષણ અને જ્ઞાન ફક્ત તે જ છે જેનો ઉપયોગ માનવતાની સુધારણા અને ઉત્થાન માટે થાય છે. તેમણે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે તેઓ જ્યાં પણ કામ કરશે, તેઓ તેમના ક્ષેત્રમાં શ્રેષ્ઠતાના સ્તરો પ્રાપ્ત કરશે. તેમણે આશા વ્યક્ત કરી હતી કે તેમના કાર્યક્ષેત્રમાં તેમની સિદ્ધિઓની સાથે સાથે, તેઓ તેમની સામાજિક ફરજો પણ સંપૂર્ણ જવાબદારી સાથે નિભાવશે. તેમણે કહ્યું કે મહાત્મા ગાંધીએ સાત સામાજિક પાપોની વ્યાખ્યા કરી છે, જેમાંથી એક નિર્દય વિજ્ઞાન છે. એટલે કે માનવતા પ્રત્યે સંવેદનશીલતા વગર વિજ્ઞાનને પ્રોત્સાહન આપવું એ પાપ કરવા જેવું છે. તેમણે વિદ્યાર્થીઓને ગાંધીજીના આ સંદેશને હંમેશા યાદ રાખવાની સલાહ આપી હતી.

રાષ્ટ્રપતિએ વિદ્યાર્થીઓને સલાહ આપી કે તેઓ પોતાની અંદર હંમેશાં નમ્રતા અને જિજ્ઞાશાની ભાવના જાળવી રાખો. તેમણે કહ્યું કે તેઓ તેમના જ્ઞાનને સામાજિક સાહસ તરીકે ધ્યાનમાં લેશે અને તેનો ઉપયોગ સમાજ અને દેશના વિકાસ માટે કરશે તેવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે.

રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે વિજ્ઞાનના વરદાનની સાથે સાથે તેના શ્રાપનો ખતરો હંમેશા રહે છે. આજે વિજ્ઞાન અને પ્રૌદ્યોગિકીના ક્ષેત્રમાં ખૂબ જ ઝડપથી પરિવર્તન આવી રહ્યા છે. નવી ટેકનોલોજીકલ વિકાસ માનવ સમાજને ક્ષમતાઓ પ્રદાન કરી રહ્યા છે, પરંતુ સાથે સાથે તે માનવતા માટે નવા પડકારો પણ સર્જી રહ્યા છે. CRISPR-Cas9ની જેમ જનીન સંપાદનને ખૂબ જ સરળ બનાવ્યું છે. આ તકનીકી ઘણા અસાધ્ય રોગોના નિદાન કરવાની દિશામાં એક મોટું પગલું છે. જો કે, આ ટેકનોલોજીના ઉપયોગને કારણે નૈતિક અને સામાજિક મુદ્દાઓને લગતી સમસ્યાઓ પણ ઉભી થઈ રહી છે, તેવી જ રીતે જનરેટિવ આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સના ક્ષેત્રમાં પ્રગતિને કારણે, ઊંડા નકલી અને ઘણા નિયમનકારી પડકારોની સમસ્યા સામે આવી રહી છે.

રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે, મૂળભૂત વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં પ્રયોગો અને સંશોધન ઘણીવાર પરિણામો મેળવવા માટે ઘણો સમય લે છે. ઘણા વર્ષો સુધી નિરાશાનો સામનો કર્યા પછી ઘણી વખત સફળતાઓ પ્રાપ્ત થઈ છે. તેમણે વિદ્યાર્થીઓને કહ્યું કે, જ્યારે તેમની ધૈર્યની કસોટી કરવામાં આવે છે ત્યારે તેઓ આવા તબક્કામાંથી પસાર થઈ શકે છે. પરંતુ તેમને ક્યારેય નિરાશ ન કરવા જોઈએ. તેમણે વિદ્યાર્થીઓને સલાહ આપી કે હંમેશાં યાદ રાખો કે મૂળભૂત સંશોધનમાં વિકાસ અન્ય ક્ષેત્રોમાં પણ ખૂબ ફાયદાકારક સાબિત થાય છે.

AP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com