કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી અને સહકારિતા મંત્રી, શ્રી અમિત શાહે આજે નવી દિલ્હીમાં સહકારી ક્ષેત્રમાં FPO પર રાષ્ટ્રીય મેગા કોન્ક્લેવનું ઉદ્ઘાટન કર્યું અને PACS દ્વારા 1100 નવા FPO ની રચના માટેની કાર્ય યોજના બહાર પાડી. આ પ્રસંગે કેન્દ્રીય કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર સિંહ તોમર, કેન્દ્રીય રાજ્ય મંત્રી, સહકાર મંત્રાલય, શ્રી બી.એલ. વર્મા, સહકાર મંત્રાલયના સચિવ શ્રી જ્ઞાનેશ કુમાર અને કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલયના સચિવ શ્રી મનોજ આહુજા. સાથે અનેક મહાનુભાવો પણ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

તેમના સંબોધનમાં શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ એક અલગ વિઝન સાથે એક અલગ સહકાર મંત્રાલય સ્થાપવાનો નિર્ણય લીધો હતો. તેમણે કહ્યું કે આપણા દેશમાં સહકારી ચળવળ ઘણી જૂની છે, પરંતુ આઝાદીના 75 વર્ષ પછી જ્યારે આપણે પાછું વળીને જોઈએ તો એવું લાગે છે કે દેશમાં સહકારી આંદોલન ઘણા ભાગોમાં વહેંચાઈ ગયું છે. તેમણે કહ્યું હતું કે સહકારીની દૃષ્ટિએ, દેશને ત્રણ શ્રેણીઓમાં વિભાજિત કરી શકાય છે - રાજ્યો, જ્યાં સહકારી ચળવળ પોતાને આગળ વધારવા અને મજબૂત કરવામાં સફળ રહી છે, રાજ્યો, જ્યાં સહકારી ચળવળ હજુ પણ ચાલુ છે, અને રાજ્યો, જ્યાં સહકારી ચળવળ લગભગ મરી ગઈ છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, આટલા મોટા દેશમાં, જ્યાં લગભગ 65 કરોડ લોકો ખેતી સાથે સંકળાયેલા છે, સહકારી ચળવળને પુનર્જીવિત કરવી, તેનું આધુનિકીકરણ કરવું, તેમાં પારદર્શિતા લાવવી અને નવી ઊંચાઈઓ હાંસલ કરવાનો લક્ષ્યાંક રાખવો અત્યંત આવશ્યક બની ગયો છે. તેમણે કહ્યું કે કૃષિ અને ગ્રામીણ વિકાસ ક્ષેત્રે સહકારી આંદોલન થકી જ દરેક વ્યક્તિને સમૃદ્ધ બનાવી શકાય છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, કોઈની પાસે મૂડી હોય કે ન હોય તેનાથી કોઈ ફરક પડતો નથી, પરંતુ જો વ્યક્તિમાં મહેનત કરવાની હિંમત અને જુસ્સો હોય અને પોતાની જાતને આગળ લઈ જવાની ક્ષમતા હોય તો સહકારી ચળવળ એવા લોકોને સમૃદ્ધ બનાવવાનું એક મોટું માધ્યમ છે જેમની પાસે મૂડીનો અભાવ છે. . તેમણે કહ્યું કે, સહકારી ચળવળ કૃષિ સાથે સંકળાયેલા દેશના 65 કરોડ લોકોને મજબૂત બનાવવામાં અને તેમની નાની મૂડીને સહકારી સંસ્થાઓ દ્વારા જોડીને મોટી મૂડીમાં ફેરવીને સમૃદ્ધ બનાવવામાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપી શકે છે.

