నమస్కారం,

ఈ కార్యక్రమానికి హాజరైన, నేటి కార్యక్రమానికి కేంద్ర బిందువు ఐన మన సీనియర్ సహచరులు శ్రీ వెంకయ్య నాయుడు గారు , ఆయన కుటుంబ సభ్యులు, వివిధ రాష్ట్రాల గవర్నర్లు, వివిధ రాష్ట్రాల మంత్రులు, ఇతర సీనియర్ ప్రముఖులు, మహిళలు మరియు పెద్దమనుషులు.

రేపు, జూలై 1న వెంకయ్య నాయుడు పుట్టినరోజు. ఆయన జీవిత ప్రయాణం 75 ఏళ్లు పూర్తి చేసుకుంది. ఈ 75 ఏళ్లు అసాధారణ విజయాలు సాధించాయి. ఈ 75 సంవత్సరాలు అద్భుతమైన మైలురాళ్లను కలిగి ఉన్నాయి. ఈ రోజు ఆయన జీవిత చరిత్రతో పాటు మరో రెండు పుస్తకాలను విడుదల చేసే అవకాశం దక్కినందుకు సంతోషంగా ఉంది. ఈ పుస్తకాలు ప్రజలకు స్ఫూర్తినిస్తాయని, దేశానికి సేవ చేయడానికి సరైన దిశను చూపుతాయని నేను నమ్ముతున్నాను.

మిత్రులారా,

వెంకయ్య గారితో కలిసి చాలా కాలం పని చేసే అవకాశం వచ్చింది. ఆయన పార్టీ జాతీయ అధ్యక్షుడిగా ఉన్నప్పుడు, ప్రభుత్వంలో సీనియర్ క్యాబినెట్ సహచరుడిగా ఉన్నప్పుడు, దేశ ఉపరాష్ట్రపతిగా, రాజ్యసభ చైర్మన్ గా ఉన్నప్పుడు.. ఒక్కసారి ఊహించండి ఒక సాధారణ గ్రామం నుంచి రైతు కుటుంబంలోని బిడ్డగా సాగిన ఈ సుదీర్ఘ ప్రయాణం ఎన్నో అనుభవాలతో కూడుకున్నది. నేను, నాలాంటి వేలాది మంది కార్యకర్తలు వెంకయ్య గారి నుంచి చాలా నేర్చుకునే అవకాశం లభించింది.

మిత్రులారా,

ఇది వెంకయ్య గారి జీవితం, ఆలోచనలు, దార్శనికత, వ్యక్తిత్వం గురించి పరిపూర్ణంగా తెలియజేస్తుంది. నేడు ఆంధ్ర, తెలంగాణల్లో ఇంత బలమైన స్థితిలో ఉన్నాం. కానీ, దశాబ్దాల క్రితం జనసంఘ్, భారతీయ జనతా పార్టీలకు అక్కడ బలమైన పునాది లేదు. అయితే ఆ సమయంలో ఏబీవీపీ కార్యకర్తగా దేశ స్ఫూర్తితో దేశానికి ఏదైనా చేయాలని నాయుడు గారు నిర్ణయించుకున్నారు. ఆ తర్వాత జనసంఘ్ లో చేరారు. కొద్ది రోజుల క్రితం రాజ్యాంగ ప్రతిష్టను దెబ్బతీసేలా కాంగ్రెస్ విధించిన ఎమర్జెన్సీకి 50 ఏళ్లు నిండాయి. ఎమర్జెన్సీకి వ్యతిరేకంగా పోరాడిన మా సహచరుల్లో వెంకయ్య గారు ఒకరు. ఆ సమయంలో వెంకయ్య గారు దాదాపు 17 నెలల పాటు జైలులో ఉన్నారు. అందుకే ఆయనను సంక్షోభం(ఎమర్జెన్సీ) లో నాకు అండగా ఉండేవారిలో ఒకరిగా పరిగణిస్తాను.

