నమస్కారం!

దివంగత హర్మోహన్ సింగ్ యాదవ్ జీ వర్ధంతి సందర్భంగా ఆయనకు నా గౌరవపూర్వక నివాళులు అర్పిస్తున్నాను. ఈ కార్యక్రమానికి నన్ను ఇంత ఆప్యాయంగా ఆహ్వానించినందుకు సుఖరామ్ జీకి కూడా కృతజ్ఞతలు. అంతేకాదు, మీ అందరి మధ్య ఉండే ఈ కార్యక్రమానికి కాన్పూర్ రావాలని నా కోరిక. కానీ నేడు, ఇది మన దేశ ప్రజాస్వామ్యానికి కూడా ఒక పెద్ద సందర్భం. ఈరోజు మన కొత్త రాష్ట్రపతి ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తర్వాత తొలిసారిగా గిరిజన సమాజానికి చెందిన మహిళా అధ్యక్షురాలు దేశానికి నాయకత్వం వహించబోతున్నారు. ఇది మన ప్రజాస్వామ్య శక్తికి మరియు అందరినీ కలుపుకుపోవడానికి సజీవ ఉదాహరణ. ఈ సందర్భంగా ఇవాళ ఢిల్లీలో పలు కీలక కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తున్నారు. రాజ్యాంగ బాధ్యతల కోసం నేను ఢిల్లీలో ఉండటం చాలా సహజమైనది మరియు అవసరం కూడా. అందుకే, నేను ఈరోజు వీడియో కాన్ఫరెన్సింగ్ ద్వారా మీతో చేరుతున్నాను.

స్నేహితులారా,

మరణానంతరం కూడా జీవితం శాశ్వతంగా ఉంటుందని మనకు నమ్మకం ఉంది. శ్రీకృష్ణుడు గీతలో ఈ క్రింది విధంగా చెప్పాడు – नैनं छिन्दन्ति शस्त्राणि नैनं दहति पावकः। అంటే ఆత్మ శాశ్వతమైనది; అది అజరామరం. అందుకే సమాజం కోసం బతుకుతూ, మానవాళికి సేవ చేసే వారు చనిపోయిన తర్వాత కూడా చిరస్థాయిగా నిలిచిపోతారు. స్వాతంత్య్ర పోరాటంలో మహాత్మా గాంధీ అయినా లేదా స్వాతంత్ర్యం తర్వాత పండిట్ దీనదయాళ్ ఉపాధ్యాయ్ జీ, రామ్ మనోహర్ లోహియా జీ మరియు జయప్రకాశ్ నారాయణ్ జీ అయినా, అనేకమంది మహానుభావుల అమర ఆలోచనలు నేటికీ మనకు స్ఫూర్తినిస్తాయి. హర్మోహన్ సింగ్ యాదవ్ జీ తన సుదీర్ఘ రాజకీయ జీవితంలో లోహియా జీ ఆదర్శాలను ఉత్తరప్రదేశ్ మరియు కాన్పూర్ నేల నుండి ముందుకు తీసుకెళ్లారు. రాష్ట్ర, దేశ రాజకీయాల్లో ఆయన చేసిన కృషి, సమాజానికి ఆయన చేసిన కృషి రాబోయే తరాలకు మార్గదర్శకంగా నిలుస్తుంది.

స్నేహితులారా,

చౌదరి హర్మోహన్ సింగ్ యాదవ్ జీ తన రాజకీయ జీవితాన్ని గ్రామ పంచాయతీ నుండి ప్రారంభించారు. క్రమంగా గ్రామసభ నుంచి రాజ్యసభకు మారారు. అతను ప్రధాన్ అయ్యాడు, తరువాత శాసన మండలి సభ్యుడు మరియు ఎంపీ అయ్యాడు. ఒకప్పుడు యూపీ రాజకీయాలకు మెహర్బాన్ సింగ్ పూర్వా దర్శకత్వం వహించేవారు. రాజకీయాల పరంగా ఇంత ఎత్తుకు చేరుకున్నా, హర్మోహన్ సింగ్ జీ ప్రాధాన్యత ఇప్పటికీ సమాజం. సమాజానికి సమర్ధవంతమైన నాయకత్వాన్ని నిర్మించేందుకు కృషి చేశారు. ఆయన యువతను ముందుకు తీసుకెళ్లి లోహియా జీ సంకల్పాలను ముందుకు తీసుకెళ్లారు. 1984లో కూడా ఆయన దృఢమైన వ్యక్తిత్వాన్ని చూశాం. హర్మోహన్ సింగ్ యాదవ్ జీ సిక్కు ఊచకోతకు వ్యతిరేకంగా రాజకీయ వైఖరిని మాత్రమే తీసుకోలేదు, కానీ సిక్కు సోదరులు మరియు సోదరీమణులను రక్షించడానికి ముందుకు వచ్చారు. తన ప్రాణాలను పణంగా పెట్టి ఎన్నో అమాయకుల ప్రాణాలను, సిక్కు కుటుంబాలను కాపాడాడు. శౌర్య చక్ర ప్రదానం చేయడంతో దేశం కూడా ఆయన నాయకత్వాన్ని గుర్తించింది. సామాజిక జీవితంలో హర్‌మోహన్‌సింగ్‌ యాదవ్‌జీ చూపిన ఆదర్శం సాటిలేనిది.

