મારા પ્રિય પરિવારજનો નમસ્કાર!  ‘મન કી બાત’ના ઓગસ્ટ એપિસોડમાં ફરી એકવાર આપ સૌનું હાર્દિક સ્વાગત છે. મને યાદ નથી કે શ્રાવન મહિનામાં 'મન કી બાત' કાર્યક્રમ બે વાર યોજાયો હોય એવું ક્યારેય બન્યું હોય, પણઆ વખતે પણ એવું જ થઈ રહ્યું છે.શ્રાવન એટલે મહાશિવનો મહિનો, ઉત્સવ અને ઉલ્લાસનો મહિનો. ચંદ્રયાનની સફળતાએ આ ઉજવણીના વાતાવરણમાં અનેકગણો વધારો કર્યો છે.ચંદ્રયાનને ચંદ્ર સુધી પહોંચ્યે  ત્રણ દિવસથી વધુ સમય થઈ ગયો છે. આ સફળતા એટલી મોટી છે કે તેના વિશે જેટલી ચર્ચા થાય એટલી ઓછી છે. આજે જ્યારે હું તમારી સાથે વાત કરું છું ત્યારે મને મારી એક જૂની કવિતાની કેટલીક પંક્તિઓ યાદ આવી રહી છે...

આકાશ તરફ મસ્તક ઉઠાવી

ઘનઘોર વાદળોને ચીરીને

રોશનીનો શુભ સંકલ્પ લો

સૂર્ય તો  હમણાં જ ઉગ્યો છે.

દ્રઢ નિશ્ચય સાથે ચાલીને

તમામ મુશ્કેલીને પાર કરી

ઘોર અંધકારને  દૂર કરવા

હમણાં જ તો સૂર્ય ઉગ્યો છે.

આકાશ તરફ મસ્તક ઉઠાવી

ઘનઘોર વાદળોને ચીરીને

રોશનીનો શુભ સંકલ્પ લો

સૂર્ય તો  હમણાં જ ઉગ્યો છે.

મારા પરિવારજનો, 23 ઓગસ્ટે ભારત અને ભારતના ચંદ્રયાન એ સાબિત કર્યું છે કે ચંદ્ર પર પણ સંકલ્પનો સૂર્ય ઉગે છે. મિશન ચંદ્રયાન નવા ભારતની એ spiritનું પ્રતીક બની ગયું છે, જે કોઈપણ પરિસ્થિતિમાં જીતવા માંગે છે, અને તે કોઈપણ પરિસ્થિતિમાં કેવી રીતે જીતવું તે પણ જાણે છે.

સાથીઓ, આ મિશનનું એક પાસું હતું જેના વિશે હું આજે  આપ સૌ સાથે ખાસ ચર્ચા કરવા માંગુ છું. તમને યાદ હશે કે આ વખતે મેં લાલ કિલ્લા પરથી કહ્યું હતું કે આપણે Women Led Developmentનેરાષ્ટ્રીયચરિત્રનારૂપમાં શસક્ત કરવાનો છે. જ્યાં સ્ત્રી શક્તિનું સામર્થ્ય જોડાય છે ત્યાં અશક્યને પણ શક્ય બનાવી શકાય છે.ભારતનું મિશન ચંદ્રયાન પણ સ્ત્રી શક્તિનું જીવંત ઉદાહરણ છે. આ સમગ્ર મિશનમાં ઘણી Women Scientists અને Engineers સીધી રીતે સામેલ થઈ છે. તેમણે વિવિધ systems ના project director, project manager જેવી ઘણી મહત્વપૂર્ણ જવાબદારીઓ સંભાળી છે. ભારતની દીકરીઓ હવે અનંત ગણાતા એવા અંતરિક્ષને, જગ્યાને પણ પડકારી રહી છે. જ્યારે કોઈ દેશની દીકરીઓ આટલી મહત્વાકાંક્ષી બની જાય તો તે દેશને વિકસિત થતા કોણ રોકી શકે!

સાથીઓ, આપણે આટલી ઉંચી ઉડાન એટલે પૂરી કરી છે કારણ કે હવે આપણાં સપના મોટા છે અને આપણાં  પ્રયત્નો પણ મોટા છે. ચંદ્રયાન-3ની સફળતામાં આપણા વૈજ્ઞાનિકોની સાથે અન્ય ક્ષેત્રોએ પણ મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. તમામ પાર્ટસ અને તકનીકી આવશ્યકતાઓને પૂર્ણ કરવામાં ઘણા દેશવાસીઓએ યોગદાન આપ્યું છે. જ્યારે દરેકના પ્રયત્નો ભેગા થયા ત્યારે સફળતા પણ મળી. આજ ચંદ્રયાન-3ની સૌથી મોટી સફળતા છે. હું ઈચ્છું છું કે ભવિષ્યમાં પણ આપણું Space Sector દરેકના પ્રયત્નોથી આવી અસંખ્ય સફળતાઓ હાંસલ કરે.

