વિશિષ્ટ કાનૂની મહાનુભાવો, વિશ્વભરના વિવિધ રાષ્ટ્રોના મહેમાનો અને આદરણીય શ્રોતાઓ આપ સહુને મારી શુભકામનાઓ.

મિત્રો,

આ પરિષદનું ઉદ્ઘાટન કરતાં આનંદ થાય છે. મને ખુશી છે કે વિશ્વભરના અગ્રણી કાનૂની નિષ્ણાતો અહીં છે. હું 140 કરોડ ભારતીયો વતી અમારા તમામ આંતરરાષ્ટ્રીય મહેમાનોનું સ્વાગત કરું છું. હું આપ સહુને અનુરોધ કરું છું કે, અતુલ્ય ભારતનો સંપૂર્ણ અનુભવ કરો.

મિત્રો,

મને જણાવવામાં આવ્યું છે કે, અહીં આફ્રિકાથી અનેક મિત્રો છે. આફ્રિકન યુનિયન સાથે ભારતના ખાસ સંબંધો છે. અમને ગર્વ છે કે ભારતના અધ્યક્ષપદ દરમિયાન આફ્રિકન યુનિયન જી20નો ભાગ બન્યું હતું. તેનાથી આફ્રિકાનાં લોકોની આકાંક્ષાઓ પૂર્ણ કરવામાં ઘણી મદદ મળશે.

મિત્રો,

છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓમાં, મેં ઘણા પ્રસંગોએ કાનૂની બિરાદરો સાથે વાતચીત કરી છે. કેટલાક દિવસો પહેલા હું ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતના 75 વર્ષની ઉજવણીમાં હતો. ગયા સપ્ટેમ્બરમાં, આ જ સ્થળે, હું આંતરરાષ્ટ્રીય વકીલોની પરિષદમાં આવ્યો હતો. આવી ક્રિયાપ્રતિક્રિયાઓ આપણને બધાને આપણી ન્યાય પ્રણાલીના કાર્યની પ્રશંસા કરવામાં મદદ કરે છે. વધુ સારી અને ઝડપી ન્યાય પહોંચાડવા માટે નિરાકરણ લાવવાની આ તકો પણ છે.

મિત્રો,

ભારતીય વિચારોમાં ન્યાયને ખૂબ મહત્વ આપવામાં આવ્યું છે. પ્રાચીન ભારતીય ચિંતકોએ કહ્યું હતું કે: न्यायमूलं स्वराज्यं स्यात्. તેનો અર્થ એ છે કે ન્યાય એ સ્વતંત્ર સ્વ-શાસનના મૂળમાં છે. ન્યાય વિના રાષ્ટ્રનું અસ્તિત્વ પણ શક્ય નથી.

મિત્રો,

આ કોન્ફરન્સની થીમ 'ક્રોસ-બોર્ડર ચેલેન્જિસ ઇન જસ્ટિસ ડિલિવરી' છે. અત્યંત જોડાયેલા, ઝડપથી બદલાતા વિશ્વમાં, આ એક ખૂબ જ સુસંગત વિષય છે. કેટલીકવાર, એક દેશમાં ન્યાય સુનિશ્ચિત કરવા માટે અન્ય દેશો સાથે કામ કરવું પડે છે. જ્યારે આપણે સહયોગ કરીએ છીએ, ત્યારે આપણે એકબીજાની પ્રણાલીને વધુ સારી રીતે સમજી શકીએ છીએ. વધુ સારી સમજણ વધારે સુમેળ સાધે છે. સિનર્જી વધુ સારી અને ઝડપી ન્યાય ડિલિવરીને વેગ આપે છે. તેથી, આવા પ્લેટફોર્મ અને પરિષદો મહત્વપૂર્ણ છે.

મિત્રો,

અમારી સિસ્ટમો પહેલાથી જ ઘણા ડોમેન્સમાં એક બીજા સાથે કામ કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, એર ટ્રાફિક કન્ટ્રોલ અને દરિયાઇ ટ્રાફિક. એ જ રીતે, આપણે તપાસ અને ન્યાય પ્રદાન કરવા માટે સહકારને વિસ્તૃત કરવાની જરૂર છે. એકબીજાના અધિકારક્ષેત્રનો આદર કરતી વખતે પણ સહકાર થઈ શકે છે. જ્યારે આપણે સાથે મળીને કામ કરીએ છીએ, ત્યારે અધિકારક્ષેત્ર તેમાં વિલંબ નગીં. ન્યાય આપવાનું સાધન બની જાય છે.

