કેન્દ્રીય કેબિનેટ સચિવ શ્રી રાજીવ ગૌબાની અધ્યક્ષતામાં રાષ્ટ્રીય કટોકટી વ્યવસ્થાપન સમિતિ (એનસીએમસી)ની બેઠક યોજાઈ હતી, જેમાં ગરમીના મોજા (હીટવેવ) અને જંગલોમાં લાગેલી આગને પહોંચી વળવા માટેની તૈયારીની સમીક્ષા કરવામાં આવી હતી.

નેશનલ ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટ ઓથોરિટી (એનડીએમએ) અને પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલય (એમઓઇએફસીસી)એ અનુક્રમે હીટવેવ અને જંગલમાં લાગેલી આગની વર્તમાન સ્થિતિ પર વિસ્તૃત પ્રેઝન્ટેશન રજૂ કર્યું હતું, જેમાં દેશભરમાં તેની સાથે વ્યવહાર કરવા માટે લેવામાં આવેલા પગલાંનો પણ સમાવેશ થાય છે.

ભારતીય હવામાન વિભાગ (આઇએમડી) એ માહિતી આપી હતી કે એપ્રિલથી જૂન 2024ની વચ્ચે દેશના જુદા જુદા ભાગોમાં સામાન્ય હીટ વેવના દિવસોથી 10-22 વધુ જોવા મળ્યા હતા. એવી પણ માહિતી આપવામાં આવી હતી કે જૂન મહિનાની આગાહી મુજબ, ઉત્તર-પશ્ચિમ ભારતના મોટાભાગના વિસ્તારો અને ઉત્તર મધ્ય ભારતના પડોશી વિસ્તારોમાં સામાન્યથી વધુ હીટવેવના દિવસોની સંભાવના છે. આ વર્ષે દેશના મોટાભાગના વિસ્તારોમાં ચોમાસું સામાન્ય અને સામાન્યથી વધુ રહેવાની શક્યતા છે. આઇએમડી દ્વારા હીટ વેવ્સ પર નિયમિત ચેતવણીઓ મોકલવામાં આવી રહી છે.

એનડીએમએએ એ પણ માહિતી આપી હતી કે કેન્દ્રીય મંત્રાલયો / વિભાગો અને રાજ્ય સરકારો દ્વારા ઓક્ટોબર 2023થી શરૂ થનારી પ્રારંભિક બેઠકોની એક શ્રેણીનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. રાજ્યોને કન્ટ્રોલ રૂમને સક્રિય કરવા, હીટવેવ માટે એસઓપી લાગુ કરવા, પીવાના પાણીની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવા, આવશ્યક દવાઓ અને ઓઆરએસની ઉપલબ્ધતા સહિત સ્વાસ્થ્ય સુવિધાઓની સજ્જતા અને અવિરત વીજ પુરવઠો આપવા રાજ્યોને સલાહ આપવામાં આવી છે. રાજ્યોને શાળાઓ, હોસ્પિટલો અને અન્ય સંસ્થાઓનું ફાયર સેફ્ટી ઓડિટ નિયમિતપણે હાથ ધરવા અને આગની ઘટનાઓમાં પ્રતિભાવ સમય ઘટાડવાની સલાહ પણ આપવામાં આવી છે. રાજ્ય સરકારોએ માહિતી આપી હતી કે સંબંધિત વિભાગો અને જિલ્લા કલેક્ટરો સાથે પરિસ્થિતિની સમીક્ષા અને નજીકથી દેખરેખ રાખવામાં આવી રહી છે.

કેબિનેટ સચિવે મુખ્ય સચિવોને વિનંતી કરી હતી કે તેઓ ગરમીના મોજાને પહોંચી વળવા માટે તૈયારી વધારવા માટે ટૂંકા ગાળાના, મધ્યમ ગાળાના અને લાંબા ગાળાના પગલાંની નિયમિત સમીક્ષા અને દેખરેખ રાખે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, પાણી પુરવઠાના સ્ત્રોતોને જાળવવા અને વધારવાના પ્રયાસોને વેગ આપવો જોઈએ અને તમામ સંસ્થાઓનું ફાયર સેફ્ટી ઓડિટ નિયમિતપણે સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ.