મારા પરિવારના સભ્યો, સપ્ટેમ્બર મહિનો ભારતના સામર્થ્યનો સાક્ષી બનવા જઈ રહ્યો છે. ભારત આવતા મહિને યોજાનારી G-20 Leaders’ Summit માટે સંપૂર્ણ રીતે તૈયાર છે. આ કાર્યક્રમમાં ભાગ લેવા માટે 40 દેશોના વડાઓ અને અનેક Global Organisations રાજધાની દિલ્હી આવી રહ્યા છે. G-20 Summitના ઈતિહાસમાં આ અત્યાર સુધીની સૌથી મોટી ભાગીદારી હશે. પોતાની presidency દરમિયાન ભારતે G-20 ને વધુ inclusive forum બનાવ્યું છે. ભારતના આમંત્રણ પર African Union પણ G-20માં જોડાયું અને આફ્રિકાના લોકોનો અવાજ વિશ્વના આ મહત્વપૂર્ણ પ્લેટફોર્મ(platform) સુધી પહોંચ્યો. મિત્રો, ગયા વર્ષે જ્યારથી ભારતે બાલીમાં G-20નું પ્રમુખપદ સંભાળ્યું છે, ત્યારથી ઘણું બધું બન્યું છે જે આપણને ગર્વથી ભરી દે છે. દિલ્હીમાં મોટા કાર્યક્રમોની પરંપરાથી દૂર જઈને અમે તેને દેશના વિવિધ શહેરોમાં લઈ ગયા. દેશના 60 શહેરોમાં આને લગતી લગભગ 200 બેઠકોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. G-20 Delegates, જ્યાં પણ ગયા ત્યાં લોકોએ તેમનું ઉષ્માભર્યું સ્વાગત કર્યું. આ Delegates આપણા દેશની diversity અને આપણી vibrant democracy જોઈને ખૂબ પ્રભાવિત થયા હતા. તેમને એ પણ સમજાયું કે ભારતમાં ઘણી બધી શક્યતાઓ છે.

મિત્રો, G-20ની આપણી  Presidency, People’s Presidency છે, જેમાં જનભાગીદારીની ભાવના સૌથી આગળ છે. G-20 ના અગિયાર Engagement Groups છે, જેમાં Academia, Civil Society, યુવા, મહિલાઓ, આપણા સંસદસભ્યો, Entrepreneurs અને Urban Administration સાથે સંકળાયેલા લોકોએ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી. એક યા બીજી રીતે આ અંગે દેશભરમાં આયોજિત કાર્યક્રમો સાથે (1.5) દોઢ કરોડથી વધુ લોકો જોડાયેલા છે. લોકભાગીદારી માટેના અમારા આ પ્રયાસમાં માત્ર એક જ નહીં પરંતુ બે વિશ્વ રેકોર્ડ(record)પણ સર્જાયા છે. વારાણસીમાં આયોજિત G-20 Quizમાં 800 શાળાઓના 1.25 લાખ વિદ્યાર્થીઓ(Students)ની ભાગીદારી એક નવો વિશ્વ રેકોર્ડ બની ગયો. તે જ સમયે, લમ્બાની કારીગરોએ પણ કમાલ કરી. 450 કારીગરોએ લગભગ 1800 Unique Patchesનું અદભૂત Collection બનાવીને તેમની કુશળતા અને Craftsmanshipનું પ્રદર્શન કર્યું છે. G-20માં આવેલા દરેક પ્રતિનિધિ આપણા દેશની Artistic Diversity જોઈને આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા. આવો જ એક શાનદાર  કાર્યક્રમ સુરતમાં યોજાયો હતો. 15 રાજ્યોમાંથી 15,000 મહિલાઓએ ત્યાં આયોજિત સાડી Walkathon ભાગ લીધો હતો. આ કાર્યક્રમથી સુરતની Textile Industryને માત્ર પ્રોત્સાહન જ મળ્યું નથી, (Vocal for Local)’વોકલ  ફોર લોકલ’ ને પણ પ્રોત્સાહન મળ્યું હતું અને સ્થાનિક માટે ગ્લોબલ બનવાનો માર્ગ પણ મોકળો થયો હતો. શ્રીનગરમાં જી-20 બેઠક બાદ કાશ્મીરમાં પ્રવાસીઓની સંખ્યામાં ભારે વધારો થયો છે. હું તમામ દેશવાસીઓને કહેવા માંગુ છું કે ચાલો આપણે સાથે મળીને G-20 સંમેલનને સફળ બનાવીએ અને દેશની પ્રતિષ્ઠા વધારીએ.

મારા પરિવારજનો, 'મન કી બાત'ના Episodeમાં, આપણે ઘણીવાર આપણી  યુવા પેઢીની ક્ષમતા વિશે ચર્ચા કરીએ છીએ. આજે, રમતગમત એક એવું ક્ષેત્ર છે જ્યાં આપણા યુવાનો સતત નવી સફળતાઓ હાંસલ કરી રહ્યા છે. આજે 'મન કી બાત'માં હું એક એવી Tournament વિશે વાત કરીશ જ્યાં તાજેતરમાં આપણા ખેલાડીઓએ રાષ્ટ્રધ્વજ ફરકાવ્યો છે. થોડા દિવસો પહેલા ચીનમાં World University Games યોજાઈ હતી. આ વખતે આ ગેમ્સમાં ભારતનું અત્યાર સુધીનું Best Ever Performance રહ્યું હતું.  અમારા ખેલાડીઓએ કુલ 26 મેડલ જીત્યા જેમાંથી 11 Gold Medal (ગોલ્ડમેડલ) હતા. તમને એ જાણીને આનંદ થશે કે 1959થી અત્યાર સુધી યોજાયેલી તમામ World University Gamesમાં જીતેલા તમામ મેડલને ઉમેરીએ તો પણ આ સંખ્યા માત્ર 18 સુધી પહોંચે છે. આ દાયકાઓમાં માત્ર 18, જ્યારે આ વખતે અમારા ખેલાડીઓએ 26 મેડલ જીત્યા છે. તેથી, World University Gamesમાં મેડલ જીતનારા કેટલાક યુવા ખેલાડીઓ, વિદ્યાર્થીઓ હાલમાં મારી સાથે Phone Line (ફોન લાઇન) પર જોડાયેલા છે. ચાલો હું તમને પહેલા તેમના વિશે કહું. યુપીની રહેવાસી પ્રગતિએ Archery (તીરંદાજી)માં Medal જીત્યો છે. આસામના રહેવાસી અમ્લાને Athletics (એથ્લેટિક્સ)માં Medal જીત્યો છે. યુપીની રહેવાસી પ્રિયંકાએ Race Walkમાં મેડલ જીત્યો છે. મહારાષ્ટ્રની રહેવાસી અભિદન્યાએ Shooting (શૂટિંગ)માં મેડલ જીત્યો છે.

