ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਅੱਜ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਇਸ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਲਤਾ ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹਰ ਵਰ੍ਹੇ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਬੇਮਿਸਾਲ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਕੋਸ਼ਿਆਰੀ ਅਤੇ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਜਿਹੇ ਡੂੰਘੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਬੋਧ ਤੋਂ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਗੀਤ ਇੱਕ ‘ਸਾਧਨਾ’ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭਾਵਨਾ ਵੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ,“ਜੋ ਅਭਿਵਿਅਕਤ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤ ਕਰ ਦੇਵੇ, ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਹੈ। ਜੋ ਵਿਅਕਤ ਵਿੱਚ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰ ਦੇਵੇ, ਉਹ ‘ਨਾਦ’ ਹੈ। ਜੋ ਚੇਤਨ ਵਿੱਚ ਭਾਵਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭਰ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਸਿਖਰ ’ਤੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ‘ਸੰਗੀਤ’ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਭਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਫ਼ਰਜ਼ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਸਿਖਰ ’ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ,“ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਖ਼ੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇਸ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਲਤਾ ਦੀਦੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਦੇਖਿਆ ਹੈ।” ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ,ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ,“ਮੇਰੇ ਲਈ ਲਤਾ ਦੀਦੀ ‘ਸੁਰ ਸਮਰਾਗੀ’ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਵੀ ਸੀ। ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਉਪਹਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਲਤਾ ਦੀਦੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਜਿਹਾ ਪਿਆਰ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤੀ ਹੋਰ ਕੀ ਹੋਵੇਗੀ।”

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਬਹੁਤ ਸਹਿਜ ਨਹੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ, ਲੇਕਿਨ ਜਦੋਂ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਪਰਿਵਾਰ ਲਤਾ ਦੀਦੀ ਜਿਹੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨੇਹ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ,“ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਨਾ ਕਹਿਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਤਾ ਦੀਦੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੀ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹੀ ਹੈ।” ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਈ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕਿੱਸੇ ਸੁਣਾਏ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਲਤਾ ਦੀਦੀ ਦੇ ਅਸੀਮ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸਤਾਰ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ,“ਲਤਾ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਯਾਤਰਾ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਮਹੋਤਸਵ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਇਨ੍ਹਾਂ 75 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਰਹੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਭਗਤੀ ਦੇ ਗੁਣ ਦੇ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ,“ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਰਾਸ਼ਟਰ ਭਗਤੀ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਲਤਾ ਦੀਦੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਸਰੋਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਹੀ ਸੀ।”ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਇਹ ਘਟਨਾ ਸੁਣਾਈ ਜਦੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਿਮਲਾ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਾਇਸਰਾਏ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਦੀਨਾਨਾਥ ਜੀ ਨੇ ਵੀਰ ਸਾਵਰਕਰ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਇੱਕ ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਸੀ। ਲੋਕ ਗੀਤ ਵੀਰ ਸਾਵਰਕਰ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀ ਇਹ ਭਾਵਨਾ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਦੀਨਾਨਾਥ ਜੀ ਨੇ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਲਤਾ ਜੀ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੂਜਾ ਬਣਾ ਲਿਆ ਲੇਕਿਨ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲੀ।

