भारत सरकारको पर्यटन मन्त्रालयले 21 देखि 23 नोभेम्बर 2023 सम्म मेघालयको शिलङमा अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटन मार्टको 11 औं संस्करण आयोजन गरिरहेको छ। अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटन मार्ट मन्त्रालयद्वारा पूर्वोत्तर राज्यहरू मध्ये एकमा रोटेशन आधारमा आयोजना हुने एक वार्षिक कार्यक्रम हो, जसको उद्देश्य उत्तर पूर्वी सरोकारवालाहरूलाई देश र विदेशी बजार दुवैसित आफ्ना समकक्षीहरूसँग अन्तरक्रिया गर्नका लागि एक ठूलो मञ्च उपलब्ध गराउने उद्देश्य राखेको छ। यसका साथै पूर्वोत्तर क्षेत्र (एनईआर) को पर्यटन सम्भाव्यताको बारेमा जागरूकता पैदा गर्न र यसको अद्वितीय पर्यटन उत्पाद, समृद्ध जैव विविधता, स्थानीय परम्परा, नृत्य, कला, हस्तशिल्प र हतकर्घा लगायतका अनुपम अमूर्त सम्पदालाई घरेलु र अन्तर्राष्ट्रिय दर्शकहरूअघि उजागर गर्ने लक्ष्य रहेको छ।

पर्यावरण, वन तथा जलवायु परिवर्तन मन्त्रालय, भारत सरकारले मिशन लाइफको कार्यान्वयनका लागि बनाएको कार्य बिन्दुहरूको आधारमा पर्यटन सरोकारवालाहरूलाई संवेदनशील बनाउने र यसको उद्देश्यहरूको बारेमा बढी सचेतना सिर्जना गर्ने कम कार्बन विकल्पहरू अपनाई हरित कार्यक्रमको रूपमा आयोजना गरिएको अन्तर्राष्ट्रिय मार्ट पनि एक अद्वितीय कार्यक्रम हुन गइरहेको छ। एसयूपी (एकल प्रयोग प्लास्टिक) को प्रयोग नहुने, डिजिटल र पेपरलेस मार्ग अवलम्बन गर्नुका साथै वृक्षारोपण अभियान पनि सञ्चालन गरिनेछ।

यो कार्यक्रमको उद्घाटन केन्द्रीय पर्यटन, संस्कृति तथा डोनर मन्त्री श्री जी किशन रेड्डीले गर्ने कार्यक्रम छ र यसमा पूर्वोत्तरका पर्यटन मन्त्रीहरू, पूर्वोत्तर राज्यहरूका वरिष्ठ अधिकारीहरू, राज्य सरकारहरू र पर्यटन तथा आतिथ्य सङ्घका प्रमुखहरू उपस्थित हुनेछन्। यस मार्टको पहिलो संस्करण गुवाहाटी, तवाङ, शिलङ, गान्तोक, अगरतला, इम्फाल, कोहिमा र आइज्वालमा आयोजना भइसकेका छन्। शिलङले आफ्नो स्थापनाकालदेखि नै दोस्रो पटक यो कार्यक्रम आयोजना गर्दैछ। यो कार्यक्रममा घरेलु तथा अन्तर्राष्ट्रिय सहित करिब 100 प्रतिनिधिको सहभागिता रहनेछ।

यो कार्यक्रममा स्थानीय उत्तर पूर्वी सरोकारवालाहरू र घरेलु तथा अन्तर्राष्ट्रिय खरीददारहरू बीचको व्यावसायिक बैठकका लागि समर्पित एक विशेष सत्र सामेल हुनेछ। आठ पूर्वोत्तर राज्यहरूले आफ्ना नयाँ गन्तव्यका साथ साथै आफ्ना राज्यहरूमा नयाँ अवसरहरूको अद्यावधिक प्रस्तुत गर्नेछन्। सरकारी र निजी क्षेत्र दुवैका प्यानल सदस्यहरूसँग ज्ञान सत्र र प्यानल चर्चाले यस क्षेत्रको कनेक्टिभिटीको प्रगति र विकासका बारेमा विचार-विमर्श गर्नेछ। उत्तरपूर्वी क्षेत्रमा विगत केही वर्षहरूमा हवाई सम्पर्कमा ठूलो वृद्धि भएको छ। वर्तमानमा, उत्तरपूर्वी क्षेत्रमा पर्यटकीय गन्तव्यहरूमा पहुँच प्रदान गर्ने 16 भन्दा बढी विमानस्थलहरू छन्। पर्यटन मन्त्रालयले नागरिक उड्डयन मन्त्रालयसँग उनीहरूको आरसीएस-उड़ान योजना अन्तर्गत सहकार्य गरेको छ। यस सहकार्यको एक भागको रूपमा 53 पर्यटक मार्गहरू सञ्चालित भएका छन् जसमध्ये 10 मार्ग उत्तर पूर्वी क्षेत्रका लागि मात्र छन्। उत्तर पूर्व क्षेत्रमा सञ्चालन हुने 3 विस्टाडोम ट्रेनले कनेक्टिभिटी मात्र होइन, यसको पर्यटन आकर्षण बढाउनमा पनि ठूलो योगदान पुर्याएका छन्।

