IISF-2020

ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ-ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਸਾਇੰਸ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਐਂਡ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਰਿਸੋਰਸ (ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ-ਨਿਸਕੇਅਰ), ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਐੱਮਓਈਐੱਸ) ਅਤੇ ਵਿਜਨਨਾ ਭਾਰਤੀ (VIBHA) ਨੇ ਆਈਆਈਐੱਸਐੱਫ 2020 ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਦੇ ਦਿਨ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਰਾਮਾਨੁਜਨ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਵਸ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕਾ-ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਸਾਹਿਤ ਉਤਸਵ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਸੈਸ਼ਨ ਦਾ ਵਰਚੁਅਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ‘ਤੇ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ। ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸੱਦੇ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਡਾ. ਰੰਜਨਾ ਅਗਰਵਾਲ, ਡਾਇਰੈਕਟਰ, CSIR-NISCAIR ਅਤੇ CSIR-NISTADS ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਕਲਿਆਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਡਾ. ਸ਼ੇਖਰ ਸੀ ਮੰਡੇ, ਸੱਕਤਰ, ਡੀਐੱਸਆਈਆਰ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੋਜ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ, ਨੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਿਕਾ ਜ਼ਰੀਏ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੌਜੂਦਾ ਕੋਵਿਡ -19 ‘ਇਨਫੋਡੇਮਿਕ’ ਅਤੇ ਜਾਅਲੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿਠਣ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ।

ਉਦਘਾਟਨੀ ਸੈਸ਼ਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਮੇਘਾਲਿਆ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਜਪਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਤਥਾਗਤ ਰਾਏ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸਾਡੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਨਾਲ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਧਾਰਮਿਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ, ਸਕੱਤਰ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ, ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ, ਨੇ ਆਈਆਈਐੱਸਐੱਫ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਸਰਵ ਵਿਆਪਕਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਟੈਂਪਰਾਮੈਂਟ, ਮਾਨਵਤਾਵਾਦ ਅਤੇ ਪੜਤਾਲ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਸਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ, ਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਿਆਂ, ‘ਵਿਗਿਆਨਿਕਾ’ ਈਵੈਂਟ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ। ਡਾ. ਵਿਜੈ ਪੀ ਭੱਟਕਰ, ਪ੍ਰਧਾਨ, ਵਿਜਨਨਾ ਭਾਰਤੀ, ਨੇ ਸਨਮਾਨਿਤ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਭਾਸ਼ਾਈ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਨਾਲ ਏਕੀਕਰਣ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਬਾਰੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੀ AASSA ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਮੇਟੀ SHARE ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਵਾਈਸ ਚੇਅਰ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਫਿਨਰੀਆ ਲਗੋਹ ਨੇ, ਕੋਵਿਡ -19 ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖੇ ਪਾਠ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਲਚਕੀਲੇ ਸੁਭਾਅ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਹੱਲ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਵਿਭਿੰਨ ਹਿਤਧਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਲਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰੋ: ਕੇ ਜੀ ਸੁਰੇਸ਼, ਵੀਸੀ, ਮੱਖਨਲਾਲ ਚਤੁਰਵੇਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਜਰਨਲਿਜ਼ਮ ਐਂਡ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ, ਭੋਪਾਲ ਨੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਚਾਰ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਬਲਕਿ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮ੍ਰਿਧ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲ ਸਪੇਸ ਤੋਂ ਵਾਂਝੀ ਰਹੀ ਅਬਾਦੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ। “ਕੈਚ ਦੈਮ ਯੰਗ” ਕਹਾਵਤ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ, ਨੌਜਵਾਨ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੁਭਾਅ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਗਲੈਮੋਰਾਈਜਿੰਗ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਾਰੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ।

ਡਾ: ਕਾਨਨ ਪੁਰਕਾਯਸਥ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲਾਹਕਾਰ (ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ), ਮੌਸਮ ਰੀਐਲਿਟੀ ਲੀਡਰ, ਸਾਇੰਸ ਕਮਿਊਨੀਕੇਟਰ, ਕਾਲਮਨਵੀਸ ਅਤੇ ਲੇਖਕ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਨੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਟਾਰਗੇਟਡ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸੰਚਾਰ ਲਈ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ।