મિત્રો,

તાજેતરના સમયમાં, ગુનાની પ્રકૃતિ અને અવકાશમાં આમૂલ પરિવર્તન જોવા મળ્યું છે. ગુનેગારો વિવિધ દેશો અને પ્રદેશોમાં વિશાળ નેટવર્ક ધરાવે છે. તેઓ ભંડોળ અને કામગીરી બંને માટે નવીનતમ તકનીકનો ઉપયોગ કરે છે. એક ક્ષેત્રમાં આર્થિક ગુનાઓનો ઉપયોગ અન્ય પ્રદેશોની પ્રવૃત્તિઓને ભંડોળ આપવા માટે કરવામાં આવે છે. ક્રિપ્ટોકરન્સી અને સાયબર જોખમોનો ઉદય નવા પડકારો ઉભા કરી રહ્યો છે. 20મી સદીના અભિગમ સાથે 21મી સદીના પડકારો સામે લડી શકાય તેમ નથી. પુનઃવિચાર કરવાની, નવેસરથી કલ્પના કરવાની અને સુધારાની જરૂર છે. આમાં ન્યાય આપતી કાનૂની પ્રણાલીઓનું આધુનિકીકરણ શામેલ છે. આમાં આપણી સિસ્ટમોને વધુ લવચીક અને અનુકૂલનશીલ બનાવવાનો સમાવેશ થાય છે.

મિત્રો,

જ્યારે આપણે સુધારાની વાત કરીએ છીએ, ત્યારે ન્યાય વ્યવસ્થાને વધુ નાગરિક-કેન્દ્રિત બનાવવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની જરૂર છે. ન્યાયની સરળતા એ ન્યાય વિતરણનો એક આધારસ્તંભ છે. આ ક્ષેત્રમાં ભારત પાસે વહેંચવા માટે ઘણી બધી વિદ્યાઓ છે. વર્ષ 2014માં ભારતના લોકોએ મને પ્રધાનમંત્રી બનવાની જવાબદારીના આશીર્વાદ આપ્યા હતા. એ પહેલાં મેં ગુજરાત રાજ્યમાં મુખ્યમંત્રી તરીકે કામ કર્યું હતું. તે સમયે, અમે સાંજની અદાલતો સ્થાપવાનું નક્કી કર્યું. આનાથી લોકોને તેમના કામના કલાકો પછી કોર્ટની સુનાવણીમાં ભાગ લેવામાં મદદ મળી. આનાથી ન્યાય મળ્યો પણ સમય અને પૈસાની પણ બચત થઈ. લાખો લોકોને આનો લાભ મળ્યો.

મિત્રો,

ભારતમાં પણ લોક અદાલતનો અનોખો ખ્યાલ છે. એનો અર્થ થાય છે પીપલ્સ કોર્ટ. આ અદાલતો જાહેર ઉપયોગિતા સેવાઓથી સંબંધિત નાના કેસોના સમાધાન માટે એક વ્યવસ્થા પૂરી પાડે છે. આ એક પ્રી-લિટિગેશન પ્રક્રિયા છે. આવી અદાલતોએ હજારો કેસોનું નિરાકરણ કર્યું છે અને સરળતાથી ન્યાય પહોંચાડવાની ખાતરી આપી છે. આવી પહેલો પર ચર્ચા વિશ્વભરમાં ખૂબ મૂલ્યવાન બની શકે છે.

મિત્રો,

કાનૂની શિક્ષણ એ ન્યાય વિતરણને વેગ આપવા માટેનું એક મુખ્ય સાધન છે. શિક્ષણ તે છે જ્યાં ઉત્કટ અને વ્યાવસાયિક યોગ્યતા બંને યુવા દિમાગમાં રજૂ કરવામાં આવે છે. દુનિયાભરમાં દરેક ક્ષેત્રમાં વધુ ને વધુ મહિલાઓને કેવી રીતે લાવી શકાય તેના પર ચર્ચા ચાલી રહી છે. આમ કરવા માટેનું પ્રથમ પગલું એ છે કે દરેક ડોમેનને શૈક્ષણિક સ્તરે સમાવિષ્ટ બનાવવું. જ્યારે કાયદાની શાળાઓમાં મહિલાઓની સંખ્યા વધશે, ત્યારે કાનૂની વ્યવસાયમાં મહિલાઓની સંખ્યા પણ વધશે. આ પરિષદમાં ભાગ લેનારાઓ વધુ મહિલાઓને કાનૂની શિક્ષણમાં કેવી રીતે લાવી શકાય તે અંગેના વિચારોની આપ-લે કરી શકે છે.

મિત્રો,

વિશ્વને યુવા કાનૂની દિમાગની જરૂર છે, જેમની પાસે વૈવિધ્યસભર સંપર્ક છે. કાનૂની શિક્ષણને પણ બદલાતા સમય અને તકનીકીઓને અનુકૂળ થવાની જરૂર છે. ગુનાઓ, તપાસ અને પુરાવાના તાજેતરના વલણોને સમજવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું મદદરૂપ થશે.

