ਦੇਸ਼ ’ਚ ਕੋਵਿਡ-19 ਇਨਫ਼ੈਕਟਿਡ ਦੀ ਦੂਜੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲਾ  ਅੱਜ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਾਲੀ ਹਰਬਲ ਦਵਾਈ ਆਯੁਸ਼-64 ਅਤੇ ਕਾਬਾਸੂਰਾ ਕੁਦੀਨੀਰ ਨੂੰ ਕੋਵਿਡ-19 ਸੰਕ੍ਰਮਿਤ ਮਰੀਜ਼ਾਂ (ਜੋ ਹਸਪਤਾਲ ’ਚ ਭਰਤੀ ਨਹੀਂ ਹਨ) ਨੂੰ ਵੰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਬਹੁ-ਕੇਂਦਰੀ ਕਲੀਨਿਕਲ ਅਜ਼ਮਾਇਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਾਬਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਕਿਰੇਨ ਰਿਜਿਜੂ , ਯੁਵਾ ਮਾਮਲੇ ਅਤੇ ਖੇਡ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) ਅਤੇ ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰੀ (ਵਧੀਕ ਚਾਰਜ) ਦੁਆਰਾ ਆਗਾਜ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਦਵਾਈਆਂ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜਰੂਰਤਮੰਦਾਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ। ਮੁਹਿੰਮ  ’ਚ ਮੁੱਖ ਸਹਿਯੋਗੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਥਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੈ ।  

ਕੋਵਿਡ  ਦੇ ਲੱਛਣ, ਹਲਕੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੀ ਇਨਫ਼ੈਕਟਿਡ ਦੇ ਇਲਾਜ ’ਚ ਕਾਰਗਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ਵਿਆਪੀ ਵੰਡ ਦੀ ਇਕ ਵਿਆਪਕ ਰਣਨੀਤੀ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਸਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ  ਪੜਾਵਾਂ ਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸਦੇ ਲਈ ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ’ਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੀ ਵਰਤੋ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸੇਵਾ ਭਾਰਤੀ  ਦੇ ਦੇਸ਼ਵਿਆਪੀ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੁਆਰਾ ਇਸਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। 

ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲਾ  ਦੁਆਰਾ ਵੱਖ ਵੱਖ  ਪੱਧਰਾਂ ’ਤੇ  ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਰਗਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲ ਲਈ ਰਣਨੀਤੀ ਤਿਆਰ ਅਤੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ  ਲਈ ਸੀਨੀਅਰ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਇਕ  ਸਮੂਹ  ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ   ਅੰਤਰ ਅਨੁਸ਼ਾਸ਼ਨੀ ਆਯੁਸ਼ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕਾਰਜ ਸ਼ਕਤੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ  ਹੈ। ਕੋਵਿਡ-19  ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ’ਚ  ਆਯੁਸ਼ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਨੈਦਾਨਿਕ  ( ਕਲੀਨਿਕਲ )  ,  ਆਬਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨਲ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਮੰਤਰਾਲਾ  ਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਲੀਨਿਕਲ ਮੈਨੇਜ਼ਮੈਂਟ ਪ੍ਰੋਟੋਕਾਲ :  ਆਯੁਰਵੇਦ ਅਤੇ ਯੋਗ  ਦੇ ਏਕੀਕਰਨ ’ ਲਈ ਇਕ  ਅੰਤਰ: ਅਨੁਸ਼ਾਸ਼ਨੀ ਕਮੇਟੀ ਵੀ ਬਣਾਈ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਆਈ. ਸੀ. ਐਮ. ਆਰ.  ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਡਾ.ਵੀ.ਐਮ.ਕਟੋਚ ਅਤੇ ਮਾਹਿਰਾਂ  ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੇ ਕੀਤੀ ਹੈ। 

ਕੋਵਿਡ-19 ਖਿਲਾਫ ਜਾਰੀ ਇਸ ਜੰਗ ’ਚ  ਆਯੁਸ਼  ਮੰਤਰਾਲਾ  ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ  ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ’ਚ ਆਯੁਰਵੇਦ ਅਤੇ ਯੋਗ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਕੋਵਿਡ-19  ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਲੀਨਿਕਲ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਪ੍ਰੋਟੋਕਾਲ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਆਮ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਲੈਣ ’ਚ ਮਦਦ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ ।  ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ,  ਕੋਵਿਡ-19 ਦੀ ਇਸ ਦੂਜੀ ਲਹਿਰ  ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੌਰਾਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਆਯੁਰਵੇਦ ਅਤੇ ਯੂਨਾਨੀ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰਾਂ ਲਈ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੋਵਿਡ-19 ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਹੋਮ ਆਇਸੋਲੇਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਆਯੁਰਵੇਦ ਅਤੇ ਯੂਨਾਨੀ ਦਵਾਈ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਵੈ ਖ਼ੁਦ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਨਿਵਾਰਕ ਉਪਾਅ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਹਨ ।  ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਮੰਤਰਾਲਾ  ਨੇ ਕੋਵਿਡ - 19 ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੌਰਾਨ ਐਥੀਕਲ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸੇਜ ’ਤੇ  ਆਯੂਸ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰਾਂ ਲਈ ਸਲਾਹ - ਸਹਾਇਕਾ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ । 

ਦੱਸਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੀ ਦੂਜੀ ਲਹਿਰ  ਦੌਰਾਨ ਆਯੁਸ਼  64 ਅਤੇ ਕਾਬਾਸੁਰਾ  ਕੁਦੀਨੀਰ  ਕੋਵਿਡ- 19  ਦੇ ਹਲਕੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਇਨਫ਼ੈਕਟਿਡ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਆਸ ਦੀ ਕਿਰਨ ਬਣਕੇ ਉਭਰੇ ਹਨ ।  ਦੇਸ਼  ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਜਾਂਚ  ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਆਯੁਸ਼ - 64 ,  ਜੋ ਕਿ ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲਾ  ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਆਯੁਰਵੇਦ ਰਿਸਰਚ ਕੌਂਸਲ  ( ਸੀਸੀਆਰਏਐਸ )  ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਇਕ ਪਾਲੀ ਹਰਬਲ ਦਵਾਈ ਹੈ ,  ਹਲਕੇ ਅਤੇ ਮੱਧ ਕੋਵਿਡ - 19 ਇਨਫ਼ੈਕਟਿਡ   ਦੇ ਇਲਾਜ਼ ’ਚ  ਮਿਆਰੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ  ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ ।  

ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ  ਹੈ ਕਿ ਆਯੁਸ਼ -64 ਸ਼ੁਰੂ ’ਚ  ਮਲੇਰੀਆ ਲਈ 1980 ’ਚ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਸਨੂੰ ਕੋਵਿਡ - 19 ਲਈ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੋਜ਼ ਮੰਤਰਾਲਾ   (ਸੀ. ਐਸ. ਆਈ. ਆਰ.) ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ  ਕੋਵਿਡ-19 ਦੇ ਹਲਕੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਇਨਫ਼ੈਕਟਿਡ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ’ਚ ਆਯੁਸ਼ 64 ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ  ਲਈ ਇਕ  ਵਿਆਪਕ ਬਹੁ-ਕੇਂਦਰ ਕਲੀਨਿਕਲ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਕਾਰਜ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਚਿਕਿਤਸਕ ਦੇ ਦਵਾਈ ਕਾੜੇ ਕਾਬਾਸੁਰਾ  ਕੁਦੀਨੀਰਕੋਭੀ ਆਯੁਸ਼  ਮੰਤਰਾਲਾ  ਤਹਿਤ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿੱਧ ਖੋਜ਼ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ  (ਸੀ. ਸੀ. ਆਰ. ਐਸ.) ਨੇ ਕੋਵਿਡ - 19 ਮਰੀਜ਼ਾਂ ’ਚ  ਇਸਦੀ ਕਾਰਜਕੁਸ਼ਲਤਾ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਲੀਨਿਕਲ ਟੈਸਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਾਂਚਿਆ ਅਤੇ ਅਤੇ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਮੱਧ ਕੋਵਿਡ - 19 ਇਨਫ਼ੈਕਟਿਡ   ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ  ਦੇ ਉਪਚਾਰ ’ਚ  ਲਾਭਦਾਇਕ ਪਾਇਆ । 

ਆਯੁਸ਼ -64 ਅਤੇ ਕਾਬਾਸੁਰਾ ਕੁਦੀਨੀਰ ਦੇ ਉਤਸ਼ਾਹਜਨਕ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਲੱਛਣ ਵਾਲੇ,  ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਮੱਧ ਕੋਵਿਡ-19 ਇਨਫ਼ੈਕਟਿਡ ’ਚ ਮਿਆਰੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ,  ਆਯੁਸ਼ ਮੰਤਰਾਲਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਵੰਡ ਲਈ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਹੋਮ ਆਇਸੋਲੇਸ਼ਨ ’ਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਕੋਵਿਡ- 19 ਇਨਫ਼ੈਕਟਿਡ  ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਠੀਕ ਫ਼ਾਇਦਾ ਮਿਲ ਸਕੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਨੌਬਤ ਹੀ ਨਾ ਆ ਸਕੇ। 

 *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  * 

ਐਮ. ਵੀ./ਐਸ. ਕੇ.