ਲਤਾ ਦੀਦੀ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੈਰੀਅਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ,“ਲਤਾ ਜੀ ‘ਏਕ ਭਾਰਤ, ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਭਾਰਤ’ ਦੀ ਮਧੁਰ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 30 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਗਾਣੇ ਗਾਏ। ਚਾਹੇ ਉਹ ਹਿੰਦੀ ਹੋਣ, ਮਰਾਠੀ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਜਾਂ ਦੂਸਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹੋਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਵਰ ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਘੁਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।” ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ,“ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਆਸਥਾ ਤੱਕ, ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਤੱਕ, ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਤੱਕ, ਲਤਾ ਜੀ ਦੇ ਸੁਰਾਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਵੀ,ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਰਾਜਦੂਤ ਸੀ।” ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ,“ਉਹ ਹਰ ਰਾਜ, ਹਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਸੀ ਹੋਈ ਹੈ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਭਾਰਤੀਅਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਗੀਤ ਅਮਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।” ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਈ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਬਕਾ ਸਾਥ, ਸਬਕਾ ਵਿਕਾਸ, ਸਬਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਸਬਕਾ ਪਰਿਆਸ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ‘ਵਾਸੂਧੈਵ ਕੁਟੁੰਬਕਮ’ ਦੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਕਲਿਆਣ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਅਵਧਾਰਣਾ ਸਿਰਫ਼ ਭੌਤਿਕ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਚੇਤਨਾ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਯੋਗ, ਆਯੁਰਵੈਦ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਜਿਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਗਵਾਈ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਨੂੰ ਸਮਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ,“ਮੇਰਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ, ਸਾਡਾ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਸ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਆਓ ਅਸੀਂ ਇਸ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਿਉਂਦੇ ਰੱਖੀਏ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਈਏ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣਾਈਏ।

Humbled to join the 1st Lata Deenanath Mangeshkar Award ceremony. https://t.co/p7Za5tmNLd

— Narendra Modi (@narendramodi) April 24, 2022

मैं संगीत जैसे गहन विषय का जानकार तो नहीं हूँ, लेकिन सांस्कृतिक बोध से मैं ये महसूस करता हूँ कि संगीत एक साधना भी है, और भावना भी: PM @narendramodi

— PMO India (@PMOIndia) April 24, 2022

जो अव्यक्त को व्यक्त कर दे- वो शब्द है।

जो व्यक्त में ऊर्जा का, चेतना का संचार कर दे- वो नाद है।

और जो चेतन में भाव और भावना भर दे, उसे सृष्टि और संवेदना की पराकाष्ठा तक पहुंचा दे- वो संगीत है: PM @narendramodi

— PMO India (@PMOIndia) April 24, 2022

संगीत से आपमें वीररस भरता है।

संगीत मातृत्व और ममता की अनुभूति करवा सकता है।

संगीत आपको राष्ट्रभक्ति और कर्तव्यबोध के शिखर पर पहुंचा सकता है।

हम सब सौभाग्यशाली हैं कि हमने संगीत की इस सामर्थ्य को, इस शक्ति को लता दीदी के रूप में साक्षात् देखा है: PM @narendramodi

— PMO India (@PMOIndia) April 24, 2022

मेरे लिए लता दीदी सुर साम्राज्ञी के साथ साथ मेरी बड़ी बहन भी थीं।

पीढ़ियों को प्रेम और भावना का उपहार देने वाली लता दीदी से अपनी बहन जैसा प्रेम मिला हो, इससे बड़ा सौभाग्य और क्या होगा: PM @narendramodi

— PMO India (@PMOIndia) April 24, 2022

संगीत के साथ साथ राष्ट्रभक्ति की जो चेतना लता दीदी के भीतर थी, उसका स्रोत उनके पिताजी ही थे।

आज़ादी की लड़ाई के दौरान शिमला में ब्रिटिश वायसराय के कार्यक्रम में दीनानाथ जी ने वीर सावरकर का लिखा गीत गया था।
उसकी थीम पर प्रदर्शन किया था: PM @narendramodi

— PMO India (@PMOIndia) April 24, 2022

लता जी ‘एक भारत, श्रेष्ठ भारत’ की मधुर प्रस्तुति की तरह थीं।

आप देखिए, उन्होंने देश की 30 से ज्यादा भाषाओं में हजारों गीत गाये।

हिन्दी हो मराठी, संस्कृत हो या दूसरी भारतीय भाषाएँ, लताजी का स्वर वैसा ही हर भाषा में घुला हुआ है: PM @narendramodi

— PMO India (@PMOIndia) April 24, 2022

****

ਡੀਐੱਸ