స్నేహితులారా,

గౌరవనీయులైన అటల్ జీ వంటి నాయకుల కాలంలో హర్మోహన్ జీ పార్లమెంటులో పనిచేశారు. అటల్ జీ చెప్పేవారు- "ప్రభుత్వాలు వస్తాయి, ప్రభుత్వాలు పోతాయి, పార్టీలు ఏర్పడతాయి మరియు రద్దు చేయబడతాయి, అయితే ఈ దేశం మనుగడ సాగించాలి మరియు ప్రజాస్వామ్యం శాశ్వతంగా ఉండాలి." ఇది మన ప్రజాస్వామ్యానికి ఆత్మ. "వ్యక్తి కంటే పార్టీ పెద్దది, పార్టీ కంటే దేశం పెద్దది!" ప్రజాస్వామ్యం వల్ల పార్టీలు ఉన్నట్లే, దేశం వల్ల ప్రజాస్వామ్యం ఉంది. మన దేశంలోని చాలా పార్టీలు, ముఖ్యంగా కాంగ్రెసేతర పార్టీలన్నీ కూడా ఈ ఆలోచనను అనుసరించాయి మరియు దేశానికి సహకారం మరియు సమన్వయం అనే ఆలోచనను అనుసరించాయి. నాకు ఇప్పటికీ గుర్తుంది, 1971లో ఇండో-పాక్ యుద్ధం జరిగినప్పుడు, ప్రతి ప్రధాన పార్టీ ప్రభుత్వంతో చేయి చేయి కలిపి నిలబడింది. దేశం మొదటి అణు పరీక్షను నిర్వహించినప్పుడు నాటి ప్రభుత్వానికి అన్ని పార్టీలు అండగా నిలిచాయి. ఎమర్జెన్సీ సమయంలో దేశ ప్రజాస్వామ్యం అణచివేయబడినప్పుడు ప్రధాన పార్టీలన్నీ ఏకతాటిపైకి వచ్చి రాజ్యాంగాన్ని కాపాడేందుకు పోరాడాయి. ఆ పోరాట సమయంలో పోరాడిన సైనికుల్లో చౌదరి హర్మోహన్ సింగ్ యాదవ్ జీ కూడా ఒకరు. అంటే సిద్ధాంతాల కంటే మన దేశ, సమాజ ప్రయోజనాలే పెద్దవి.

అయితే, ఇటీవలి కాలంలో సమాజం, దేశ ప్రయోజనాల కంటే భావజాలం లేదా రాజకీయ ప్రయోజనాలకు ప్రాధాన్యం ఇచ్చే అలవాటు మొదలైంది. కొన్ని సార్లు ప్రతిపక్ష పార్టీలు అధికారంలో ఉన్నప్పుడు తాము తీసుకున్న నిర్ణయాలను అమలు చేయలేక ప్రభుత్వ పనుల్లో అడ్డంకులు పెడుతున్నాయి. ఇప్పుడు ఈ నిర్ణయాలను అమలు చేస్తే వ్యతిరేకిస్తున్నారు. ఈ ఆలోచన దేశ ప్రజలకు నచ్చడం లేదు. ఒక పార్టీ లేదా వ్యక్తి వ్యతిరేకత దేశంపై తిరగకుండా చూసుకోవడం ప్రతి రాజకీయ పార్టీ బాధ్యత. భావజాలాలకు ప్రత్యేక స్థానం ఉంది, వాటిని వేరుగా ఉంచాలి. రాజకీయ ఆశయాలు ఉండవచ్చు. కానీ దేశానికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి; సమాజానికి ప్రాధాన్యత ఇవ్వాలి; మరియు దేశం మొదట వస్తుంది.