કેન્દ્રીય સહકારિતા મંત્રીએ કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં સહકાર મંત્રાલયે છેલ્લા બે વર્ષમાં ઘણી પહેલ કરી છે. તેમણે કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી અને કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર સિંહ તોમરના નેતૃત્વમાં દેશમાં FPOs બનાવવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી બન્યા પછી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કૃષિને મજબૂત કરવા અને ખેડૂતોને સમૃદ્ધ બનાવવા માટે અનેક પગલાં લીધાં અને તેમાંથી એક FPO છે. આના દ્વારા ખેડૂતોને ઘણો ફાયદો થયો છે, પરંતુ સહકારી ક્ષેત્રમાં, એફપીઓ અને તેના લાભો ખૂબ જ મર્યાદિત માત્રામાં પહોંચ્યા છે અને આવું એટલા માટે થયું કારણ કે અમે લક્ષ્ય હાંસલ કરવા માટે લક્ષ્યાંકો નક્કી કર્યા નથી .શ્રી શાહે કહ્યું કે તેમણે કહ્યું કે જો PACS બને. FPO, તો FPOના લાભ PACSના તમામ ખેડૂતો સુધી પહોંચશે. તેમણે કહ્યું કે PACS દ્વારા રચાયેલા FPOsમાં ખેડૂતોને સમૃદ્ધ બનાવવાની મહત્તમ ક્ષમતા છે. આગામી દિવસોમાં, કૃષિ મંત્રાલય અને સહકાર મંત્રાલય PACS, FPO અને SHG દ્વારા ત્રિ-પાંખીય ગ્રામીણ વિકાસ અને સમૃદ્ધિના મંત્ર સાથે મળીને કામ કરશે. તેમણે કહ્યું કે જો PACS FPO બનવા માંગે છે તો NCDC તેમને મદદ કરી શકે છે અને આ માટે કોઈ મર્યાદા નથી અને આ કોન્ક્લેવ દેશમાં સહકારી ચળવળને વધુ વેગ આપશે.

શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે કૃષિ, પશુપાલન અને મત્સ્યઉદ્યોગ આધારિત આર્થિક પ્રવૃત્તિઓ ભારતીય અર્થતંત્રની તાકાત છે, પરંતુ દેશમાં તેની ક્યારેય ચર્ચા થતી નથી. તેમણે કહ્યું કે આજે આ ત્રણ ક્ષેત્રો મળીને ભારતના જીડીપીનો 18 ટકા હિસ્સો ધરાવે છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે એક રીતે કૃષિ, પશુપાલન અને મત્સ્યઉદ્યોગ એ દેશના અર્થતંત્રની કરોડરજ્જુ છે અને તેને મજબૂત કરવાનો અર્થ દેશની અર્થવ્યવસ્થાને મજબૂત કરવી છે. તેમણે કહ્યું કે જો મેન્યુફેક્ચરિંગ દ્વારા જીડીપી વધે છે, તો રોજગારીના આંકડા એટલા વધતા નથી, પરંતુ જો સહકારી સંસ્થાઓ દ્વારા કૃષિ, પશુપાલન અને મત્સ્યઉદ્યોગને મજબૂત કરવામાં આવશે તો જીડીપીની સાથે સાથે રોજગારીની તકો પણ વધશે.