ફોરેસ્ટ ફાયર મેનેજમેન્ટ અંગે પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રાલયે એક પ્રેઝન્ટેશન રજૂ કર્યું હતું, જેમાં દેશના વિવિધ ભાગોમાં જંગલમાં લાગેલી આગને પહોંચી વળવા એક્શન પ્લાન અને સજ્જતાની રૂપરેખા આપવામાં આવી હતી. એવી માહિતી આપવામાં આવી હતી કે મોબાઇલ એસએમએસ અને ઇમેઇલ્સ દ્વારા નિયમિત જંગલની આગની ચેતવણીઓ ફેલાવવામાં આવી રહી છે. વન અગ્નિ નામનું ફોરેસ્ટ ફાયર એલર્ટ સિસ્ટમ પોર્ટલ, જે પ્રી-ફાયર અને નજીકના રિયલ ટાઇમ ફોરેસ્ટ ફાયર એલર્ટ એલર્ટ પ્રદાન કરે છે, તે પણ વન સર્વેક્ષણ ઓફ ઇન્ડિયા (એફએસઆઇ) દ્વારા રાજ્યો અને અન્ય એજન્સીઓને મદદ કરવા માટે વિકસાવવામાં આવ્યું છે.

કેબિનેટ સચિવે પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો કે, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં 02 જૂન, 2024ના રોજ યોજાયેલી સમીક્ષા બેઠક દરમિયાન તે વાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો કે જંગલમાં લાગેલી આગના મુદ્દા પર વધુ ધ્યાન આપવું જોઈએ. પૂર વગેરેના કિસ્સામાં કરવામાં આવે છે તેમ, જંગલમાં લાગેલી આગને પહોંચી વળવા માટે પ્રારંભિક પગલાં અને વાર્ષિક કવાયતની નિયમિત પદ્ધતિ અમલમાં મૂકી શકાય છે. નિવારણ અને ઝડપી અને અસરકારક પ્રતિસાદ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને એક વ્યાપક અભિગમ અપનાવવો જોઈએ.

કેબિનેટ સચિવે અવલોકન કર્યું હતું કે, રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ હીટવેવ અને જંગલોમાં લાગેલી આગ સાથે સંબંધિત સંબંધિત પડકારોને પહોંચી વળવા માટે વધુ સારી રીતે તૈયાર રહેવાની જરૂર છે, જેથી કોઈ જાનહાનિ ન થાય અને ઓછામાં ઓછું નુકસાન થાય તે સુનિશ્ચિત કરી શકાય. તેમણે એનડીએમએ અને એમઓઇએફસીસી દ્વારા નિર્ધારિત પ્રારંભિક પગલાંના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો.

મંત્રીમંડળનાં સચિવે રાજ્યોને ખાતરી આપી હતી કે, કેન્દ્રીય મંત્રાલયો/વિભાગો મહત્તમ સજ્જતા સુનિશ્ચિત કરવા તથા સમયસર શમન અને પ્રતિસાદનાં પગલાં લેવા માટે તેમની સાથે ગાઢપણે સંકળાયેલા છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ સચિવ, ઈએફએન્ડસીસી મંત્રાલયના સચિવો, આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલય, માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલય, પેયજળ અને સ્વચ્છતા વિભાગ, કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ વિભાગ, પશુપાલન અને ડેરી વિભાગ, જળ સંસાધન વિભાગ, નદી વિકાસ અને ગંગા જીર્ણોદ્ધાર, સભ્ય અને એચઓડી, એનડીએમએ, સીઆઈએસસી મુખ્યાલય (આઈડીએસ), ડીજી, એનડીઆરએફ, ડીજી, આઇએમડી, ડીજી, એફએસઆઈ, ડીજી, ડી.જી., વન, શ્રમ અને રોજગાર મંત્રાલય તથા ગૃહ મંત્રાલયનાં અધિક સચિવો, સલાહકાર એનડીએમએ, એનઆરએસસીનાં ડિરેક્ટર આ બેઠકમાં સામેલ થયાં હતાં. બિહાર, છત્તીસગઢ, ગુજરાત, હરિયાણા, હિમાચલ પ્રદેશ, ઝારખંડ, જમ્મુ-કાશ્મીર, ઓડિશા, દિલ્હી, મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન અને ઉત્તરાખંડના એનસીટીના મુખ્ય સચિવો અને આંધ્રપ્રદેશ, પંજાબ, મધ્યપ્રદેશ, તમિલનાડુ, કર્ણાટક અને ઉત્તર પ્રદેશના વરિષ્ઠ અધિકારીઓએ પણ વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા આ બેઠકમાં ભાગ લીધો હતો.

AP/GP/JD