મોદીજી:- નમસ્કાર, મારા પ્રિય યુવા ખેલાડીઓ.

યુવા ખેલાડી:- નમસ્તે સર.

મોદીજી:-તમારી સાથે વાત કર્યા પછી મને ખૂબ સારું લાગે છે. હું ભારતની યુનિવર્સિટીઓમાંથી સૌપ્રથમ પસંદ કરાયેલ પ્રથમ ટીમ, તમે લોકોએ ભારતનું નામ રોશન કરીને જે ગૌરવ અપાવ્યું છે, એ માટે હું તમને બધાને અભિનંદન આપું છું. તમે વિશ્વ યુનિવર્સિટી ગેમ્સમાં તમારા પ્રદર્શનથી દરેક દેશવાસીને ગર્વ અપાવ્યો છે. એ બદલ સૌપ્રથમ હું તમને ખૂબ ખૂબ અભિનંદન આપું છું.

પ્રગતિ, હું આપનાથી આ વાર્તાલાપની શરૂઆત કરી રહ્યો છું. સૌથી પહેલા મને એ કહો કે બે Medal જીતીને તમે અહીંથી નીકળ્યા ત્યારે તમે આવું વિચાર્યું હતું? અને આટલી મોટી જીત હાંસલ કર્યા પછી, હવે તમે શું અનુભવો છો?

પ્રગતિ:- સર, હું  ખૂબ જ Proud Feel કરી રહી હતી, મને એટલું સારું લાગ્યું કે હું અહીં મારા દેશનો ધ્વજ એટલો ઊંચો ફરકાવીને આવી છું કે, ઠીક છે કે એકવાર હું Gold Fightમાં પહોંચી ગઇ હતી  ત્યારે હું હારી ગઇ હતી, તેથી મને  Regret થઈ રહ્યો હતો. પણ બીજી વાર મનમાં થયું કે હવે કંઈપણ  થઈ જશે તો હું તેને નીચે જવા નહીં દઉં. તેને દરેક પરિસ્થિતિમાં સૌથી વધુ ઊંચે ફરકાવીશ. જ્યારે અમે  Fight છેલ્લે જીતી હતી, ત્યારે અમે એ જ  Podium પર ખૂબ જ સારી ઉજવણી કરી હતી. તે moment ખૂબ જ સુંદર હતી. એટલો Proud Feel થતો હતો કે હું  કહી શકતી  નથી.

મોદીજી:- પ્રગતિ, તમને  Physically બહુ problems થયા હતા. તમે તેમાંથી બહાર આવ્યા. આપણાં દેશના યુવાનો માટે આ એક મોટી પ્રેરણા છે. શું થયુ તું તમને?

પ્રગતિ:- સર, 5 મે, 2020 ના રોજ, મને બ્રેઈન હેમરેજ થયું હતું. હું Ventilator પર હતી. હું બચી શકીશ કે નહીં તેનું કોઈ Confirmation નહોતું.  અને જો હું જીવીશ તો હું કેવી રીતે જીવીશ? પણ એટલું બધું હતું કે હા, મારામાં અંદરથી હિંમત હતી કે મારે ground પર પાછા ઊભા રહેવું છે, arrow ચલાવવાનું છે. મારા માટે, મારો જીવ બચ્યો તો એમાં સૌથી મોટો હાથ ભગવાનનો, પછી ડૉક્ટરનો, પછી Archeryનો.

        અમ્લાન પણ અમારી સાથે છે. અમ્લાન, મને કહો કે તમે Athletics માં આટલો રસ કેવી રીતે વિકસાવ્યો!

અમ્લાન:- જી, નમસ્કાર સર.

મોદીજી:- નમસ્કાર! નમસ્કાર!

અમ્લાન:- સર, પહેલા Athletics માં બહુ રસ નહોતો. અગાઉ અમે Football માં વધુ હતા. પણ મારા ભાઈના મિત્રે મને કહ્યું કે અમ્લાન તારે એથ્લેટિક્સ, સ્પર્ધામાં જવું જોઈએ. તેથી મેં વિચાર્યું કે ઠીક છે, તેથી જ્યારે હું પ્રથમ વખત State Meet રમ્યો ત્યારે હું તેમાં હારી ગયો. તેથી મને હાર ગમતી ન હતી. તેથી આ કરતી વખતે, હું Athleticsમાં પ્રવેશ્યો. પછી ધીમે ધીમે મજા આવવા લાગી છે. તો બસ એ જ રીતે મારો રસ વધ્યો.