మిత్రులారా,

శక్తి సంతోషానికి సాధనం కాదు, సేవ మరియు తీర్మానాల సాధన. అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి ప్రభుత్వంలో చేరే అవకాశం వచ్చినప్పుడు కూడా వెంకయ్య గారు ఈ విషయాన్ని నిరూపించారు. వెంకయ్య గారి వ్యక్తిత్వం మా పార్టీలో చాలా ఉన్నతమైనది, అందుకే సహజంగా మంత్రివర్గం విషయానికి వస్తే, ప్రపంచం మొత్తం మెచ్చుకునే శాఖ ఉండాలని కోరుకుంటారు. బహుశా నాకు కూడా అలాంటి మంత్రిత్వ శాఖ వస్తుందని వెంకయ్య గారికి తెలుసు. అందుకే వెళ్లి నాకు గ్రామీణాభివృద్ధి మంత్రిత్వ శాఖ ఇస్తే బాగుంటుందని చెప్పారు. ఇది చిన్న విషయం కాదు, వెంకయ్య గారు ఇలా ఎందుకు చేశారు, ఎందుకంటే నాయుడు గారు గ్రామానికి, పేదలకు, రైతుకు సేవ చేయాలనుకున్నారు. ఈ ప్రత్యేకతను గమనించండి బహుశా అటల్ జీ కాలంలో భారతదేశంలో గ్రామీణాభివృద్ధికి కృషి చేసిన ఏకైక మంత్రి బహుశా ఆయనే కావచ్చు. మంత్రివర్గంలో సీనియర్ సహచరులుగా, పట్టణాభివృద్ధి శాఖ మంత్రిగా మాతో కలిసి పనిచేశారు. ఒకరకంగా చెప్పాలంటే రెండు విభాగాల్లో నూ మంచి ప్రావీణ్యం ఉన్న వ్యక్తి ఆయన. ఆయన ఆ పని చేసిన విధానం, ఆయన చేపట్టిన వివిధ కార్యక్రమాల గురించి, దాని వెనుక ఉన్న అంకితభావం గురించి, భారతదేశంలోని ఆధునిక నగరాల గురించి ఆయన దార్శనికత గురించి నేను మాట్లాడితే, చాలా గంటలు గడిచిపోతాయి. వెంకయ్య గారి హయాంలో స్వచ్ఛభారత్ మిషన్, స్మార్ట్ సిటీ మిషన్, అమృత్ యోజన వంటి అనేక కార్యక్రమాలకు శ్రీకారం చుట్టారు.

మిత్రులారా,

వెంకయ్య గారి గురించి మాట్లాడితే, ఆయన ప్రసంగం, వాక్చాతుర్యం, తెలివితేటల గురించి ప్రస్తావించకపోతే, బహుశా మన చర్చ అసంపూర్తిగా మిగిలిపోతుంది. వెంకయ్యగారి చురుకుదనం, సహజత్వం, త్వరితగతిన ప్రతిస్పందించే తెలివితేటలు, ఆయన ఏక వాక్య ప్రకటనలు  , వీటికి సాటి ఎవరూ లేరని నా అభిప్రాయం. వాజ్ పేయి గారి  సంకీర్ణ ప్రభుత్వం ఉన్నప్పుడు వెంకయ్య గారు చేసిన ప్రకటన - ఒక చేతిలో బీజేపీ జెండా, మరో చేతిలో ఎన్డీయే ఎజెండా. 2014లో ప్రభుత్వం ఏర్పడిన  కొన్ని రోజుల తర్వాత ఆయన 'మేకింగ్ ఆఫ్ డెవలప్డ్ ఇండియా' అంటే మోదీ అన్నారు. వెంకయ్య గారు అంతగా ఆలోచించడం నాకు కూడా ఆశ్చర్యం కలిగించింది. వెంకయ్య గారూ, అందుకే నేను ఒకసారి రాజ్యసభలో వెంకయ్య గారి శైలిలో చెప్పాను-వెంకయ్య గారి మాటల్లో లోతు, గంభీరత ఉంటాయి. వారి మాటల్లో దార్శనికత, తెలివితేటలు ఉంటాయి. ఆత్మీయత ఉంది, వివేకం కూడా ఉంది.

