ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਇਡੀਆ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਫਲੈਗਸਿ਼ੱਪ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਹੈ , ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ 16 ਜਨਵਰੀ 2016 ਨੂੰ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਇਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦਾ ਮਕਸਦ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਗਤ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉੱਦਮ ਅਤੇ ਨਵਾਚਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ । ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਵਿਭਾਗ (ਡੀ ਪੀ ਆਈ ਆਈ ਟੀ) ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦੇ ਨੋਡਲ ਵਿਭਾਗ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਡੀ ਪੀ ਆਈ ਆਈ ਟੀ ਦੁਆਰਾ 3 ਜੂਨ 2021 ਤੱਕ 50,000 ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ , ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ 19,896 ਨੂੰ 01 ਅਪ੍ਰੈਲ 2020 ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ।
ਸਟਾਰਟੱਪ ਇੰਡੀਆ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁਣ 623 ਜਿ਼ਲਿ੍ਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ । ਹਰੇਕ ਸੂਬੇ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇੱਕ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਹੈ । 30 ਸੂਬਿਆਂ ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਨੀਤੀਆਂ ਐਲਾਨੀਆਂ ਹਨ । ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ , ਕਰਨਾਟਕ , ਦਿੱਲੀ , ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ ਹੈ ।
ਇਹ ਨੋਟ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕੇਵਲ 180 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਖੀਰਲੇ 10,000 ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਜਦਕਿ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ 10,000 ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਦੇਣ ਲਈ 808 ਦਿਨ ਲੱਗੇ ਸਨ । ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ 2016—17 ਵਿੱਚ 743 ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਸਾਲ 2020—21 ਵਿੱਚ 16,000 ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਉੱਦਮੀਆਂ ਕੋਲ ਹੁਣ ਫਾਇਦਿਆਂ ਦੀ ਉਪਲਬੱਧਤਾ ਲਈ ਆਪਸ਼ਨ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ ਕਾਨੂੰਨਾਂ , ਰੈਗੂਲੇਸ਼ਨਾਂ , ਵਿੱਤੀ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਫਾਇਦੇ ਉਪਲਬੱਧ ਹਨ । ਜਿਹਨਾਂ ਨਾਲ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵਾਧੇ ਵਿੱਚ ਉਛਾਲ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦਿਆਂ 48,093 ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਦੁਆਰਾ 5,49,842 ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਤੀ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਔਸਤਨ 11 ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ । ਤਕਰੀਬਨ 1.7 ਲੱਖ ਰੁਜ਼ਗਾਰ 2020—21 ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੰਜੀਕ੍ਰਿਤ ਸਟਾਰਅੱਪਸ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ "ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ" , "ਉਤਪਾਦ ਵਿਕਾਸ" , "ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ" , "ਆਈ ਟੀ ਕੰਸਲਟਿੰਗ" ਅਤੇ "ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਹਾਇਤਾ ਸੇਵਾਵਾਂ" ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ । 45% ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਉੱਦਮੀ ਹਨ । ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਰੁਝਾਨ ਹੈ , ਜੋ ਹੋਰਨਾਂ ਮਹਿਲਾ ਉੱਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੇਗਾ ।
ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਇੰਡੀਆ ਨੇ ਡੀ ਪੀ ਆਈ ਆਈ ਟੀ ਵਿੱਚ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਅਰਥਚਾਰੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ । ਫੰਡ ਆਫ ਫੰਡਜ਼ ਸਕੀਮ ਵਿੱਚ 10,000 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਫੰਡ ਹੈ , ਰਾਹੀਂ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਮੌਕੇ ਵਧਾਏ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ 945 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਇੰਡੀਆ ਸੀਡ ਫੰਡ ਸਕੀਮ (ਐੱਸ ਆਈ ਐੱਸ ਐੱਫ ਐੱਸ) ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਡੀ ਪੀ ਆਈ ਆਈ ਟੀ ਦੁਆਰਾ ਕਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੌਮੀ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਪੁਰਸਕਾਰ , ਸੂਬਾ ਰੈਕਿੰਗ ਫਰੇਮਵਰਕ , ਗਲੋਬਲ ਬੀ ਸੀ ਸੰਮੇਲਨ , ਪ੍ਰਾਰੰਭ : ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਇੰਡੀਆ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਮੇਲਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਮੌਕੇ ਮੁਹੱਈਆ ਕੀਤੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੇ ਯੋਗਦਾਨ ਅਤੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਣ ।
ਡੀ ਪੀ ਆਈ ਆਈ ਟੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚਲੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀ ਮੌਕਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਕਈ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਉਚਾਈਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲੇ ।
 

**************************

ਵਾਈ ਬੀ / ਐੱਸ ਐੱਸ