મોદીજી:- અમ્લાન જરા મને કહો કે તમે મોટાભાગે ક્યાં પ્રેક્ટિસ કરતા હતા!

અમ્લાન:- મોટાભાગે મેં હૈદરાબાદમાં સાઈ રેડ્ડી સરની નીચે Practice કરી છે. ત્યાર બાદ ભુવનેશ્વરમાં Shift થઈને ત્યાંથી મેં Professionally Start કર્યું.

મોદીજીઃ- ઓકે, પ્રિયંકા પણ અમારી સાથે છે. પ્રિયંકા, તું 20 કિલોમીટરની Race Walk Teamનો ભાગ હતી. આખો દેશ આજે તમને સાંભળી રહ્યો છે, અને તેઓ આ Sport વિશે જાણવા માંગે છે. તમે મને કહો કે આ માટે કયા પ્રકારની કુશળતા જરૂરી છે. અને તમારી Career ક્યાંથી ક્યાં સુધી પહોંચી છે?

પ્રિયંકા:- મારા જેવી event તો  ખૂબ જ tough છે કારણ કે અમારી પાસે પાંચ judge ઊભા હોય છે. જો આપણે ભાગી જઈએ તો પણ તેઓ અમને  બહાર કાઢે છે અથવા આપણે રસ્તા પરથી સહેજ પણ ઉતરી જઈએ તો Jump હોય તો પણ તેઓ અને બહાર કાઢે છે. અથવા જો અમે  Knee Bend કરીએ તો પણ તેઓ કાઢી મૂકે છે અને મને Warning પણ બે વાર આપવામાં આવી હતી. તે પછી, મેં મારી Speed ને એટલી નિયંત્રિત કરી કે ક્યાંકને ક્યાંક મારે ઓછામાં ઓછો અહીંથી Team Medal તો જીતવો જ છે, કારણ કે અમે અહીં દેશ માટે આવ્યા છીએ અને અમે ખાલી હાથે જવા માંગતા નથી.

મોદીજી:- હા, અને પપ્પા, ભાઈ વગેરે બધા મજામાં છે ને?

પ્રિયંકા:- હા સર, બધુ બરાબર છે, હું બધાને કહું છું કે તમે અમને ખૂબ motivate કરો છો, ખરેખર સર, મને ખૂબ સારું લાગે છે, કારણ કે Indiaમાં World University જેવી રમતની બહુ માંગ પણ નથી. પરંતુ હવે અમને આ રમતમાં એટલો બધો Support મળી રહ્યો છે, તેનો અર્થ એ પણ છે કે અમે Tweet જોઈ રહ્યા છીએ, કે દરેક Tweet કરી રહ્યા છે કે અમે ઘણા Medal જીત્યા છે, તેથી તે ખૂબ જ સારું લાગે છે કે Olympicsની જેમ, આને પણ, આટલું પ્રોત્સાહન મળી રહ્યું છે.

મોદીજી:- ચાલો  પ્રિયંકા, મારા તરફથી અભિનંદન. તમે બહુ મોટું નામ રોશન  કર્યું છે, ચાલો આપણે અભિદન્યાની સાથે વાત કરીએ.

અભિદન્યા:- નમસ્તે સર.

મોદીજી:- મને તમારા વિશે કહો.

અભિદન્યા:- સર હું મહારાષ્ટ્રના કોલ્હાપુરથી છું, હું shootingમાં  25m sports pistol અને 10m air pistol બંને event કરું છું. મારા માતા-પિતા બંને High School Teacher છે, તેથી મેં 2015માં shooting start કર્યું. જ્યારે મેં shooting start કર્યું ત્યારે કોલ્હાપુરમાં એટલી બધી facilities ઉપલબ્ધ ન હતી. વડગાંવથી કોલ્હાપુર સુધી બસમાં મુસાફરી કરવામાં દોઢ કલાકનો સમય લાગે છે, પછી પાછા આવવામાં દોઢ કલાક લાગે છે અને ચાર કલાકની training, આ રીતે , 6-7 કલાક. એટલે training માટે આવતા-જતા, તેથી હું મારી શાળાને પણ મિસ કરતી, પછી મમ્મી-પપ્પાએ કહ્યું કે દીકરા, એક કામ કર, અમે તને Saturday-Sunday શૂટિંગ રેન્જમાં લઈ જઈશું, અને બાકીનો સમય તમે અન્ય games કરો. તેથી હું મારા બાળપણમાં ઘણી બધી games રમતી  હતી, કારણ કે મારા માતા-પિતા બંનેને રમતગમતમાં ખૂબ જ રસ હતો, પરંતુ તેઓ કંઈ કરી શકતા ન હતા, Financial Support એટલો ન હતો અને એટલી માહિતી પણ ન હતી, તેથી મારી માતાનું મોટું સ્વપ્ન હતું કે, મારે દેશનું પ્રતિનિધિત્વ કરવું જોઇએ, અને પછી દેશ માટે medal પણ જીતવો જોઇએ. તેથી તેનું સપનું પૂરું કરવા માટે હું નાનપણથી જ રમતગમતમાં ઘણો રસ લેતી  હતી  અને પછી મેં Taekwondo પણ કર્યો છે, તેમાં પણ હું black belt છું અને બોક્સિંગ, જુડો અને ફેન્સિંગ અને ડિસ્કસ થ્રો જેવી ઘણી રમતો કર્યા પછી. પછી 2015 માં હું શૂટિંગ પર આવી. પછી મેં 2-3 વર્ષ સુધી ખૂબ સંઘર્ષ કર્યો અને પ્રથમ વખત હું યુનિવર્સિટી ચેમ્પિયનશિપ માટે મલેશિયામાં સિલેક્ટ થઇ અને તેમાં મને બ્રોન્ઝ મેડલ મળ્યો, તેથી મને ખરેખર ત્યાંથી push મળ્યો. પછી મારી શાળાએ મારા માટે શૂટિંગ રેન્જ બનાવી, પછી હું ત્યાં તાલીમ લેતી અને પછી તેઓએ મને તાલીમ માટે પૂણે મોકલી. તો અહીં ગગન નારંગ સ્પોર્ટ્સ ફાઉન્ડેશન ગન ફોર ગ્લોરી છે, તેથી હું તેના હેઠળ તાલીમ લઈ રહી છું, હવે ગગન સરે મને ખૂબ સપોર્ટ કર્યો છે અને મારી રમત માટે મને પ્રોત્સાહિત કરી છે.