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અને સહકારિતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે ભારતમાં લગભગ 65 ટકા લોકો કૃષિ અને સંલગ્ન પ્રવૃત્તિઓમાં પ્રત્યક્ષ રીતે સંકળાયેલા છે અને લગભગ 55 ટકા કર્મચારીઓ કૃષિ અને સંલગ્ન પ્રવૃત્તિઓમાં રોકાયેલા છે. તેમણે કહ્યું કે અન્ય તમામ સેવાઓ પણ આડકતરી રીતે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ખેતી પર આધારિત છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે આજે દેશના 86 ટકા ખેડૂતો નાના અને સીમાંત ખેડૂતો છે, જેમની પાસે એક હેક્ટરથી ઓછી જમીન છે. તેમણે કહ્યું કે સમગ્ર વિશ્વમાં ભારત એકમાત્ર એવો દેશ છે જેણે નાના ખેડૂતોને મજૂર બનવા દીધા નથી અને તેઓ તેમની જમીનના માલિક છે. તેમણે કહ્યું કે, ખેતીને આધુનિક બનાવવા, ખેત પેદાશોના સારા ભાવો મેળવવા અને ખેતીને નફાકારક બનાવવા માટે આપણે પરંપરાગત પદ્ધતિઓમાંથી બહાર નીકળીને આજની સમકાલીન પદ્ધતિઓ અપનાવવી પડશે અને એફપીઓ તરીકે આ PACS આ શ્રેણીની એક નવી શરૂઆત છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે કૃષિ સાથે સંકળાયેલા તમામ લોકોનું જીવન સેવા ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલા લોકો જેટલું જ આરામદાયક રહે તે સુનિશ્ચિત કરવાની સરકાર અને સહકારી ક્ષેત્રની સંપૂર્ણ જવાબદારી છે. તેમણે કહ્યું કે FPOની કલ્પના 2003માં યોગેન્દ્ર અલગ સમિતિ દ્વારા પ્રધાનમંત્રી શ્રી અટલ બિહારી વાજપેયીના સમયમાં કરવામાં આવી હતી. તેમણે કહ્યું કે જ્યારે શ્રી નરેન્દ્ર મોદી દેશના પ્રધાનમંત્રી બન્યા ત્યારે તેમણે FPOના સૂચનને અમલમાં મૂકવાનો નિર્ણય કર્યો હતો. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે આ પહેલની વિશાળતા એ છે કે આજે દેશમાં 11,770 FPO કાર્યરત છે અને તેના દ્વારા અને તેના દ્વારા દેશના લાખો ખેડૂતો તેમની આવક વધારવામાં સફળ થયા છે. તેમણે કહ્યું કે બજેટમાં 10,000 FPO સ્થાપિત કરવાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી અને વર્ષ 2027 સુધીમાં આ લક્ષ્ય હાંસલ કરવાનો છે. તેમણે કહ્યું કે શ્રી મોદીના નેતૃત્વમાં ભારત સરકારે આ લક્ષ્યને હાંસલ કરવા માટે 6900 કરોડ રૂપિયાની ફાળવણી કરી છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી એવો ખ્યાલ લઈને આવ્યા છે કે ઈનપુટથી લઈને આઉટપુટ સુધી, ઉત્પાદનથી લઈને પ્રોસેસિંગ અને ગ્રેડિંગ સુધી અને પેકેજિંગથી લઈને માર્કેટિંગ અને સ્ટોરેજ સુધીની સમગ્ર સિસ્ટમ એટલે કે કૃષિ ઉત્પાદનથી લઈને માર્કેટિંગ સુધીની આખી સિસ્ટમ હેઠળ હોવી જોઈએ. FPO. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે એફપીઓ દ્વારા ઇનપુટ્સની પ્રાપ્તિ, બજારની માહિતી, ટેકનોલોજી અને નવીનતાનો પ્રસાર, ઉત્પાદન માટે ઇનપુટ્સનું એકત્રીકરણ, સંગ્રહ માટેની સુવિધાઓ, સૂકવણી, સફાઈ અને ગ્રેડિંગ કરવામાં આવે છે. FPOs એ સંસ્થાકીય ખરીદદારો અને કોર્પોરેટ ગૃહો સાથે જોડાણ કરીને બ્રાંડ બિલ્ડિંગ તેમજ પેકેજિંગ, લેબલિંગ અને સ્ટાન્ડર્ડાઇઝેશન પ્રક્રિયાઓ, ગુણવત્તા નિયંત્રણ, ખેડૂતને ઊંચી કિંમત મેળવવાની વ્યવસ્થા પણ કરી છે. એફપીઓ તમામ સરકારી યોજનાઓ વિશે ખેડૂતોને માહિતી આપીને યોજનાઓના પ્રસાર માટેનું માધ્યમ પણ બની ગયા છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી અને સહકારિતા મંત્રીએ દેશના તમામ FPOને તે જ રીતે કામ કરવાનું ચાલુ રાખવા, પણ સાથે PACS ને એકીકૃત કરવાનું પણ આહ્વાન કર્યું. તેમણે કહ્યું કે એક નવું હાઇબ્રિડ મોડલ તૈયાર કરવું જોઈએ જેથી કરીને PACS અને FPO વચ્ચેની વ્યવસ્થાના આધારે માહિતીની આપ-લે, નફાની વહેંચણી અને માર્કેટિંગ માટે એક સંપૂર્ણ સિસ્ટમ સ્થાપિત કરી શકાય. શ્રી શાહે કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વ હેઠળની સરકારે રૂ. FPOs ને અત્યાર સુધીમાં 127 કરોડની લોન મળી છે, જે રૂ. 6,900 કરોડમાં નવો ઉમેરો છે. આદિવાસી જિલ્લાઓમાં, વન પેદાશોને લગતા કામ માટે 922 FPO ની રચના કરવામાં આવી છે. આ દર્શાવે છે કે મોદી સરકાર અને કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર સિંહ તોમર કઈ રીતે આગળ વધ્યા છે. તેમણે કહ્યું કે ગુજરાત, મહારાષ્ટ્ર, ઉત્તર પ્રદેશ, રાજસ્થાન અને પંજાબ રાજ્યોએ એફપીઓના ક્ષેત્રમાં ઉત્તમ કામગીરી કરી છે.

શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે આપણે યુવાનોમાં એ પ્રસ્થાપિત કરવું પડશે કે ખેતી એક નફાકારક વ્યવસાય છે, અને તેને યોગ્ય માર્કેટિંગ સાથે આધુનિક રીતે પ્રેક્ટિસ કરવાની જરૂર છે. તેમણે કહ્યું કે જો દેશના 12 કરોડ ખેડૂતોમાં આવો વિશ્વાસ જાગશે તો માત્ર કૃષિ ઉત્પાદન જ નહીં પરંતુ જીડીપીમાં કૃષિનું યોગદાન પણ વધશે. તે આ 12 કરોડ ખેડૂતોને માત્ર આત્મનિર્ભર બનાવશે જ નહીં પરંતુ દેશ પણ આત્મનિર્ભર બનશે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આ અંગે ઘણી પહેલ કરી છે અને હવે સહકારી-FPO દ્વારા મોદી સરકાર ખેડૂતોને ઉદ્યોગપતિ અને ઉદ્યોગસાહસિક બનાવવાની દિશામાં આગળ વધશે.

સહકારિતા મંત્રીએ કહ્યું કે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના કાર્યકાળ દરમિયાન કૃષિ ક્ષેત્ર માટે બજેટની ફાળવણીમાં 5.6 ગણો વધારો થયો છે. તેમણે કહ્યું કે વર્ષ 2013-14માં જ્યારે કૃષિ બજેટ રૂ. 21,000 કરોડનું હતું, ત્યારે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં તે વર્ષ 2023-24માં વધીને રૂ. 1.15 લાખ કરોડ થયું છે. તેમણે કહ્યું કે પહેલા સંયુક્ત બજેટ 21,000 કરોડ રૂપિયા હતું, પરંતુ હવે એકલા કૃષિ મંત્રાલયનું બજેટ 1.15 લાખ કરોડ રૂપિયા છે. આ પ્રધાનમંત્રી અને સરકાર દ્વારા કૃષિને આપવામાં આવેલી પ્રાથમિકતા દર્શાવે છે.

શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે દેશમાં 2013-14માં 265 મિલિયન ટન અને 2022-23માં 324 મિલિયન ટન અનાજનું ઉત્પાદન થયું હતું. તેમણે કહ્યું કે કેટલાક ખેડૂતો MSP વિશે વાત કરવા માંગે છે અને સરકાર તેના પર ચર્ચા કરવા તૈયાર છે. શ્રી શાહે કહ્યું કે 10 વર્ષમાં ડાંગરના MSPમાં 55% અને ઘઉંના MSPમાં 51%નો વધારો થયો છે. તેમણે કહ્યું કે શ્રી મોદીના નેતૃત્વ હેઠળની વર્તમાન સરકાર આઝાદી પછીની પ્રથમ સરકાર છે જેણે ખેડૂતોને થતા ખર્ચ કરતાં ઓછામાં ઓછો 50% વધુ નફો નક્કી કર્યો છે. તેમણે કહ્યું કે મોદી સરકારે ડાંગરની ખરીદીમાં 88%નો વધારો કર્યો છે, એટલે કે લગભગ બમણા ડાંગરની ખરીદી કરવામાં આવી છે અને ઘઉંની ખરીદીમાં લગભગ બે તૃતીયાંશ એટલે કે 72%નો વધારો થયો છે. તેમણે કહ્યું કે મોદી સરકાર દ્વારા 251 લાખ મેટ્રિક ટન ઘઉં ખરીદવાનું કામ કરવામાં આવ્યું છે અને લાભાર્થીઓની સંખ્યા લગભગ બમણી થઈ ગઈ છે. તેમણે કહ્યું કે આ દર્શાવે છે કે મોદી સરકારે ખેડૂતોના કલ્યાણ માટે કેટલું કામ કર્યું છે. આ સાથે જૈવિક ખેતીને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવ્યું છે, 72 લાખ હેક્ટરની સૂક્ષ્મ સિંચાઈ દ્વારા 60 લાખ ખેડૂતોને આવરી લેવામાં આવ્યા છે, સૂક્ષ્મ સિંચાઈ ફંડ બનાવ્યું છે, રાષ્ટ્રીય ખાદ્ય તેલ મિશન બનાવ્યું છે, રૂ.24000 કરોડનું કૃષિ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ફંડ બનાવ્યું છે, કૃષિ યાંત્રિકીકરણ માટે ફંડ બનાવ્યું છે અને લગભગ 1260 મંડીઓને e-NAM દ્વારા જોડવાનું કામ પણ પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વ હેઠળની સરકાર દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે.

કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અને સહકારિતા મંત્રીએ કહ્યું કે મોદી સરકાર દરમિયાન કૃષિ ક્ષેત્રમાં આમૂલ પરિવર્તન આવ્યું છે અને હવે સહકાર મંત્રાલય બનાવવામાં આવ્યું છે જેથી તેનો લાભ ખેડૂતો સુધી પહોંચે. તેમણે કહ્યું કે સહકારના મંત્ર મુજબ, નફો તે વ્યક્તિને જાય છે જે ક્ષેત્રોમાં સખત મહેનત કરે છે અને સહકાર મંત્રાલય દ્વારા આની ખાતરી કરવામાં આવી છે.

શ્રી અમિત શાહે કહ્યું કે મોદી સરકારે સહકારી ક્ષેત્રમાં ઘણા કામ કર્યા છે. PACS ના બાયલો બનાવવામાં આવ્યા છે જેને 26 રાજ્યો દ્વારા સ્વીકારવામાં આવ્યા છે. હવે, PACS ડેરી અને માછીમાર સમિતિ તરીકે કામ કરી શકશે, પેટ્રોલ પંપ, ગેસ એજન્સી, CSC, સસ્તી દવાની દુકાન અને સસ્તા અનાજની દુકાન ચલાવી શકશે, સ્ટોરેજનું કામ પણ કરી શકશે. એટલું જ નહીં PACS ગામની હર ઘર જલ સમિતિ હેઠળ વોટર મેનેજમેન્ટમાં કોમર્શિયલ કામ પણ કરી શકશે. શ્રી શાહે કહ્યું કે મોદી સરકારે 22 જુદા જુદા કામોને PACS સાથે જોડવાનો નિર્ણય કર્યો છે. તેમણે કહ્યું કે જ્યાં સુધી PACS મજબૂત ન હોય ત્યાં સુધી APACS ક્યારેય મજબૂત બની શકે નહીં. જો FPOs, PACS અને સ્વસહાય જૂથો એકબીજાના પૂરક બનશે તો આવનારા દિવસોમાં ગ્રામીણ વિકાસ અને કૃષિ વિકાસનો નવો યુગ શરૂ થશે.

YP/GP/JD