ਪ੍ਰੋ: ਹਕ-ਸੂ ਕਿਮ, ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਪਕ, ਸ਼ੇਅਰ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ, AASSA ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਮੇਟੀ, ਸਾਊਥ ਕੋਰੀਆ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨਕਾਂ ਅਤੇ ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਦਰਮਿਆਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਮਾਰੀ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਬਾਰੇ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ, ਸਹਿਯੋਗੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਅਨੁਸ਼ਾਸਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੰਚਾਰ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਸ੍ਰੀ ਹਸਨ ਜਾਵੇਦ ਖਾਨ, ਚੀਫ਼ ਸਾਇੰਟਿਸਟ, ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ-ਨਿਸਕੇਅਰ ਨੇ ਧੰਨਵਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।

‘ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਸਾਹਿਤ’ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਸੈਸ਼ਨ ਸ਼੍ਰੀ ਨੰਦਨ ਕੁਧਿਆਦੀ, ਵਿਗਿਆਨ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ, ਫਿਲਮ ਐਂਡ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ, ਪੁਣੇ ਦੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੈਂਬਰ, ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਆਪਣੀ ਅਰੰਭਕ ਟਿੱਪਣੀ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਜਨੂੰਨ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।

ਡਾ. ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਜਾਵਡੇਕਰ, ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਜੋ ਕਿ ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਹਸਪਤਾਲ, ਪੁਣੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਨੇ ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਸਾਇੰਸ ਫਿਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਮਿਲ ਕੇ ਚੱਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਮ੍ਰਿਧ ਮਰਾਠੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਪੂਰਕ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਰਾਠੀ ਵਿਗਿਆਨ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ, ਮਰਾਠੀ ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਅੰਕੜਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਖਾਮੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ।

ਡਾ. ਟੀ ਵੀ ਵੈਂਕਟੇਸਵਰਨ, ਸਾਇੰਟਿਸਟ ਐੱਫ, ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰਸਾਰ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੇ ਤਾਮਿਲ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਭਿੰਨ ਮੀਡੀਆ ਬਾਰੇ ਗਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ, ਤਾਮਿਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਫਿਲਮਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵੇਖੇ ਗਏ ਸੰਚਾਰ ਰੁਝਾਨਾਂ ਦਾ ਸਖਤ (ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ), ਅਨੁਮਾਨਾਂ (ਸ਼ਾਨਦਾਰ) ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ (ਆਲੋਚਕ) ਵਜੋਂ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਵਰਣ ਕੀਤਾ।

ਸ਼੍ਰੀ ਏਐੱਸਕੇਵੀਐੱਸ ਸ਼ਰਮਾ, ਸਾਬਕਾ ਚੀਫ ਸਾਇੰਟਿਸਟ, ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ-ਕੇਂਦਰੀ ਫੂਡ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀਕਲ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ, ਮੈਸੂਰੂ ਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਕੰਨੜ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਨੂੰ ਕੰਨੜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ 1928 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਪਹਿਲੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਲਪਨਾ ਕਹਾਣੀ ‘ਪਸ਼ੂਬਾਲਾ’ ਦੀ ਯਾਦ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਵਾਈ।

ਪ੍ਰੋ. (ਡਾ.) ਦੀਪਕ ਕੁਮਾਰ ਸਰਮਾ, ਸਰਜਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਮੈਡੀਸਨ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁੱਖੀ, ਗੌਹਾਟੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ, ਗੁਹਾਟੀ, ਅਸਾਮ ਨੇ ਅਸਾਮੀ ਵਿਗਿਆਨ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਅਤੇ ਕਲਪਨਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਪ੍ਰਤੀ ਇਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਥਾਨਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵਿਗਿਆਨ ਕਲਪਨਾ ਲੇਖਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਲਈ ਸਵੀਕਾਰਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।