મોદીજીઃ- સારું, જો તમે ચારેય જણ મને કંઈક કહેવા માંગતા હોય, તો હું તે સાંભળવા માંગુ છું. પ્રગતિ હોય, અમ્લાન હોય, પ્રિયંકા હોય, અભિદન્યા હોય. તમે બધા મારી સાથે જોડાયેલા છો, તેથી જો તમે કંઈક કહેવા માંગતા હો, તો હું ચોક્કસપણે સાંભળીશ.

અમ્લાનઃ- સર, મને એક પ્રશ્ન છે સર.

મોદીજીઃ- જી.

અમ્લાન- સર, તમને કઈ રમત સૌથી વધુ ગમે છે?

મોદીજીઃ- ભારતે રમતગમતની દુનિયામાં ઘણો વિકાસ કરવો જોઈએ અને તેથી જ હું આ વસ્તુઓને ખૂબ પ્રમોટ કરી રહ્યો છું, પરંતુ હોકી, ફૂટબોલ, કબડ્ડી, ખો-ખો, આ આપણી જમીન સાથે જોડાયેલી રમતો છે, આમાં આપણે આગળ વધવું પડશે. પાછળ ન રહેવું જોઈએ અને હું જોઉં છું કે આપણા લોકો તીરંદાજીમાં સારો દેખાવ કરી રહ્યા છે, તેઓ શૂટિંગમાં સારો દેખાવ કરી રહ્યા છે. અને બીજું, હું જોઈ રહ્યો છું કે આપણા યુવાનો અને આપણા પરિવારોમાં પણ રમત પ્રત્યેની લાગણી જે પહેલા હતી એવી નથી.

        પહેલા, જ્યારે બાળક રમવા જતું હતું, ત્યારે રોકતા હતા, અને હવે, ઘણું બદલાઈ ગયું છે, અને તમે લોકો જે સફળતા મેળવી રહ્યા છો, તે બધા પરિવારોને પ્રોત્સાહિત કરે છે. દરેક રમતમાં, આપણા બાળકો જ્યાં પણ જતા હોય છે, તેઓ દેશ માટે કંઈકને કંઈક કરીને પાછા આવે છે. અને આ સમાચારો આજે દેશમાં આગવી રીતે બતાવવામાં આવે છે, કહેવામાં આવે છે અને શાળા-કોલેજોમાં પણ તેની ચર્ચા થાય છે. ચાલો! મને તે ખૂબ જ ગમ્યું. મારા તરફથી આપ સૌને ખૂબ ખૂબ અભિનંદન. ખૂબ ખૂબ શુભકામના.

યુવા ખેલાડીઃ- ખૂબ ખૂબ આભાર! Thank You Sir! આભાર.

મોદીજીઃ-  આભાર! નમસ્કાર.

મારા પરિવારજનો, આ વખતે 15મી ઓગસ્ટે દેશે 'સબકા પ્રયાસ'ની શક્તિ જોઈ. તમામ દેશવાસીઓના પ્રયાસોએ 'હર ઘર તિરંગા અભિયાન'ને વાસ્તવમાં 'હર મન તિરંગા અભિયાન' બનાવ્યું. આ અભિયાન દરમિયાન ઘણા રેકોર્ડ પણ બન્યા હતા. દેશવાસીઓએ કરોડોમાં તિરંગા ખરીદ્યા. 1.5 લાખ પોસ્ટ ઓફિસ દ્વારા લગભગ 1.5 કરોડ તિરંગાનું વેચાણ થયું હતું. તેના કારણે આપણા કામદારો, વણકરોએ અને ખાસ કરીને મહિલાઓએ પણ કરોડો રૂપિયાની કમાણી કરી છે. આ વખતે દેશવાસીઓએ તિરંગા સાથે સેલ્ફી પોસ્ટ કરીને નવો રેકોર્ડ બનાવ્યો છે. ગયા વર્ષે 15 ઓગસ્ટ સુધી લગભગ 5 કરોડ દેશવાસીઓએ તિરંગા સાથે સેલ્ફી પોસ્ટ કરી હતી. આ વર્ષે આ આંકડો પણ 10 કરોડને પાર કરી ગયો છે.

