નીતિ આયોગે 11મી એપ્રિલ 2022ના રોજ નીતિ આયોગના ઉપાધ્યક્ષ ડૉ. રાજીવ કુમારની અધ્યક્ષતામાં યોજાયેલા એક કાર્યક્રમમાં રાજ્ય ઊર્જા અને આબોહવા સૂચકાંક-રાઉન્ડ Iની શરૂઆત કરી છે. આ પ્રસંગે નીતિ આયોગના સદસ્ય ડૉ. વી.કે. સારસ્વત, નીતિ આયોગના સીઈઓ શ્રી અમિતાભ કાંત, શ્રી આલોક કુમાર, સચિવ, ઊર્જા મંત્રાલય અને નીતિ આયોગના અધિક સચિવ (ઊર્જા) પણ આ પ્રસંગે હાજર હતા.

રાજ્ય ઊર્જા અને આબોહવા સૂચકાંક (SECI) રાઉન્ડ I 6 પરિમાણો પર રાજ્યોની કામગીરીને રેન્ક આપે છે, એટલે કે, (1) ડિસ્કોમનું પ્રદર્શન (2) ઊર્જાની ઍક્સેસ, પોષણક્ષમતા અને વિશ્વસનીયતા (3) સ્વચ્છ ઊર્જા પહેલ (4) ઊર્જા કાર્યક્ષમતા (5) ) પર્યાવરણીય સ્થિરતા; અને (6) નવી પહેલ. પરિમાણોને વધુમાં 27 સૂચકાંકોમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યા છે. સંયુક્ત SECI રાઉન્ડ I સ્કોરના આધારે, રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને ત્રણ જૂથોમાં વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યા છે: ફ્રન્ટ રનર્સ, અચીવર્સ અને એસ્પિરન્ટ્સ.

રાજ્યોને કદ અને ભૌગોલિક તફાવતોના આધારે મોટા રાજ્યો, નાના રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યા છે. ગુજરાત, કેરળ અને પંજાબને મોટા રાજ્યોની શ્રેણીમાં ટોચના ત્રણ પરફોર્મર તરીકે સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. ગોવા, નાના રાજ્યોની શ્રેણીમાં ટોચનું પ્રદર્શન કરનાર રાજ્ય તરીકે ઉભરી આવ્યું છે, ત્યારબાદ ત્રિપુરા અને મણિપુર છે. કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં, ચંદીગઢ, દિલ્હી અને દમણ અને દીવ/દાદરા અને નગર હવેલી ટોચના પ્રદર્શન કરનારા છે. અહેવાલમાં વિગતવાર રાજ્ય પ્રોફાઇલ્સ અને સ્કોરકાર્ડ્સનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે જે વિવિધ પરિમાણો પર દરેક રાજ્ય અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશનો વ્યાપક સ્નેપશોટ પ્રદાન કરે છે.

અહેવાલની આ આવૃત્તિ દર્શાવે છે કે કેટલાક મહત્વપૂર્ણ ડેટા રાજ્ય સ્તરે ઉપલબ્ધ નથી. આવા ડેટાને કેપ્ચર કરવા માટે એક મજબૂત મિકેનિઝમ વિકસાવવાની જરૂર છે જેથી કરીને રિપોર્ટની ભવિષ્યની આવૃત્તિઓમાં તેનો સમાવેશ કરી શકાય.

આ પ્રસંગે બોલતા, નીતિ આયોગના ઉપાધ્યક્ષ ડૉ. રાજીવ કુમારે કહ્યું કે માનનીય પીએમ દ્વારા COP-26, ગ્લાસગો ખાતે જાહેર કરાયેલા 'પંચામૃત' લક્ષ્યોને હાંસલ કરવા માટેના આપણા પ્રયાસોને જન ચળવળમાં પરિવર્તિત કરવાની જરૂર છે. આ કરવા માટે, રાજ્યોની ભૂમિકા નિર્ણાયક બનવાની છે. રાજ્યો દ્વારા ગવર્નન્સ ઈનોવેશન અને પરસ્પર શિક્ષણ પરિણામોને સુધારવામાં ઘણો આગળ વધશે અને SECI રાઉન્ડ I આ દિશામાં યોગ્ય પગલું છે.

નીતિ આયોગના સભ્ય ડૉ. વી.કે. સારસ્વતે ટિપ્પણી કરી હતી કે ઊર્જા અને આબોહવા-સંબંધિત ધ્યેયો હાંસલ કરવા અને દેશને ઊર્જા ક્ષેત્રમાં આત્મનિર્ભર બનાવવા માટે કેન્દ્ર અને રાજ્યો વચ્ચે સુમેળ અને ભાગીદારી મહત્વપૂર્ણ રહેશે. તેમણે કહ્યું કે હિતધારકો સાથે વિસ્તૃત ચર્ચા કર્યા પછી, આ અહેવાલમાં રાજ્યોના પ્રદર્શનને ટ્રેક કરવા અને રેન્કિંગ કરવા માટે ઘણા મુખ્ય પરિમાણોને ઓળખવામાં આવ્યા છે.

નીતિ આયોગના સીઈઓ શ્રી અમિતાભ કાંતે જણાવ્યું હતું કે મહત્વાકાંક્ષી આબોહવા લક્ષ્યાંકો હાંસલ કરવા માટે રોકાણને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે અનુકૂળ નીતિ વાતાવરણની જરૂર પડશે. તેમણે એવી પણ ટીપ્પણી કરી કે રાજ્ય ઊર્જા અને આબોહવા સૂચકાંક રાઉન્ડ-1 રાજ્યો સાથે ઊર્જા ક્ષેત્ર પર સંવાદ શરૂ કરવામાં મદદ કરશે જેથી કરીને જરૂરી નીતિગત સુધારાઓ કરી શકાય.

પાવર સેક્રેટરીએ રાજ્ય ઊર્જા અને આબોહવા સૂચકાંક સાથે બહાર આવવા માટે નીતિ આયોગ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા કાર્યની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે સ્વચ્છ ઊર્જા સંક્રમણ અનિવાર્ય છે. ડિસ્કોમની ભૂમિકા સર્વોપરી છે અને તેમની કાર્યક્ષમતા મુખ્ય છે. તેમણે ધ્યાન દોર્યું હતું કે તે જ સમયે નિયમનકારી અસ્કયામતોને ફડચામાં લેવાની જરૂર છે જે ડિસ્કોમને અયોગ્ય બનાવે છે.

SECI હેઠળના રાજ્યો/ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની વિગતવાર રેન્કિંગ નીચેના કોષ્ટકોમાં આપવામાં આવી છે;

ચિત્ર 1

ચિત્ર 2

ચિત્ર 3

SD/GP/NP

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com