ਪੈਨਲ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਖਾਮੀਆਂ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਉਪਾਵਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ। ‘ਮਹਿਲਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਉੱਦਮੀਆਂ ਦੀ ਇਕੱਤਰਤਾ’ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਈਰਾਨੀ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਕਨਕਲੇਵ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ, ਤਮਿਲਿਸੈ ਸੌਂਦਰਾਰਾਜਨ ਸਨ।

ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਕਨਕਲੇਵ ਦਾ ਫੋਕਸ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ, ਫਿਟਨੈੱਸ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ, ਡਾ: ਰੰਜਨਾ ਅਗਰਵਾਲ, ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ-ਨਿਸਟੈਡਸ ਨੇ ਸਵਾਗਤੀ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਯੂਸ਼ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼੍ਰੀਪਦ ਯੇਸੋ ਨਾਇਕ ਇਸ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਸਨ। ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਣ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਜੇਸ਼ ਕੋਟੇਚਾ, ਸਕੱਤਰ ਆਯੂਸ਼ ਨੇ ਦਿੱਤਾ।

ਇਸ ਮੌਕੇ ਵਧੀਆ ਰਸੋਈ ਫਾਰਮੇਸੀ: ਵੀਡੀਓ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀਤਾ, ਹੈਪੀਨੈੱਸ ਯੋਗਾ: ਯੋਗਾਸਨਾ ਮੁਕਾਬਲੇ, ਆਲਇਜ਼ ਵੈੱਲ: ਕਵੀ ਸੰਮੇਲਨ, ਅਤੇ ‘ਜਲਦੀ ਠੀਕ ਹੋਵੋ’ ਜਹੇ ਕੁਝ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਸੈਸ਼ਨ ਆਯੋਜਿਤ ਹੋਏ। ਇੱਕ ਪੈਨਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਦਾ ਵੀ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬੁਲਾਰੇ ਪ੍ਰੋ. ਐਚ ਆਰ ਨਗੇਂਦਰ, ਚਾਂਸਲਰ ਐੱਸਵੀਵਾਈਐੱਸਏ ਸਨ; ਪ੍ਰੋ. ਅਭਿਮਨਿਊ ਕੁਮਾਰ, ਵੀਸੀ, ਡੀਐੱਸਆਰਆਰਯੂ; ਡਾ ਜੀ ਗੀਤਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਡਬਲਯੂਐੱਚਓ; ਸ਼੍ਰੀ ਜੈਅੰਤ ਸਹਿਸ੍ਰਬੂਧੇ, VIBHA ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।

ਇਸ ਸਾਲ ਆਈਆਈਐੱਸਐੱਫ ਨੇ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜੋ ਮਾਨਵੀਕੀ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ‘ਫਿਲਾਸਫੀ ਅਤੇ ਸਾਇੰਸ’ ਆਈਆਈਐੱਸਐੱਫ 2020 ਦਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਈਵੈਂਟ ਹੈ। ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਸੈਸ਼ਨ ਦਾ ਸਵਾਗਤੀ ਭਾਸ਼ਣ ਡਾ. ਸੁਜੀਤ ਬੱਤਾਚਾਰੀਆ ਨੇ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਡਾ. ਸ਼ੇਖਰ ਸੀ ਮੰਡੇ, ਡੀਜੀ, ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਰਮੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਸਿਨਹਾ, ਚੇਅਰਮੈਨ ਇੰਡੀਅਨ ਫ਼ਿਲਾਸਫੀਕਲ ਰਿਸਰਚ, ਗੈਸਟ ਆਫ ਆਨਰ ਸਨ।

ਇਸ ਮੌਕੇ, ਸਾਇੰਸ-ਫਿਲਾਸਫੀ ਇੰਟਰਫੇਸ: ਭਾਰਤੀ ਪਰਿਪੇਖ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਪਲੇਨਰੀ ਸੈਸ਼ਨ ਵੀ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਸਵਾਮੀ ਆਤਮਪ੍ਰਿਯਾਨੰਦ, ਉਪ-ਕੁਲਪਤੀ, ਆਰਕੇਐੱਮਵੀਈਆਰਆਈ (ਡੀਮਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ), ਬੇਲੂਰ ਮੱਠ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਨੇ ਪਲੇਨਰੀ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ।