        સાથીઓ, અત્યારે દેશમાં 'મેરી માટી, મેરા દેશ'ની દેશભક્તિની ભાવનાને ઉજાગર કરવાનું અભિયાન પૂરજોશમાં ચાલી રહ્યું છે. સપ્ટેમ્બર મહિનામાં દેશના દરેક ગામમાં દરેક ઘરમાંથી માટી એકત્ર કરવાનું અભિયાન હાથ ધરવામાં આવશે. દેશની પવિત્ર માટી હજારો અમૃતના કળશમાં જમા થશે. ઓક્ટોબરના અંતમાં હજારો લોકો અમૃત કળશ યાત્રા સાથે દેશની રાજધાની દિલ્હી પહોંચશે. આ માટીમાંથી જ દિલ્હીમાં અમૃત વાટિકા બનાવવામાં આવશે. મને ખાતરી છે કે દરેક દેશવાસીના પ્રયાસો આ અભિયાનને સફળ બનાવશે.

        મારા પરિવારજનો, આ વખતે મને સંસ્કૃત ભાષામાં ઘણા પત્રો મળ્યા છે. તેનું કારણ એ છે કે શ્રાવણ મહિનાની પૂર્ણિમા, આ તિથીને વિશ્વ સંસ્કૃત દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.

સર્વેભ્યઃ વિશ્વ-સંસ્કૃત-દિવસસ્ય, હાર્દયઃ શુભકામનાઃ

વિશ્વ સંસ્કૃત દિવસની આપ સૌને ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છાઓ. આપણે બધા જાણીએ છીએ કે સંસ્કૃત એ વિશ્વની સૌથી જૂની ભાષાઓમાંની એક છે. તેને ઘણી આધુનિક ભાષાઓની માતા પણ કહેવામાં આવે છે. તેની પ્રાચીનતાની સાથે સાથે સંસ્કૃત તેની વૈજ્ઞાનિકતા અને વ્યાકરણ માટે પણ જાણીતી છે. ભારતનું કેટલું પ્રાચીન જ્ઞાન હજારો વર્ષોથી સંસ્કૃત ભાષામાં સચવાયેલું છે. યોગ, આયુર્વેદ અને તત્વજ્ઞાન જેવા વિષયો પર સંશોધન કરતા લોકો હવે વધુ ને વધુ સંસ્કૃત શીખી રહ્યા છે. ઘણી સંસ્થાઓ પણ આ દિશામાં ખૂબ સારું કામ કરી રહી છે. ઉદાહરણ તરીકે, સંસ્કૃત પ્રમોશન ફાઉન્ડેશન યોગ માટે સંસ્કૃત, આયુર્વેદ માટે સંસ્કૃત અને બૌદ્ધ ધર્મ માટે સંસ્કૃત જેવા ઘણા અભ્યાસક્રમો ચલાવે છે. 'સંસ્કૃત ભારતી' લોકોને સંસ્કૃત શીખવવાનું અભિયાન ચલાવે છે. આમાં તમે 10 દિવસની 'સંસ્કૃત વાર્તાલાપ શિબિર'માં ભાગ લઈ શકો છો. મને ખુશી છે કે આજે લોકોમાં સંસ્કૃત પ્રત્યે જાગૃતિ અને ગૌરવ વધ્યું છે. તેની પાછળ વિતેલા વર્ષોમાં દેશનું પણ વિશેષ યોગદાન છે. ઉદાહરણ તરીકે, 2020માં ત્રણ સંસ્કૃત ડીમ્ડ યુનિવર્સિટીઓને Central Universities બનાવવામાં આવી હતી. સંસ્કૃત યુનિવર્સિટીઓની ઘણી કોલેજો અને સંસ્થાઓ પણ વિવિધ શહેરોમાં ચાલી રહી છે. IIT અને IIM જેવી સંસ્થાઓમાં સંસ્કૃત કેન્દ્રો ખૂબ જ લોકપ્રિય બની રહ્યા છે.

        સાથીઓ, તમે ઘણી વાર એક વાતનો અનુભવ કર્યો હશે, મૂળ સાથે જોડાવાની, આપણી સંસ્કૃતિ સાથે જોડાવાની, આપણી પરંપરાનું એક ખૂબ જ શક્તિશાળી માધ્યમ છે – આપણી માતૃભાષા. જ્યારે આપણે આપણી માતૃભાષા સાથે જોડાઈએ છીએ, ત્યારે આપણે સ્વાભાવિક રીતે આપણી સંસ્કૃતિ સાથે જોડાઈએ છીએ. આપણે આપણા સંસ્કારો સાથે જોડાઈએ છીએ, આપણે આપણી પરંપરા સાથે જોડાઈએ છીએ, આપણે આપણા પ્રાચીન વૈભવ સાથે જોડાયેલા રહીએ છીએ. તેવી જ રીતે, ભારતની બીજી માતૃભાષા છે, તેલુગુ ભાષા. 29 ઓગસ્ટને તેલુગુ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવશે.

અન્દરિકી તેલુગુ ભાષા દિનોત્સવ શુભાકાંક્ષલુ

તેલુગુ દિવસના  આપ સૌને ખૂબ ખૂબ અભિનંદન. તેલુગુ ભાષાના સાહિત્ય અને વારસામાં ભારતીય સંસ્કૃતિના અનેક અમૂલ્ય રત્નો છુપાયેલા છે. તેલુગુની આ વિરાસતનો લાભ સમગ્ર દેશને મળે તે માટે પણ ઘણા પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે.