స్నేహితులారా,

సామ్యవాదం సమానత్వానికి ప్రతీక అని లోహియా జీ విశ్వసించారు. సామ్యవాదం పతనం అసమానతలకు దారితీస్తుందని ఆయన హెచ్చరించారు. ఈ రెండు పరిస్థితులను మనం భారతదేశంలో చూశాం. భారతదేశ ప్రధాన సూత్రాలపై చర్చలు మరియు చర్చలలో సమాజాన్ని పరిగణనలోకి తీసుకోకపోవడం మనం చూశాము. మనకు, మన ఐక్యత మరియు సహకారానికి సమాజమే ఆధారం. మనకు సమాజం మన సంస్కృతి, సంస్కృతి మన స్వభావం. అందుకే, లోహియా జీ భారతదేశ సాంస్కృతిక సామర్థ్యం గురించి మాట్లాడేవారు. రామాయణ మేళాను ప్రారంభించి మన వారసత్వానికి, భావ ఐక్యతకు రంగం సిద్ధం చేశాడు. గంగ వంటి పవిత్ర నదుల పరిరక్షణ గురించి ఆయన దశాబ్దాల క్రితమే ఆలోచించారు. నేడు దేశం ఆ కలను నమామి గంగే ప్రచారం ద్వారా నెరవేరుస్తోంది. నేడు దేశం తన సమాజంలోని సాంస్కృతిక చిహ్నాలను పునరుజ్జీవింపజేస్తోంది. ఈ ప్రయత్నాలు సమాజంలోని సాంస్కృతిక స్పృహను, సమాజం యొక్క శక్తిని మేల్కొల్పడం మరియు మన పరస్పర అనుబంధాన్ని బలోపేతం చేయడం. అదేవిధంగా, నవ భారతదేశం కోసం, దేశం తన హక్కులను దాటి నేడు విధుల గురించి మాట్లాడుతోంది. ఈ కర్తవ్య భావం బలంగా ఉన్నప్పుడే సమాజం స్వయంచాలకంగా బలపడుతుంది.

స్నేహితులారా,

సమాజ సేవ కోసం, మనం సామాజిక న్యాయం యొక్క స్ఫూర్తిని అంగీకరించడం మరియు స్వీకరించడం చాలా అవసరం. నేడు, దేశం స్వాతంత్ర్యం పొంది 75 ఏళ్లు అవుతున్న సందర్భంగా అమృత మహోత్సవ్‌ను జరుపుకుంటున్న వేళ, దీన్ని అర్థం చేసుకుని ఈ దిశగా ముందుకు సాగడం చాలా ముఖ్యం. సామాజిక న్యాయం అంటే సమాజంలోని ప్రతి వర్గానికి సమాన అవకాశాలు లభిస్తాయని, ఎవరికీ కనీస అవసరాలు అందకుండా చూడాలన్నారు. దళితులు, వెనుకబడిన తరగతులు, ఆదివాసీలు, మహిళలు, దివ్యాంగులను ఎప్పుడైతే ఉద్ధరించామో అప్పుడే దేశం ముందుకు సాగుతుంది. హర్మోహన్ జీ ఈ మార్పుకు విద్య ప్రధానమైనదిగా భావించారు. విద్యారంగంలో ఆయన చేసిన కృషి ఎందరో యువకుల భవిష్యత్తును తీర్చిదిద్దింది. సుఖ్‌రామ్ జీ మరియు సోదరుడు మోహిత్ ఈరోజు అతని వారసత్వాన్ని ముందుకు తీసుకువెళుతున్నారు.

“విద్య ద్వారా సాధికారత”, “విద్యే సాధికారత” అనే మంత్రంతో దేశం కూడా ముందుకు సాగుతోంది. అందుకే నేడు కూతుళ్ల కోసం 'బేటీ బచావో, బేటీ పడావో' వంటి ప్రచారాలు విజయవంతం అవుతున్నాయి. గిరిజన ప్రాంతాల్లో నివసిస్తున్న పిల్లల కోసం దేశం ఏకలవ్య పాఠశాలలను ప్రారంభించింది. కొత్త జాతీయ విద్యా విధానం ప్రకారం, మాతృభాషలో విద్యాభ్యాసం కూడా కల్పించబడింది. నిరుపేద కుటుంబాలు, గ్రామాల పిల్లలు ఇంగ్లీషు వల్ల వెనుకబడకుండా చూసుకుంటున్నారు. అందరికీ ఇళ్లు, అందరికీ విద్యుత్ కనెక్షన్, జల్-జీవన్ మిషన్ కింద అందరికీ స్వచ్ఛమైన నీరు, రైతులకు సమ్మాన్ నిధి వంటి ప్రయత్నాలు మరియు పథకాలు పేదలు, వెనుకబడిన మరియు దళిత-ఆదివాసీల కలలకు రెక్కలు ఇస్తున్నాయి, అలాగే నేలను బలోపేతం చేస్తున్నాయి. దేశంలో సామాజిక న్యాయం కోసం. అమృతకల్ యొక్క రాబోయే 25 సంవత్సరాలు సామాజిక న్యాయం యొక్క ఈ తీర్మానాలను పూర్తిగా నెరవేర్చే సంవత్సరాలు. దేశం యొక్క ఈ ప్రచారాలలో మనమంతా మన వంతు పాత్ర పోషిస్తామని నేను ఖచ్చితంగా అనుకుంటున్నాను. గౌరవనీయులైన దివంగత హర్మోహన్ సింగ్ యాదవ్ జీకి మరోసారి నా వినయపూర్వకమైన నివాళులు! మీ అందరికీ నా హృదయపూర్వక ధన్యవాదాలు!