మిత్రులారా,

మీ ప్రత్యేక శైలితో, మీరు రాజ్యసభ ఛైర్మన్‌గా ఉన్న సమయమంతా, మీరు సభను సానుకూలంగా ఉంచారు. మీ హయాంలో సభ ఎన్ని చారిత్రాత్మక నిర్ణయాలు తీసుకుందో దేశం మొత్తం చూసింది. జమ్మూ కాశ్మీర్‌లో ఆర్టికల్ 370ని తొలగించే బిల్లును మొదట లోక్‌సభలో కాకుండా రాజ్యసభలో ప్రవేశపెట్టారు.ఆ సమయంలో మాకు రాజ్యసభలో మెజారిటీ లేదని మీకు తెలుసు. కానీ, 370 ఎత్తివేత బిల్లు రాజ్యసభలో మెజారిటీతో ఆమోదం పొందింది.ఇందులో చాలా మంది సహచరులు, పార్టీలు మరియు ఎంపీల పాత్ర ఖచ్చితంగా ఉంది! కానీ, ఇలాంటి సున్నితమైన సందర్భంలో సభను సజావుగా నడపాలంటే వెంకయ్య గారి వంటి అనుభవం ఉన్న నాయకత్వం కూడా అంతే అవసరం.ఈ దేశానికి, ఈ ప్రజాస్వామ్యానికి మీరు ఎనలేని సేవలు చేశారు. వెంకయ్య గారూ, మీరు ఆరోగ్యంగా, చురుకుగా ఉంటూ మా అందరికీ దీర్ఘకాలం మార్గనిర్దేశం చేయాలని భగవంతుడిని కోరుకుంటున్నాను.వెంకయ్య చాలా ఎమోషనల్ పర్సన్ అని చాలా తక్కువ మందికి మాత్రమే తెలిసే ఉంటుంది. మేము గుజరాత్ లో పనిచేసేటప్పుడు వెంకయ్యగారు వచ్చేవారు. అక్కడ ఏదైనా అనుకోని సంఘటన జరిగితే ఎక్కువగా ఆయనే బాధ పడేవారు .వారు నిర్ణయాత్మకంగా ఉండేవారు మరియు నేడు భారతీయ జనతా పార్టీ యొక్క భారీ మర్రి చెట్టు కనిపిస్తుంది, ఇందులో వెంకయ్య గారి వంటి లక్షలాది మంది కార్యకర్తలు మూడు-మూడు, నాలుగు-నాలుగు తరాలుగా భారత్ మా కీ జై అనే ఒకే సంకల్పంతో ఐక్యంగా ఉన్నారు.వెంకయ్యగారు తన ప్రాసల కారణంగా అందరి దృష్టిని ఆకర్షించేవారు. మన వెంకయ్య గారికి అన్నం పెట్టడం అంటే అంతే ఇష్టం. మకర సంక్రాంతి నాడు ఢిల్లీలోని ఆయన నివాసంలో, మొత్తం ఢిల్లీ, ఒక రకంగా మొత్తం తెలుగు పండుగ, ఒక్కోసారి మొత్తం దక్షిణ భారత పండుగ. బహుశా ఏదైనా సంవత్సరం  సాధ్యం కాకపోతే  వెంకయ్యగారు  లేరనే విషయం మనకు అర్థం అవుతుంది.మకర సంక్రాంతి పండుగ ప్రతి ఒక్కరి మనస్సులో ఉంటుంది, అంటే వెంకయ్యజీ యొక్క సాధారణ జీవిత ప్రక్రియల గురించి మనకు బాగా తెలుసు. ఈరోజు కూడా ఏదైనా శుభవార్త చెవికి చేరినా, ఏదైనా మంచి సంఘటన తన దృష్టికి వచ్చినా ఫోన్ చేయడం చాలా అరుదు. మరియు వారు చాలా భావోద్వేగంతో ఆనందాన్ని వ్యక్తం చేస్తారు, దాని నుండి మనలాంటి వ్యక్తులు చాలా ప్రేరణ, ఉత్సాహం మరియు ఉల్లాసాన్ని పొందుతారు. కాబట్టి వెంకయ్యజీ జీవితం చాలా స్ఫూర్తిదాయకం మరియు రాబోయే తరాలకు మరియు ప్రజా జీవితంలో పని చేయాలనుకునే యువతకు అద్భుతమైన మార్గనిర్దేశం చేస్తుంది. మరియు ఇవి మూడు పుస్తకాలు. ఆ మూడు పుస్తకాలను చూడగానే, వారి ప్రయాణం గురించి మనకు తెలుస్తుంది, మనం కూడా వారి ప్రయాణంలో పాల్గొంటాం, ఒకదాని తర్వాత ఒకటి సంఘటనలతో మనల్ని మనం కుదించుకుంటాం.