મારા પરિવારના સભ્યો, મેં 'મન કી બાત'ના ઘણા એપિસોડમાં પ્રવાસન વિશે વાત કરી છે. વસ્તુઓ કે સ્થળને રૂબરૂ જોવું, થોડી ક્ષણો માટે સમજવું અને જીવવું એ એક અલગ જ અનુભવ આપે છે. સમુદ્રનું કોઈ ગમે તેટલું વર્ણન કરે, પણ આપણે સમુદ્રને જોયા વિના તેની વિશાળતાને અનુભવી શકતા નથી. હિમાલય વિશે ગમે તેટલી વાતો કરીએ, હિમાલયને જોયા વિના આપણે તેની સુંદરતાનું મૂલ્યાંકન કરી શકતા નથી. એટલા માટે હું તમને બધાને વારંવાર વિનંતી કરું છું કે જ્યારે પણ આપણને તક મળે ત્યારે આપણે આપણા દેશની સુંદરતા અને વિવિધતા જોવા જવું જોઈએ. ઘણીવાર આપણે એક બીજી વસ્તુ પણ જોઈએ છીએ, ભલે આપણે વિશ્વના દરેક ખૂણે શોધ કરીએ, પરંતુ આપણે આપણા પોતાના શહેર અથવા રાજ્યની ઘણી શ્રેષ્ઠ જગ્યાઓ અને વસ્તુઓથી અજાણ હોઈએ છીએ.

ઘણી વખત એવું બને છે કે લોકો પોતાના શહેરના ઐતિહાસિક સ્થળો વિશે વધુ જાણતા નથી. ધનપાલજી સાથે પણ કંઈક આવું જ થયું. ધનપાલજી બેંગ્લોરની ટ્રાન્સપોર્ટ ઓફિસમાં ડ્રાઈવર તરીકે કામ કરતા હતા. લગભગ 17 વર્ષ પહેલા તેમને સાઈટસીઈંગ વિંગમાં જવાબદારી મળી હતી. હવે લોકો તેને બેંગ્લોર દર્શિની નામથી ઓળખે છે. ધનપાલજી પ્રવાસીઓને શહેરના વિવિધ પ્રવાસન સ્થળો પર લઈ જતા હતા. આવી જ એક સફરમાં એક પ્રવાસીએ તેમને પૂછ્યું કે બેંગ્લોરમાં આવેલી ટાંકીને સેંકી ટાંકી કેમ કહેવાય છે. તેને ખૂબ જ ખરાબ લાગ્યું કે તેને જવાબ ખબર નથી. આવી સ્થિતિમાં તેણે પોતાનું જ્ઞાન વધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. તેમના વારસાને જાણવાની જીજ્ઞાસામાં, તેમને ઘણા પથ્થરો અને શિલાલેખો મળ્યા. ધનપાલજીનું મન આ કામમાં એટલું મગ્ન હતું કે તેમણે epigraphy એટલે કે શિલાલેખ સંબંધિત વિષયમાં Diploma પણ કર્યો. જો કે તે હવે નિવૃત્ત છે, બેંગલુરુના ઈતિહાસને શોધવાનો તેમનો જુસ્સો હજુ પણ જીવંત છે.

સાથીઓ, મને Brian D. Kharpran બ્રાયન ડી. ખારપ્રાન વિશે જણાવતા ખૂબ જ આનંદ થાય છે. તે મેઘાલયનો રહેવાસી છે અને Speleology સ્પેલોલોજીમાં ઘણો રસ ધરાવે છે. સરળ ભાષામાં તેનો અર્થ છે - ગુફાઓનો અભ્યાસ. વર્ષો પહેલા જ્યારે તેમણે ઘણી વાર્તાઓના પુસ્તકો વાંચ્યા ત્યારે તેમનામાં આ રસ જાગ્યો. 1964માં, તેણે શાળાના વિદ્યાર્થી તરીકે તેની પ્રથમ Exploration કર્યું. 1990 માં, તેણે તેના મિત્ર સાથે મળીને એક સંગઠન બનાવ્યું અને તેના દ્વારા તેણે મેઘાલયની અજાણી ગુફાઓ વિશે જાણવાનું શરૂ કર્યું. થોડા જ સમયમાં, તેમણે તેમની ટીમ સાથે મેઘાલયમાં 1700 થી વધુ ગુફાઓ શોધી કાઢી અને રાજ્યને વિશ્વ ગુફાના નકશા પર મૂક્યું. ભારતની કેટલીક સૌથી લાંબી અને સૌથી ઊંડી ગુફાઓ મેઘાલયમાં છે. Brian Ji અને તેમની ટીમે Cave Fauna એટલે કે ગુફાના તે જીવોનું પણ દસ્તાવેજીકરણ કર્યું છે, જે વિશ્વમાં બીજે ક્યાંય જોવા મળતા નથી. હું આ સમગ્ર ટીમના પ્રયત્નોની પ્રશંસા કરું છું, સાથે જ હું તમને મેઘાલયની ગુફાઓની મુલાકાત લેવાનો પ્લાન બનાવવા વિનંતી કરું છું.