‘ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ’ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ, ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਸ਼੍ਰੀ ਆਰਿਫ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਨੇ ਮੁੱਖਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ।

“ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ” ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਪਲੇਨਰੀ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਵਿਆਖਿਆਨ ਪ੍ਰੋ: ਬੀ.ਐਨ. ਜਗਤਾਪ, ਸੀਨੀਅਰ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ, ਬੰਬਈ ਅਤੇ ਭਾਭਾ ਅਟੌਮਿਕ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ, ਮੁੰਬਈ ਵਿਖੇ ਕੈਮੀਕਲ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।

ਜਲ ਸ਼ਕਤੀ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗਜੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਖਾਵਤ ਨੇ ਭਾਰਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਉਤਸਵ ਦੇ ‘ਜਲ’ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ।

ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ‘ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਸਾਇੰਸ ਵਿਲੇਜ’ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਸਮਾਰੋਹ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਵਿਗਿਆਨ ਭਾਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸਧਾਰਣ ਡੈਮੋਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਸੈਸ਼ਨ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ।

ਇੰਡਸਟਰੀ ਅਕੈਡਮੀਆ ਕਨਕਲੇਵ (ਆਈਏਸੀ) ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵੈਬੀਨਾਰ ਸੈਸ਼ਨ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਵੈਬਿਨਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ "ਅਕਾਦਮਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਲ ਉਦਯੋਗ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਆਈਪੀਆਰ" ਸੀ ਅਤੇ ਵਕਤਾ ਡਾ. ਸਿਭਨਾਥ ਮੈਇਤੀ ਦੁਆਰਾ ਖੋਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੋਲਰ ਅਤੇ ਹਵਾ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸੀ। ਡਾ. ਮੈਇਤੀ ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ-ਸੀਐੱਮਈਆਰਆਈ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਪੇਟੈਂਟ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਟ੍ਰੇਡਮਾਰਕਸ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਕੰਟਰੋਲਰ ਜਨਰਲ ਹਨ।

ਇੰਡੀਆ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਇੰਸ ਫੈਸਟੀਵਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਕਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ।

ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕਾਰੀਗਰ ਮੀਟ, ਊਰਜਾ, ਆਵਾਸ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਸਾਹਿਤ ਸਮਾਰੋਹ-ਵਿਗਿਆਨਿਕਾ, ਵਿਗਿਆਨ ਡਿਪਲੋਮੇਸੀ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਫਿਲਮ ਉਤਸਵ, ਸਾਇੰਸ ਵਿੱਚ ਨਿਊ ਫਰੰਟੀਅਰਜ਼ ਵਿੱਚ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਅਤੇ ਨਿਊ ਏਜ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਸ਼ੋਅ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਇੰਡੀਆ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਇੰਸ ਫੈਸਟੀਵਲ (ਆਈਆਈਐੱਸਐੱਫ) ਦਾ 6ਵਾਂ ਐਡੀਸ਼ਨ 22 ਦਸੰਬਰ 2020 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ, ਪਤਵੰਤਿਆਂ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਵਰਚੁਅਲ ਵਾਤਾਵਰਣ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਵਿਗਿਆਨ ਉਤਸਵ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੋਵਿਡ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਸ ਸਾਲ ਦਾ ਆਈਆਈਐੱਸਐੱਫ ਔਨਲਾਈਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰ (ਇੱਕ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ) ਇਸ ਵਿਗਿਆਨ ਉਤਸਵ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਗੇ।

ਆਈਆਈਐੱਸਐੱਫ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਸਾਲ 2015 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ, ਇਹ ਵਿਗਿਆਨ ਤਿਉਹਾਰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਵਰਗ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਈਆਈਐੱਸਐੱਫ 2020 ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਥੀਮ ਹੈ “ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਭਲਾਈ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨ।”

**********

• / ਕੇਜੀਐੱਸ / (ਇਨਪੁਟਸ: ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ-ਨਿਸਟੈਡਸ)