મિત્રો,

વધુ આંતરરાષ્ટ્રીય સંપર્કમાં આવતા યુવા કાનૂની વ્યાવસાયિકોને મદદ કરવાની જરૂર છે. અમારી શ્રેષ્ઠ કાયદાની યુનિવર્સિટીઓ દેશો વચ્ચે વિનિમય કાર્યક્રમોને મજબૂત કરી શકે છે. દાખલા તરીકે, ફોરેન્સિક સાયન્સને સમર્પિત વિશ્વની એકમાત્ર યુનિવર્સિટી કદાચ ભારત પાસે છે. વિદ્યાર્થીઓ, લો ફેકલ્ટી અને વિવિધ દેશોના ન્યાયાધીશોને પણ અહીં ટૂંકા અભ્યાસક્રમો શોધવામાં મદદ કરી શકાય છે. ઉપરાંત, ન્યાય વિતરણ સાથે સંબંધિત ઘણી આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓ પણ છે. વિકાસશીલ દેશો તેમનામાં વધુ પ્રતિનિધિત્વ મેળવવા માટે સાથે મળીને કામ કરી શકે છે. આવી સંસ્થાઓમાં ઇન્ટર્નશિપ શોધવામાં અમારા વિદ્યાર્થીઓને પણ મદદ કરી શકાય છે. આ આપણી કાનૂની પ્રણાલીઓને આંતરરાષ્ટ્રીય શ્રેષ્ઠ પદ્ધતિઓમાંથી શીખવામાં સક્ષમ બનાવશે.

મિત્રો,

ભારતને વસાહતી સમયથી કાનૂની પ્રણાલી વારસામાં મળી છે. પરંતુ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં અમે તેમાં અનેક સુધારા કર્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે, ભારતે સંસ્થાનવાદી સમયના હજારો અપ્રચલિત કાયદાઓને દૂર કર્યા છે. આમાંના કેટલાક કાયદાઓમાં લોકોની પજવણીનું સાધન બનવાની સંભાવના હતી. તેનાથી જીવન જીવવાની સરળતા અને વેપાર-વાણિજ્ય કરવાની સરળતામાં વધારો થયો છે. ભારત વર્તમાન વાસ્તવિકતાઓને પ્રતિબિંબિત કરવા માટે કાયદાઓનું આધુનિકીકરણ પણ કરી રહ્યું છે. હવે, 3 નવા કાયદાઓએ 100 વર્ષથી વધુ જૂના વસાહતી ફોજદારી કાયદાઓનું સ્થાન લીધું છે. અગાઉ, સજા અને શિક્ષાત્મક પાસાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવતું હતું. હવે, ન્યાય સુનિશ્ચિત કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું છે. આથી નાગરિકોમાં ભયને બદલે આશ્વાસનની ભાવના હોય છે.

મિત્રો,

તકનીકી ન્યાય પ્રણાલી પર પણ સકારાત્મક અસર કરી શકે છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, ભારતે સ્થળોનો નકશો બનાવવા અને ગ્રામીણ લોકોને સ્પષ્ટ પ્રોપર્ટી કાર્ડ પ્રદાન કરવા માટે ડ્રોનનો ઉપયોગ કર્યો છે. વિવાદો ઓછા થાય. મુકદ્દમો થવાની શક્યતા ઘટી જાય છે. અને ન્યાય પ્રણાલીનો ભાર ઘટે છે, જે તેને વધુ કાર્યક્ષમ બનાવે છે. ડિજિટલાઇઝેશનથી ભારતની ઘણી અદાલતોને ઓનલાઇન કાર્યવાહી કરવામાં પણ મદદ મળી છે. આને કારણે દૂર-સુદૂરના સ્થળોએથી પણ લોકોને ન્યાય પ્રાપ્ત કરવામાં મદદ મળી છે. ભારતને આ સંબંધમાં પોતાની જાણકારીઓ અન્ય દેશો સાથે વહેંચવાનો આનંદ છે. અમે અન્ય દેશોમાં પણ આ પ્રકારની પહેલો વિશે જાણવા આતુર છીએ.

મિત્રો,

ન્યાય વિતરણના દરેક પડકારને ધ્યાનમાં લઈ શકાય છે. પરંતુ મુસાફરી એક વહેંચાયેલ મૂલ્યથી શરૂ થાય છે. આપણે ન્યાય માટેનો જુસ્સો વહેંચવો જોઈએ. આ પરિષદ આ ભાવનાને મજબૂત બનાવે. ચાલો આપણે એક એવી દુનિયાનું નિર્માણ કરીએ જ્યાં દરેકને સમયસર ન્યાય મળે અને કોઈ પણ પાછળ ન રહે.

આભાર.

CB/GP/NP

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com