મારા પરિવારના સભ્યો, તમે બધા જાણો છો કે ડેરી સેક્ટર આપણા દેશના સૌથી મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રોમાંનું એક છે. તેણે આપણી માતાઓ અને બહેનોના જીવનમાં મોટો ફેરફાર લાવવામાં ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે. થોડા દિવસો પહેલા જ મને ગુજરાતની બનાસ ડેરીની એક Interesting Initiative વિશે જાણવા મળ્યું. બનાસ ડેરી એશિયાની સૌથી મોટી ડેરી ગણાય છે. અહીં દરરોજ સરેરાશ 75 લાખ લિટર દૂધ Process થાય છે. આ પછી તેને અન્ય રાજ્યોમાં પણ મોકલવામાં આવે છે. અન્ય રાજ્યોમાં અહીં દૂધ સમયસર પહોંચાડવા માટે, અત્યાર સુધી ટેન્કર અથવા દૂધની ટ્રેન (ટ્રેનો)નો સહારો લેવામાં આવતો હતો. પરંતુ આમાં પણ ઓછા પડકારો ન હતા. પહેલા તો loading અને unloadingમાં ઘણો સમય લાગતો હતો અને ક્યારેક દૂધ પણ બગડી જતું હતું. આ સમસ્યાને દૂર કરવા માટે ભારતીય રેલવેએ એક નવો પ્રયોગ કર્યો છે. રેલવેએ પાલનપુરથી નવી રેવાડી સુધી Truck-on-Track સુવિધા શરૂ કરી. આમાં, દૂધની ટ્રક સીધી ટ્રેનમાં લોડ કરવામાં આવે છે. એટલે કે transportationની મોટી સમસ્યા આનાથી દૂર થઈ ગઈ છે. Truck-on-Track સુવિધાના પરિણામો ખૂબ જ સંતોષકારક રહ્યા છે. પહેલા જે દૂધ પહોંચવામાં 30 કલાક લાગતું હતું તે હવે અડધાથી પણ ઓછા સમયમાં પહોંચી રહ્યું છે. જેના કારણે જ્યાં ઈંધણથી થતું પ્રદૂષણ અટક્યું છે ત્યાં ઈંધણનો ખર્ચ પણ બચી રહ્યો છે. આનાથી ટ્રક ચાલકોને પણ ઘણો ફાયદો થયો છે, તેમનું જીવન સરળ બન્યું છે.

સાથીઓ, આજે આપણી ડેરીઓ પણ સામૂહિક પ્રયાસોને કારણે આધુનિક વિચારસરણી સાથે આગળ વધી રહી છે. બનાસ ડેરીએ પણ પર્યાવરણ સંરક્ષણની દિશામાં કેવી રીતે એક પગલું આગળ વધાર્યું છે તે સીડબોલ વૃક્ષારોપણ અભિયાન દ્વારા જાણી શકાય છે. Varanasi Milk Union અમારા ડેરી ખેડૂતોની આવક વધારવા માટે manure management પર કામ કરી રહ્યું છે. કેરળની મલબાર Milk Union Dairy નો પ્રયાસ પણ અનોખો છે. તે પ્રાણીઓના રોગોની સારવાર માટે Ayurvedic Medicines વિકસાવવામાં રોકાયેલ છે.

સાથીઓ, આજે ઘણા લોકો એવા છે જેઓ ડેરી અપનાવીને Diversify લાવી રહ્યા છે. તમે અમનપ્રીત સિંહ વિશે પણ જાણતા હશો, જે રાજસ્થાનના કોટામાં ડેરી ફાર્મ ચલાવે છે. ડેરીની સાથે તેમણે બાયોગેસ પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું અને બે બાયોગેસ પ્લાન્ટ સ્થાપ્યા. આ કારણે તેમનો વીજળી પરનો ખર્ચ લગભગ 70 ટકા જેટલો ઓછો થયો છે. તેમનો આ પ્રયાસ દેશભરના ડેરી ખેડૂતોને પ્રેરણા આપશે. આજે ઘણી મોટી ડેરીઓ બાયોગેસ પર ધ્યાન આપી રહી છે. આ પ્રકારનું Community Driven Value addition ખૂબ જ રોમાંચક છે. મને ખાતરી છે કે આ પ્રકારનો trends સમગ્ર દેશમાં ચાલુ રહેશે.

મારા પરિવારજનો, આજે મન કી બાતમાં આટલું જ. હવે તહેવારોની મોસમ પણ આવી ગઈ છે. આપ સૌને રક્ષાબંધનની અગાઉથી શુભકામનાઓ. સેલિબ્રેશન સમયે આપણે Vocal for Localનોમંત્ર પણ યાદ કરવાનો હોય છે. 'આત્મનિર્ભર ભારત'નું આ અભિયાન દરેક દેશવાસીઓનું પોતાનું અભિયાન છે. અને જ્યારે ઉત્સવનું વાતાવરણ હોય ત્યારે આપણે આપણી આસ્થાના સ્થળો અને તેની આસપાસના વિસ્તારને પણ કાયમ માટે સ્વચ્છ રાખવાના હોય છે. આવતી  વખતે તમારી પાસે ફરીથી 'મન કી બાત' હશે, કેટલાક નવા વિષયો સાથે મળીશું. દેશવાસીઓના કેટલાક નવા પ્રયાસો અને તેમની સફળતાની ચર્ચા કરીશું. ત્યાં સુધી મને વિદાય આપો. ખુબ ખુબ આભાર નમસ્કાર!

*****

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com