यस अतिरिक्त, पर्यटन मन्त्रालयले मिशन लाइफ अन्तर्गत शुरु गरेको एक क्षेत्रगत कार्यक्रम ट्राभल फर लाइफलाई अगाडि बढाउनका लागि मन्त्रालयले राज्य सरकार, उद्योग, गन्तव्य र पर्यटक लगायत पर्यटन पारिस्थितिकी तन्त्रका सबै सरोकारवालाहरूसँग काम गरिरहेको छ। ट्राभल फर लाइफ कार्यक्रमको परिकल्पना भारतलाई दिगो तथा जिम्मेवार पर्यटन प्रवर्द्धन गर्न र 2030 सम्ममा दिगो विकास लक्ष्य हासिल गर्नका लागि एक वाहकको रूपमा पर्यटनको प्रयोग गर्नमा अग्रणीको रूपमा स्थापित गर्नका लागि गरिएको छ। यो मार्टले राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनहरूको आयोजनाको लागि एमओईएफद्वारा तयार गरिएका कार्य बिन्दुहरूलाई पनि समर्थन गर्दछ।

एनईआरमा पर्यटन पूर्वाधार विकास र पर्यटनलाई बढ़ावा दिनु

पूर्वाञ्चल क्षेत्रको पर्यटन पूर्वाधारको विकास र पर्यटन प्रवर्द्धन गतिविधिहरू पर्यटन मन्त्रालयको प्राथमिकतामा रहेको छ। स्वदेश दर्शन योजना अन्तर्गत उत्तर पूर्वी राज्यहरूमा कुल 1309.00 करोड रुपियाँका सोह्र परियोजनाहरू स्वीकृत गरिएको छ। पर्यटन तथा गन्तव्य केन्द्रित दृष्टिकोणका साथ दिगो तथा जिम्मेवार गन्तव्यको विकास गर्ने उद्देश्यका साथ पुनर्निर्माण गरिएको स्वदेश दर्शन योजना 2.0 अन्तर्गत विकासका लागि उत्तर पूर्वमा कुल 15 पर्यटकीय गन्तव्यहरू ल्याइएको छ। यसबाहेक, प्रसाद योजना अन्तर्गत पर्यटन मन्त्रालयले पूर्वोत्तर राज्यहरूमा पहिचान गरिएका तीर्थ स्थलहरूको एकीकृत विकासका लागि 256.45 करोड रुपियाँका कुल 8 परियोजनाहरू स्वीकृत गरेको छ। पर्यटन मन्त्रालयले राजमार्ग सञ्जालका लागि विश्वस्तरको पूर्वाधार र सम्बन्धित सेवाहरू प्रदान गर्न 44.44 करोड रुपियाँको लागतमा 22 वटा दृश्यावलोकनका लागि स्वीकृति दिएको छ, जसमा उत्तर पूर्व क्षेत्रमा व्यावसायिक स्थान, लजिस्टिक पार्क, वेसाइड सुविधा (डब्ल्यूएसए) लगायतका यात्रु सुविधा उपलब्ध छन्। एसडी 1.0 र प्रसाद योजना अन्तर्गत स्वीकृत गरिएका धेरै परियोजनाहरू पहिलाबाटै पूरा भइसकेका छन् र राष्ट्रलाई समर्पित छन्।

*****

बीना यादव