మిత్రులారా,

ఒకసారి రాజ్యసభలో వెంకయ్య నాయుడు గారిని ఉద్దేశించి నేను కొన్ని కవితలు చెప్పిన సంగతి మీకు గుర్తుండే ఉంటుంది. రాజ్యసభలో నేను ఏం చెప్పానో, ఆ పంక్తులను ఈరోజు పునరావృతం చేయాలనుకుంటున్నాను. 'అమల్ కరో ఈసా అమన్ మే... జాన్హా సే గుజ్రే తుమ్హారీ నజ్రే... ఉధర్ సే తుమ్హే సలాం ఆయే...'. అంటే, అటువంటి శాంతిని నెలకొల్పడానికి ప్రయత్నించండి ... మీరు ఎక్కడ చూసినా ... ప్రజలు మిమ్మల్ని పలకరిస్తారు! అతని వ్యక్తిత్వం అలాంటిది. ఆయన 75వ జన్మదినోత్సవం గురించి మాట్లాడుతూ, నాకు మా స్నేహితుడి జ్ఞాపకం వచ్చింది. ఆ స్నేహితుడి జన్మదిన శుభాకాంక్షల సందర్భంగా ఫోన్లో అడిగాను నీ వయసు ఎంత? నా ప్రశ్నకు సమాధానంగా నా స్నేహితుడు తన వయస్సు 75 అని చెప్పలేదు. ఇంకా 25 ఏళ్లు సమయం ఉందని ఆయన నాకు సమాధానమిచ్చారు. అతని సానుకూల దృక్పథం అలాంటిది! మీకు 100 సంవత్సరాలు నిండినప్పుడు, 2047లో భారతదేశం తన స్వాతంత్ర్య శతాబ్ది వేడుకలను జరుపుకోవాలని మీ 75 సంవత్సరాల ఈ ప్రయాణంలో నేను ఈ రోజు కోరుకుంటున్నాను. మీకు పుట్టినరోజు శుభాకాంక్షలు, చాలా శుభాకాంక్షలు. ఈ సందర్భంగా మీ కుటుంబ సభ్యులందరికీ శుభాకాంక్షలు తెలియజేస్తున్నాను. మీ విజయానికి వారి సహకారంతో కలిసి పని చేయాలనుకుంటున్నాను. మీరెవరూ మీ స్వంత ప్రయోజనాల కోసం ఆశించలేదు. అందరూ దేశానికి కీలక సేవకులుగా పనిచేశారు. ఈ కుటుంబంలోని ప్రతి ఒక్కరికీ ఎన్నో, ఎన్నో శుభాకాంక్షలు.

మీ అందరికీ చాలా ధన్యవాదాలు!

***